PROFIL PELEPASAN IN VITRO IBUPROFEN DALAM BENTUK TABLET LEPAS LAMBAT MENGGUNAKAN MATRIKS TARA GUM DAN KALSIUM SULFAT

dokumen-dokumen yang mirip
PROFIL PELEPASAN IN VITRO TEOFILIN DALAM TABLET LEPAS LAMBAT DENGAN MENGGUNAKAN MATRIKS NATRIUM ALGINAT PADA BERBAGAI KONSENTRASI

PROFIL PELEPASAN IN VITRO PROPANOLOL HCl DALAM TABLET LEPAS LAMBAT DENGAN MATRIKS ETIL SELULOSA PADA BERBAGAI KONSENTRASI

PROFIL PELEPASAN IN VITRO KETOPROFEN DALAM TABLET LEPAS LAMBAT DENGAN MENGGUNAKAN MATRIKS GUAR GUM PADA BERBAGAI KONSENTRASI

PENGARUH MATRIKS HIDROKSI PROPIL METIL SELULOSA TERHADAP PROFIL PELEPASAN IN VITRO SALBUTAMOL DALAM BENTUK TABLET LEPAS LAMBAT

PENGARUH MATRIKS ETIL SELULOSA TERHADAP PROFIL PELEPASAN IN VITRO METFORMIN HIDROKLORIDA DALAM BENTUK TABLET LEPAS LAMBAT

PENGARUH MATRIKS GUAR GUM TERHADAP PROFIL PELEPASAN IN VITRO NIFEDIPIN DALAM BENTUK TABLET LEPAS LAMBAT

PROFIL PELEPASAN IN VITRO IBUPROFEN DALAM BENTUK TABLET LEPAS LAMBAT DENGAN MENGGUNAKAN MATRIKS GUAR GUM PADA BERBAGAI KONSENTRASI

FORMULASI TABLET LIKUISOLID IBUPROFEN MENGGUNAKAN PROPILEN GLIKOL SEBAGAI PELARUT NON VOLATILE DAN PVP K-30 SEBAGAI POLIMER

PROFIL PELEPASAN NATRIUM DIKLOFENAK DARI TABLET LEPAS LAMBAT YANG MENGGUNAKAN KOMBINASI MATRIKS CARRAGEENAN DAN KALSIUM SULFAT SECARA IN VITRO

PENGARUH MATRIKS SCMC TERHADAP LAMA MENGAPUNG-MENGEMBANG DAN DISOLUSI PADA TABLET EFFERVESCENT LEPAS LAMBAT RANITIDIN HCL

OPTIMASI PERBANDINGAN KONSENTRASI XANTHAN GUM- HPMC K4M SEBAGAI MATRIK TABLET LEPAS LAMBAT IBUPROFEN

OPTIMASI FORMULA TABLET PARASETAMOL DENGAN KOMBINASI Ac-Di-Sol DAN PVP K-30 MENGGUNAKAN METODE FACTORIAL DESIGN

OPTIMASI FORMULA TABLET ASAM MEFENAMAT MENGGUNAKAN METODE FACTORIAL DESIGN

BEBY YUNITA

PEMANFAATAN PEKTIN KULIT PISANG AGUNG SEBAGAI PENGIKAT TABLET IBUPROFEN

OPTIMASI FORMULA TABLET LIKUISOLID KLORFENIRAMIN MALEAT MENGGUNAKAN XANTHAN GUM SEBAGAI POLIMER DAN PEG 400 SEBAGAI PELARUT NON VOLATILE

OPTIMASI PERBANDINGAN KONSENTRASI CARRAGEENAN-HPMC K4M DAN MACAM PENGISI SEBAGAI MATRIK TABLET LEPAS LAMBAT IBUPROFEN

TEKNIK DISPERSI SOLIDA UNTUK MENINGKATKAN KELARUTAN IBUPROFEN DALAM BENTUK TABLET DENGAN MENGGUNAKAN AVICEL PH102 SEBAGAI PENGISI

OPTIMASI FORMULA ORALLY DISINTEGRATING TABLET DOMPERIDONE MENGGUNAKAN SUPERDISINTEGRANT AC-DI-SOL DAN PENGIKAT GELATIN

FORMULASI TABLET LIKUISOLID IBUPROFEN MENGGUNAKAN POLIMER HIDROFILIK HPMC K4M DAN TWEEN 80 SEBAGAI PELARUT NON VOLATILE MESSI

OPTIMASI FORMULA TABLET LIKUISOLID KLORFENIRAMIN MALEAT MENGGUNAKAN GUAR GUM DAN TWEEN 80

PENGGUNAAN AVICEL PH 102/EMCOMPRESS SEBAGAI FILLER-BINDER

OPTIMASI FORMULA TABLET FLOATING METFORMIN HIDROKLORIDA MENGGUNAKAN POLIMER GUAR GUM

OPTIMASI FORMULA TABLET FLOATING METFORMIN HIDROKLORIDA MENGGUNAKAN POLIMER HPMC K4M

OPTIMASI AC-DI-SOL SEBAGAI DISINTEGRAN DAN PVP K-30 SEBAGAI PENGIKAT PADA TABLET SUBLINGUAL PROPANOLOL HCL

OPTIMASI PERBANDINGAN POLIMER HPMC K4M XANTHAN GUM

OPTIMASI FORMULA ORALLY DISINTEGRATING TABLET DOMPERIDONE MENGGUNAKAN SUPERDISINTEGRANT CROSPOVIDONE DAN PENGIKAT PVP K-30

OPTIMASI FORMULA TABLET EKSTRAK ETANOL SALAM-SAMBILOTO MENGGUNAKAN PVP K-30 SEBAGAI PENGIKAT DAN CROSPOVIDONE SEBAGAI PENGHANCUR

LAMPIRAN A. Hasil Uji Mutu Fisik Granul

OPTIMASI PERBANDINGAN POLIMER HPMC K4M GUAR GUM DAN KONSENTRASI ASAM TARTRAT DALAM TABLET LEPAS LAMBAT KAPTOPRIL MENGGUNAKAN METODE FAKTORIAL DESIGN

FORMULASI TABLET LIKUISOLID PIROKSIKAM MENGGUNAKAN GLISERIN SEBAGAI PELARUT NON VOLATILE

FORMULASI TABLET LIKUISOLID PIROKSIKAM MENGGUNAKAN POLIETILEN GLIKOL 400 SEBAGAI PELARUT NON VOLATILE LIEM AGNES KRISTANTY

OPTIMASI FORMULA TABLET FLOATING IBUPROFEN MENGGUNAKAN HPMC K4M AMILUM KULIT PISANG AGUNG DAN NATRIUM BIKARBONAT SEBAGAI FLOATING AGENT

FORMULASI TABLET FLOATING EFERVESEN RANITIDIN HCL DENGAN KOMBINASI POLIMER XANTHAN GUM GUAR GUM FENNY TENOJAYA

FAKULTAS FARMASI UNIVERSITAS KATOLIK WIDYA MANDALA SURABAYA

FORMULASI TABLET LIKUISOLID PIROKSIKAM MENGGUNAKAN PROPILEN GLIKOL SEBAGAI PELARUT NON VOLATILE

FORMULASI TABLET LIKUISOLID IBUPROFEN MENGGUNAKAN GLISERIN SEBAGAI PELARUT NON VOLATILE DAN PVP K-30 SEBAGAI POLIMER

OPTIMASI TABLET METFORMIN HCl MENGGUNAKAN AMILUM KULIT PISANG SEBAGAI PENGIKAT, SSG SEBAGAI PENGHANCUR DAN MAGNESIUM STEARAT SEBAGAI PELICIN

OPTIMASI SODIUM STARCH GLYCOLATE SEBAGAI DISINTEGRAN DAN AVICEL PH 101 SEBAGAI PENGIKAT DAN PENGISI PADA TABLET SUBLINGUAL PROPRANOLOL HIDROKLORIDA

PENGARUH NATRIUM LAURIL SULFAT SEBAGAI SURFAKTAN PADA DISOLUSI KETOPROFEN DALAM SEDIAAN REKTAL GEL DENGAN GELLING AGENT HPMC

OPTIMASI FORMULA TABLET LIKUISOLID KLORFENIRAMIN MALEAT MENGGUNAKAN HPMC K4M DAN TWEEN 80

FORMULASI DAN EVALUASI TABLET BUCCOADHESIVE PROPRANOLOL HCI DENGAN MENGGUNAKAN KOMBINASI KARBOPOL 940 DAN CMC-Na

FORMULASI DAN UJI PELEPASAN FILM BUCCOADHESIVE ATENOLOL DENGAN POLIMER KARBOMER

OPTIMASI KONSENTRASI MAGNESIUM STEARAT, AEROSIL, DAN AMILUM MANIHOT

FORMULASI ODT DIMENHIDRINAT DENGAN TEKNIK LIKUISOLID MENGGUNAKAN FLOCEL, LAKTOSA, AMILUM KULIT PISANG AGUNG, DAN CROSPOVIDONE SEBAGAI BAHAN KO-PROSES

IV. HASIL DAN PEMBAHASAN. Dari penelitian yang dilakukan diperoleh hasil sebagai berikut:

PROFIL PELEPASAN METRONIDAZOL DARI MATRIKS KALSIUM ALGINAT-KITOSAN

OPTIMASI FORMULA TABLET HISAP EKSTRAK RIMPANG KENCUR (Kaempferia galanga L.) MENGGUNAKAN KOMBINASI PVP K-30 DENGAN GELATIN SEBAGAI PENGIKAT

PENGARUH KOMBINASI PVP K-30 DAN AC-DI-SOL TERHADAP MUTU FISIK TABLET ANTIPIRETIK EKSTRAK DAUN KEMANGI HUTAN (Ocimum sanctum L.)

OPTIMASI FORMULA TABLET EKSTRAK ETANOL SALAM- SAMBILOTO MENGGUNAKAN GELATIN SEBAGAI PENGIKAT DAN AMILUM JAGUNG SEBAGAI PENGHANCUR

EFEK BAKTERISID DARI BERBAGAI KONSENTRASI MINYAK CENGKEH DALAM SEDIAAN OBAT KUMUR DENGAN TWEEN 80 SEBAGAI SURFAKTAN TERHADAP STREPTOCOCCUS MUTANS

SKRIPSI UMI SALAMAH K Oleh :

UJI PELEPASAN SALBUTAMOL SULFAT DALAM SEDIAAN NASAL GEL IN-SITU DENGAN POLIMER CARBOPOL DAN XANTHAN GUM LUKAS ADI PUTRA

FAKULTAS FARMASI UNIKA WIDYA MANDALA SURABAYA

HENY DWI ARINI FAKULTAS FARMASI UNIKA WIDYA MANDALA SURABAYA

PREPARASI DAN EVALUASI HIDROGEL NATRIUM DIKLOFENAK DENGAN CHITOSAN DAN NATRIUM ALGINAT

CINDY DUANTI SIMAPUTERA

PENINGKATAN LAJU DISOLUSI PIROKSIKAM DENGAN METODE CAMPURAN INTERAKTIF MENGGUNAKAN LAKTOSA SEBAGAI PEMBAWA LARUT AIR DAN SSG SEBAGAI SUPERDISINTEGRAN

SKRIPSI SANASHTRIA PRATIWI K Oleh :

FORMULASI DAN UJI PELEPASAN FILM BUCCOADHESIVE TERBUTALIN SULFAT DENGAN POLIMER CARBOMER

FORMULASI KAPSUL EKSTRAK LUMBRICUS RUBELLUS DENGAN AVICEL PH 101 SEBAGAI PENGISI DAN AMILUM JAGUNG SEBAGAI PENGIKAT

OPTIMASI MACAM PENGIKAT ( PVP K-30 GELATIN ) DAN MACAM PENGISI ( LAKTOSA DEKSTROSA ) DALAM FORMULA TABLET HISAP EKSRAK DAUN SIRIH MERAH

1. Penetapan panjang gelombang serapan maksimum Pembuatan kurva baku... 35

PROGRAM STUDI S1 FAKULTAS FARMASI UNIVERSITAS KATOLIK WIDYA MANDALA SURABAYA

APRIALIA RIESIANE HARIYANTO

PENGARUH PENAMBAHAN PROPILEN GLIKOL TERHADAP KELARUTAN KETOPROFEN DALAM SEDIAAN GEL REKTAL SILVYA SUWANDANI

PRASILIA NOERICA

OPTIMASI FORMULA TABLET FLOATING METFORMIN HCl MENGGUNAKAN HPMC K4M AMILUM KULIT PISANG AGUNG DAN NATRIUM BIKARBONAT SEBAGAI FLOATING AGENT

FORMULASI TABLET FLOATING EFERVESEN RANITIDIN HCL DENGAN KOMBINASI POLIMER PEKTIN DAN XANTHAN GUM CHRISTIAN HELVIN GUNAWAN

PENGEMBANGAN METODE PENETAPAN KADAR GLIBENKLAMID DALAM PLASMA DARAH MANUSIA SECARA IN VITRO MENGGUNAKAN KROMATOGRAFI CAIR KINERJA TINGGI

DAFTAR ISI HALAMAN SAMPUL...

PENGARUH BERBAGAI KONSENTRASI HYDROXY PROPYL METHYL CELLULOSE

OPTIMASI FORMULA TABLET EKSTRAK ETANOL SALAM- SAMBILOTO MENGGUNAKAN PVP K-30 SEBAGAI PENGIKAT DAN AMILUM JAGUNG SEBAGAI PENGHANCUR

PENGARUH PENAMBAHAN BERBAGAI KONSENTRASI PEG 6000 TERHADAP LAJU PELARUTAN DISPERSI SOLIDA KETOPROFEN-PEG 6000 YANG DIPREPARASI DENGAN METODE PELARUTAN

PENGEMBANGAN SEDIAAN LEPAS LAMBAT SISTEM MATRIKS BERBASIS ETILSELULOSA HIDROKSIPROPIL METILSELULOSA DENGAN TEKNIK DISPERSI SOLIDA

AMELIA PROGRAM STUDI S1 FAKULTAS FARMASI UNIVERSITAS KATOLIK WIDYA MANDALA SURABAYA

PENENTUAN NILAI PKA DARI SENYAWA ASAM 4-(TRIFLUOROMETOKSI)BENZOIL SALISILAT

PENENTUAN AKTIVITAS ANALGESIK SENYAWA O-(3- KLOROBENZOIL) PARASETAMOL TERHADAP MENCIT (MUS MUSCULUS) DENGAN METODE PANAS (HOT PLATE)

OPTIMASI FORMULA SEDIAAN LEPAS LAMBAT TABLET KAPTOPRIL DENGAN MATRIKS HIDROKSI PROPIL METIL SELULOSA DAN AVICEL PH 102 SEBAGAI FILLER SKRIPSI

SKRIPSI. Oleh: HADI CAHYO K

FORMULASI DAN UJI PELEPASAN FILM BUCCOADHESIVE TERBUTALIN SULFAT DENGAN POLIMER GELATIN

OPTIMASI FORMULA TABLET EKSTRAK ETANOL SALAM- SAMBILOTO MENGGUNAKAN GELATIN SEBAGAI PENGIKAT DAN CROSPOVIDONE SEBAGAI PENGHANCUR

OPTIMASI CMC NA SEBAGAI MATRIKS DAN MENTHOL SEBAGAI ENHANCER TERHADAP PENETRASI PROPRANOLOL HCL DALAM SEDIAAN PATCH TRANSDERMAL

PENGARUH HPMC DAN PROPILEN GLIKOL TERHADAP TRANSPOR TRANSDERMAL PROPRANOLOL HCl DALAM SEDIAAN MATRIKS PATCH DENGAN METODE DESAIN FAKTORIAL

LAMPIRAN A HASIL UJI MUTU FISIK MASSA TABLET. Formula Tablet Likuisolid Ibuprofen F A F B F C F D

PENENTUAN NILAI pka DARI SENYAWA ASAM O (4-METOKSIBENZOIL) SALISILAT

PEMANFAATAN LIMBAH KULIT PISANG AGUNG (MUSA PARADISIACA) SEBAGAI PENGIKAT TABLET METFORMIN RIA M. RAHMATIKA

PENENTUAN NILAI PKA DARI SENYAWA ASAM 4-(KLOROMETIL)BENZOIL SALISILAT

OPTIMASI KONSENTRASI HPMC SEBAGAI MATRIKS DAN KONSENTRASI ASAM OLEAT SEBAGAI ENHANCER DALAM MATRIKS PATCH TOPIKAL NATRIUM DIKLOFENAK

BAB I PENDAHULUAN. Pada bab ini akan dibahas mengenai latar belakang dan tujuan penelitian.

NOVITA SURYAWATI

PROGRAM STUDI S1 FAKULTAS FARMASI UNIVERSITAS KATOLIK WIDYA MANDALA SURABAYA

PENGARUH TWEEN 80 SEBAGAI SURFAKTAN TERHADAP EFEKTIVITAS DAYA ANTIBAKTERI MINYAK CENGKEH DALAM SEDIAAN OBAT KUMUR

PENENTUAN NILAI PKA DARI SENYAWA ASAM 3-KLOROBENZOIL SALISILAT

OPTIMASI FORMULA PENYALUT TABLET SALUT ENTERIK EKSTRAK TOMAT (Lycopersicum esculentum Mill.) ALBERT SATRYA PRATAMA

FORMULASI SEDIAAN TABIR SURYA EKSTRAK JAHE EMPRIT. (Zingiber officinale Roxb) DALAM BENTUK SEDIAAN KRIM

FORMULA ODT ONDANSETRON HCl MENGGUNAKAN BAHAN KO-PROSES AMILUM KULIT PISANG AGUNG SEMERU, CROSPOVIDONE, DAN AVICEL PH 101 ERNIAWATI

PENGARUH PENAMBAHAN PIPERAZIN DAN PIPERIDIN TERHADAP SINTESIS TURUNAN N-2-KLOROBENZOIL TIOUREA DENGAN METODE GELOMBANG MIKRO

SKRIPSI OLEH: PIANTA GINTING NIM

UJI AKTIVITAS ANTIPIRETIK SENYAWA O-(ISOLEUSIL)PARASETAMOL PADA MENCIT (MUS MUSCULUS) DENGAN INDUKSI PEPTON EDWIN JEIKA BUNGGULAWA

Transkripsi:

PROFIL PELEPASAN IN VITRO IBUPROFEN DALAM BENTUK TABLET LEPAS LAMBAT MENGGUNAKAN MATRIKS TARA GUM DAN KALSIUM SULFAT STEPANI YONA GOZAL UNTONO 2443005050 FAKULTAS FARMASI UNIKA WIDYA MANDALA SURABAYA 2009

ABSTRAK PROFIL PELEPASAN IN VITRO IBUPROFEN DALAM BENTUK TABLET LEPAS LAMBAT MENGGUNAKAN MATRIKS TARA GUM DAN KALSIUM SULFAT Stepani Yona Gozal Untono 2443005050 Telah dilakukan penelitian tentang Profil pelepasan in vitro ibuprofen dalam bentuk tablet lepas lambat dengan menggunakan matriks kombinasi tara gum dan kalsium sulfat. Dalam penelitian ini, matriks yang digunakan adalah tara gum dan kalsium sulfat, dimana jika dikombinasikan dapat membentuk crosslinking yang menghasilkan struktur yang rigid sehingga menghambat pelepasan obat dari tablet lepas lambat ibuprofen. Berdasarkan hal tersebut, penelitian ini bertujuan untuk mengetahui profil pelepasan in vitro tablet lepas lambat ibuprofen yang menggunakan matriks kombinasi tara gum dan kalsium sulfat dalam berbagai konsentrasi. Pada penelitian ini, dibuat empat formula. Konsentrasi tara gum yang digunakan pada semua formula adalah 2,5% dari bobot tablet. Formula A mengandung tara gum saja, formula B mengandung tara gum : kalsium sulfat 1:0,5 (b/b), formula C mengandung tara gum : kalsium sulfat 1:1 (b/b), dan formula D mengandung tara gum : kalsium sulfat 1:1,5 (b/b). Tablet dibuat dengan metode granulasi basah dan dilakukan uji pelepasan secara in vitro. Parameter pelepasan yang digunakan adalah persyaratan pelepasan menurut Banakar, nilai %ED 360, K disolusi, mekanisme pelepasan menurut nilai eksponensial difusi, serta orde kinetika pelepasan. Hasil penelitian menunjukkan bahwa formula A memiliki efek penghambatan pelepasan obat yang cukup baik, dengan jumlah obat yang terlepas 79,32% setelah 360 menit dan nilai %ED 360 adalah 49,27%, serta nilai K disolusi 0,7223 mg/menit. Sedangkan formula B, C, dan D memiliki efek penghambatan pelepasan obat yang terlalu lambat. Disimpulkan bahwa pelepasan obat dipengaruhi oleh matriks kombinasi tara gum dan kalsium sulfat. Formula A yang hanya mengandung tara gum saja menunjukkan pelepasan yang paling baik dibandingkan dengan formula yang lain. Kata kunci : kalsium sulfat; lepas lambat; tara gum; ibuprofen. i

ABSTRACT IN VITRO RELEASE PROFILE OF IBUPROFEN SUSTAINED RELEASE TABLET WITH MATRIX TARA GUM AND CALCIUM SULPHATE Stepani Yona Gozal Untono 2443005050 In vitro release profile of ibuprofen sustained release tablet with matrix containing combination of tara gum and calcium sulphate has been studied. In this research, used tara gum and calcium sulphate matrix which in combination can make crosslinked that result rigid s structure and barrier release tablet from ibuprofen sustained release tablet. Based on this, this study is done to find out the in vitro release kinetic of ibuprofen from matrix combination by using tara gum which is combined with calcium sulphate in many different concentrations. In this research, used 4 formula. The tara gum concentration in all formulas is 2.5% of tablet s weight. Formula A which had only tara gum, formula B with tara gum :calcium sulphate 1:0.5 (w/w), formula C with tara gum :calcium sulphate 1:1 (w/w) and formula D with tara gum : calcium sulphate 1:1.5 (w/w). Tablets were prepared by wet granulation method and the drug released was examined. Drug release parameter that s used are Banakar s criteriation, %ED 360 value, K dissolution, release mechanism according to value of eksponential diffusions also order of release kinetics. The result showed that formula A had a greater sustained release effect with % drug release at 6 hour was 79.32% and %ED 360 of 49.27%, also K dissolution 0.7223 mg/minute. While formula B, C, and D had a sustained release effect is very slow. Concluded that the drug released was influenced by matrix combination of tara gum and calcium sulphate. Formula A which had only tara gum showed a greater sustained release effect than other formula Key words : calcium sulphate; sustained release; tara gum; ibuprofen ii

KATA PENGANTAR Puji syukur dan terima kasih yang sebesar-besarnya kepada Tuhan Yesus Kristus atas bimbingan, penyertaan, dan berkat-nya, sehingga saya dapat menyelesaikan skripsi ini dengan baik. Saya menyadari bahwa banyak pihak yang telah membantu dan memberi dukungan sehingga pada akhirnya skripsi ini dapat terselesaikan. Pada kesempatan ini saya ingin menyampaikan rasa terima kasih yang sebesar-besarnya kepada : 1. Papa, mama, dan kedua kakakku tercinta Yola dan Andre serta kekasihku Wei lim yang selalu menemani, memberi dukungan moral, serta memberi semangat yang sangat berharga bagi saya. 2. Drs. Kuncoro Foe G. Dip, M.Sc, Ph.D., Apt., selaku Dosen Pembimbing I dan Drs.Teguh Widodo, Apt., selaku Dosen Pembimbing II yang telah banyak menyediakan waktu dan tenaga dalam memberikan bimbingan, serta senantiasa memberikan saran, dukungan moral serta petunjuk yang sangat berguna sampai terselesaikannya skripsi ini. 3. Dra. Idajani Hadinoto, MS, Apt., Lannie Hadisoewignyo, S.Si, M.Si, Apt, selaku Dosen Penguji yang telah memberikan banyak saran dan masukan-masukan yang positif yang sangat berguna untuk skripsi ini. 4. Martha Ervina, S.Si., M.Si., Apt, selaku Pimpinan Fakultas Farmasi Universitas Katolik Widya Mandala yang telah memberikan fasilitas dan bantuan dalam penyusunan naskah skripsi ini. 5. Catherine Caroline, S.Si., M.Si., Apt, selaku sekretaris Fakultas Farmasi Universitas Katolik Widya Mandala yang turut memberikan dukungan dan petunjuk dalam penyelesaian skripsi ini. iii

iv 6. Stephanie Devi Artemisia, S.Si., Apt., selaku wali studi yang telah memberikan semangat, saran dan pengarahan selama penyusunan skripsi ini. 7. Laboran Laboratorium F & T Sediaan Semi Solid UWM, mas Syamsul, iii Laboran Laboratorium F & T Sediaan Likuida UWM, mas Didik serta Laboran Laboratorium F & T Farmasetika UWM, ibu Nina yang telah bersedia meminjamkan alat-alat dalam pengerjaan skripsi ini. 8. Teman-teman terbaikku Novita S, Linda N, Anna, Linda, Jeany, Rosa, Yovita, Ce Vina, Ce Yulia, Ko Adi bagus, Ko Yongki, Ko Haries, dan semua orang yang tak henti-hentinya telah memberikan bantuan dan semangat serta masukan yang berguna dalam penyusunan skripsi ini. Mengingat bahwa skripsi ini merupakan pengalaman belajar dalam merencanakan, melaksanakan, serta menyusun suatu karya ilmiah, maka skripsi ini masih jauh dari sempurna sehingga kritik dan saran dari semua pihak sangat diharapkan. Semoga penelitian ini dapat memberikan sumbangan yang bermanfaat bagi kepentingan masyarakat. Surabaya, Agustus 2009 Stepani Yona G. U. iv

DAFTAR ISI ABSTRAK... i ABSTRACT... ii KATA PENGANTAR... iii DAFTAR ISI... v DAFTAR LAMPIRAN... vii DAFTAR TABEL... xi DAFTAR GAMBAR... xiii BAB 1 PENDAHULUAN 1.1. Latar Belakang... 1 1.2. Rumusan Masalah... 6 1.3. Tujuan Penelitian 6 1.4. Hipotesis Penelitian 6 1.5. Manfaat Penelitian.. 6 2 TINJAUAN PUSTAKA 2.1. Tablet... 7 2.2. Sediaan Lepas Lambat... 9 2.3. Tinjauan Tentang Karakteristik Granul... 13 2.4. Tinjauan Tentang Mutu Tablet... 15 2.5. Validasi Metode Analisis Penetapan Kadar... 17 2.6. Tinjauan Tentang Disolusi... 18 2.7. Tinjauan Bahan... 27 2.8. Tinjauan Penelitian Terdahulu... 31 v

vi BAB 3 METODE PENELITIAN 3.1. Bahan dan Alat... 34 3.2. Metode Penelitian... 35 3.3. Teknik Analisis Data... 46 3.4. Hipotesis Statistik... 49 3.5. Skema Kerja... 52 4 HASIL PERCOBAAN DAN BAHASAN 4.1. Hasil Uji Mutu Fisik Granul... 53 4.2. Hasil Uji Mutu Tablet... 54 4.3. Bahasan... 70 5 SIMPULAN 5.1. Simpulan... 78 5.2. Alur Penelitian Selanjutnya... 78 DAFTAR PUSTAKA... 79 LAMPIRAN vi

DAFTAR LAMPIRAN Lampiran A. HASIL UJI MUTU FISIK GRANUL... 83 B. HASIL UJI KEKERASAN TABLET IBUPROFEN... 84 C. HASIL UJI KERAPUHAN TABLET IBUPROFEN.... 86 D. HASIL UJI WAKTU HANCUR TABLET IBUPROFEN 88 E. HASIL PENETAPAN KADAR TABLET LEPAS LAMBAT IBUPROFEN... 89 F. CONTOH PERHITUNGAN...... 91 G. PERSAMAAN FORMULA A... 95 H. PERSAMAAN FORMULA B... 96 I. PERSAMAAN FORMULA C... 97 J. PERSAMAAN FORMULA D... 98 K. SERTIFIKAT ANALISIS IBUPROFEN... 99 L. SERTIFIKAT ANALISIS TARA GUM... 100 M. SERTIFIKAT ANALISIS KALSIUM SULFAT... 101 N. SERTIFIKAT ANALISIS POLIVINIL PIROLIDON K-30... 102 O. SERTIFIKAT ANALISIS TALKUM... 103 P. SERTIFIKAT ANALISIS MAGNESIUM STEARAT... 104 Q. SERTIFIKAT ANALISIS LAKTOSA... 105 R. SERTIFIKAT ANALISIS NATRIUM HIDROKSIDA... 106 S. SERTIFIKAT ANALISA KALIUM DIHIDROGEN FOSFAT... 107 T. TABEL UJI R... 108 U. TABEL UJI HSD (0,05)... 109 vii

viii Lampiran V. TABEL F... 110 W. HASIL UJI STATISTIK KEKERASAN TABLET vii FORMULA A ANTAR BATCH...... 111 X. HASIL UJI STATISTIK KEKERASAN TABLET FORMULA B ANTAR BATCH........ 112 Y. HASIL UJI STATISTIK KEKERASAN TABLET FORMULA C ANTAR BATCH... 113 Z. HASIL UJI STATISTIK KEKERASAN TABLET FORMULA D ANTAR BATCH... 114 AA. HASIL UJI STATISTIK KEKERASAN TABLET ANTAR FORMULA BATCH 1... 115 AB. HASIL UJI STATISTIK KEKERASAN TABLET ANTAR FORMULA BATCH 2... 116 AC. HASIL UJI STATISTIK KEKERASAN TABLET ANTAR FORMULA BATCH 3... 117 AD. HASIL UJI STATISTIK KERAPUHAN TABLET FORMULA A ANTAR BATCH... 118 AE. HASIL UJI STATISTIK KERAPUHAN TABLET FORMULA B ANTAR BATCH... 119 AF. HASIL UJI STATISTIK KERAPUHAN TABLET FORMULA C ANTAR BATCH... 120 AG. HASIL UJI STATISTIK KERAPUHAN TABLET FORMULA D ANTAR BATCH... 121 AH. HASIL UJI STATISTIK KERAPUHAN TABLET ANTAR FORMULA BATCH 1... 122 AI. HASIL UJI STATISTIK KERAPUHAN TABLET ANTAR FORMULA BATCH 2... 123 viii

ix Lampiran AJ. HASIL UJI STATISTIK KERAPUHAN TABLET ANTAR FORMULA BATCH 3... 124 AK. HASIL UJI STATISTIK WAKTU HANCUR TABLET FORMULA A ANTAR BATCH... 125 AL. HASIL UJI STATISTIK WAKTU HANCUR TABLET FORMULA B ANTAR BATCH... 126 AM. HASIL UJI STATISTIK WAKTU HANCUR TABLET FORMULA C ANTAR BATCH... 127 AN. HASIL UJI STATISTIK WAKTU HANCUR TABLET FORMULA D ANTAR BATCH... 128 AO. HASIL UJI STATISTIK WAKTU HANCUR TABLET ANTAR FORMULA BATCH 1... 129 AP. HASIL UJI STATISTIK WAKTU HANCUR TABLET ANTAR FORMULA BATCH 2... 130 AQ. HASIL UJI STATISTIK WAKTU HANCUR TABLET ANTAR FORMULA BATCH 3... 131 AR. HASIL UJI STATISTIK PENETAPAN KADAR TABLET FORMULA A ANTAR BATCH... 132 AS. HASIL UJI STATISTIK PENETAPAN KADAR TABLET FORMULA B ANTAR BATCH... 133 AT. HASIL UJI STATISTIK PENETAPAN KADAR TABLET FORMULA C ANTAR BATCH... 134 AU. HASIL UJI STATISTIK PENETAPAN KADAR TABLET FORMULA D ANTAR BATCH... 135 AV. HASIL UJI STATISTIK PENETAPAN KADAR TABLET ANTAR FORMULA BATCH 1... 136 ix

x Lampiran AW. HASIL UJI STATISTIK PENETAPAN KADAR TABLET ANTAR FORMULA BATCH 2... 137 AX. HASIL UJI STATISTIK PENETAPAN KADAR TABLET ANTAR FORMULA BATCH 3... 138 AY. HASIL UJI STATISTIK % ED 360... 139 AZ. HASIL UJI STATISTIK % OBAT TERLEPAS... 140 BB. HASIL UJI F KURVA BAKU... 141 BC. HASIL UJI STATISTIK K DISOLUSI ORDE NOL... 142 x

DAFTAR TABEL Tabel 2.1. Eksponensial Difusi Berdasarkan Bidang Sampel... 13 2.2. Indeks Kompresibilitas... 15 2.3. Persamaan untuk Menghitung Konstanta Laju Disolusi Obat... 20 2.4. Persyaratan Disolusi... 20 2.5. Hubungan % Obat Terlepas dengan Konsentrasi Matriks Kombinasi Tara Gum-Kalsium Sulfat... 32 2.6. Perbandingan antara Ibuprofen dan Teofilin... 33 3.1. Formula Tablet Ibuprofen... 36 3.2. Hubungan Kompresibilitas dengan Sifat Aliran... 39 3.3. Pengenceran Larutan Baku Kerja Ibuprofen dengan Dapar Fosfat (ph 7,2)... 42 3.4. Persyaratan Pelepasan Obat dari Tablet Lepas Lambat Menurut Banakar... 46 3.5. Persamaan untuk Menghitung Konstanta Laju Disolusi Obat... 48 4.1. Hasil Uji Mutu Fisik Granul... 53 4.2. Hasil Uji Keragaman Bobot Tablet Batch I 54 4.3. Hasil Uji Keragaman Bobot Tablet Batch II.. 55 4.4. Hasil Uji Keragaman Bobot Tablet Batch III 56 4.5. Hasil Uji Kekerasan Tablet 56 4.6. Hasil Uji Kerapuhan Tablet... 57 4.7. Hasil Uji Waktu Hancur Tablet.. 57 xi

xii Tabel 4.8. Hasil Pembuatan Kurva Baku dalam Dapar Fosfat ph 7,2 xi dengan Panjang Gelombang Serapan Maksimum 264,0 nm 60 4.9. Hasil Uji Akurasi dan Presisi dalam Dapar Fosfat ph 7,2. 61 4.10. Hasil Uji Penetapan Kadar Ibuprofen dalam Tablet... 62 4.11. Hasil Uji Disolusi Tablet Lepas Lambat Ibuprofen Formula A... 63 4.12. Hasil Uji Disolusi Tablet Lepas Lambat Ibuprofen Formula B... 64 4.13. Hasil Uji Disolusi Tablet Lepas Lambat Ibuprofen Formula C... 65 4.14. Hasil Uji Disolusi Tablet Lepas Lambat Ibuprofen Formula D... 66 4.15 Hasil % Obat Lepas dari Uji Disolusi... 67 4.16. Hasil Uji Disolusi Berdasarkan % Efisiensi Disolusi pada t=360 menit... 68 4.17 Hasil Uji Disolusi Berdasarkan % Obat yang Terlepas... 68 4.18 Persamaan Regresi Linier yang Diperoleh dari Uji Disolusi... 69 4.19. Hasil Eksponensial Difusi dan Transpor 69 xii

DAFTAR GAMBAR Gambar 2.1. Bagan hubungan proses disolusi dan absorpsi sistemik (Banakar, 1992)... 19 2.2. Metode Rotating Basket (Banakar, 1992)... 21 2.3. Metode Paddle (Banakar, 1992)... 21 2.4. Model Diffusion Layer (Banakar, 1992)... 22 2.5. Model Interfacial Barrier (Banakar, 1992)... 23 2.6. Model Danckwert s (Banakar, 1992)... 23 2.7. Kurva hubungan antara jumlah kumulatif obat terlarut dengan waktu (Khan, 1975)... 26 2.8. Rumus bangun ibuprofen... 27 2.9. Rumus bangun tara gum (Alnicolsa del Peru S.A.C., 2003)... 28 2.10. Rumus bangun PVP-K30 (Rowe et al., 2003)... 30 3.1. Skema waktu alir dan sudut diam... 38 4.1. Pemilihan panjang gelombang serapan maksimum dalam dapar fosfat ph 7,2 pada konsentrasi 200 µg/ml... 58 4.2. Hasil scan blangko dalam larutan dapar fosfat ph 7,2... 59 4.3. Larutan dapar fosfat ph7,2... 59 4.4. Tablet lepas lambat ibuprofen dalam dapar fosfat ph 7,2. 59 4.5. Kurva hubungan absorbansi vs konsentrasi larutan baku kerja ibuprofen dalam dapar fosfat ph 7,2 pada panjang gelombang serapan maksimum 264,0 nm pada kurva baku I... 61 4.6. Profil pelepasan tablet lepas lambat ibuprofen... 67 xiii