FAKULTI PENDIDIKAN DAN BAHASA PROGRAM SARJANA MUDA PENGAJARAN SEMESTER/TAHUN: MEI / 2012 KOD KURSUS: HBML1203

Transkripsi

1 FAKULTI PENDIDIKAN DAN BAHASA PROGRAM SARJANA MUDA PENGAJARAN SEMESTER/TAHUN: MEI / 2012 KOD KURSUS: HBML1203 TAJUK KURSUS: PENGENALAN FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU NO. MATRIK : NO. KAD PENGENALAN : NO. TELEFON : E-MEL : salina.said70@gmail.com NAMA TUTOR : ENCIK IBRAHIM B. IDRIS PUSAT PEMBELAJARAN : OUM CAWANGAN KELANTAN

2 ISI KANDUNGAN MUKA SURAT 1.0 PENGHARGAAN PENGENALAN KAJIAN PENGHASILAN BUNYI KONSONAN 4-14 BAHASA MELAYU 4.0 KAJIAN PENGHASILAN BUNYI VOKAL BAHASA MELAYU 5.0 PERBEZAAN FONEM DAN ALOFON SERTA CONTOH-CONTOHNYA 6.0 CIRI-CIRI SUPRASEGMENTAL DALAM BAHASA MELAYU DAN KEPENTINGANNYA DALAM PENGAJARAN KEMAHIRAN LISAN 7.0 KESIMPULAN RUJUKAN 31

3 1.0 PENGHARGAAN Syukur Al-hamdulillah, dengan izin Allah S.W.T dapatlah disiapkan tugasan Pengenalan Fonetik dan Fonologi Bahasa Melayu(HBML1203) ini. Tugasan ini banyak memberi ilmu yang amat berguna kepada saya sepanjang menyiapkannya. Seterusnya, jutaan penghargaan dikalungkan buat pensyarah pembimbing Encik Ibrahim b. Idris yang banyak membantu memberikan tunjuk ajar dan panduan kepada saya dalam usaha menyiapkan tugasan ini. Tanpa bantuan dan tunjuk ajar dari beliau, tidak mungkin saya boleh menyiapkan tugasan ini dengan sempurna. Semoga dengan terhasilnya kertas kerja ini mampu memberi sumbangan yang besar dan bermakna kepada pembaca yang menatapnya. Akhirnya, terima kasih diucapkan kepada semua yang terlibat dalam usaha saya untuk menyiapkan tugasan yang telah diamanahkan ini. Jasa kalian amat saya hargai. Sekian. Wassalam. Ikhlas dari penulis: Salina bt. Said,

4 2.0 PENGENALAN Bahasa merupakan alat komunikasi yang penting bagi manusia. Penggunaan alat pertuturan ini sememangnya kompleks, tetapi teratur dengan menggunakan kod-kod tertentu. Asmah Hj Omar (1986) mengatakan bahasa yang digunakan oleh manusia adalah menggunakan alat-alat ujaran yang terdapat dalam tubuh badan manusia itu sendiri. Contohnya bibir, lidah, lelangit dan pita suara. Proses penyampaian dan penerimaan bunyi yang dituturkan oleh manusia menerusi sistem bunyi bahasa. Oleh itu alat dan peranan beberapa organ seperti paru-paru, kotak suara, epiglotis, rongga mulut menjadi mekanisme yang penting dalam proses tersebut. Dalam bidang linguistik, kajian tentang bunyi bahasa disebut sebagai fonetik dan fonologi. Fonetik ialah kajian yang berkaitan tentang sistem bunyi bahasa(akustik), dan pendengaran (auditori). Di antara bidang-bidang fonetik iaitu fonetik artikulasi, akustik dan auditori. Ianya mempunyai perbezaaan antara bunyi bahasa dan bunyi bukan bahasa. Manakala ilmu fonologi ditakrifkan sebagai ilmu linguistik yang mengkaji bunyi bahasa manusia secara saintifik. Melalui bidang ini, dapat menghuraikan, merumuskan dan menjelaskan segala bentuk bunyi yang tertentu. Melalui ilmu fonetik ini akan memberi kefahaman kepada pendidik mengenai organorgan pertuturan, sifat bunyi yang dikeluarkan dan pendengaran kita pada bunyi-bunyi yang dikeluarkan. Menurut Kamus Dewan (1996:354), fonetik ialah ilmu bahasa (linguistik) yang berkaitan dengan penyebutan kata dan lambang yang menunjukkan sebutannya. Pengetahuan ini membolehkan kita mengesan faktor-faktor yang menyebabkan murid kita sukar untuk mengungkapkan sesuatu bunyi bahasa. Di samping itu, para pendidik dapat mengenal pasti sama ada bunyi yang dikeluarkan oleh murid kita betul atau tidak cara pengeluarannya. Contohnya, jika bunyi itu dikeluarkan secara letupan maka hendaklah dikeluarkan secara letupan.

5 2.1 Alat-alat Pertuturan Manusia/ Organ Artikulasi Organ artikulasi merupakan organ yang menghasilkan bunyi bahasa dan cara menghasilkan bunyi tersebut. Banyak alat yang terlibat dalam penghasilan bunyi bahasa. Setiap alat mempunyai fungsi tertentu sebagai alat pertuturan. Dua jenis alat pertuturan iaitu artikulator dan titik artikulasi. Alat ini akan menerbitkan bunyi setelah udara dari paru-paru dipam ke dalam organ-organ yang terlibat. Menerusi aliran udara digunakan untuk mengeluarkan bunyi bahasa.

6 3.0 KAJIAN PENGHASILAN BUNYI-BUNYI KONSONAN BAHASA MELAYU 3.1 KONSONAN DALAM BAHASA MELAYU Konsonan ialah bunyi bunyi bahasa yang dihasilkan dengan gangguan oleh alat-alat sebutan sehingga jalan aliran udara dari paru-paru terganggu, dengan cara disekat atau dihalang dan udara keluar melalui rongga mulut, tekak atau rongga hidung Bunyi bunyi konsonan ada yang bersuara dan ada yang tidak bersuara Cara Membunyikan Konsonan Bahasa Melayu Lapan belas konsonan asli yang terdapat dalam bahasa Melayu dapat diklasifikasikan mengikut cara dan daerah sebutannya seperti yang terdapat dalam jadual berikut: Rajah 3.1 :Carta konsonan Bahasa Melayu Hanya sepuluh sahaja huruf konsonan dapat hadir pada awal, tengah dan akhir perkataan, iaitu p,t, k, m, n, ng, s, h, rdan l. konsonan b, d, g, c dan jbab, had, koc dan kolej. Huruf konsonan ny, w dan y tidak pernah terdapat pada akhir perkataan. hanya berada pada akhir perkataan dalam perkataan- perkataan pinjaman.

7 3.1.2 Konsonan Letupan Terdapat sembilan konsonan yang dikeluarkan dengan udara yang ditahan dan dilepaskan dengan cepat. Konsonan yang dihasilkan dengan cara ini dipanggil letupan. Bagi konsonan [p] dan [b]: Sekiranya lelangit lembut dinaikkan dan bibir dirapatkan, kemudian udara tersekat pada dua bibir dan udara dipaksa keluar. Jika mulut dibuka dengan cepat, keluarlah bunyi [p]. Penghasilan konsonan ini dinamakan letupan dua bibir tak bersuara kerana pita suara tidak bergetar. Kalau pita suara yang bergetar, bunyi tersebut ialah letupan dua bibir bersuara[b]. Rajah 3.2 menunjukkan bunyi letupan dua bibir. Rajah 3.2 : Konsonan letupan [p] dan [b] Konsonan [t] dan [d]: Udara akan tersekat sekiranya merapatkan dua bibir serta mengenakan hujung lidah pada gusi, lelangit lembut dinaikkan dan udara tertahan. Sekiranya proses sekatan ini dilepaskan, akan terdapat bunyi [t] letupan gusi tak bersuara. Kalau pita suara digetarkan lalu terbitlah bunyi letupan gusi bersuara[d]. Rajah 3.3 di bawah menunjukkan bunyi letupan gusi.

8 Rajah 3.3 : Konsonan letupan [t] dan [d] Konsonan [k] dan [g]: Bunyi letupan lelangit lembut tak bersuara[k] dan letupan lelangit lembut bersuara[g]. Bunyi [k] dihasilkan apabila belakang lidah dirapatkan ke lelangit lembut untuk menyekat arus udara. Manakala lelangit lembut dan anak tekak dirapatkan ke rongga tekak bagi menyekat arus udara ke rongga hidung. Bagi menghasilkan bunyi [g] pula, caranya sama seperti bunyi konsonan [k] tetapi pita suara dirapatkan, arus udara yang keluar melalui rongga mulut menggetarkan pita suara. Rajah 3.4 di bawah menunjukkan konsonan letupan [k] dan [g]. Rajah 3.4: Konsonan [k] dan [g]

9 Konsonan [j] dan [dz]: Bunyi dihasilkan apabila hadapan lidah dinaikkan rapat hingga ke lelangit keras bagi menyekat arus udara. Seterusnya lelangit lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan ke belakang atau ke dinding rongga tekak untuk membuat sekatan terhadap arus udara ke rongga hidung. Ketika ini, pita suara direnggangkan, arus udara yang menerusi rongga mulut tidak menggetarkan pita suara tetapi udara yang tersekat di hadapan lidah dan lelangit keras dilepaskan perlahan-lahan. Bagi menghasilkan konsonan [j] melalui proses yang sama dilakukan tetapi pita suara turut bergetar. Rajah 3.5 menunjukkan konsonan letupan [j]. Rajah 3.5 Konsonan letupan [j] Konsonan atau hentian [?]: Hentian glottis ini terhasil melalui cara lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan ke dinding rongga tekak untuk membuat sekatan udara ke rongga hidung. Apabila pita suara dirapatkan dan arus udara yang keluar dari paru-paru akan tersekat pada bahagian rapatan pita suara akan menyebabkan pita suara tidak bergetar dan hentian glottis akan dihasilkan. Rajah 3.6 menunjukkan konsonan letupan [?]. Rajah 3.6 : Konsonan letupan [?]

10 3.1.3 Konsonan Geseran [s] Konsonan geseran [s] ianya bermula dengan hadapan lidah dinaikkan ke gusi untuk membuat sempitan pada arus udara. Ketika ini lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan ke belakang rongga tekak untuk menyekat arus udara ke rongga hidung. Pita suara direnggangkan. Arus udara melalui rongga mulut tanpa mengetarkan pita suara, lalu terhasillah bunyi [s], bunyi geseran gusi tak bersuara. Rajah 3.7 di bawah menunjukkan konsonan geseran [s]. Rajah 3.7 : Konsonan geseran [s] Manakala konsonan[h] pula iaitu udara keluar melalui pita suara yang renggang dengan rongga mulut berkeadaan seperti sewaktu mengeluarkan bunyi vokal, bunyi [h] yang dinamakan bunyi geseran glotis tak bersuara akan dihasilkan. Rajah 3.8 di bawah menunjukkan konsonan geseran [h] Rajah 3.8: Konsonan geseran [h]

11 2.1. Konsonan Getaran Konsonan getaran [r] berlaku apabila hujung lidah diletakkan dekat gusi sehingga udara melalui antara lidah dan gusi, lidah bergetar. Lelangit lembut pada waktu itu dinaikan. Bunyi yang terhasil dinamakan bunyi getaran gusi bersuara [r]. Rajah 3.9 di bawah menunjukkan konsonan getaran [r]. Rajah 3.9 : Konsonan getaran [r] Konsonan Sisian Konsonan sisian [I] pula berlaku apabila hujung lidah dinaikkan ke gusi dan laluan udara tersekat. Lelangit lembut dinaikkan maka pita suara bergetar. Melalui bahagian tepi lidah udara akan keluar.bunyi yang akan dihasilkan dinamakan bunyi sisian gusi bersuara[i]. Rajah 3.10 menunjukkan konsonan sisian[i]. Rajah 3.10: Konsonan sisian [I]

12 2.1.5 Konsonan Sengauan (nasal) Terdapat empat bunyi nasal yang berbeza dalam Bahasa Melayu. Keadaan ini berlaku apabila daerah udara disekat berlaku pada rongga mulut. Pita suara digetarkan dan lelangit lembut dinaikkan. Pertama, konsonan sengauan [m], berlaku apabila dua bibir dirapatkan. Bunyi yang dinamakan sengauan dua bibir bersuara [m]. Rajah 3.11 menunjukkan konsonan sengauan [m]. Rajah 3.11 : Konsonan sengauan [m] Keduanya, konsonan sengauan [n] pula hujung lidah dinaikkan ke gusi.bunyi yang dihasilkan ini dinamakan sengauan gusi bersuara [n]. Rajah 3.12 menunjukkan konsonan sengauan [n]. Rajah 3.12: Konsonan sengauan [n]

13 Ketiga, konsonan sengauan [n] berlaku tengah lidah dinaikkan ke lelangit keras. Bunyi yang dihasilkan dinamakan bunyi sengauan lelangit keras bersuara [n]. Rajah 3.13 di bawah menunjukkan konsonan sengauan [n] Rajah 3.13: Konsonan sengauan [n] Manakala keempat, belakang lidah dinaikkan ke lelangit lembut. Bunyi yang dihasilkan dinamakan bunyi sengauan lelangit lembut bersuara [ng]. Rajah 3.14 di bawah menunjukkan konsonan sengauan [n]. Rajah 3.14 : Konsonan sengauan [n]

14 2.1.6 Separuh Vokal Bunyi separuh vokal dihasilkan apabila kedudukan lidah dalam keadaan tidak tetap, tetapi bergerak dan membuat luncuran. Terdapat dua jenis bunyi separuh vokal iaitu fonem konsonan [w] dan separuh vokal [j]. Pertama, fonem konsonan[w] ini berlaku di peringkat awal lidah seperti untuk membunyikan [u], kemudian bergerak pada vokal yang lain. Bunyi ini dinamakan separuh vokal dua bibir bersuara. Rajah 3.15 menunjukkan separuh vokal [w]. Rajah 3.15: Separuh vokal [w] Keduanya, separuh vokal [j] pula kedudukan lidah adalah seperti untuk membunyikan [i], kemudiannya bergerak kepada kedudukan vokal yang lain. Bunyi ini dinamakan separuh vokal lelangit keras bersuara. Rajah 3.16 di bawah menunjukkan separuh vokal[j]. Rajah 3.16: Separuh vokal [j]

15 2.1.7 Konsonan Pinjaman Konsonan yang dimasukkan ke dalam Bahasa Melayu melalui kata-kata asing yang dipinjam. Konsonan dalam kata pinjaman banyak digantikan dengan konsonan Melayu seperti bunyi-bunyi dalam bahasa Arab dalam bunyi [th] menjadi [s]; [gh] menjadi [g], [dh] menjadi [d], [dz] menjadi [z]. Terdapat juga bunyi asalnya terus digunakan sehingga kini. Bunyi-bunyi tersebut adalah bunyi-bunyi geseran. Bagi konsonan pinjaman [f] dan [v] ini berlaku apabila bunyi-bunyi yang dihasilkan dengan merapatkan bibir bawah atas sehingga apabila udara melalui terdapat geseran. Lelangit lembutdinaikkan. Pita suara tidak bergetar untuk membunyikan [f] iaitu bunyi geseran bibir gusi tidak bersuara. Bagi membunyikan [v] pita suara bergetar akan menghasilkan bunyi geseran bibir gusi bersuara. Rajah 3.17 di bawah menunjukkan konsonan pinjaman [f] dan [v]. Rajah 3.17 : Konsonan pinjaman [f] dan [v]

16 Melalui fonem [z] pula bunyi ini dihasilkan seperti menghasilkan [s]. Proses membunyikan [z] adalah berbeza apabila pita suara bergetar. Konsonan ini dinamakan geseran gusi bersuara. Rajah 3.18 di bawah menunjukkan konsonan pinjaman [z]. Rajah 3.18 : Konsonan pinjaman [z] Konsonan pinjaman [s] pula, bunyi-bunyi dihasilkan apabila lelangit lembut dinaikkan dan depan lidahdinaikkan ke lelangit keras.pita suara tidak bergetar. Geseran yang dihasilkan dinamakan geseran gusi lelangit keras. Rajah 3.19 di bawah menunjukkan konsonan pinjaman [s]. Rajah 3.19 : Konsonan pinjaman [s]

17 4.0 KAJIAN PENGHASILAN BUNYI VOKAL BAHASA MELAYU Bunyi vokal ialah bunyi yang dihasilkan tanpa gangguan dalam rongga mulut. Udara dari paru-paru keluar melalui rongga mulut dengan tidak tersekat atau terhimpit. Bunyi itu hanya dipengaruhi oleh keadaan lidah dan bentuk bibir. Vokal dalam Bahasa Melayu ini terbahagi kepada iaitu vokal hadapan, vokal tengah dan vokal belakang CIRI-CIRI BUNYI VOKAL Di antara ciri-ciri bunyi vokal ialah bunyi oral tetapi ada yang dinasalkan. Vokal juga merupakan bunyi yang bersuara. Sewaktu menghasilkan vokal, udara keluar melalui rongga oral tanpa sekatan. Selain itu, kedudukan lidah dan keadaan bibir akan menentukan sifat vokal ini Cara membunyikan huruf vokal Dalam pertuturan sebenar, kita perlu peka bahawa terdapat lapan jenis huruf vokal yang wujud dalam bahasa Melayu. Huraian berikut menyatakan peranan dan keadaan serta kedudukan alat-alat artikulasi seperti bibir, lidah, anak tekak, lelangit lembut dan pita suara dalam membunyikan vokal-vokal bahasa Melayu. Rajah 4.1 menunjukkan kedudukan vocal dalam Bahasa Melayu Gambarajah 4.1: Kedudukan vokal dalam Bahasa Melayu

18 Kedudukan bunyi vokal bagi vokal hadapan dengan mennyebut bunyi akhir dalam kata keli, depan lidah dinaikkan tinggi ke dalam mulut. Antara depan lidah dan lelengit keras terdapat saluran sempit untuk udara keluar. Pada huruf akhir perkataan keli, dilambangkan [i]. Lambang [i] ini ialah lambing fonetik. Manakala bunyi [e] pada perkataan elok, saluran udaranya lebih luas kerana depan lidah dinaikkan tidak setinggi kedudukannya sewaktu membunyikan vokal[i]. Rajah 4.2 di bawah menunjukkan kedudukan bunyi vokal dalam bahasa Melayu. Rajah 4.2 : Kedudukan bunyi vokal dalam Bahasa Melayu Setelah menyebut bunyi [i], pegang tulang rahang dan sebut bunyi [a]. Dapat dirasakan tulang rahang turun. Manakala saluran udara menjadi luas kerana depan lidah juga diturunkan. Jadi bunyi [a] adalah bunyi vokal hadapan luas. Manakala kedudukan bunyi bagi vokal belakang pula, jika menyebut bunyi akhir dalam kata batu. Vokal ini adalah vokal [u]. Bunyi ini dihasilkan apabila bibir dibundarkan dan belakang lidah dinaikkan dekat dengan lelangit lembut. Vokal [o] juga merupakan vokal belakang, namun kedudukan belakang lidah lebih rendah ketika kita menghasilkan bunyi [u]. Rajah 4.3 menunjukkan kedudukan rahang/bibir, lidah ketika menghasilkan bunyi [a],[u] dan [i].

19 Rajah 4.3 : Kedudukan rahang/bibir, lidah ketika menghasilkan bunyi [a], [u] dan [i] Terdapat satu vokal tengah [a]. Kedudukan vokal ini dihasilkan dengan meletakkan tengah lidah dengan lelangit. Bibir dihamparkan. Manakala kedudukan bunyi vokal yang dinasalkan ialah vokal yang dikeluarkan melalui rongga oral dan nasal. Pada ketika ini lelangit lembut diturunkan. Vokal ini dikenali vokal yang dinasalkan dengan lambang vokal[~] Cara Penghasilan Vokal Vokal dihasilkan tanpa sekatan sewaktu diujarkan. Semua vokal dalam bahasa Melayu bersuara, pita suara akan bergetar dan aliran udara akan keluar tanpa sekatan. Cara penghasilan vokal dinyatakan sebagaimana berikutnya. Vokal hadapan sempit [i]. cara membunyikan dengan keadaan bibir hampar. Depan lidah dinaikkan setinggi yang mungkin ke arah lelangit keras tetapi tidak sampai menyentuh lelangit keras. Kemudian anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan bagi menutup rongga hidung supaya udara tidak keluar melalui rongga hidung. Pita suara dirapatkan supaya udara yang keluar dapat menggetarkan selaput suara. Rajah 4.4 di bawah menunjukkan vokal hadapan sempit[i].

20 Rajah 4.4 : Vokal hadapan sempit [i] Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal hadapan sempit [i] seperti pada perkataan berikut: Awal Tengah Akhir ikan kira tali ibu lihat padi Vokal hadapan separuh sempit [e] terletak di tengah bahagian hadapan mulut. Untuk menghasilkannya vokal ini dengan keadaan bibir hampar. Sewaktu menyebutnya kita dapati lidah berada tidak tinggi atas seperti vokal [i] dan tidak di bawah seperti vokal [a], tetapi berada di tengah. Semasa menyebutnya hadapan lidah dinaikkan tetapi lebih rendah daripada bunyi vocal [i] manakala alat-alat lain serupa peranannya. Anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan bagi menutup rongga hidung supaya udara tidak keluar melalui rongga hidung. Udara dari paruparu keluar ke rongga hidung Pita suara dirapatkan. Rajah 4.5 di bawah menunjukkan vocal hadapan separuh sempit[e].

21 Rajah 4.5: Vokal hadapan separuh sempit[e] Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal hadapan separuh sempit [e] seperti pada perkataan berikut: Awal Tengah Akhir ela? merah tauge Elo? leher tempe Vokal hadapan separuh luas atau lapang []. Cara membunyikannya dengan keadaan bibir hampar. Hadapan lidah dinaikkan separuh rendah ke arah gusi. Anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan bagi menutup rongga hidung supaya udara tidak keluar melalui rongga hidung. Udara dari paru-paru keluar dari rongga mulut. Pita suara bergetar. Rajah 4.6 di bawah menunjukkan vokal hadapan separuh luas []. Rajah 4.6 : Vokal hadapan separuh luas []

22 Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal depan separuh luas atau lapang [] seperti pada perkataan berikut: Awal Tengah Akhir esa belek tauge enak belok tempe Vokal hadapan luas atau lapang [a] ini merupakan vokal yang terletak jauh di bahagian bawah dengan keadaan bibir hampar serta mulut kita dalam keadaan terbuka luas. Hadapan lidah dinaikkan sedikit sahaja ke arah lelangit keras, anak tekak dan lelangit lembut bagi menutup rongga hidung supaya udara tidak keluar melalui rongga hidung. Udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut. Pita suara bergetar. Vokal ini paling banyak terdapat dalam Bahasa Melayu. Rajah 4.7 di bawah menunjukkan vokal hadapan luas [a]. Rajah 4.7 : Vokal hadapan luas [a]

23 Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal hadapan luas atau lapang [a] seperti pada perkataan yang berikut: Awal Tengah Akhir awan tapai bola anak maka supaya Terdapat empat vokal belakang dalam Bahasa Melayu; [u,o,,a]. Kecuali vokal[a] vokal yang lain membundarkan dua bibir. Di antaranya adalah seperti berikutnya ; Vokal belakang sempit [u]. Bahagian belakang lidah dinaikkan ke arah lelangit lembut untuk menyempitkan rongga mulut tetapi tidak sampai menyentuh lelangit lembut. Anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan bagi menutup rongga hidung supaya udara tidak keluar melalui rongga hidung. Pita suara bergetar. Rajah 4.8 di bawah menunjukkan vokal belakang sempit [u]. Rajah 4.8 : Vokal belakang sempit [u] Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal belakang sempit [u] seperti pada perkataan yang berikut: Awal Tengah Akhir baru bulat mulut ular sudu pupus

24 Vokal belakang separuh sempit [o]. Cara membunyikannya dengan belakang lidah dinaikkan separuh sempit ke arah lelangit lembut tetapi tidak sampai menyentuh lelangit lembut. Anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan bagi menutup rongga hidung. Udara dari paru-paru ke luar ke rongga mulut. Pita suara digetarkan. Rajah 4.9 di bawah menunjukkan vokal belakang separuh sempit [o]. Rajah4.9 : Vokal belakang separuh sempit [o] Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal belakang separuh sempit [o]. seperti pada perkataan yang berikut: Awal Tengah Akhir oleh tolong boleh otak bohong koko Vokal belakang separuh luas []. Cara menghasilkannya dengan belakang lidah dinaikkan separuh luas ke arah lelangit lembut. Anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan bagi menutup rongga hidung supaya udara tidak keluar melalui rongga hidung. Udara dari paru-paru ke luar ke rongga mulut. Pita suara digetarkan.

25 Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal belakang separuh luas seperti [] seperti pada perkataan yang berikut: Awal Tengah Akhir orang borong soto oleh bolot teko Vokal tengah pendek[]. Cara membunyikannya dengan keadaan bibir antara hampar dengan bundar. Tengah lidah dinaikkan ke arah lelangit keras tetapi tidak sampai menyentuh lelangit keras. Anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan bagi menutup rongga hidung supaya udara tidak keluar melalui rongga hidung. Udara dari paru-paru ke luar ke rongga mulut. Pita suara bergetar. Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal tengah [] seperti pada perkataan berikut: Awal Tengah Akhir emak penat sosialisme empat tenat behaviorisme (a) Vokal Sengau Sewaktu menghasilkan bunyi-bunyi vokal sengauan, rongga hidung terlibat sama, lelangit lembut dan anak tekak tidak dinaikkan cukup tinggi untuk menutup rongga hidung. Apabila rongga hidung tidak tertutup rapat, udara keluar dari kedua-dua rongga, iaitu rongga hidung dan mulut. Ianya dipengaruhi oleh bunyi konsonan di hadapan atau di belakang vokal itu. Rajah 4.10 menunjukkan vokal sengauan.

26 Rajah 4.10 :Vokal sengauan

27 5.0 PERBEZAAN DI ANTARA FONEM DAN ALOFON DALAM SISTEM FONOLOGI BAHASA MELAYU Fonem ialah unit bahasa terkecil yang berfungsi. Fonem juga merupakan yang bermakna, atau perkataan, terdiri daripada beberapa unit bunyi, misalnya kata palu. Kata ini terdiri daripada empat unit bunyi, iaitu p, a, l, u. Unit-unit bunyi ini dipanggil fonem, iaitu unit terkecil yang berfungsi. Jika p diganti dengan m, maka palu akan bertukar menjadi malu. Oleh itu, p dan m adalah unit terkecil yang berfungsi kerana unit itu membezakan maksud ujaran. Manakala alofon merupakan anggota-anggota kepada satu fonem. Ianya merupakan kelainan bunyi antara satu sama lain tetapi masih tergolong ke dalam satu fonem.kelainanan bunyi yang tergolong ke dalam satu fonem ini terjadi kerana pengaruh oleh bunyi tertentu samada terdahulu atau terkemudian daripadanya. Contoh fonem Dalam pelaksanaan bunyi-bunyi ujaran, terjadilah pengaruh timbal-balik antara bunyibunyi ujaran yang berdekatan. Pengaruh timbal-balik itu terjadilah perubahan-perubahan bunyiujaran; ada perubahan yang jelas kedengaran, ada yang kurang jelas kedengaran perubahan yang tidak jelas misalnya fonem /a/ yang berada dalam suku kata /a/ yang berada dalam suku kata terbuka kedengarannya lebih nyaring bila dibandingkan dengan fonem /a/ yang terdapat dalam suku kata tertutup. Bandingkan antara /a/ pada kata:pada, kata, rata, dengan pada kata: bedak, tidak, sempat, dan lain-lain. Sebagai contohnya sekiranya p diganti dengan m maka palu akan bertukar menjadi malu. Oleh itu, p dan m adalah unit yang terkecil yang berfungsi kerana unit tersebut akan membezakan maksud ujaran. Fonem juga boleh difahami sebagai unit yang terkecil yang membezakan makna, boleh dilihat pada pasangan minimal atau pasangan terkecil perkataan. Contohnya, pasangan minimal pedang dengan petang mempunyai bunyi yang berbeza iaitu bunyi d dan bunyi t. Perkataan pedang mempunyai hampir sama dengan perkataan petang. Ianya dibezakan dengan bunyi d dan t. Melalui konteks ini, bunyi d dan t merupakan bunyi distingtif yang boleh membezakan makna. Bunyi d dan t adalah bertaraf fonem yang berbeza dan bunyi fonem itu

28 Terdapat lagi beberapa contoh yang akan diperjelaskan agar memberi lebih kefahaman, contohnya perkataan kaya dan paya. Kedua perkataan ini mempunyai makna yang berbeza, ini disebabkan oleh fonem k dan p. Fonem seperti apa yang kita harus fahami ialah unit yang terkecil yang dapat membezakan makna. Maka bunyi k dan p merupakan unit-unit terkecil itu yang dapat membezakan makna perkataan kaya dan paya. Maka bunyi k dan p boleh dikategorikan sebagai fonem yang membezakan makna. Oleh itu bunyi k dan p diletakkan dalam kurungan fonem iaitu /k/ dan /p/. Contoh yang seterusnya ialah pasangan minimal perkataan sayang dan wayang. Pasangan minimal saying dan wayang inidibezakan oleh fonem s dan w. Kedua-duanya merupakan unit yang terkecil yang membezakan makna pasangan minimal saying dan wayang. Oleh itu s dan w merupakan unit-unit yang terkecil yang membezakan makna pasangan saying dan wayang. Maka s dan w ini diletakkan di dalam kurungan fonem iaitu /k/ dan /p/. Contoh-contoh alofon Misalnya, fonem p dalam palu, lupa dan luap. Bunyi p dalam palu dan lupa diujarkan sebagai letupan bibir yang sempurna, tetapi dalam luap, bunyi p diujarkan sebagai letupan bibir yang tidak sempurna, yakni tidak diletupkan. Dengan itu, daripada ketiga-tiga contoh kata di atas, fonem p mempunyai dua alofon. Misalnya fonem /k/ dalam Bahasa Melayu mempunyai beberapa kelainan bunyi alafon kerana terpengaruh oleh bunyi di sekitarnya misalnya alafon k. Bunyi alofon k terjadi kerana terdapatnya dalam perkataan kiri( atau k yang diikuti oleh vokal depan i). Bunyi k terjadi kerana kehadirannya dalam perkataan kuda (iaitu k yang diikuti oleh vokal belakang u). Bunyi terjadi kerana kehadirannya diakhiri kata dalam suku kata tertutup seperti dalam perkataan kaka. Dalam hal ini, alofon k, k dan adalah alofon-alofon daripada keluarga bunyi yang sama, iaitu fonem /k/. Ketiga-tiga bunyi k, k, iaitu adalah bunyi yang mempunyai kesamaan fonetik. Maksudnya bunyi-bunyi alofon tersebut hampir-hampir sama dari segi cara pengucapannya dan juga cara penghasilannya.

29 Alofon juga berlaku daripada bunyi yang bervariasi bebas. Ianya bermaksud walaupun bunyi-bunyi itu berbeza dalam perkataan tertentu misalnya faham dengan paham namun perbezaan bunyi tidak membawa makna yang berbeza maknanya yang sama. Beberapa perkataan yang hampir sama dalam Bahasa Melayu iaitu dari segi sebutan tetapi maknanya sama(tidak berbeza) misalnya perkataan agama, ugama dan igama. Meskipun perkatan agama, ugama dan igama itu dari segi makna tidak berbeza tetapi vokal a, u dan I adalah asalnya adalah fonem yang membezakan makna kerana terdapatnya pasangan minimal masing-masing. Oleh kerana itu, vokal a, u dan i adalah membezakan makna maka bunyi a, u dan i dikatakan fonem dan bersifat alternasi bebas.

30 6.0 SUPRASEGMENTAL DALAM BAHASA MELAYU Suprasegmental bermaksud unsur-unsur bahasa yang terdapat dalam Bahasa Melayu kerana setiap satu bunyi merupakan satu segmen daripada arus tuturan. Kita akan menuturkannya dengan segmen-segmen yang berbagai-bagai tingkat tekanan dan nada. Adakalanya kita berhenti sementara sehingga terdapat kumpulan kata. Kata-kata itu ducapkan sama rata atau mendatar. Terdapat empat lagi unsur bahasa yang harus diberi perhatian seperti tekanan, pendek, jeda dan panjang pendek. Unsur-unsur ini dinamakan suprasegmental. 6.1 CIRI-CIRI SUPRASEGMENTAL DALAM BAHASA MELAYU Setiap satu bunyi merupakan satu segmen atau penggalan daripada arus pertuturan. Kita menuturkan segmen-segmen dengan berbagai tekanan dan nada. Adakalanya kita berhenti seketika sehingga terdapat kumpulan kata. Setiap kata-kata itu diucapkan sama rata atau mendatar. Di antara ciri-ciri suprasegmental adalah seperti berikut: Sesesuatu tekanan merupakan ciri-ciri suprasegmental yang menunjukkan kelantangan sesuatu suku kata bagi menandakan lembut atau kerasnya penyebutan bagi sesuatu suku kata berkenaan. Lambang untuk tekanan ini ialah / / dengan diletakkan di atas suku kata yang menerima tekanan itu misalnya /buda?/ Dalam Bahasa Melayu tekanan tidak menunjukkan perbezaan makna. Nada merupakan kadar meninggi atau menurun pengucapan sesuatu suku kata atau perkataan. Melalui nada ini ditandai dengan nombor-nombor 1 (rendah), 2 (biasa), 3 (tinggi), 4 (tinggi sekali.misalnya ayat penyata kebiasaannya dimulakan dengan nada 2: seterusnya nada itu akan menaik apabila terdapatnya tekanan dan turun hingga Contoh : saya hendak balik. Dalam Bahasa Melayu tidak mempunyai sifat-sifat bunyi seperti penghasilan sesuatu fonem dan dinyatakan sebagai nada tidak fonemik.

31 Jeda merupakan unsur hentian yang memisahkan antara unsur-unsur linguistik sama ada rangkai kata,perkataan dan ayat ini juga disebut sebagai jeda atau persendian. Lambang untuk jeda ini ialah #. Unsur ini dapat membezakan makna. Contohnya: [#saya makan nasi ema?#] adalah berbeza maknanya dengan ayat [#saya makan nasi #ema?] Panjang pendek merupakan kadar panjang atau pendeknya bagi sesuatu bunyi itu diucapkan. Lambang bagi fonem ini ialah [:] yang dinamakan mora. Lambang [:] bermaksud panjang sebutan bunyi itu ialah satu mora. Lambang [: : ] menunjukkan dua mora dan lambang [.] adalah setengah mora. Dalam Bahasa Melayu unsur ini tidak membezakan makna. 6.2 KEPENTINGAN SUPRASEGMENTAL DALAM PENGAJARAN KEMAHIRAN LISAN BAHASA MELAYU Di antara kepentingan suprasegmental dalam pengajaran kemahiran lisan ialah membawa makna yang dapat difahami yang mana suprasegmental boleh jadi bunyi suprasegmental dan boleh juga jadi fonem suprasegmental. Bunyi supra mental boleh membezakan makna. Namun hal ini kurang terdapat dalam bahasa Melayu. Dua kata yang sama berbeza bunyi segmen tidak membawa apa-apa perbezaan makna. Contoh perkataan 'makan' dengan 'makannnnn' maknanya tetap sama. Dalam bahasa Inggeris perkataan'export' dengan sebutan 'ex'port' akan membawa makna yang berlainan. Oleh itu, ianya merupakan laras bahasa dalam membunyikan kata, sebutan perlulah dilakukan dengan tepat dan jelas serta betul. Selain itu, kepentingan suprasegmental dalam pengajaran lisan kerana ianya mempunyai imej atau lambang bagi fonem. Melalui fonem ini ialah [:] dinamakan mora. Lambang [:] bermaksud panjang sebutan bunyi itu ialah satu mora. Lambang [: : ] menunjukkan dua mora dan lambang [.] adalah setengah mora. Unsur ini merupakan panjang pendek seseuatu bunyi yang diucapkan dan tidak membezakan makna dalam kemahiran lisan Bahasa Melayu.

32 7.0 KESIMPULAN Dalam bidang pendidikan, ilmu fonetik telah memainkan peranan yang penting khasnya di peringkat sekolah rendah. Kajian fonetik dan fonologi melibatkan organ pertuturan manusia secara langsung. Organ tutur manusia ini disebut alat artikulasi. Terdapat banyak alat artikulasi manusia dan setiap satunya mempunyai kedudukan dan fungsi yang berbeza dalam menghasilkan bunyi bahasa. Pengetahuan tentang titik artikulasi ini dapat membantu guru mengajar muridnya dengan baik. Namun demikian terdapat unsur yang bukan dikategorikan sebagai alat artikulasi manusia, tetapi mempunyai peranan yang amat penting dalam menghasilkan bunyi. Unsur tersebut ialah udara dan merupakan sumber tenaga utama dalam menghasilkan bunyi. Seterusnya, ilmu fonetik akan dapat memberi kefahaman kepada pendidik tentang organorgan pertuturan, sifat bunyi yang dikeluarkan dan pendengaran kita pada bunyi-bunyi yang dikeluarkan. Suprasegmental dalam Bahasa Melayu adalah penting dalam pengajaran kemahiran lisan. Ianya membawa makna yang dapat difahami yang mana suprasegmental boleh jadi bunyi suprasegmental dan boleh juga jadi fonem suprasegmental serta dapat membezakan makna. Manakala alofon juga berlaku daripada bunyi yang bervariasi bebas walaupun bunyi-bunyi itu berbeza dalam perkataan tertentu. Selain itu, pengetahuan ini membolehkan kita mengesan akan faktor-faktor yang menyebabkan murid kita sukar untuk mengungkapkan sesuatu bunyi bahasa. Di samping itu, pendidik dapat mengenal pasti sama ada bunyi yang dikeluarkan oleh murid kita betul atau tidak cara pengeluarannya.

33 8.0 RUJUKAN Abdullah Hassan. (1980). Linguistik Am Untuk Guru Bahasa Malaysia. Petaling Jaya: Dewan Bahasa dan Pustaka. Abdullah Hassan Dan Ainon Mohd (1994). Bahasa Melayu Untuk Maktab Perguruan. Kuala Lumpur: Fajar Bakti. Asmah Hj Omar. (1977). Kepelbagaian Fonologi Dialek-dialek Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. Dr Ali Mahmood, Mashudi Bahari, Lokman Bahari.(2012). HBML 1203Fonetik dan Fonologi Bahasa Melayu. Selangor : Open University Malaysia. Raminah Sabran dan Rahim Syam. (1985). Kajian Bahasa untuk Pelatih Maktab Perguruan. Petaling Jaya: Fajar Bakti. $%& ' (&!(%(# # #)(((&$ *$+(,$'$,(( (&!(%(# # #'$ %