BENTUK DAN MAKNA NAMA-NAMA BANGUNAN POKOK DI KERATON KASUNANAN SURAKARTA SKRIPSI

dokumen-dokumen yang mirip
KESALAHAN BERBAHASA JAWA PADA PAPAN NAMA PERTOKOAN DI KABUPATEN PEMALANG

SKRIPSI. oleh. Nama. : Elok Wahyuni. : Bahasa dan Sastra Jawa NIM. Program. Jurusan FAKULTAS

ANAFORA GRAMATIKAL DAN LEKSIKAL DALAM NOVEL GARUDA PUTIH KARYA SUPARTO BRATA

REFERENSI DALAM WACANA BERBAHASA JAWA DI SURAT KABAR

CERITA RAKYAT KI SONDONG MAJERUK DAN KI SONDONG MAKERTI DALAM PERSPEKTIF GREIMAS

SINESTESIA PADA TUTURAN MAHASISWA PBSJ FBS UNNES SKRIPSI

BENTUK UJARAN BAHASA JAWA TATARAN FONOLOGI ANAK TUNAGRAHITA TINGKAT BERAT SMP LUAR BIASA NEGERI SEMARANG (KAJIAN PSIKOLINGUISTIK)

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

ASPEK KONJUNGSI DALAM CERITA BERSAMBUNG (CERBUNG) BASKARA MUNCAR PADA MAJALAH PANJEBAR SEMANGAT

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

GAYA BAHASA DALAM KUMPULAN CERITA MISTERI JAGADING LELEMBUT PADA MAJALAH DJAKA LODANG TAHUN 2001

UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

TINDAK TUTUR ILOKUSI DALAM WACANA KOLOM PAK RIKAN DI KORAN MINGGUAN DIVA

PEMAKAIAN BAHASA JAWA MAHASISWA PENUTUR NGAPAK DI LINGKUNGAN FBS UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

NARASI KELISANAN DALAM TRADISI NGLIWETI PARI DESA JURANGJERO REMBANG

ABSTRAK. Kata Kunci: Simbol, makna, ajaran, semiotik, Serat Suluk Kaga Kridha Sopana.

Dra. Sri Sulistiani, M.Pd. Dosen Jurusan S1 Pendidikan Bahasa Daerah, Fakultas Bahasa dan Seni, Universitas Negeri Surabaya.

SERAT PATRAPING NGELMU PANGUKUDAN DALAM KAJIAN STRUKTURALISME TZVETAN TODOROV

Set Prabot Pawon Adhedhasar Makna Referensial SET PRABOT PAWON ADHEDHASAR MAKNA REFERENSIAL. Andi Susilo

Kontraksi Tembung Basa Jawa ing Cecaturan Masyarakat Wilayah Jombang

KEEFEKTIFAN MODEL PEMBELAJARAN TEAM ASSISTED INDIVIDUALIZATION

Pengembangan Medhia Explosion Box Tumrap Kawasisan Nulis Teks Geguritan

TINDAK TUTUR PENYIAR ING GIYARAN MANGGA TRESNA BUDAYA RADIO MTB FM SURABAYA. Hendra Setiawan ABSTRAK

Pangaribawane Media Movie Maker Tumrap Kawasisan Nulis Karangan Eksposisi Siswa Kelas VII SMP Negeri 1 Ngimbang Taun Ajaran

URAIAN MATERI KB-2 AKSARA MURDHA, AKSARA SWARA, AKSARA REKAN, LAN ANGKA JAWA

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

Pengaruh Medhia Smart Card kanthi Teknik TS-TS tumrap Kawasisan Nulis Pasangan Ca, Ja, Ma, Ba, Ka, Ta, La

MAKNA SIMBOLIS BANYU TUK PITU ING TRADHISI RUWATAN RRI MADIUN (Tintingan Folklor)

METONIMI ING BASA JAWA MASYARAKAT DESA SOBONTORO, KECAMATAN BOYOLANGU, KABUPATEN TULUNGAGUNG

Dayane Media Audiovisual Slide Bersuara Tumrap Undhaking Kawasisan Ngapresiasi Crita Rakyat Siswa Kelas VIII SMP N 4 Ngawi Taun Ajaran

Elipsis Jejer sajrone Ukara Camboran Ing Basa Jawa ELIPSIS JEJER SAJRONE UKARA CAMBORAN ING BASA JAWA. Choirunnisa

Ngundhakake Kawasisan Nulis Ukara Tanduk lan Ukara Tanggap Kanthi Teknik Bursa Kata Siswa Kelas VIII B SMP Negeri 3 Kalidawir Taun Ajaran 2015/ 2016

PANGREMBAKANE MEDIA ANIMASI GAMBAR ING PASINAON NYEMAK CRITA CEKAK SISWA KELAS VII SMP NEGERI 3 NGANJUK TAUN AJARAN 2012/2013

TRADHISI KUNGKUM SINDHEN ING SENDHANG MADE, DESA MAADE, KECAMATAN KUDU - JOMBANG

NGUNDHAKAKE KAWASISAN MACA GEGURITAN KANTHI METODHE PEMODHELAN TUMRAP SISWA KLAS VII SMPN 1 NGRONGGOT TAUN AJARAN 2015/2016

PENGEMBANGAN BUKU PANDUAN MENULIS TEKS DRAMA BERBAHASA JAWA UNTUK MENINGKATKAN KEMAMPUAN EKSPRESI SASTRA PADA SISWA SMA

PANGANAN TRADHISIONAL KABUPATEN TULUNGAGUNG (Tintingan Folklor)

WUJUD LAN JINISE REDHUNDHANSI ING BASA JAWA

Ummi Mahmudah S-1 Pendidikan Bahasa dan Sastra Daerah, FBS, UNESA dan

Purwaka Nembang macapat, budaya tradhisional lan kuna sing isih ana nganti saiki. Budaya nembang macapat isih urip ing Kutha Surabaya.

A. RUMAH PANGGANG PE A. OMAH PANGGANG PE

SUMBER BELAJAR PENUNJANG PLPG 2017 MATA PELAJARAN/PAKET KEAHLIAN BAHASA JAWA BAB III PANULISAN AKSARA JAWA

METODE KARYA WISATA KANGGO NGUNDHAKAKE KAWASISAN NGARANG NARASI SISWA KELAS VIII A SMP WALISOSNO GEMPOL TAHUN AJAR 2015/2016

MANTRA SAJRONE NASKAH SERAT RUWAT MURWAKALA LAN PROSESI RUWAT MURWAKALA

pemilik code yang close sou bisa membagi source coden melalui lisensi, entah denga gratis maupun membayar. Meskipun gratis, lisensi terte bisa

KOHESI LAN KOHERENSI ING RUBRIK PANGUDARASA KALAWARTI PANJEBAR SEMANGAT EDISI OKTOBER-DESEMBER 2013

Nulis Tembang Macapat Kanthi Metodhe Teks Akrostik

FAKULTAS BAHASA DAN SENI UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG 2011

Aspek Pragmatik Maksim Kerjasama sajrone Humor ing Medhia Sosial Ketawa.com

PANGEMBANGAN MATERI AJAR TEKS DRAMA MODERN AWUJUD POP-UP BOOK SISWA KLAS IX SMP NEGERI 19 SURABAYA

UKARA PAMRAYOGA JURNAL

VARIASI TEKNIK BERTANYA GURU BAHASA JAWA DALAM PEMBELAJARAN BERBICARA DI SMP SE-KECAMATAN WANGON KABUPATEN BANYUMAS

PANGEMBANGAN LKS ELEKTRONIK KANGGO NGUNDHAKAKE KATRAMPILAN NYEMAK DONGENG SISWA KELAS VII SMP NEGERI 1 TANJUNGANOM TAUN PIWULANGAN 2013/2014

PANGEMBANGAN MODHUL DHIGITAL ABASIS WEB TUMRAP ASIL PASINAON MACA TEKS AKSARA JAWA SISWA KELAS VIII SMP NEGERI 5 SIDOARJO

Piwulang Agama Sajrone Naskah Kitab Thareq (Kajian Intertekstual) Reni Leiliawati

Tradhisi Purnama Sidi ing Kabupaten Ponorogo (Tintingan Wujud, Makna, Piguna, lan Owah Gingsir Kabudayan)

PENGEMBANGAN MODEL EVALUASI MENDENGARKAN WACANA NON-SASTRA PEMBELAJARAN BAHASA JAWA SMA BERBASIS INTEGRATIF KOMUNIKATIF

Kewasisan Nulis Aksara Jawa Murdha Kanthi Medhia Kertu Pohon Aksara

PENINGKATAN KETERAMPILAN MENULIS HURUF JAWA DENGAN MENGGUNAKAN MEDIA FLANACARAKA PADA SISWA KELAS IV SDN BABAKAN 01 KECAMATAN KRAMAT KABUPATEN TEGAL

SRI HAPSARI PURWANTI

MAKNA FILOSOFIS SAJRONE TRADHISI GANTI LANGSE ING PETILASAN PRABU KERTABUMI

PENINGKATAN KETERAMPILAN BERBICARA BAHASA JAWA RAGAM KRAMA

BAB III METODE PENELITIAN

PEPRINCEN SEMANTIS TEMBUNG KRIYA KANG NDUWENI TEGES NGOMONG

MODEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE STAD KANGGO NGUNDHAKAKE KATRAMPILAN NULIS AKSARA JAWA MAWA PASANGAN (KA,TA, LA)

NGUNDHAKAKE KEWASISAN NULIS AKSARA MURDA LAN PASANGANE LUMANTAR MEDHIA ANIMASI FLASH SISWA KLAS VIII C SMPN I REJOTANGAN, TULUNGAGUNG

UPAYA NGGUNDHAKAKE KAWASISAN NULIS UKARA NGGUNAKAKE BASA RINENGGA KANTHI MEDIA DOLANAN ULAR TANGGA SISWA KELAS VIII SMP NEGERI 2 CERME TAUN AJAR

ARTIKEL SKRIPSI. untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan

Basa Jawa Siswa Kelas VII SMP Negeri 1 Pucuk Lamongan Taun Ajaran 2012/2013

NGUNDHAKAKE KAWASISAN NGETRAPAKE BASA RINENGGA KANTHI METHODE MAKE- A MATCH KLAS VII H SMP NEGERI 1 BARON TAHUN PAMULANGAN JURNAL

BASA AWAK BIS JAYA TRAYEK SURABAYA PONOROGO (ANALISIS SOSIOLINGUISTIK) JURNAL

ANALISIS WACANA SOSIAL MANTRANI PENGASIHAN DENING WARGA ILMU SEJATI ING PONOROGO

KAWRUH KASAMPURNANING NGAURIP SAJRONING NASKAH NGILMU KASIDAN

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN. A. Kompetensi Inti KI1 : Menghargai dan menghayati ajaran agama yang dianutnya

Kapitayan Tradhisi Adeg Griya Madhep Ngalor ing Dhusun Jombok Desa Sembungin Kecamatan Bancar Kabupaten Tuban

BASA PENYIAR TVRI JAWA TIMUR ING ADICARA CAMPURSARI TAMBANE ATI SKRIPSI. Dening TAUFAN SETYAWAN

Model Kooperatif Tipe Grop Investigasi Kanggo Ngundhakake Kawasisan Nulis Aksara Jawa

UPAYA NGUNDHAKAKE KAWASISAN NULIS TEMBANG PUCUNG LUMANTAR MEDHIA GAMBAR SISWA KELAS IXA SMPN 6 TRENGGALEK TAUN AJARAN 2015/2016

PENGEMBANGAN MEDHIA ANIMASI FLASH TUMRAP KAWASISAN NYEMAK CRITA RAKYAT SISWA KELAS VII SMPN 2 WLINGI, BLITAR TAUN 2015/2016

Wujud, Guna, lan Kalungguhane Rimbag {-e} Wujud, Guna, lan Kalungguhane Rimbag {-e} Ellva Khoiroh Agustina

Legendha Desa ing Kecamatan Dongko Kabupaten Trenggalek(TintinganFolklor) Legendha Desa ing Kecamatan Dongko Kabupaten Trenggalek (Tintingan Folklor)

Ngundhakake Kawasisan Apresiasi Tembang Macapat Sinom Kanthi Modhel Pembelajaran Kooperatif Tipe STAD

NGUNDHAKAKE KATRAMPILAN NULIS AKSARA JAWA KANTHI SANDHANGAN SWARA

UPACARA TRADHISI SEDHEKAH LAUT ING KELURAHAN PACAR KECAMATAN REMBANG KABUPATEN REMBANG

BENTUK DAN MAKNA LEKSIKON PEMBENTUK RUMAH ADAT KUDUS

MODHEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE JIGSAW

UKBM BHS JAWA-3.1/4.1/1/1-1 BAHASA JAWA

FAKULTAS BAHASA DAN SENI UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

Skripsi. Diajukan dalam rangka penyelesaian studi strata I untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan

Analisis Kalimat Majemuk dalam Cerita Bersambung Ngoyak Lintang Karya Al Aris Purnomo

ASPEK FILOSOFIS SAJRONING CERGAM (CRITA GAMBAR) ASMARA PEGAT JIWA ANGGITANE ARIPURNA

Nilai Sastra Sajrone Dongeng Rubrik Wacan Bocah Kalawarti Panjebar Semangat Taun 2014

NOVEL CARANG-CARANG GARING ANGGITANE TIWIEK S.A. KAWAWAS SAKA TEORI STRUKTURALISME GENETIK ARIS TRIYANTO FBS UNIVERSITAS NEGERI SURABAYA

WERNANE BASA HUMOR SAJRONE DHAGELAN JO KLITHIK JO KLUTHUK

MAKNA SIMBOLIS LAN NILAI FILOSOFIS GUNUNGAN ING PAGELARAN WAYANG KULIT

UNIT KEGIATAN BELAJAR (UKB)

KELAYAKAN PENYAJIAN MATERI MENULIS PADA BUKU TEKS KULINA BASA JAWA KELAS VII TERBITAN INTAN PARIWARA

LEGENDHA PASAREAN ANDONGSARI ING DESA LEDOK KULON KABUPATEN BOJONEGORO. Dening: Rindha Novacerya

SESAMBUNGANE LEGENDHA DESA WOTANMAS JEDONG LAN CANDHI JEDONG ING KECAMATAN NGORO KABUPATEN MOJOKERTO (Tintingan Folklor)

Transkripsi:

BENTUK DAN MAKNA NAMA-NAMA BANGUNAN POKOK DI KERATON KASUNANAN SURAKARTA SKRIPSI untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan Oleh: Nama : Dewi Larasati NIM : 2102408087 JURUSAN BAHASA DAN SASTRA JAWA FAKULTAS BAHASA DAN SENI UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG 2012

ABSTRAK Larasati, Dewi. 2012. Bentuk dan Makna Nama-nama Bangunan Pokok di Keraton Kasunanan Surakarta. Skripsi Jurusan Bahasa dan Sastra Jawa, Fakultas Bahasa dan Seni, Universitas Negeri Semarang. Pembimbing 1: Drs. Widodo. Pembimbing II: Nur Fateah, S. Pd, M.A. Kata Kunci: nama-nama bangunan di keraton, bentuk, makna Keraton Kasunanan Surakarta disebut juga Keraton Surakarta Hadiningrat merupakan simbol peninggalan sejarah pada waktu zaman pemberontakan yang dipimpin oleh Raden Mas Garendi. Secara harfiah sura berarti gagah berani, karta berarti tidak rusuh, hadi yang berarti besar, dan rat berarti dunia. Jadi Surakarta hadiningrat diartikan sebagai dunia besar yang gagah berani dan makmur. Menurut kepercayaan Jawa, angka tujuh merupakan angka yang sempurna. Oleh karena itu, Keraton Kasunanan mempunyai tujuh pelataran dan tujuh gerbang. Tujuh pelataran yang ada di Keraton Kasunanan Surakarta adalah (1) Pamurakan jawi, (2) Pamurakan nglebet, (3) Alun-alun, (4) Sitihinggil, (5) Kamandhungan, (6) Sri Manganti, (7) Pelataran. Tujuh gerbangnya adalah (1) Gladhag, (2) Pamurakan, (3) Kori Wijil, (4) Kori Brajanala, (5) Kori Kamandhungan, (6) Kori Mangu, dan (7) Kori Sri Manganti. Tujuh pelataran dan tujuh gerbang dibangun berdasar paugeraning urip yaitu pusaka, wisma, kukila, turangga, dan garwa. Bentuk nama-nama bangunan pokok di Keraton Kasunanan Surakarta bisa berupa satu kata atau lebih. Bentuk nama-nama bangunan pokok tersebut memiliki makna yang berbeda. Tidak semua masyarakat luas mengetahui bentuk dan makna nama-nama bangunan pokok tersebut. Rumusan masalah yang dikaji dalam penelitian ini adalah (1) bagaimana bentuk nama-nama bangunan pokok di Keraton Kasunanan Surakarta?, (2) makna apa yang terkandung dalam nama-nama bangunan pokok di Keraton Kasunanan Surakarta? Penelitian ini bertujuan untuk mengetahui bentuk dan makna apa saja yang terdapat dalam nama-nama bangunan di Keraton Kasunanan Surakarta. Pendekatan yang digunakan dalam penelitian ini adalah pendekatan morfosemantik. Pendekatan morfologi digunakan untuk mengetahui bentuk yang terdapat pada nama-nama bangunan pokok di Keraton Kasunanan Surakarta, sedangkan pendekatan semantik digunakan untuk mengetahui makna yang terdapat pada nama-nama bangunan pokok di Keraton Kasunan Surakarta. Metode yang digunakan dalam penelitian ini adalah metode deskriptif. Data dari penelitian ini diperoleh dari nama-nama bangunan pokok di Keraton Kasunanan Surakarta, sedangkan sumber data dalam penelitian ini adalah sumber data lisan dan sumber data tertulis. Teknik pengumpulan data dalam penelitian ini yaitu dengan teknik observasi, dan teknik dokumentasi. Hasil penelitian ini menunjukan bahwa bentuk nama-nama bangunan pokok di Keraton ditemukan dua bentuk yaitu, (1) bentuk kata yang meliputi kata dasar, kata turunan, dan kata majemuk, (2) bentuk frasa endosentrik yaitu frasa endosentrik atributif. Adapun makna yang ditemukan dalam penelitian namanama bangunan pokok di Keraton Kasunanan Surakarta meliputi tiga makna yaitu, (1) makna leksikal, (2) makna kultural, (3) makna filosofi. vii

Berdasar temuan tersebut, saran yang diharapkan dari hasil penelitian ini, sebagai salah satu wacana yang berkaitan untuk pengenalan nama-nama bangunan pokok di Keraton Kasunanan Surakarta. Selain itu, nama-nama bangunan pokok di Keraton Kasunanan Surakarta jangan dilihat secara bentuk bangunannya saja, akan tetapi harus mengetahui makna filosofi yang terkandung dalam nama-nama bangunan pokok di Keraton Kasunanan Surakarta. Pada penelitian bentuk dan makna nama-nama bangunan pokok di Keraton Kasunanan Surakarta merupakan penelitian awal, sehingga ada peluang untuk melakukan penelitian dengan kajian yang berbeda. viii

SARI Larasati, Dewi. 2012. Bentuk dan Makna Nama-nama Bangunan Pokok di Keraton Kasunanan Surakarta. Skripsi Jurusan Bahasa dan Sastra Jawa, Fakultas Bahasa dan Seni, Universitas Negeri Semarang. Pembimbing I: Drs. Widodo. Pembimbing II: Nur Fateah, S. Pd. M.A. Kata Kunci: nama-nama bangunan di keraton, bentuk, makna Keraton Kasunanan Surakarta uga sinebut Keraton Surakarta Hadiningrat minangka simbol tinggalan sejarah nalika jaman pemberontakan. Kanthi harfiah sura ateges gagah lan kendel, karta ateges ora rusuh, hadi ateges gedhe, lan rat kang ateges jagad. Saengga Surakarta Hadiningrat mengku teges negara gedhe kang gagah, kendel, lan makmur. Miturut kapitayan Jawa, angka pitu minangka angka kang sampurna. Mula, Keraton Kasunanan nduweni pitu plataran lan pitu regol. Pitu plataran kang ana ing Keraton Kasunanan Surakarta antara liya (1) Pamurakan jawi, (2) Pamurakan nglebet, (3) Alun-alun lor, (4) Sitihinggil, (5) Kamandhungan, (6) Sri Manganti, lan (7) Pelataran. Pitung regol minangka tanda anane lurung (dalan cilik) utawa sinebut kori, antara liya (1) Gladhag, (2) Pamurakan, (3) Kori Wijil, (4) Kori Brajanala, (5) Kori Kamandhungan, (6) Kori Mangu, dan (7) Kori Sri Manganti. Pitu plataran lan pitu regol digawe adidasar paugeraning urip yaiku pusaka, wisma, kukila, turangga, lan garwa. Wujude jeneng papan panggonan ing Keraton Kasunanan Surakarta bisa kadadean saka saktembung utawa luwih. Wujude jeneng papan panggonan pokok mau nduweni teges kang beda. Durung mesthi kabeh wong mangerteni tegese jeneng papan panggonan mau. Mula, panulis duweni krenteg kanggo naliti bab kasebut. Rumusan masalah saka paneliten iki, yaiku (1) kepriye wujud jenengjeneng papan panggonan kang pokok ing Keraton Kasunanan Surakarta?, (2) teges apa kang winengku ing saben jeneng-jeneng papan panggonan kang pokok ing Keraton Kasunanan Surakarta? Paneliten iki nduweni ancas kanggo menehi kawruh babagan wujud lan teges kang ana ing saben jeneng papan panggonan kang pokok ing Keraton Kasunanan Surakarta. Pendekatan sing digunakake ing paneliten iki yaiku pendekatan morfosemantik. Pendekatan morfologi digunakake kanggo mangerteni wujud kang ana ing arane papan panggonan kang pokok ing Keraton Kasunanan Surakarta, wondene pendekatan semantik digunakake kanggo mangerteni maknane. Metode kang digunakake ing paneliten iki yaiku metode deskriptif. Data paneliten iki yaiku arane papan panggonan pokok kang dumunung ana ing Keraton Kasunanan Surakarta, wondene data kaimpun saka sumber data lisan lan sumber data tulis. Teknik ngumpulake data ing paneliten iki antara liya kanthi teknik observasi lan teknik dokumentasi. Asiling paneliten nuduhake jeneng-jeneng papan panggonan pokok ing Keraton ana rong wujud, yaiku (1) wujud tembung klebu tembung lingga, tembung andhahan, lan tembung camboran, (2) wujud frasa endosentrik, yaiku frasa endosentrik atributif. Teges kang ditemokake ing panelitening jeneng-jeneng ix

papan panggonan pokok ing Keraton Kasunanan Surakarta ana telung teges, yaiku (1) teges leksikal, (2) teges kultural, lan (3) teges filosofis. Adhedhasar paneliten kasebut, panulis ngajab supaya paneliten iki dadi salah sijining wacana gegayutane kanggo nepangaken jeneng-jeneng papan panggonan pokok ing Keraton Kasunanan Surakarta. Saliyane iku, jeneng-jeneng papan panggonan ing Keraton Kasunanan Surakarta aja mung didelok saka wujud wewangunane ananging uga kudu mangerteni teges filosofis kang ana ing jenengjeneng papan panggonan ing Keraton Kasunanan Surakarta. Paneliten babagan wujud lan teges jeneng-jeneng papan panggonan pokok ing Keraton Kasunanan Surakarta iki minangka paneliten wiwitan, mula ana peluang kanggo panaliten kang kajiane beda. x