PERSIDANGAN MEJA BULAT: ISU & CABARAN KONTEMPORARI DALAM PENGURUSAN ZAKAT DI MALAYSIA Potensi Kutipan Zakat Perniagaan di Malaysia Disediakan oleh: Dr. Adibah Abdul Wahab, Ketua Divisyen Dakwah dan Syariah Lembaga Zakat Selangor
Kandungan : Kewajipan Membayar Zakat Perniagaan Prestasi Kutipan Zakat Perniagaan Zakat Perniagaan Sumber Zakat Masa Depan Potensi Kutipan Zakat Faktor Pembayaran Zakat Perniagaan Oleh Syarikat Isu dan Cabaran
Kewajipan Membayar Zakat Perniagaan Kewajipan membayar zakat perniagaan adalah sesuatu yang disepakati sejak daripada zaman Rasulullah SAW berdasarkan kepada dalil ayat suci al-quran, hadis dan ijmak ulama. Nas yang menjadi asas kepada kewajipan membayar zakat perniagaan adalah sebagaimana firman Allah SWT: Maksud Wahai orang yang beriman, nafkahkanlah (pada jalan Allah) sebahagian daripada hasil usaha kamu yang baikbaik, dan sebahagian daripada apa yang Kami keluarkan dari bumi untuk kamu. Janganlah kamu sengaja memilih yang buruk daripadanya, padahal kamu sendiri tidak sekali-kali akan mengambil yang buruk itu kecuali dengan memejamkan mata padanya. Ketahuilah, sesungguhnya Allah Maha Kaya lagi Maha Terpuji. Surah al-baqarah (2) ayat 267.
Nas dalam bentuk hadis adalah sebagaimana maksud hadis yang diriwayatkan oleh Abu Daud iaitu dari Samrah bin Jundub berkata, Rasulullah SAW menyuruh kami untuk mengeluarkan zakat dari segala sesuatu yang kami persiapkan untuk dijual. Selain itu, Saidina Umar bin Khattab (r.a) mengambil zakat dari harta perniagaan, dan tidak seorang pun sahabat yang menolaknya. Pandangan seperti ini turut diriwayatkan oleh Ibnu Abbas, Ibnu Umar, Umar bin Abdul Aziz dan para ulama tabiin juga telah bersepakat dalam hal ini. Abu Da'ud Sulayman ibn al-ash`ath al-sijistan dan Abd al-hamid Muhammad Muhyi al-din, Sunan Abu Daud (Beirut: Darul Fikr,tt ) 2: 95. Hadis no. 1562. Yusuf al-qaradawi, Fiqh az-zakah Jilid 1., 344-345.
Kewajipan Membayar Zakat Entiti Perniagaan Isu kewajipan pembayaran zakat dari kaca mata Syariah adalah jelas jika melibatkan kewajipan individu atau entiti perseorangan (individual entity/ syakhsiyyah adiyah). Walau bagaimana dalam konteks syarikat perkara ini menjadi lebih rumit kerana syarikat dikategorikan sebagai syakhsiyyah i itibariah atau legal entity kerana institusi korporat (termasuk PLC) tidak mempunyai ciri-ciri individu secara total. Aznan Hasan, Zakat on Shakhsiyyah i itibariah (Legal Entity), 1.
Jawatankuasa Fatwa melalui Muzakarah Jawatankuasa Fatwa Majlis Kebangsaan Bagi Hal Ehwal Ugama Islam Malaysia Kali Ke-31 yang bersidang pada 9 Disember 1992 telah membincangkan Zakat Ke Atas Syarikat. Muzakarah telah memutuskan bahawa syarikat perniagaan adalah diwajibkan zakat apabila mencukupi syarat-syarat seperti berikut: Perniagaan yang dimiliki oleh orang Islam. Perniagaan dimiliki oleh orang Islam yang merdeka. Sempurna milik. Cukup nisab. Cukup haul (genap setahun qamariah/ 354.3hari) Kadar zakat ke atas syarikat tersebut adalah 2.5%. Syarikat yang dimiliki bersama antara orang Islam dan bukan Islam, maka wajib ke atas jumlah saham yang dimiliki oleh orang Islam sahaja.. e-fatwa, Zakat ke Atas Syarikat laman sesawang e-fatwa, http://www.e-fatwa.gov.my/fatwa-kebangsaan/zakat-keatas-syarikat.
Asas kepada pengenaan zakat ini adalah bersandarkan kepada sebuah hadis Rasulullah SAW iaitu: وال يجمع بين متفرق ال يفرق بين مجتمع مخافة الصدقة Terjemahan: Dan tidak terhimpun antara yang terpisah dan tidak terpisah antara yang terhimpun kerana takut bersedekah (zakat) Berdasarkan hadis ini dapat disimpulkan bahawa beberapa individu yang berada dalam satu syarikat atau perkumpulan maka dianggap satu tanpa dipisah-pisahkan antara satu sama lain. Apabila sebuah syarikat ditubuhkan dengan niat untuk menjalankan perniagaan sama ada syarikat perkhidmatan, syarikat guaman, perhotelan, runding cara, perubatan, rekreasi, cari gali dan sebagainya, maka syarikat tersebut dianggap syarikat perniagaan yang dikenakan zakat perniagaan
Manakala dalam konteks syarikat yang dimiliki oleh kerajaan, konsep harta kerajaan kini telah berubah apabila ia diniagakan atas tujuan meraih keuntungan dan harta ini telah menjadi harta yang berkembang. Dana awam yang disalurkan melallui zakat dibuktikan jauh lebih memberi manfaat kepada sosio ekonomi negara sama ada dalam konteks penagagihan semula kekayaan, mendekatkan jurang pendapatan, membantu golongan yang dhaif dan meringankan beban golongan yang memerlukan. Oleh itu syarikat pemulikan kerajaan sama ada GLC dan GLC perlu menyahut seruan untuk membayar zakat.
Zakat Perniagaan Sumber Kutipan Zakat Masa Hadapan
Selangor W.Persekutuan Johor Kelantan Pahang Trengganu Kedah Perak Pulau Pinang Negeri Sembilan Sarawak Perlis Sabah Melaka Zakat Perniagaan Sumber Kutipan Zakat Masa Hadapan Sumbangan Zakat Perniagaan dalam Kutipan Zakat Negeri Zakat Harta Zakat Perniagaan Selangor 451,325,027.00 84,925,124.00 Sumbangan 18.82 600,000,000.00 W.Persekutuan 410,411,327.58 74,424,879.13 18.13 500,000,000.00 Perlis 78,912,426.00 9,793,032.07 12.41 Kedah 106,471,950.65 19,667,203.70 18.47 400,000,000.00 Pulau Pinang 76,501,447.71 22,013,837.56 28.78 Perak 99,577,582.60 42,849,314.05 43.03 300,000,000.00 Kelantan 113,163,004.70 23,836,432.01 21.06 200,000,000.00 Trengganu 107,080,441.25 32,165,127.13 30.04 Pahang 109,325,606.89 48,699,221.58 44.55 100,000,000.00 Negeri Sembilan 65,352,483.87 12,286,887.16 18.80 Johor 171,839,397.69 59,649,645.22 34.71 0.00 Melaka 43,950,976.99 8,698,025.23 19.79 Sabah 48,929,401.12 12,368,163.62 25.28 Sarawak 50,582,126.00 9,246,329.00 18.28 Jumlah 1,933,423,200.05 460,623,221.46 23.82 Zakat Harta Zakat Perniagaan
Zakat Perniagaan Sumber Kutipan Zakat Masa Hadapan Pertumbuhan Zakat Perniagaan di Malaysia Tahun Kutipan Keseluruhan (RM) Kenaikan (RM) Kadar (%) Zakat Perniagaan (RM) Kenaikan (RM) Kadar (%) 2003 423,785,769.11 - - 26,047,694.90 - - 2004 473,268,373.46 49,482,604.35 11.68 48,389,032.24 22,341,337.34 85.77 2005 573,088,304.78 99,819,931.32 21.09 127,216,937.65 78,827,905.41 162.9 2006 670,636,172.70 97,547,867.92 17.02 160,763,421.56 33,546,483.91 26.37 2007 806,284,070.94 135,647,898.24 20.23 216,014,293.97 55,250,872.41 34.37 2008 1,038,259,932.24 231,975,861.30 28.77 260,282,736.60 44,268,442.63 20.49 2009 1,196,871,797.00 158,611,864.76 15.28 277,499,070.01 17,216,333.41 6.61 2010 1,363,772,680.87 166,900,883.87 13.94 301,790,687.10 24,291,617.09 8.75 2011 1,641,114,994.83 277,342,313.96 20.34 389,919,837.76 88,129,150.66 29.2 2012 1,933,423,200.05 292,308,205.22 17.81 460,623,221.46 70,703,383.70 18.13 Jumlah / Purata kadar 167,737,492.88 18.46 Jumlah / Purata kadar 474,575,526.56 43.2
Zakat Perniagaan Sumber Kutipan Zakat Masa Hadapan Zakat Perniagaan Sumber Kutipan Zakat Masa Hadapan Zakat Harta Zakat Perniagaan Selain Zakat Perniagan Tahun Jumlah Kutipan (RMjuta) Pembyr (Bil) Purata Bayaran (RM) Jumlah Kutipan (RMjuta) Pembyr (Bil) Purata Bayaran (RM) Jumlah Kutipan (RMjuta) Pembyr (Bil) Purata Bayaran (RM) 2006 614 426,207 1,441.04 161 15,653 10,270.24 453 410,554 1,104.41 2007 744 479,427 1,552.46 216 17,307 12,481.08 528 462,120 1,143.17 2008 946 586,533 1,613.24 260 18,197 14,303.46 686 568,336 1,206.93 2009 1,114 662,710 1,680.57 278 20,492 13,541.87 836 642,218 1,302.11 2010 1,364 694,041 1,964.97 302 32,350 9,328.90 1,062 661,691 1,604.95 2011 1,545 761,420 2,029.41 390 23,246 16,773.64 1,155 738,174 1,565.09 2012 1,8335 889,509 2,060.18 461 26,796 17,189.88 1,372 862,713 1,590.24 Purata Pembayaran Zakat Perniagaan adalah RM17,000 berbanding purata zakat-zakat lain RM1,600
Kajian Potensi Kutipan Zakat
Kajian Potensi Kutipan Zakat Perniagaan Satu Kajian Potensi Kutipan Zakat Perniagaan telah dibuat bagi memperolehi potensi kutipan zakat yang boleh diperolehi dengan mengambil syarikat tersenarai awam sebagai populasi kajian. Tarikh Kajian: 2012-2013 Metodologi Kajian : Data sekunder daripada Laporan Tahunan Jumlah Syarikat yang dikaji : 817 buah syarikat
Bilangan Syarikat HASIL KAJIAN Status Pemilikan Muslim di dalam PLC Sektor Sekuriti Patuh Syariah Syarikat Yang Dikaji* % Pemilikan Muslim >50% 30-49% 1-29% 0% 515 Barangan Pengguna 125 124 4 5 84 31 Barangan Industri 253 252 10 10 174 58 Perlombongan 1 1 0 0 0 1 Pembinaan 43 43 9 1 29 4 Dagangan/Perkhidmata n 178 175 28 20 96 31 Hartanah 74 73 5 3 52 13 Perladangan 39 39 4 2 21 12 Teknologi 95 95 5 6 56 28 Infrastruktur 7 7 2 2 3 0 Kewangan 2 2 2 0 0 0 Hotel 0 0 0 0 0 0 Dana Tertutup 0 0 0 0 0 0 Jumlah 817 811 69 49 515 178 Peratusan (%) 8.51 6.04 63.50 21.95 178 69 49 > 50% 30-49% 1-29% 0% 1 2 3 4 Peratusan Pemilikan Muslim
HASIL KAJIAN Kelayakan Membayar Zakat di dalam PLC Sektor Pemilikan Muslim >50% Pemilikan Muslim 30% 49% Jumlah Syarikat Jumlah Layak Tidak Jumlah Layak Tidak Jumlah Layak Tidak Barangan Pengguna 4 4 0 5 4 1 9 8 1 Barangan Industri 10 6 4 10 5 5 20 11 9 Pembinaan 9 7 2 1 1 0 10 8 2 Dagangan/Perkhidmatan 28 22 6 20 15 5 48 37 11 Hartanah 5 5 0 3 3 0 8 8 0 Perladangan 4 3 1 2 2 0 6 5 1 Teknologi 5 5 0 6 3 3 11 8 3 Infrastruktur 2 2 0 2 2 0 4 4 0 Kewangan 2 2 0 0 0 0 2 2 0 Jumlah 69 56 13 49 35 14 118 91 27 Peratusan (%) 100 81.16 18.84 100 71.43 28.57 100 77.12 22.88
HASIL KAJIAN Potensi Kutipan Zakat Sektor Syarikat Milik Muslim (Bil) Syarikat Layak Dizakat (Bil) Jumlah Zakat (RM) Kadar Sumbangan Sektor (%) Barangan Pengguna 9 8 14,449,103.80 5.02 Barangan Industri 21 11 32,692,165.26 11.37 Pembinaan 10 8 1,084,772.73 0.38 Dagangan/Perkhidmatan 48 37 128,409,313.31 44.65 Hartanah 8 8 29,195,884.28 10.15 Perladangan 6 5 75,392,378.59 26.21 Teknologi 10 8 2,387,103.87 0.83 Infrastruktur 4 4 3,998,136.45 1.39 Kewangan 2 2 3,884,268.56 1.35 Jumlah 118 91 291,493,126.85
HASIL KAJIAN Jurang Kutipan Zakat Sektor Syarikat Layak Zakat Jumlah Potensi Syarikat Membayar Pembayaran Zakat Jurang Kutipan Zakat Barangan Pengguna 8 14,449,103.80 1 6,398,000.00 8,051,103.80 Barangan Industri 11 32,692,165.26 0 0.00 32,692,165.26 Pembinaan 8 1,084,772.73 1 259,390.00 825,382.73 Dagangan/Perkhidmatan 37 128,409,313.31 8 42,115,000.00 86,294,313.31 Hartanah 8 29,195,884.28 0 0.00 29,195,884.28 Perladangan 5 75,392,378.59 2 16,989,000.00 59,403,378.59 Teknologi 8 2,387,103.87 1 180,000.00 2,207,103.87 Infrastruktur 4 3,998,136.45 0.00 3,998,136.45 Kewangan 2 3,884,268.56 2 10,910,000.00-7,025,731.44 Jumlah 91 291,493,126.85 15 76,851,390.00 214,641,736.85 Kadar Keptuhan / Jurang 16.5% 73.63%
HASIL KAJIAN Sebenar Jurang Sebenar Jurang 14% 26% Kadar Kepatuhan Syarikat Jurang Kutipan Zakat (RM) 86% 74%
RINGKASAN HASIL KAJIAN Bil Tindakan / Analisis Hasil Kajian 1 Kenal pasti saham patuh syariah 817 syarikat 2 Muat turun laporan tahunan syarikat 811 laporan (99.3%) 3 Analisis Pemilikan Muslim 118 syarikat (16.7 %) 4 Analisis Lokasi (Kuala Lumpur dan Selangor) 110 syarikat (93.2%) 5 Analisis Kelayakan Membayar Zakat 91 syarikat (77.11%) 6 Analisi Pembayaran Zakat 15 syarikat (16.5%) 7 Analisi potensi kutipan zakat RM291.5 juta 8 Analisis Kepatuhan Zakat RM76.8 juta 9 Jurang Kutipan Zakat RM214.6 juta 10 Kadar Jurang Kutipan Zakat 73.63% 11 Purata Bayaran Zakat RM 5.12 juta
CABARAN DAN CADANGAN DALAM MEMPERKASA KUTIPAN ZAKAT PERNIAGAAN
CABARAN DAN CADANGAN DALAM MEMPERKASA KUTIPAN ZAKAT PERNIAGAAN Teori Faktor Pembayaran Zakat Syarikat Satu kajian telah dibuat bagi menetahui faktor yang mempengaruhi pembuat keputusan syarikat untuk membayar zakat.
CABARAN DAN CADANGAN DALAM MEMPERKASA KUTIPAN ZAKAT PERNIAGAAN Isu Perincian Cadangan 1. Insentif Cukai Insentif cukai yang tidak begitu menarik syarikat untuk menunaikan zakat. 2.5% tolakan daripada aggregate income tidak releven dengan taskiran zakat. Taksiran zakat menggunakan balance sheet sebagai asas kiraan manakala tolakan 2.5% adalah berdasarkan keuntungan. 2. Pembayaran zakat perlu bersaingan dengan CSR dan penajaan sukan Berdasarkan kepada peruntukan sedia ada Tanggungjawab Korporat (Corporate Responsibility) dan tajaan sukan mendapat peruntukan yang lebih tinggi berbanding zakat iaitu 10% bagi CR dan 10% bagi tajaan sukan. Kadar tolakan cukai untuk keduanya adalah lebih tinggi daripada peruntukan untuk zakat. Ini mengakibatkan keutamaan terhadap pembayaran zakat menjadi berkurangan. Zakat Perniagaan merupakan satu kewajipan. Kadar tolakan cukai 2.5% ini perlu ditingkatkan supaya dapat membantu mengurangkan beban syarikat untuk membayar zakat. Kadar yang dicadangkan adalah mendapat tolakan penuh di mana ia dikira sebagai belanja operasi syarikat.
CABARAN DAN CADANGAN DALAM MEMPERKASA KUTIPAN ZAKAT PERNIAGAAN Isu Perincian Cadangan 3. Tahap capaian kepada pembuat keputusan Terdapat halangan untuk capaian kepada pembuat keputusan sesuatu syarikat. Berdasarkan kepada kepentingan pembayaran zakat oleh syarikat bagi membantu pihak kerajaan, dicadangkan pihak yang mempunyai kawalan terhadap syarikat seperti Suruhanjaya Syarikat Malaysia, Suruhanjaya Sekuriti membuat galakan sebagaimana galakan terhadap CR. Kewajipan membayar zakat perlu ditekankan sebagaimana kewajipan pembayaran cukai. Dakwah / maklumat zakat tidak dapat disampaikan secara tepat kepada pembuat keputusan. Kebiasaannya wakil dari syarikat itu sendiri yang membentangkan kertas cadangan zakat. Jika terdapat kemusykilan berkaitan zakat ianya tidak dapat dijawab dan menyebab keputusan untuk menunaikan zakat terhalang.
CABARAN DAN CADANGAN DALAM MEMPERKASA KUTIPAN ZAKAT PERNIAGAAN Isu Perincian Cadangan 4. Status Kewajipan Pembayaran Zakat Oleh Syarikat Masih Samar a. Fatwa kewajipan syarikat yang dimiliki oleh kerajaan tidak selaras. b. Kefahaman terhadap kewajipan syarikat untuk membayar zakat juga masih kurang kerana masih ramai yang beranggapan bahawa kewajipan zakat hanya ke atas individu. a. Pihak berkuasa zakat perlu melakukan bersama Pejabat Mufti dan Fatwa Kebangsaan bagi menyelesaikan isu ketidak selarasan. b. Proses pendidikan yang menyeluruh terhadap kewajipan membayar zakat amat perlu dilakukan terutama kepada para ahli akademik, penasihat-penasihat syariah syarikat dan ahli lembaga pengarah syarikat tentang kewajipan ini. 5. Pengagihan sendiri zakat oleh syarikat Banyak syarikat yang membayar zakat terus kepada penerima atau hanya menyerahkan sebahagian zakat sahaja kepada institusi zakat. Ini merupakan satu ketirisan dalam kutipan zakat yang perlu diatasi. a. Proses pendidikan yang menyeluruh perlu dibuat supaya pembayaran zakat hendaklah dibuat kepada institusi zakat. b. Pihak berkuasa zakat boleh mengemaskini skim agihan semula yang lebih menarik syarikat membayar melalui institusi zakat.
RUMUSAN Syarikat adalah tertakluk kepada kewajipan untuk membayar Zakat Perniagaan. Zakat Perniagaan merupakan satu sumber utama kutipan zakat yang perlu diperkasakan. Potensi kutipan Zakat perniagaan yang boleh digarap masih terbuka luas Gerak kerja meningkatkan lagi kutipan zakat perniagaan perlu ditingkatkan Usaha pendidikan kewajipan zakat perniagaan amat perlu dibuat secara terancang
SEKIAN, TERIMA KASIH adibahabdulwahab@gmail.com / adibah@zakatselangor.com.my