ANALISIS DIKSI DAN KONSEP SEMANTIK MANTRA DALAM PRIMBON ADJIMANTRAWARA TERBITAN SOEMODIDJOJO MAHADEWA

dokumen-dokumen yang mirip
ANALISIS SEMANTIK PUISI TINTRIM KARYA LELANA BRATA DALAM ANTOLOGI GEGURIT SEWINDU PUSTAKA CANDRA DAN SKENARIO PEMBELAJARANNYA DI SMK

BAB V KESIMPULAN. polisemi, dan tipe-tipe hubungan makna polisemi. Hasil penelitian yang

BAB V PENUTUP. 1. Jenis makna konotatif yang terdapat dalam antologi cerkak majalah Djaka

ANALISIS KESALAHAN EJAAN PADA KARANGAN EKSPOSISI SISWA KELAS X MAN PURWOREJO TAHUN PELAJARAN 2014/2015 DAN PEMBELAJARANNYA DI SMA

Oleh: Aji Dwi Prasetyo, pendidikan bahasa dan sastra Indonesia ABSTRAK

Analisis Kesalahan Menulis Karangan Narasi Ragam Krama pada Siswa Kelas XI SMA Islam Sudirman Kaliangkrik Kabupaten Magelang

BAB V KESIMPULAN. Dari penelitian ini diperoleh data bahwa nama-nama peralatan rumah

BAB III PENUTUP. A. Kesimpulan

PENINGKATAN KEMAMPUAN MEMBACA PEMAHAMAN WACANA NONSASTRA BERBAHASA JAWA DENGAN METODE PQRST

Kata kunci: kesalahan ejaan, karangan siswa kelas V.

KAJIAN SEMIOTIK PADA POCAPAN GARA-GARA PAGELARAN WAYANG PURWA DENGAN LAKON DURYUDANA GUGUR OLEH KI TIMBUL HADI PRAYITNO

ANALISIS NILAI RELIGIUS TOKOH UTAMA DALAM NOVEL SEKUNTUM NAYSILA KARYA M. BUDI ANGGORO DAN RELEVANSI PEMBELAJARANNYA DI KELAS XI SMA

PENINGKATAN KETERAMPILAN MENULIS PUISI MENGGUNAKAN MEDIA AUDIO VISUAL PADA SISWA KELAS VIII MTs NEGERI PURWOREJO

BAB V PENUTUP. tertentu, menekankan penuturan atau emosi, menghidupkan gambaran, menunjukkan bahwa bahasa kias mempunyai peranan yang penting dalam

Analisis Onomatope Dalam Roman Dhahuru Ing Loji Kepencil Karya Suparto Brata

Pendidikan Karakter Berbasis Moral dalam Novel Eliana Karya Tere Liye dan Pembelajarannya di Kelas XII SMK

PENINGKATAN KETERAMPILAN MENULIS PUISI DENGAN MEDIA POSTER PADA SISWA KELAS X SMA NEGERI 5 PURWOREJO

ETIKA DAN ESTETIKA DALAM NOVEL RANGSANG TUBAN KARYA PADMASUSASTRA

NILAI-NILAI RELIGIOSITAS NOVEL MOGA BUNDA DISAYANG ALLAH KARYA TERE LIYE DAN SKENARIO PEMBELAJARANNYA DI SMA KELAS XI

Oleh: Nurul Habibah Program Studi Pendidikan Bahasa dan Sastra Indonesia Universitas Muhammadiyah Purworejo

PEMANFAATAN CERITA RAKYAT KAMANDAKA SEBAGAI UPAYA PENINGKATAN KETERAMPILAN MENYIMAK PADA SISWA KELAS X SMA MUHAMMADIYAH 1 GOMBONG

ABSTRAK. Kata kunci : kesalahan kebahasaan, surat dinas, pemerintahan desa grugu.

BAB V PENUTUP. rubrik cerita Pasir Luhur Cinatur pada majalah PS, maka diperoleh simpulan

Alih Kode dan Campur Kode dalam Roman Kadurakan Ing Kidul Dringu Karya Suparto Brata

ANALISIS MORFOFONEMIK NOVEL KADURAKAN ING KIDUL DRINGU KARYA SUPARTO BRATA

Struktur Fisik dan Struktur Batin Antologi Geguritan Kristal Emas Karya Suwardi Endraswara dan Rencana Pelaksanaan Pembelajarannya di Kelas XI SMA

PENGGUNAAN MAJAS DALAM KUMPULAN CERPEN MATA YANG ENAK DIPANDANG KARYA AHMAD TOHARI DAN RENCANA PEMBELAJARANNYA DI KELAS X SMA

Oleh: Budi Cahyono, Pendidikan Bahasa dan Sastra Indonesia ABSTRAK

ANALISIS KESALAHAN BERBAHASA INDONESIA PADA BUKU TEKS PENDIDIKAN KEWARGANEGARAAN KELAS VIII SMP DAN SKENARIO PEMBELAJARANNYA DI SMK

TINJAUAN SOSIOLOGI SASTRA TOKOH UTAMA NOVEL HANIF: ZIKIR DAN PIKIR KARYA REZA NUFA DAN RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARANNYA DI KELAS XII SMA

Oleh: Halimah Wahyuningrum Program Studi Pendidikan Bahasa dan Sastra Jawa

Disusun sebagai salah satu syarat menyelesaikan Program Studi Strata I pada Jurusan Pendidikan Bahasa Indonesia. Oleh: NESA SELVIANA A

PENGGUNAAN BAHASA JAWA PADA ANAK USIA 8 DAN 9 TAHUN DI DESA LUNDONG KECAMATAN KUTOWINANGUN KABUPATEN KEBUMEN

BAB V PENUTUP. berdasarkan konteks pemakaian dibedakan atas istilah umum, dan istilah

ANALISIS PENGGUNAAN DIKSI PADA ARTIKEL SURAT KABAR SOLOPOS EDISI APRIL - MEI 2010

Analisis Semantik Geguritan dalam Majalah Panjebar Semangat Periode Januari-Juli 2013 Edisi 1-30

PENINGKATAN KEMAMPUAN MEMBACA PEMAHAMAN WACANA BERBAHASA JAWA DENGAN METODE SURTABAKU

ANALISIS GRAMATIKAL DAN LEKSIKAL SYAIR LAGU CIPTAAN IWAN FALS ALBUM WAKIL RAKYAT SKRIPSI

A. Pendahuluan (Background) Kata kunci: menyimak, pidato, media audiovisual, Student Team Learning

Analisis Sapaan Dalam Novel Gumuk Sandhi Karya Poerwadhie Atmodihardjo

PENGGUNAAN MEDIA GAMBAR PEMANDANGAN DALAM PEMBELAJARAN MENULIS PUISI PADA SISWA KELAS VIII SMP N 9 PURWOREJO TAHUN PELAJARAN 2013/2014

Oleh: Herni Febri Ariastanti Program Studi Pendidikan dan Sastra Indonesia Universitas Muhammadiyah Purworejo

ANALISIS NILAI MORAL DALAM NOVEL EDENSOR KARYA ANDREA HIRATA DAN SKENARIO PEMBELAJARANNYA DI KELAS XI SMA

ABSTRAK. Kata kunci : unsur intrinsik, nilai moral, bahan pembelajaran sastra

UPAYA PENINGKATAN KEM DENGAN TEKNIK TRIFOKUS STEVE SNYDER DAN MEDIA VIDEO TUTORIAL MEMBACA CEPAT

CAMPUR KODE BAHASA INDONESIA KE DALAM BAHASA JAWA PADA SIARAN RADIO JAMPI SAYAH DI RADIO SKB POP FM GOMBONG

ANALISIS CAMPUR KODE DALAM TABLOID SOCCER EDISI DESEMBER Naskah Publikasi

ANALISIS DIKSI DAN MAJAS PADA PUISI SISWA KELAS VIII SMPN 14 DESA MADONG KOTA TANJUNGPINANG TAHUN PELAJARAN 2016 / 2017 ARTIKEL E-JOURNAL

NILAI PENDIDIKAN NOVEL SANG PEMIMPI DAN RELEVANSINYA SEBAGAI BAHAN PEMBELAJARAN APRESIASI SASTRA DI SMP

Nilai Pendidikan Moral dalam Serat Pamorring Kawula Gusti dan Relevansinya dalam Kehidupan Sekarang

ANALISIS GAYA BAHASA PADA LIRIK LAGU GRUP MUSIK WALI DAN PEMANFAATANNYA SEBAGAI BAHAN PEMBELAJARAN APRESIASI PUISI DI SMA

BAB I PENDAHULUAN. A. Latar Belakang Masalah

PENINGKATAN KETERAMPILAN MENULIS PARAGRAF DESKRIPSI DENGAN MEDIA KARIKATUR PADA SISWA KELAS XI SMK TAMTAMA PREMBUN TAHUN PELAJARAN 2013/2014

PENDIDIKAN KARAKTER BERBASIS MORAL DALAM NOVEL AYAHKU (BUKAN) PEMBOHONG KARYA TERE LIYE DAN PEMBELAJARANNYA PADA KELAS XI SMA

KAJIAN ASPEK-ASPEK SOSIOLOGI PADA NOVEL KIDUNG SHALAWAT ZAKI & ZULFA KARYA TAUFIQURRAHMAN AL-AZIZY DAN SKENARIO PEMBELAJARANNYA DI SMA

ABSTRAK. Kata kunci: unsur intrinsik, nilai religius, bahan pembelajaran sastra.

BAB V PENUTUP. A. Simpulan

NILAI PENDIDIKAN KARAKTER DALAM NOVEL SANG PEMIMPI KARYA ANDREA HIRATA DAN SKENARIO PEMBELAJARANNYA DI KELAS XI SMSA

ANALISIS KESALAHAN BERBAHASA BIDANG MORFOLOGI PADA MADING DI UNIVERSITAS MUHAMMADIYAH SURAKARTA JURNAL ILMIAH

ARTIKEL E-JOURNAL. Oleh FITRI LESTARI NIM

Campur Kode pada Tuturan Siswa dalam Proses Pembelajaran Bahasa Jawa Kelas XI di SMK Batik Sakti 1 Kebumen

Oleh: lis Supriyati Pendidikan Bahasa dan Sastra Indonesia ABSTRAK

BAB I PENDAHULUAN. dapat disesuaikan, dan diungkapkan kembali kepada orang lain sebagai bahan

ANALISIS TINDAK TUTUR DALAM NOVEL JARING KALAMANGGA KARYA SUPARTO BRATA

ASPEK SOSIAL DALAM NOVEL SAVIOR KARYA ASHARA DAN RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARANNYA PADA SISWA KELAS XI SMA

BAB I PENDAHULUAN. Seri Kebatinan Baboning Kitab Primbon merupakan buku yang berisi

NASKAH PUBLIKASI PEMAKAIAN PREPOSISI PADA KOLOM POS PEMBACA DI HARIAN SOLOPOS SKRIPSI

ANALISIS SK DAN KD PADA STANDAR ISI MATA PELAJARAN BAHASA INDONESIA DI SMA BERDASARKAN KETERAMPILAN BERBAHASA, ILMU KEBAHASAAN, DAN ILMU KESASTRAAN

BAB V PENUTUP. Berdasarkan hasil penelitian dan pembahasan tentang kajian. Aji Kabupaten Jepara dapat disimpulkan sebagai berikut.

UPAYA PENINGKATAN KETERAMPILAN BERBICARA BAHASA JAWA KRAMA MENGGUNAKAN MEDIA VIDEO PADA SISWA KELAS VIII SMP NEGERI 1 KAJORAN KABUPATEN MAGELANG

PENINGKATAN KEMAMPUAN MENYIMAK CERITA RAKYAT DENGAN MEDIA AUDIO VISUAL PADA SISWA KELAS VII SMP BINA PUTRA NUSANTARA SEREN TAHUN PELAJARAN 2012/2013

PENINGKATAN KETERAMPILAN MENYIMAK BERITA MENGGUNAKAN METODE TEAMS GAMES TOURNAMENTS (TGT) PADA SISWA KELAS VII SMP MUHAMMADIYAH KUTOARJO

BAB V PENUTUP. gaya bahasa perulangan pada antologi geguritan Garising Pepesthen karya R. Bambang Nursinggih, dapat diperoleh kesimpulan di bawah ini.

ANALISIS DEIKSIS DALAM TAJUK RENCANA HARIAN KOMPAS DAN RELEVANSINYA DENGAN PEMBELAJARAN MENULIS DI KELAS X

STUDI KOMPARATIF NOVEL DJODO KANG PINASTI KARYA SRI HADIDJOJO DAN NOVEL GUMUK SANDHI KARYA POERWADHIE ATMODIHARDJO

DISFEMIA DALAM BERITA UTAMA SURAT KABAR POS KOTA DAN RADAR BOGOR

Realisasi Tuturan dalam Wacana Pembuka Proses Belajar- Mengajar di Kalangan Guru Bahasa Indonesia yang Berlatar Belakang Budaya Jawa

PENINGKATAN KETERAMPILAN MEMBACA PUISI MELALUI TEKNIK PEMODELAN BERKELOMPOK PADA SISWA KELAS X MA NEGERI KUTOWINANGUN TAHUN PELAJARAN 2012/2013

BAB III METODE PENELITIAN. A. Jenis Penelitian

ANALISIS NILAI PENDIDIKAN TOKOH UTAMA NOVELTAK SEMPURNAKARYA FAHD DJIBRAN BONDAN PRAKOSO DAN FADE2BLACK DAN SKENARIO PEMBELAJARANSASTRA DI SMA

ANALISIS TINDAK TUTUR PEDAGANG DI STASIUN BALAPAN SOLO NASKAH PUBLIKASI

PENINGKATAN KEMAMPUAN MENULIS PUISI MENGGUNAKAN METODE FIELD TRIP PADA SISWA KELAS VII SMP NEGERI 22 PURWOREJO TAHUN PELAJARAN 2012/2013

Oleh: Dwi Astuti Program Studi Pendidikan Bahasa dan Sastra Indonesia Universitas Muhammadiyah Purworejo

PENINGKATAN KETERAMPILAN MENULIS TEKS BERITA MELALUI MEDIA GAMBAR PADA SISWA KELAS VIII MTs HIDAYATUSSIBYAN WADASLINTANG

KEEFEKTIFAN KALIMAT DITINJAU DARI KESATUAN DAN KEHEMATAN PADA ABSTRAK MAHASISWA PROGRAM STUDI ILMU KEPERAWATAN SEKOLAH TINGGI ILMU KESEHATAN BALI

TRANSFORMASI PELESAPAN PADA TEKS TERJEMAHAN AL-QURAN YANG MENGANDUNG ETIKA BERBAHASA

ANALISIS NILAI MORAL DALAM NOVEL 5 CM KARYA DONNY DHIRGANTORO DAN SKENARIO PEMBELAJARANNYA DI KELAS XI SMA

NILAI MORAL DALAM NOVEL MENEBUS IMPIAN KARYA ABIDAH EL KHALIEQY DAN RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARANNYA DI KELAS XI SMA

PENINGKATAN KEMAMPUAN MENULIS CERPEN DENGAN MEDIA GAMBAR PADA SISWA KELAS X SMA WIDYA KUTOARJO

BAB I PENDAHULUAN. kata dan kalimat yang tersusun secara harmonis, sehingga menggugah rasa ingin

BAB V PENUTUP. penelitian ini, maka dapat diketahui kesimpulannya. Kesimpulan tersebut adalah

UPAYA PENINGKATAN KEMAMPUAN MEMAHAMI WACANA CERKAK MENGGUNAKAN MODEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE JIGSAW

ANALISIS NILAI MORAL TOKOH UTAMA DALAM NOVEL DI BAWAH LANGIT JAKARTA KARYA GUNTUR ALAM DAN SKENARIO PEMBELAJARANNYA DI KELAS XII SMA

PENERAPAN MAKSIM TUTUR DALAM TINDAK TUTUR CERAMAH PENGAJIAN RUTIN HARI MINGGU MALAM SENIN DI MASJID BAITURROHMAN BULAN JANUARI JUNI TAHUN 2014

Etika dan Estetika Tembang Campursari Album VCD Karaoke Hits Campursari Volume 2 Oleh Cak Diqin

ANALISIS SEMANTIK NAMA ORANG JAWA DI DESA KARANGDUWUR KECAMATAN PETANAHAN KABUPATEN KEBUMEN

Analisis Resepsi Sastra Cerita Sambung Ngonceki Impen Karya Sri Sugiyanto

ANALISIS KOHESI GRAMATIKAL DAN LEKSIKAL DALAM NOVEL KIRTI NJUNJUNG DRAJAT KARYA R. Tg. JASAWIDAGDA

ANALISIS WACANA TEKS PIDATO KENEGARAAN PRESIDEN SUSILO BAMBANG YUDHOYONO DI DEPAN SIDANG BERSAMA MPR/DPR

ANALISIS GAYA BAHASA PADA LIRIK LAGU GRUP MUSIK WALI DAN PEMANFAATANNYA SEBAGAI BAHAN PEMBELAJARAN APRESIASI PUISI DI SMA

Transkripsi:

ANALISIS DIKSI DAN KONSEP SEMANTIK MANTRA DALAM PRIMBON ADJIMANTRAWARA TERBITAN SOEMODIDJOJO MAHADEWA Yoga Wicaksono Yogafomb@yahoo.co.id Universitas Muhammadiyah Purworejo ABSTRAK Masalah yang dikaji dalam penelitian ini adalah (1) bagaimanakah diksi yang digunakan dalam mantra primbon Adjimantrawara terbitan Soemodidjojo Mahadewa, (2) bagaimakah konsep semantik yang ada dalam mantra primbon Adjimantrawara terbitan Soemodidjojo Mahadewa? Tujuan penelitian ini adalah (1) mendeskripsikan diksi yang digunakan dalam mantra primbon Adjimantrawara terbitan Soemodidjojo Mahadewa, (2) mendeskripsikan konsep semantik yang ada dalam mantra primbon Adjimantrawara terbitan Soemodidjojo Mahadewa. Metode yang digunakan dalam penelitian ini adalah metode kualitatif. Objek penelitian, dalam penelitian ini adalah analisis diksi dan konsep semantik mantra yang ada dalam primbon Adjimantrawara terbitan Soemodidjojo Mahadewa. Subjek penelitian ini adalah primbon Adjimantrawara. Sumber data dalam penelitian ini berupa buku primbon Adjimantrawara terbitan Soemodidjojo Mahadewa. Instrumen penelitian dalam penelitian ini adalah penulis yang dibantu kartu data. Teknik pengumpulan data dalam penelitian ini adalah teknik pustaka. Teknik analisis data dalam penelitian ini adalah teknik content analysis atau teknik analisis isi. Selanjutnya, dalam teknik penyajian data, penulis menggunakan metode informal. Berdasarkan pembahasan data dan hasil penelitian ini menunjukkan bahwa konsep diksi dalam primbon Adjimantrawara terbitan Soemodidjojo Mahadewa terdapat tembung saroja, kata Kawi, tembung entar, purwakanthi guru swara, purwakanthi guru sastra, purwakanthi lumaksita, dan kata khusus. Primbon Adjimantrawara terbitan Soemodidjojo Mahadewa terdapat konsep semantik sebanyak dua yaitu permohonan, dan penegasian keadaan. Kata kunci: analisis diksi, semantik, mantra A. PENDAHULUAN Penulis mangkaji tentang diksi dan konsep semantik mantra dalam primbon Adjimantrawara terbitan Soemodidjojo Mahadewa karena sepengetahuan penulis penelitian tentang mantra masih jarang dilakukan. Di samping itu, mantra merupakan salah satu warisan budaya leluhur yang patut dilestarikan, dan mantra juga sangat menarik dikaji secara linguistik khususnya dalam cabang ilmu semantik. Jurnal Program Studi Pendidikan Bahsa dan Sastra Jawa_Universitas Muhammadiyah Purworejo 112

Masalah yang dikaji adalah (1) Bagaimanakah diksi yang digunakan dalam mantra primbon Adjimantrawara terbitan Soemodidjojo Mahadewa? (2) Bagaimanakah konsep semantik yang ada dalam primbon Adjimantrawara terbitan Soemodidjojo Mahadewa?. Tujuan penelitian ini adalah (1) Mendeskripsikan diksi yang digunakan dalam primbon Adjimantrawara terbitan Soemodidjojo Mahadewa. (2) Mendeskripsikan konsep semantik yang digunakan dalam primbon Adjimantrawara terbitan Soemodidjojo Mahadewa. B. METODE PENELITIAN Metode penelitian yang digunakan dalam penelitian ini menggunakan metode kualitatif. Subjek dalam penelitian ini adalah primbon Adjimantrawara terbitan Soemodidjojo Mahadewa yang diterbitkan oleh penerbit Soemodidjojo Mahadewa pada tahun 1955 di Ngayojokarta Hadiningrat, sedangkan objek penelitian ini adalah analisis diksi dan konsep semantis dalam mantra. Sumber penelitian ini adalah primbon Adjimantrawara terbitan Soemodidjojo Mahadewa yang diterbitkan pada tahun 1955 di Yogyakarta. Teknik pengumpulan data dalam penelitian ini adalah teknik pustaka, observasi, dan catat. Menurut Subroto (1992: 41-42), teknik pustaka adalah mempergunakan sumber-sumber tertulis untuk memperoleh data. Sumber-sumber tertulis itu dapat berwujud majalah, surat kabar, karya sastra, buku bacaan umum, karya ilmiah, dan buku-buku perundang-undangan. Teknik observasi adalah teknik penelitian dengan cara membaca secara kritis dan teliti seluruh teks, sedangkan teknik cacat adalah teknik yang digunakan untuk mencatat data-data yang ditemukan ke dalam nota pencacat yang telah disiapkan. Instrumen penelitian adalah alat atau fasilitas yang digunakan oleh peneliti dalam mengumpulkan data agar pekerjaannya lebih mudah dan hasilnya lebih baik, dalam arti lebih cermat, lengkap dan sistematis sehingga mudah diolah (Arikunto, 2010: 203). Instrumen yang digunakan dalam penelitian ini adalah peneliti yang dibantu kartu data.dengan demikian, selain kartu data, peneliti juga berfungsi sebagai instrumen. Peneliti dapat bertindak sebagai perencana, pelaksana, pengumpul data, analisis, penafsir data, dan pada akhirnya menjadi pelopor hasil penelitiannya. Penelitian yang penulis lakukan terhadap mantra Jurnal Program Studi Pendidikan Bahsa dan Sastra Jawa_Universitas Muhammadiyah Purworejo 113

primbon Adjimantrawara terbitan Soemodidjojo Mahadewa merupakan penelitian kualitatif dengan teknik content analysis atau analisis isi. Menurut Meleong (1989: 179), content analysis adalah teknik apapun yang digunakan untuk menarik kesimpulan melalui usaha menemukan karakteristik pesan dan dilakukan secara objektif dan sistematis. Teknik content analysis merupakan teknik yang digunakan untuk menganalisis isi mantra dalam primbon Adjimantrawara terbitan Soemodidjojo Mahadewa. Untuk menyajikan hasil analisis data penelitian ini, penulis menggunakan teknik informal. Teknik informal adalah perumusan dengan kata-kata biasa tanpa lambang-lambang atau simbol (Sudaryanto, 1993: 145). Dengan penyajian analisis informal, penyajian hasil analisis yang berupa diksi dan konsep semantik. C. HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN Tabel 1. Hasil Analisis Diksi Mantra Mantra Mantra Arep Weruh Sakdurunge Winarah Sir rahsa tjahjaning rahsa, mut maja tedjaning maja. kawi Rahsa, Maja Diksi Purwa Purwa Purwa Tembung Tembuh kanthi kanthi Kata kanthi saroja entar guru guru khusus lumaksita sastra swara - - - - - - Mantra Arep Weruh Sakdurunge Winarah Jurnal Program Studi Pendidikan Bahsa dan Sastra Jawa_Universitas Muhammadiyah Purworejo 114

Sir rahsa tjahjaning rahsa mut maja tedjaning maja Kata rahsa berasal dari bahasa Kawi yang berarti gaib (gaib) sesuai dalam Baoesastra Djawa halaman 517. Dibandingkan dengan menggunakan kata gaib (gaib), penggunaan kata lama ini dirasakan lebih indah. Kata maja yang berasal dari bahasa Kawi, yang berarti samar (semu) sesuai dalam Baoesastra Djawa halaman 286. Dibanding dengan kata samar (semu) penggunaan kata lama ini dianggap lebih indah dengan sifat klasik mantra. Kedua kata tersebut diambil dari bahasa Kawi untuk memperoleh efek estetis bahasa mantra. Tabel 2. Hasil Analisis Konsep Semantik Mantra No Mantra Konsep Semantik 1 Mantra Arep Weruh Sakdurunge Winarah Sir rahsa tjahjaning rahsa, mut maja tedjaning maja. Penegasian keadaan Mantra Arep Weruh Sak Durunge Winarah Sir rahsa tjahjaning rahsa mut maja tedjaning maja Karena kalimat tjahjaning rahsa (cahaya kegelapan) bermakna penegasian keadaan. Kata tersebut dipilih karena meyakinkan diri pengucap mantra bahwa dirinya akan mendapatkan kekuatan gaib. D. SIMPULAN DAN SARAN 1. Kesimpulan a. Konsep diksi Primbon Adjimantrawara terbitan Soemodidjojo Mahadewa terdapat konsep diksi yakni (1) kata Kawi sebanyak 41 mantra, (2) tembung saroja sebanyak 6 makna, (3) tembung entar sebanyak 10 mantra, (4) purwakanthinguru sastra sebanyak 12 Jurnal Program Studi Pendidikan Bahsa dan Sastra Jawa_Universitas Muhammadiyah Purworejo 115

mantra, (5) purwakanthi guru swara sebanyak 12 mantra, (6) purwakanthi lumaksita sebanyak 30 mantra, dan (7) kata khusus sebanyak 27 mantra. b. Konsep semantik Primbon Adjimantrawara terbitan Soemodidjojo Mahadewa terdapat konsep semantik yakni (1) permohonan sebanyak 18 mantra, (2) penegasian keadaan sebanyak 37 mantra. 2. Saran Hasil penelitian ini menunjukan bahwa dalam Primbon Adjimantrawara terbitan Soemodidjojo Mahadewa. a. Bagi Penulis Penulis berharap bahwa penelitian ini merupakan langkah awal dalam menguak misteri dalam Primbon Adjimantrawara dan menangkap totalitasnya sehingga memberikan rangsangan untuk interpretasi dan kajian lain. Penulis berharap akan ada penulis-penulis lain yang mengkaji mantra lebih dalam dan lebih sempurna dari penelitian penulis ini. b. Bagi Pembaca 1) Agar pembaca dapat menikmati dan memanfaatkan sebuah mantra sebagai hasil karya sastra. 2) Agar mantra dapat sebagai karya sastra dapat ikut berperan dalam memperluas pengetahuan dan wawasan. DAFTRA PUSTAKA Aminuddin. 2011. Semantik Pengantar Studi Tentang Makna. Bandung: Sinar Baru Algensindo. Arikunto, Suharsimi. 2010. Prosedur Penelitian Sastra Pendekatan Praktik. Jakarta:PT Rineka Cipta. Chaer, Abdul. 2009. Pengantar Semantik Bahasa Indonesia. Jakarta: Rineka Cipta. Djojosuroto, Kinayati. 2005. Puisi Pendekatan dan Pembelajaran. Bandung:Nuansa. Jurnal Program Studi Pendidikan Bahsa dan Sastra Jawa_Universitas Muhammadiyah Purworejo 116

Endraswara, Suwardi. 2011. Sastra Bandingan Pendekatan dan Teori Pengkajian. Yogyakarta:Lumbung Ilmu. Riyono, Ahdi. 2009. Fungsi Mantra. http://wikipedia. /ahdiriyono. blogspot. com. /2013/02/22). Keraf, Goris. 2010. Diksi dan Gaya Bahasa. Jakarta:Gramedia Pustaka Utama. Meleong. 1989. Teknik Analisis Data. Jakarta: PT Gramedia Pustaka Utama Mulyana, 2005. Kajian Wacana (Teori, Metode dan Aplikasi Prinsip-Prinsip Analisis Wacana). Yogyakarta:Tiara Wacana. Ratna, Nyoman Kutha. 2010. Teori Metode dan Teknik Penelitian Sastra. Yogyakarta: Pustaka Pelajar. Sasangka, Sry Satriya Tjatur Wisnu. 2008. Paramasastra Gagrag Anyar Basa Jawa. Jakarta:Yayasan Paralingua. Setiyanto, Aryo Bimo. 2007. Paramasastra Bahasa Jawa. Yogyakarta:Panji Pustaka Subroto, Edi. 1992. Pengantar Metoda Penelitian Linguistik Struktural. Surakarta: Sebelas Maret University Press. Sudaryanto. 1993. Metode dan Aneka Teknik Analisis Bahasa. Yogyakarta:Wacana University Press. Sugono, Endy Ed. 2008. Kamus Besar Bahasa Indonesia. Jakarta:PT Gramedia Pustaka Utama Suyami. 2008. Unsur Mistik dalam Serat Primbon. Yogyakarta:Kepel Press. Ullmann, Stephen. 2007. Pengantar Semantik. Yogyakarta:Pustaka Pelajar. Poerdarminto, WJS. 1937. Baoesastra Djawa. Gronigen:JB. Woltres. Wijana, I Dewa Putu dan Rohmadi, Muhammad. 2008. Semantik Teori dan Analisis. Surakarta:Yuma Pustaka. Zaidan, Abdul Rozak, Rustapa, Anita dan Hani ah. 2007. Kamus Istilah Sastra. Jakarta: Balai Pustaka. Zoetmulder, PJ. 2004. Kamus Jawa Kuna Indonesia. Gramedia Pustaka Utama. 1955. Primbon Adjimantrawara, Jogabrata, Radjahjogamantra. Ngajogjakarta Hadiningrat: Soemodidjojo Mahadewa. Jurnal Program Studi Pendidikan Bahsa dan Sastra Jawa_Universitas Muhammadiyah Purworejo 117