Mempersembahkan
SIDANG TUGAS AKHIR Disusun Oleh : 1. Rina Pebriana 2310 030 008 2. Afilda Della Fadly 2310 030 034 Dosen Pembimbing : Dosen Penguji : Ir. Agung Subyakto, MS Ir. Imam Syafril,MT Dr.Ir.Niniek Fajar P,M.Eng Program Studi D3 Teknik Kimia FTI-ITS 2
Definisi Biodiesel : Bahan bakar alternatif pengganti minyak tanah Renewable Sumbernya dapat diperbaharui seperti minyak tumbuhan atau lemak hewan. (Arif, 2011) 3
Latar Belakang kebijakan energi nasional Target Komposisi MIX tahun 2025 (Wijono FT UI, 2010) 4
roadmap pengembangan biofuel (ESDM, 2005) 5
Alasan Pendirian Pabrik Sumber :BP MIGAS 6
Bahan Baku nyamplung Divisi Subdivisi Kelas Ordo Familia Genus Spesies : Spermatophyta : Angiospermae : Dicotyledonae : Guttiferaes : Guttiferae : Calophyllum : Calophyllum inophyllum L Merupakan tanaman liar yang banyak ditemui di daerah pesisir pantai Bukan jenis tanaman pangan Berbuah sepanjang tahun Umur mencapai 58 tahun Rendemen minyak ±74% 7
Produktivitas Tanaman Penghasil Biofuel (Leksono, 2010) 8
Lokasi Pabrik Cilacap, Jawa Tengah Kapasitas 20.000 ton/jam Memiliki 300 ha lahan Dinhut & 1000 ha lahan Perhutani KPH Banyumas Barat Akses ke Cilacap mudah sehingga memudahkan pemasaran Cilacap adalah daerah produktif Fasilitas utilitas menunjang Didukung kebijakan Pemerintah daerah 9
MACAM PROSES I Proses Ekstraksi Minyak Mentah dari Biji Nyamplung Proses pengepresan berulir (Expeller Pressing) Proses ekstraksi dengan menggunakan pelarut (Solvent Extraction) 10
MACAM PROSES II Proses Pembuatan Biodiesel dari Minyak Nyamplung Proses Esterifikasi Proses Transesterifikasi Proses Pirolisis 11
URAIAN PROSES TERPILIH 12
Bahan Pendukung Methanol NaOH Asam Phospat Asam Sulfat 13
Produk Utama Produk Samping biodiesel Gliserol Ampas Sumber: SNI 14
Flowsheet Proses 15
Neraca Massa Tunnel Dyer Masuk Keluar Komponen Massa (kg) Komponen Massa (kg) Aliran 1: Aliran 2: Minyak 71295,00 Minyak 71295,00 Protein kasar 6314,70 Protein kasar 6314,70 Abu 1731,45 Abu 1731,45 Pati 346,29 Pati 346,29 Hemiselulosa 11162,76 Hemiselulosa 11162,76 Air 10999,80 Aliran 3: Air 10999,80 TOTAL 101850 TOTAL 101850 16
Neraca Massa Masuk Twin screw expeller Keluar Komponen Massa (kg) Komponen Massa (kg) Aliran 4: Aliran 5: Minyak 71295,00 Minyak 68086,73 Ampas: 19555,20 Protein kasar 6314,70 Ampas sisa 19,56 Abu 1731,45 Aliran 6: Pati 346,29 Ampas 19535,64 Hemiselulosa 11162,76 Minyak sisa 3208,28 TOTAL 90850,2 TOTAL 90850,2 17
Neraca Massa Masuk Filter Press Keluar Komponen Massa (kg) Komponen Massa (kg) Aliran 5: Aliran 7: Minyak 68086,73 Minyak 68086,73 Ampas sisa 19,56 Aliran 8: Ampas 19,56 TOTAL 68106,28 TOTAL 68106,28 18
Reaktor Degumming Masuk Keluar Komponen Massa (kg) Komponen Massa (kg) Aliran 10: Aliran 12: FFA: 3472,42 FFA: 3472,42 asam miristat 3,13 asam miristat 3,13 asam palmitat 551,77 asam palmitat 551,77 asam stearat 427,11 asam stearat 427,11 asam oleat 1704,61 asam oleat 1704,61 asam linoleat 718,79 asam linoleat 718,79 asam linolenat 9,38 asam linolenat 9,38 asam arachidat 32,64 asam arachidat 32,64 asam eureka 25,00 asam eureka 25,00 Trigliserida: 56988,59 Trigliserida: 56988,59 tri-miristat 51,29 tri-miristat 51,29 tri-palmitat 9055,49 tri-palmitat 9055,49 tri-stearat 7009,60 tri-stearat 7009,60 tri-oleat 27975,70 tri-oleat 27975,70 tri-linoleat 11796,64 tri-linoleat 11796,64 tri-linolenat 153,87 tri-linolenat 153,87 tri-arachidat 535,69 tri-arachidat 535,69 tri-eurekat 410,32 tri-eurekat 410,32 Phospolipid 136,17 Gum Phosphat 158,99 Impurities 7489,54 Impurities 7489,54 Aliran 11: Air 163,04 Asam Phospat 37,45 Asam Phospat sisa 1,38 Air 149,79 TOTAL 68273,96 TOTAL 68273,96 19
Reaktor Esterifikasi Masuk Keluar Komponen Massa (kg) Komponen Massa (kg) Aliran 16: Aliran 18: FFA: 3472,42 Methyl ester 3437,70 asam miristat 3,13 methyl miristat 3,09 asam palmitat 551,77 methyl palmitat 546,25 asam stearat 427,11 methyl stearat 422,84 asam oleat 1704,61 methyl oleat 1687,57 asam linoleat 718,79 methyl linoleat 711,60 asam linolenat 9,38 methyl linolenat 9,28 asam arachidat 32,64 methyl arachidat 32,31 asam eurekat 25,00 methyl eureka 24,75 Trigliserida: 56988,59 Trigliserida: 56988,59 tri-miristat 51,29 tri-miristat 51,29 tri-palmitat 9055,49 tri-palmitat 9055,49 tri-stearat 7009,60 tri-stearat 7009,60 tri-oleat 27975,70 tri-oleat 27975,70 tri-linoleat 11796,64 tri-linoleat 11796,64 tri-linolenat 153,87 tri-linolenat 153,87 tri-arachidat 535,69 tri-arachidat 535,69 tri-eurekat 410,32 tri-eurekat 410,32 Impurities sisa 37,45 FFA sisa 199,61 Aliran 17a: Impurities sisa 37,45 Methanol 7812,95 methanol sisa 7436,06 Aliran 17b: asam sulfat 173,62 Asam Sulfat 173,62 Air 215,54 Air 3,54 TOTAL 68488,58 TOTAL 68488,58 20
Reaktor Transesterifikasi I Masuk Keluar Komponen Massa (kg) Komponen Massa (kg) Aliran 16: Aliran 18: FFA: 3472,42 Methyl ester 3437,70 asam miristat 3,13 methyl miristat 3,09 asam palmitat 551,77 methyl palmitat 546,25 asam stearat 427,11 methyl stearat 422,84 asam oleat 1704,61 methyl oleat 1687,57 asam linoleat 718,79 methyl linoleat 711,60 asam linolenat 9,38 methyl linolenat 9,28 asam arachidat 32,64 methyl arachidat 32,31 asam eureka 25,00 methyl eureka 24,75 Trigliserida: 56988,59 Trigliserida: 56988,59 tri-miristat 51,29 tri-miristat 51,29 tri-palmitat 9055,49 tri-palmitat 9055,49 tri-stearat 7009,60 tri-stearat 7009,60 tri-oleat 27975,70 tri-oleat 27975,70 tri-linoleat 11796,64 tri-linoleat 11796,64 tri-linolenat 153,87 tri-linolenat 153,87 tri-arachidat 535,69 tri-arachidat 535,69 tri-eurekat 410,32 tri-eurekat 410,32 Impurities sisa 37,45 FFA sisa 199,61 Aliran 17a: Impurities sisa 37,45 Methanol 7812,95 methanol sisa 7436,06 Aliran 17b: asam sulfat 173,62 Asam Sulfat 173,62 Air 215,54 Air 3,54 TOTAL 68488,58 TOTAL 68488,58 21
Reaktor Transesterifikasi II Masuk Keluar Komponen Massa (kg) Komponen Massa (kg) Aliran 28: Aliran 30: Methyl ester 57825,31 Methyl ester 60544,69 methyl miristat 52,09 methyl miristat 54,54 methyl palmitat 9191,66 methyl palmitat 9623,93 methyl stearat 7111,88 methyl stearat 7446,33 methyl oleat 28384,74 methyl oleat 29719,60 methyl linoleat 11969,47 methyl linoleat 12532,36 methyl linolenat 156,13 methyl linolenat 163,47 methyl arachidat 543,31 methyl arachidat 568,86 methyl eureka 416,04 methyl eurekat 435,60 TGS sisa: 2849,43 TGS sisa 142,47 tri-miristat 2,56 Air 73,34 tri-palmitat 452,77 Gliserol 571,43 tri-stearat 350,48 methanol sisa 618,76 tri-oleat 1398,78 Methoksida 76,93 tri-linoleat 589,83 tri-linolenat 7,69 tri-arachidat 26,78 tri-eurekat 20,52 Air sisa 46,30 methanol sisa 334,83 gliserol sisa 285,72 Aliran 29a: Methanol 627,66 Aliran 29b: NaOH 56,99 Air 1,40 22
Neraca Massa Washing Colum Masuk Keluar Komponen Massa (kg) Komponen Massa (kg) Aliran 33: Aliran 35: Metil ester 60544,69 Metil ester 60544,69 metil miristat 54,54 metil miristat 54,54 metil palmitat 9623,93 metil palmitat 9623,93 metil stearat 7446,33 metil stearat 7446,33 metil oleat 29719,60 metil oleat 29719,60 metil linoleat 12532,36 metil linoleat 12532,36 metil linolenat 163,47 metil linolenat 163,47 metil arachidat 568,86 metil arachidat 568,86 metil eurekat 435,60 metil eurekat 435,60 TGS sisa 142,47 TGS sisa 142,47 Air 28,78 air sisa 2442,53 gliserol 28,57 methanol sisa 15,47 methanol sisa 30,94 gliserol sisa 14,29 Aliran 34: Aliran 36: Air 6077,54 gliserol 14,29 methanol 15,47 air 3663,79 TOTAL 66852,99 TOTAL 66852,99 23
Neraca Massa Masuk Vacuum Dryer Keluar Komponen Massa (kg) Komponen Massa (kg) Aliran 37: Aliran 39: Metil ester 60544,69 Metil ester 60544,69 metil miristat 54,54 metil miristat 54,54 metil palmitat 9623,93 metil palmitat 9623,93 metil stearat 7446,33 metil stearat 7446,33 metil oleat 29719,60 metil oleat 29719,60 metil linoleat 12532,36 metil linoleat 12532,36 metil linolenat 163,47 metil linolenat 163,47 metil arachidat 568,86 metil arachidat 568,86 metil eurekat 435,60 metil eureka 435,60 TGS sisa 142,47 TGS sisa 142,47 Air 244,25 air sisa 12,21 Aliran 40: Air 232,04 TOTAL 60931,41 TOTAL 60931,41 24
udara t 1 = 30 C Preheater steam T 1 = 130 C t 2 = 100 C Neraca Panas Preheater T 2 = 130 C 25
Neraca Panas Tunnel Dryer aliran 1 t 1 = 30 C Tunnel Dryer T 2 = 110 C dry air T 1 = 100 C t 2 = 50 C 26
Neraca Panas Heater I steam T 1 = 130 C aliran 9 t 1 = 30 C aliran 10 t 2 = 60 C Heater I T 2 = 130 C 27
Neraca Panas Reaktor Degumming steam T 1 = 130 C aliran 10 t 1 = 60 C H 3 PO 4 aliran 12 t 2 = 60 C Reaktor Degumming T 2 = 130 C 28