KAJI EKSPERIMENTAL PENGARUH VARIASI DIAMETER NOZZLE DAN DIAMETER RUNNER TERHADAP DAYA DAN EFISIENSI MODEL TURBIN PLETON

Ukuran: px
Mulai penontonan dengan halaman:

Download "KAJI EKSPERIMENTAL PENGARUH VARIASI DIAMETER NOZZLE DAN DIAMETER RUNNER TERHADAP DAYA DAN EFISIENSI MODEL TURBIN PLETON"

Transkripsi

1 KAJI EKSPERIMENTAL PENGARUH VARIASI DIAMETER NOZZLE DAN DIAMETER RUNNER TERHADAP DAYA DAN EFISIENSI MODEL TURBIN PLETON Supardi 1, Chandra Pramana 2 Program Studi Teknik Mesin Fakultas Teknik Universitas 17 Agustus 1945 Surabaya Abstract Pelton turbine is one type of impulse turbine, type of water turbine which works to change the available whole energy of water such as pressure, potential, and speed into kinetic energy to rotate turbines. Runner which consist of a number of blades is the main component on Pelton turbine when the turbine rotates because the force of water at high speed out of nozzle. Impulse reactions occur because the water jets hit the blades causing torque of turbine shaft causing runner will continue rotates for object hit the blades. Experimental assessment was conducted to investigate effect of nozzle diameter variations as a media to transmit water and runner diameter variations as the main media for generating mechanical energy in power and efficiency of the Pelton Turbine models in Fluid Laboratorium August 17, 1945 University of Surabaya as a prototype model of Micro Hydro Power Plant ( MHPP ). Stages of research was done by designing and planning some variation of the nozzle diameter and runner diameter with reference using head and flow capacity of available water pump. Specified parameters and variables used for experimental assessment is single nozzle with diameter 0,006 m and 0,009 m and runner with diameter 0,15 m, 0,17 m and 0,19 m. Blades used half cylinder shape with the specifications, width 0,036 m, length 0,027 m, depth 0,00081 m, blade gap width 0,001 m, and the distance of center water emmision to blade tip 0,00135 m. From the test results, variations of nozzle with diameter 0,006 m and runner with diameter 0,15 m produces the largest turbine power 49,53 watt, the best turbine efficiency of 87,97%, and the largest generator power 10,56 watt. Meanwhile, the variation nozzle with diameter of 0,009 m and runner with diameter 0,15 m, generating the best generator efficiency 52.43%. From the characteristics graph of Pelton turbines, found same trend with the theory that the efficiency of the turbine decreasing after reaching the maximum efficiency speed ratio of 0,46 and higher turbine efficiency directly proportional to turbine power produced. Keyword : Pelton Turbine, Nozzle, Runner, Power, Efficiency 1. PENDAHULUAN Dengan keadaan geografis daerah di Indonesia yang memiliki potensi air dengan head yang memadai untuk pembangkit berskala kecil, maka dikembangkan teknologi pembangkit berskala kecil yang biasa dikenal sebagai Pembangkit Listrik Tenaga Mikrohidro (PLTMH). PLTMH terdiri dari komponen utama yaitu reservoir, turbin air, generator listrik, dan instalasi perpipaan.turbin air merupakan penggerak mula yang mengubah energi kinetik dari aliran air dengan kecepatan tinggi menjadi energi mekanik berupa putaran roda turbin. Energi mekanik kemudian digunakan untuk memutar generator sehingga menghasilkan listrik.turbin air yang biasa digunakan adalah jenis impuls, salah satunya adalah turbin pelton yang pertama kali dibuat oleh Alan Lester Pelton pada tahun Sistem mikrohidro telah dikembangkan di beberapa negara untuk memenuhi kebutuhan listrik di daerah pedalaman antara lain Peltric Set di Nepal, Columbian Alternator System di Kolombia, dan Pico Power Pack di Amerika. Ketiga sistem tersebut menggunakan turbin impuls sebagai penggerak ( Maher and Smith, 2001 ). Berbagai penelitian telah dilakukan sebelumnya untuk meneliti pengaruh bentuk dan bahan sudu terhadap kinerja turbin pelton. Bono dkk. ( 2006 ) berhasil membuat turbin impuls memanfaatkan pipa galvanis sebagai bahan sudu. Turbin ini kemudian dikenal dengan turbin pipa belah dua. Keistimewaan turbin pipa belah dua adalah cara pembuatan yang sangat sederhana dibanding turbin lain. Kajian secara eksperimental terhadap kinerja turbin pelton akibat perubahan sudut outlet sudu dilakukan oleh Sahid dkk. (2007). Hasil uji menunjukkan bahwa sudut outlet sudu mempengaruhi kinerja turbin. Penelitian juga menghasilkan sudut outlet optimum, yaitu 5 0. Namun hasil yang berbeda ditunjukkan pada turbin pipa belah dua, dimana sudut outlet optimum terjadi pada 0 0 yaitu 90, % ( Sahid, 2009 ). Sedikit berbeda dengan penelitian yang dilakukan sebelumnya, penelitian ini akan mengkaji secara eksperimental pengaruh dimensi dari diameter runner dan diameter nozzle terhadap daya dan efisiensi model turbin pelton yang ada di Lab Fluida Fakultas Teknik Universitas 17 Agustus 1945 Surabaya.

2 Mekanika Jurnal Teknik Mesin, Volume 1 No. 2, DASAR TEORI 2.1. Turbin Pelton Pengenalan Turbin Pelton Turbin pelton merupakan pengembangan dari turbin impuls yang ditemukan oleh S.N. Knight (1872 ) dan N.J. Colena ( 1873 ) dengan memasang sudu - sudu pada roda turbin. Setelah itu, turbin impuls dikembangkan oleh orang Amerika Lester G. Pelton ( 1880 ) yang melakukan perbaikan dengan penerapan mangkok ganda simetris, punggung membelah membagi jet menjadi dua paruh yang sama yang dibalikan menyamping. Pada turbin pelton putaran terjadi akibat pembelokan pada sudu ganda runner ( Gambar 2.1 ) oleh sebab itu, turbin pelton disebut juga sebagai turbin pancaran bebas. ϕ = konstanta gesekan ( 0,43 0,48 ) ( Finnemore and Franzini, 2006 ) g = gravitasi ( m/s 2 ) H = head ( m ) Dimensi dan jumlah mangkuk / sudu Untuk mengetahui besarnya lebar bucket, serta jumlah bucket dalam dalam perancangan turbin pelton, digunakan persamaan berikut ( Persamaan 2.3 Jumlah mangkuk / sudu ) D = diameter runner( m ) d = diameter nozzle( m ) Z = jumlah sudu ( pcs ) Gambar 2.1 Prinsip dasar mangkok pada turbin pelton Turbin Pelton merupakan jenis turbin yang mengandalkan reaksi impuls dihasilkan dari daya hidrolisis. Semakin tinggi head yang dimiliki maka semakin baik untuk turbin jenis ini. Walaupun, kecepatan spesifik relatif kecil tapi memungkinkan untuk kecepatan yang tinggi dengan ketentuan jumlah nozzle yang banyak dalam meningkatkan daya yang lebih tinggi. Sehingga jika putaran dari generator yang dikopel ke turbin semakin tinggi, maka daya generator yang digunakan akan semakin tinggi Dimensi utama turbin pelton Dimensi runner Untuk menentukan dimensi runner rata rata dapat dicari dari kecepatan keliling, sebagai berikut : ( Persamaan 2.1 Diameter runner ) D = diameter runner( m ) u = kecepatan keliling( rad/s ) n = kecepatan putaran turbin ( rpm ) Sedangkan untuk mencari kecepatan keliling, dapat dicari dengan persamaan : Gambar 2.2 Dimensi mangkuk / sudu turbin pelton L ( panjang sudu ) = ( 2,4 3,2 ) x d B ( lebar sudu ) = ( 2,8 3,4 ) x d C ( kedalaman sudu ) = ( 0,8 1 ) x d L ( jarak pusat pancaran air ke ujung sudu ) = ( 1,2 1,9 ) x d M ( lebar celah sudu ) = ( ) x d β1( sudut pancaran air masuk ) = ( ) β2 ( sudut pancaran air keluar / sudut pantul ) = ( ) Komponen Gaya Tangensial Dapat dilihat pada Gambar 2.3, jet air keluar dari nozzle suatu turbin pelton dengan kecepatan V membentur sudu belah dua untuk kemudian dibelokkan kecepatan relatifnya ( Vr ) melalui sudut buang sudu ( β2 ) sehingga menimbulkan gaya pada permukaan bucket yang nantinya digunakan untuk memutar poros turbin. ( Persamaan 2.2 Kecepatan keliling pancaran ) Gambar 2.3 Diagram gaya nozzle dan mangkuk 61

3 Kaji Eksperimental Pengaruh Variasi Diameter Nozzle Dan Diameter Runner Terhadap Daya Efisiensi Model Turbin Pelton (Supardi Dan Chandra Pramana) Kecepatan relative (Vr) dapat dihitung dengan persamaan berikut : Vr = V u ( Persamaan 2.4. Kecepatan relatif ) Dimana: V = Kecepatan pancaran nozzle( m/s ) u = Kecepatan keliling runner( m/s ) Komponen gaya (F) yang diberikan pada bucket adalah: F = ρq ( V - u )( 1 - cos β2 ) ( Persamaan 2.5. Komponen Gaya Tangensial ) F = Gaya pancaran sudu (N) Vr = Kecepatan relatif fluida terhadap sudu (m/s) V = Kecepatan pancaran fluida (m/s) β2 = Sudut keluaran bucket ( o ) Perencanaan Turbin Pelton Perencanaan terkait dengan Head rencana, jumlah dan diameter Nozzle yang digunakan serta diameter Runner yang akan digunakan. Grafik dibawah ini menunjukan hubungan antara beberapa dimensi utama pada turbin pelton yang memiliki keterkaitan stau dengan yang lain sehingga hanya diperlukan perencanaan beberapa dimensi utama tersebut untuk mengahasilkan ukuran yang lain Kapasitas Aliran Kapasitas aliran adalah besaran yang menunjukan banyaknya fluida yang mengalir melewati luasan tertentu, Untuk mengukur debit air khususnya menggunakan 90 North Weir, caranya masukkan Weir kedalam air hingga batas dasar perairan, hitung ketinggian hingga batas air permukaan dan hitung menggunakan rumus: ( Persamaan 2.7. Kapasitas aliran fluida ) Q = kapasitas aliranfluida (m3 / s) H = head ( m) Gambar V Notch Weir 2.3. Prinsip Bernoulli Prinsip Bernoulli adalah sebuah istilah dalam mekanika fluida yang menyatakan bahwa pada suatu aliran fluida, peningkatan pada kecepatan fluida akan menimbulkan penurunan tekanan pada aliran tersebut. Gambar 2.4 Grafik hubungan dimensi utama pada perencanaan Turbin Pelton Grafik tersebut dapat disederhanakan menjadi persamaan berikut : ( Persamaan 2.6. Kecepatan Spesifik Turbin Pelton ) Nt = Putaran turbin rencana (rpm) Q = Kapasitas alir (m3/s) H = Head (m) Gambar 2.6. Prinsip Bernoulli Prinsip ini sebenarnya merupakan penyederhanaan dari Persamaan Bernoulli yang menyatakan bahwa jumlah energi pada suatu titik di dalam suatu aliran tertutup sama besarnya dengan jumlah energi di titik lain pada jalur aliran yang sama. Prinsip ini diambil dari nama ilmuwan Belanda/Swiss yang bernama Daniel Bernoulli. Persamaan di atas dapat dinyatakan sebagai berikut: ( V 2 ) = ( 2 2 V ) ( Persamaan 2.8. Persamaan Bernoulli ) P1, P2 = tekanan pada titik 1 dan 2 (N/ ) 62

4 Mekanika Jurnal Teknik Mesin, Volume 1 No. 2, 2015 (m) V1, V2 = kec. aliran pada titik 1 dan 2 (m/s) Z1, Z2 = beda ketinggian antara titik 1 dan 2 γ = berat jenis fluida (N/m3) g = percepatan gravitasi (m/ ) Persamaan di atas digunakan jika diasumsikan tidak ada kehilangan energi antara dua titik yang terdapat dalam aliran fluida, namun biasanya beberapa head losses terjadi diantara dua titik. Jika head losses tidak diperhitungkan maka akan menjadi masalah dalam penerapannya di lapangan. Jika head losses dinotasikan dengan hl maka persamaan Bernoulli di atas dapat ditulis menjadi persamaan baru, dirumuskan sebagai : ( V 2 ) = ( 2 2 V ) s ( Persamaan 2.9. Persamaan Bernoulli dengan Head Losses) Persamaan di atas digunakan untuk menyelesaikan banyak permasalahan tipe aliran, biasanya untuk fluida inkompressibel tanpa adanya penambahan panas atau energi yang diambil dari fluida.namun, persamaan ini tidak dapat digunakan untuk menyelesaikan aliran fluida yang mengalami penambahan energi untuk menggerakkan fluida oleh peralatan mekanik, misalnya pompa, turbin dan peralatan lainnya Daya dan Efisiensi Perhitungan daya dan efisiensi pada Turbin Pelton dibagi menjadi beberapa bagian sebagai berikut : Daya dan Efisiensi Turbin Efisiensi turbin ditentukan oleh perbandingan dayaoutput yang dihasilkan putaran sudu turbin dengan daya input turbin atau daya yang diperlukan untuk memutar sudu turbin. Dalam bentuk persamaan adalah sebagai berikut : = ρ Q ( Persamaan 2.10 Efisiensi Turbin ) T = Torsi poros turbin = F x r (N.m) F = Gaya tangensial poros turbin r = Jari-jari runner (m) ω = Kecepatan keliling Nt = Putaran poros (rpm) V I ( Persamaan 2.11 Efisiensi Generator ) = Voltage generator (Volt) = Kuat arus (Ampere) 2.5. Rasio Kecepatan Rasio kecepatan turbin adalah perbandingan antara kecepatan keliling linier turbin pada ujung diameter nominalnya dibagi dengan kecepatan teoritis air.dalam perancangan turbin pelton, rasio kecepatan turbin perlu ditentukan untuk melihat kecenderungan dari karakteristik efisiensi yang dihasilkan oleh turbin pelton berikut. Rasio kecepatan dapat dicari melalui persamaan berikut : ( Persamaan 2.12 Rasio Kecepatan ) = Rasio kecepatan N = Kecepatan putar turbin pelton( RPM ) D = Dia. nominal turbin dari ujung sudu ( m ) H = Tinggi jatuh air ( m ) Gambar 2.7 Grafik hubungan rasio kecepatan dan efisiensi turbin pada Turbin Pelton III METODOLOGI PENELITIAN 3.1. Flowchart Penelitian Kaji eksperimental ini dilakukan untuk mengetahui pengaruh variasi diameter nozzle dan diameter runner serta pengembangan terhadap design yang telah ada sebelumnya pada model Turbin Pelton di Lab. Fluida Universitas 17 Agustus 1945 Surabaya Daya dan Efisiensi Generator Efisiensi generator ditentukan oleh perbandingan daya output generator yang didapat dari pengukuran tegangan dan kuat arus listrik yang dihasilkan generator dengan daya output yang dihasilkan poros turbin. Dalam bentuk persamaan adalah sebagai berikut : 63

5 Kaji Eksperimental Pengaruh Variasi Diameter Nozzle Dan Diameter Runner Terhadap Daya Efisiensi Model Turbin Pelton (Supardi Dan Chandra Pramana) Diagram 3.1 Flowchart Penelitian untuk diameter runner 0.15 m dengan jarak m dari pusat sudu untuk diameter runner 0.17 m dengan jarak m dari pusat sudu untuk diameter runner 0.19 m dengan jarak m dari pusat sudu Gambar 3.1 Ilustrasi set up nozzle dan runner 3.2. Langkah Pengujian Setelah model turbin pelton selesai dirancang, dilakukan pengujian untuk meneliti pengaruh variasi besarnya diameter nozzle dan diameter runner terhadap daya dan efisiensi model turbin pelton tersebut. Adapun tahapan utnuk melakukan pengujiannya sebagai berikut : 1. Mengisi bak reservoir dengan air hingga volume m 3 2. Melakukan proses set up pada : a. Vertikal ujung nozzle dengan pusat sudu terbawah pada posisi tegak lurus dengan nozzle, harus center tepat pada pusat sudu dengan cara mengendorkan dan mengencangkan kembali baut baut adjuster pada support pompa air. b. Horizontal ujung nozzle dengan pusat sudu terbawah pada posisi tegak lurus dengan nozzle, harus center tepat pada pusat sudu dengan cara mengendorkan dan mengencangkan kembali baut baut adjuster pada support pompa air. c. Jarak ujung nozzle dengan pusat sudu terbawah pada posisi tegak lurus dengan nozzle harus tepat, tidak terlalu mundur maupun maju Note : d. Pengecekan kelistrikan pada panel, pastikan saklar dan lampu dalam keadaan baik. Gunakan tegangan rumah 220 volt untuk menggunakan pompa air. 3. Menghidupkan saklar pompa air 4. Sesaat setelah pompa air dihidupkan poros turbin akan berputar. Lakukan pengukuran beberapa variable berikut : a. Tinggi permukaan air pada notch weir untuk mengetahui besar debit aliran. Dapat menggunakan mistar. b. Kecepatan putaran poros turbin. Menggunakan hand tachometer. 5. Lakukan hal yang sama untuk variasi 2 diameter nozzle dan 3 diameter runner. 6. Setelah dilakukan pengukuran sebelumnya, nyalakan saklar masing masing pembebanan lampu secara berurutan per 1 beban lampu untuk dilakukan pengukuran sebagai berikut : a. Kecepatan putaran poros turbin. Menggunakan hand tachometer. b. Kuat arus generator. Menggunakan amperemeter pada panel. c. Tegangan generator. Menggunakan voltmeter pada panel. 4 HASIL DAN PEMBAHASAN Data awal yang ditentukan untuk penelitian model Turbin Pelton sebagai berikut : 1. Pompa air Lakoni, kapasitas aliran maksimal liter / menit, head pompa maksimal 30 m. 2. Diameter pipa air yang digunakan 1 inch 3. Diameter nozzle turbin pelton dengan 2 variasi : a. 6 mm b. 9 mm 4. Diameter runner turbin pelton dengan 3 variasi : a. Diameter luar 88.5 mm dengan jumlah sudu turbin pelton 22 buah 64

6 Mekanika Jurnal Teknik Mesin, Volume 1 No. 2, 2015 b. Diameter luar mm dengan jumlah sudu turbin pelton 24 buah c. Diameter luar mm dengan jumlah sudu turbin pelton 26 buah 5. Geometri sudu turbin pelton ( sesuai gambar kerja pada lampiran ) a. Lebar sudu 36 mm b. Kedalaman sudu 8.1 mm c. Lebar celah sudu 10.8 mm d. Panjang sudu 27 mm e. Jarak pusat pancaran air ke ujung celah sudu 13.5 mm f. Sudut pancaran air masuk sudu 5o g. Sudut pancaran air keluar sudu 165o 6. Generator set yang terdiri dari kumparan / lilitan dan magnet sepeda motor jenis Suzuki RC 7. Lampu yang digunakan sebagai beban masing masing 10 watt 8. Sudut notch weir yang digunakan untuk mengukur kapasitas aliran 90o 9. Bearing yang digunakan UCP 202 J Set Screw Lock. Dengan menggunakan persamaan dan data yang ditentukan sebelumnya, didapat hasil pengujian sebagai berikut : Tabel 4.1 Hasil Pengujian Variabel d nozzle = m d nozzle = m D = 0.15 m D = 0.17 m D = 0.19 m D = 0.15 m D = 0.17 m D = 0.19 m Q (m 3 /s) 0, ,00053 V nozzle (m/s) 15,63 8,32 Hp (m) 11,51 4,07 P air (watt) 56,29 21,17 Nt (RPM) u runner (m/s) 9,81 10,14 10,44 6,67 6,85 7,06 Ft (N) 5,047 4,761 4,2 1,715 1,53 1,312 (rad/s) 130,8 119,32 109,9 88,9 80,59 74,3 P turbin (watt) 49,53 48,28 47,01 11,44 10,48 9,26 turbin (%) 87,97 85,77 83,49 54,04 49,5 43,75 V ukur (volt) 8,8 7,4 6,9 6 5,2 4,7 I ukur (A) 1,2 1,2 1, P gen (watt) 10,6 8,88 8,28 6 5,2 4,7 gen (%) 21,32 18,38 17,61 52,43 52,43,73 65

7 Efisiensi Turbin ( % ) Daya Poros ( Watt ) Daya Poros ( Watt ) Kaji Eksperimental Pengaruh Variasi Diameter Nozzle Dan Diameter Runner Terhadap Daya Efisiensi Model Turbin Pelton (Supardi Dan Chandra Pramana) Diameter Runner ( m ) Diameter Nozzle m Grafik 4.1 Perbandingan Pengaruh Variasi Diameter Nozzle m dan 3 Diameter Runner terhadap Daya Mekanik / Poros Turbin Diameter Runner ( m ) Diameter Nozzle m Grafik 4.2 Perbandingan Pengaruh Variasi Diameter Nozzle m dan 3 Diameter Runner terhadap Daya Mekanik / Poros Turbin Diameter Runner ( m ) Diameter Nozzle m 66

8 Daya Generator ( Watt ) Daya Generator ( Watt ) Efisiensi Turbin ( % ) Mekanika Jurnal Teknik Mesin, Volume 1 No. 2, 2015 Grafik 4.3 Perbandingan Pengaruh Variasi Diameter Nozzle 0,006 m dan 3 Diameter Runner terhadap Efisiensi Turbin Diameter Runner ( m ) Diameter Nozzle m Grafik 4.4 Perbandingan Pengaruh Variasi Diameter Nozzle 0,009 m dan 3 Diameter Runner terhadap Efisiensi Turbin Beban ( Watt ) Diameter Nozzle m Diameter Nozzle m Diameter Runner 0.15 m Diameter Runner 0.17 m Diameter Nozzle m Diameter Runner 0.19 m Grafik 4.5 Perbandingan Pengaruh Variasi Diameter Nozzle dan 3 Diameter Runner terhadap Daya Generator dan Beban Generator Diameter Nozzle m Diameter Runner 0.15 m Beban ( Watt ) Diameter Nozzle m Diameter Runner 0.17 m 67

9 Efisiensi Turbin ( % ) Efisiensi Generator ( % ) Efisiensi Generator ( % ) Kaji Eksperimental Pengaruh Variasi Diameter Nozzle Dan Diameter Runner Terhadap Daya Efisiensi Model Turbin Pelton (Supardi Dan Chandra Pramana) Grafik 4.6 Perbandingan Pengaruh Variasi Diameter Nozzle dan 3 Diameter Runner terhadap Daya Generator dan Beban Generator Beban ( Watt ) Diameter Nozzle m Diameter Runner 0.15 m Diameter Nozzle m Diameter Runner 0.17 m Grafik 4.7 Perbandingan Pengaruh Variasi Diameter Nozzle dan Diameter Runner terhadap Efisiensi Generator dan Beban Generator Beban ( Watt ) Diameter Nozzle m Diameter Runner 0.15 m Diameter Nozzle m Diameter Runner 0.17 m Grafik 4.8 Perbandingan Pengaruh Variasi Diameter Nozzle dan Diameter Runner terhadap Efisiensi Generator dan Beban Generator Runner 0.15 m Runner 0.17 m Runner 0.19 m Rasio Kecepatan ( ϕ ) 68

10 Efisiensi Turbin ( % ) Efisiensi Turbin ( % ) Mekanika Jurnal Teknik Mesin, Volume 1 No. 2, 2015 Grafik 4.9 Perbandingan Efisiensi Turbin vs Rasio Kecepatan Aktual Hasil Pengujian pada diameter m Runner 0.17 m Runner 0.15 m Runner 0.19 m Rasio Kecepatan ( ϕ ) Grafik 4.10 Perbandingan Efisiensi Turbin vs Rasio Kecepatan Aktual Hasil Pengujian pada diameter nozzle m Runner 0.17 m Runner 0.15 m 80 Runner 0.19 m Daya Turbin ( watt ) Grafik 4.11 Perbandingan Efisiensi Turbin vs Daya Turbin Aktual Hasil Pengujian pada diameter nozzle m 69

11 Efisiensi Turbin ( % ) Kaji Eksperimental Pengaruh Variasi Diameter Nozzle Dan Diameter Runner Terhadap Daya Efisiensi Model Turbin Pelton (Supardi Dan Chandra Pramana) Runner 0.15 m Runner 0.19 m Runner 0.17 m Daya Turbin ( watt ) Grafik 4.12 Perbandingan Efisiensi Turbin vs Daya Turbin Aktual Hasil Pengujian pada diameter nozzle m

12 Mekanika Jurnal Teknik Mesin, Volume 1 No. 2, 2015 Grafik Performa Turbin ditunjukkan pada Grafik 4.1 hingga Grafik 4.4 yang menunjukkan pengaruh variasi diameter nozzle dengan 3 diameter runner dan juga sebaliknya terhadap daya dan efisiensi model Turbin Pelton. Dari grafik dapat dilihat memiliki kecenderungan yang sama yaitu diameter runner terkecil ( 0,15 m ) menghasilkan daya terbesar dan efisiensi terbaik. Grafik Performa Generator disajikan pada Grafik 4.5 hingga Grafik 4.8 yang menunjukkan pengaruh variasi diameter nozzle dengan 3 diameter runner dan juga sebaliknya terhadap daya dan efisiensi Generator model Turbin Pelton. Dari grafik dapat dilihat memiliki kecenderungan yang sama yaitu pasangan variasi diameter runner dan diameter runner menghasilkan daya dan efisiensi Generator terbaik saat beban 20 watt dan menurun saat beban ditambah. Hal ini disebabkan karena belum adanya alat yang digunakan untuk menjaga voltase pada sistem Generator. Grafik Karakteristik Turbin Pelton dengan Head dan Bukaan Katub Tetap disajikan pada Grafik 4.9 dan 4.10 untuk Rasio Kecepatan vs Efisiensi Turbin, serta pada Grafik 4.11 dan 4.12 untuk Daya Turbin vs Efisiensi Turbin. Dari grafik dapat dilihat memiliki kecenderungan yang sama dengan teori yang sudah ada yaitu efisiensi turbin akan terus naik sebanding dengan kenaikan rasio kecepatannya, hingga mencapai efisiensi maksimal ( 100 % ) pada rasio kecepatan setelah mencapai efisiensi maksimal, efisiensi turbin akan cenderung turun berbanding terbalik dengan rasio kecepatannya. Begitu juga dengan Grafik Daya Turbin vs Efisiensi Turbin yaitu untuk setiap variasi diameter nozzle dan diameter runner memiliki kecenderungan yang sama yaitu semakin tinggi efisiensi turbin akan semakin besar pula daya yang dihasilkan. 5 KESIMPULAN DAN SARAN 5.1 Kesimpulan Dari pengujian yang telah dilakukan pada model Turbin Pelton di Lab Fluida Universitas 17 Agustus 1945 Surabaya dapat disimpulkan bahwa variasi diameter nozzle dan diameter runner berpengaruh terhadap Daya dan Efisiensi sebagai berikut : 1. Model turbin pelton dengan variasi diameter nozzle m dan diameter runner 0.15 m menghasilkan daya mekanik / output turbin terbesar yaitu watt dengan efisiensi turbin terbaik %. 2. Model turbin pelton dengan variasi diameter nozzle m dan diameter runner 0.15 m menghasilkan daya generator / hasil pengukuran terbesar yaitu watt. 3. Model turbin pelton dengan variasi diameter nozzle m dan diameter runner 0.15 m menghasilkan efisiensi generator terbaik yaitu % 4. Pada pengujian model turbin pelton, efisiensi turbin terbaik yaitu % dengan rasio kecepatan 0.74 kemudian turun hingga % dengan kenaikan rasio kecepatan Pada pengujian model turbin pelton, efisiensi turbin mengalami kenaikan untuk diameter nozzle m dan dipasangkan dengan ketiga variasi diameter runner dari keadaan awalnya Saran Model turbin pelton yang ada di Lab Fluida Universitas 17 Agustus 1945 Surabaya saat ini masih sangat memungkinkan untuk dilakukan pengembangan untuk lebih menyempurnakan desain yang sudah ada. Beberapa pengembangan yang masih dapat dilakukan terkait : 1. Sistem perpipaan yang dapat dibuat lebih rapi dan ringkas sehingga diharapkan rugi rugi lebih dapat diperkecil kembali. 2. Dapat digunakan variasi bukaan katup input nozzle dengan menambahkan butterfly valve. 3. Cover dari rumah turbin dapat dibuat lebih bersih dan ringkas sehingga diharapkan proses putaran turbin dapat dilihat dan diteliti lebih mudah. 4. Dapat digunakan pompa air dengan kapasitas aliran / debit air yang lebih besar dari kapasitas saat ini sehingga diharapkan daya dan efisiensi yang dihasilkan dapat semakin besar dan baik. Upaya pengembangan ini model turbin pelton di Lab Fluida Universitas 17 Agustus 1945 Surabaya dapat terus dilakukan, supaya Mahasiswa/I sebagai pemakai alat uji diharapkan dapat melakukan pengujian praktikum menggunakan alat uji yang sebaik mungkin. Selain itu, pengembangan dari penelitian yang telah dilakukan dapat membantu Mahasiswa/I untuk lebih berpikir luas tentang kemungkinan pengembangan alat uji turbin pelton ini. 6 DAFTAR PUSTAKA Bono dan Indarto Karakterisasi Daya Turbin Pelton Mikro Dengan Variasi Bentuk Sudu. Jurnal Penelitian. Yogyakarta: Pascasarjana Universitas Gadjah Mada. Dugdale. R.H Fluid Mechanics. Third Edition. London: George Godwin. Ltd. Diterjemahkan oleh: Ir. Priambodo Mekanika Fluida. Edisi Ketiga. Jakarta: Erlangga. 71

13 Kaji Eksperimental Pengaruh Variasi Diameter Nozzle Dan Diameter Runner Terhadap Daya Efisiensi Model Turbin Pelton (Supardi Dan Chandra Pramana) Flender. Technical Handbook. Giles, Renald V. B.S., M.S. in C.E Theory and Problem of Fluid Mechanics and Hidraulics ( SI- Metric ). Second Edition. New York: McGraw-Hill. Inc. Diterjemahkan oleh Ir. Hermawan Widodo Soemitro Mekanika Fluida dan Hidraulika. Edisi Kedua ( SI-Metrik ). Jakarta: Erlangga. Mudji Sartono, B. Elemen Mesin. Surakarta: ATMI Press. Streeter, Victor L and Wylie, E. Benjamin Fluids Mechanics. Eighth Edition. New York: McGraw-Hill.Inc. Diterjemahkan oleh Prijoko Arko, M.S.E Mekanika Fluida. Edisi Kedelapan. Jilid 2. Jakarta: Erlangga. Sudibyo, B. Kekuatan Dan Tegangan Ijin. Surakarta: ATMI Press. Sudibyo, B. Poros Penyangga dan Poros Transmisi. Surakarta: ATMI Press. Sularso dan Kiyokatsu Suga Dasar Perencanaan dan Pemilihan Elemen Mesin. Cetakan Kedelapan. Jakarta: Pradnya Paramita Susatyo, Anjar Perancangan Turbin Pelton. Jurnal Penelitian. Bandung: Pusat Penelitian Informatika LIPI Sutomo dan Arief Budiman Eksperimental Bentuk Sudu Turbin Pelton Setengah Silinder Pada Variasi Sudut Keluaran Air Untuk Pembangkit Listrik Tenaga Picohydro. Jurnal penelitian. Madiun: Fakultas Teknik Universitas Merdeka Madiun 72

KAJI EKSPERIMENTAL PENGARUH VARIASI DIAMETER NOZZEL DAN JUMLAH SUDU TERHADAP DAYA DAN EFFISIENSI PADA PROTOTYPE TURBIN PELTON DI LAB.

KAJI EKSPERIMENTAL PENGARUH VARIASI DIAMETER NOZZEL DAN JUMLAH SUDU TERHADAP DAYA DAN EFFISIENSI PADA PROTOTYPE TURBIN PELTON DI LAB. Mekanika Jurnal Teknik Mesin, Volume 1 No. 1, 2015 KAJI EKSPERIMENTAL PENGARUH VARIASI DIAMETER NOZZEL DAN JUMLAH SUDU TERHADAP DAYA DAN EFFISIENSI PADA PROTOTYPE TURBIN PELTON DI LAB. FLUIDA Supardi 1,Moh.

Lebih terperinci

NOZZLE DAN SUDUT BUANG SUDU TERHADAP DAYA DAN EFISIENSI MODEL TURBIN PELTON DI LAB. FLUIDA

NOZZLE DAN SUDUT BUANG SUDU TERHADAP DAYA DAN EFISIENSI MODEL TURBIN PELTON DI LAB. FLUIDA Mekanika Jurnal Teknik Mesin, Volume 1 No. 1, 2015 NOZZLE DAN SUDUT BUANG SUDU TERHADAP DAYA DAN EFISIENSI MODEL TURBIN PELTON DI LAB. FLUIDA Supardi 1, Endra Prasetya 2 Program Studi Teknik Mesin Fakultas

Lebih terperinci

Publikasi Online Mahsiswa Teknik Mesin Universitas 17 Agustus 1945 Surabaya Volume 1 No. 1 (2018)

Publikasi Online Mahsiswa Teknik Mesin Universitas 17 Agustus 1945 Surabaya Volume 1 No. 1 (2018) Publikasi Online Mahsiswa Teknik Mesin Universitas 17 Agustus 1945 Surabaya Volume 1 No. 1 (2018) ANALISA PENGARUH JUMLAH SUDU DAN LAJU ALIRAN TERHADAP PERFORMA TURBIN KAPLAN Ari Rachmad Afandi 421204156

Lebih terperinci

BAB II TINJAUAN PUSTAKA. 2.1 Dasar Teori Pembangkit Listrik Tenaga Mikro Hidro

BAB II TINJAUAN PUSTAKA. 2.1 Dasar Teori Pembangkit Listrik Tenaga Mikro Hidro BAB II TINJAUAN PUSTAKA 2.1 Dasar Teori Pembangkit Listrik Tenaga Mikro Hidro Pembangunan sebuah PLTMH harus memenuhi beberapa kriteria seperti, kapasitas air yang cukup baik dan tempat yang memadai untuk

Lebih terperinci

PENGARUH VARIASI DEBIT ALIRAN DAN PIPA ISAP (SECTION) TERHADAP KARAKTERISTIK POMPA SENTRIFUGAL YANG DIOPERASIKAN SECARA PARALEL

PENGARUH VARIASI DEBIT ALIRAN DAN PIPA ISAP (SECTION) TERHADAP KARAKTERISTIK POMPA SENTRIFUGAL YANG DIOPERASIKAN SECARA PARALEL PENGARUH VARIASI DEBIT ALIRAN DAN PIPA ISAP (SECTION) TERHADAP KARAKTERISTIK POMPA SENTRIFUGAL YANG DIOPERASIKAN SECARA PARALEL Supardi 1,Max Millian Renwarin 2 Program Studi Teknik Mesin Fakultas Teknik

Lebih terperinci

KARAKTERISASI DAYA TURBIN PELTON MIKRO DENGAN VARIASI BENTUK SUDU

KARAKTERISASI DAYA TURBIN PELTON MIKRO DENGAN VARIASI BENTUK SUDU KARAKTERISASI DAYA TURBIN PELTON MIKRO DENGAN VARIASI BENTUK SUDU Bono 1) dan Indarto ) 1) Mahsiswa Program Pascasarjana Teknik Mesin dan Industri, Fakultas Teknik Universitas Gadjah Mada, Jalan Grafika

Lebih terperinci

RANCANG BANGUN TURBIN PELTON UNTUK SISTEM PEMBANGKIT LISTRIK TENAGA MIKRO-HIDRO DENGAN VARIASI BENTUK SUDU

RANCANG BANGUN TURBIN PELTON UNTUK SISTEM PEMBANGKIT LISTRIK TENAGA MIKRO-HIDRO DENGAN VARIASI BENTUK SUDU PKMT-2-16-1 RANCANG BANGUN TURBIN PELTON UNTUK SISTEM PEMBANGKIT LISTRIK TENAGA MIKRO-HIDRO DENGAN VARIASI BENTUK SUDU Pamungkas Irwan N, Franciscus Asisi Injil P, Karwanto, Samodra Wasesa Jurusan Teknik

Lebih terperinci

BAB I PENGUJIAN TURBIN AIR FRANCIS

BAB I PENGUJIAN TURBIN AIR FRANCIS BAB I PENGUJIAN TURBIN AIR FRANCIS 1.1 Pendahuluan 1.1.1 Latar Belakang Seiring dengan perkembang teknologi yang semakin maju, banyak diciptakan peralatan peralatan yang inovatif serta tepat guna. Dalam

Lebih terperinci

Eksperimental Bentuk Sudu Turbin Pelton Setengah Silinder Pada Variasi Sudut Keluaran Air Untuk Pembangkit Listrik Tenaga Picohydro

Eksperimental Bentuk Sudu Turbin Pelton Setengah Silinder Pada Variasi Sudut Keluaran Air Untuk Pembangkit Listrik Tenaga Picohydro Eksperimental Bentuk Sudu Turbin Pelton Setengah Silinder Pada Variasi Sudut Keluaran Air Untuk Pembangkit Listrik Tenaga Picohydro Sutomo 1) Arief Budiman 2) 1, 2 adalah Dosen Fakultas Teknik Universitas

Lebih terperinci

KARAKTERISASI DAYA TURBIN PELTON MIKRO SUDU SETENGAH SILINDER DENGAN VARIASI BENTUK PENAMPANG NOSEL

KARAKTERISASI DAYA TURBIN PELTON MIKRO SUDU SETENGAH SILINDER DENGAN VARIASI BENTUK PENAMPANG NOSEL KARAKTERISASI DAYA TURBIN PELTON MIKRO SUDU SETENGAH SILINDER DENGAN VARIASI BENTUK PENAMPANG NOSEL Bono Jurusan Teknik Mesin Politeknik Negeri Semarang Jl. Prof. H. Sudarto, S.H., Tembalang, Kotak Pos

Lebih terperinci

KAJIAN EKSPERIMENTAL TURBIN TURGO DENGAN VARIASI SUDUT NOSEL

KAJIAN EKSPERIMENTAL TURBIN TURGO DENGAN VARIASI SUDUT NOSEL Eksergi Jurnal Teknik Energi Vol 8 No. 1 Januari 2012; 14-19 KAJIAN EKSPERIMENTAL TURBIN TURGO DENGAN VARIASI SUDUT NOSEL Bono Prodi Teknik Konversi Energi, Jurusan Teknik Mesin, Politeknik Negeri Semarang

Lebih terperinci

REKAYASA BENTUK SUDU TURBIN PELTON UNTUK SISTEM PEMBANGKIT LISTRIK TENAGA MIKRO HIDRO

REKAYASA BENTUK SUDU TURBIN PELTON UNTUK SISTEM PEMBANGKIT LISTRIK TENAGA MIKRO HIDRO Rekayasa Bentuk Sudu Turbin Pelton (Bono) REKAYASA BENTUK SUDU TURBIN PELTON UNTUK SISTEM PEMBANGKIT LISTRIK TENAGA MIKRO HIDRO Bono Prodi Teknik Konversi Energi, Jurusan Teknik Mesin, Politeknik Negeri

Lebih terperinci

UJI PERFORMANSI TURBIN PELTON DENGAN 24 SUDU PADA HEAD 5,21 METER DAN ANALISA PERBANDINGAN MENGGUNAKAN VARIASI BENTUK SUDU

UJI PERFORMANSI TURBIN PELTON DENGAN 24 SUDU PADA HEAD 5,21 METER DAN ANALISA PERBANDINGAN MENGGUNAKAN VARIASI BENTUK SUDU UJI PERFORMANSI TURBIN PELTON DENGAN 24 SUDU PADA HEAD 5,21 METER DAN ANALISA PERBANDINGAN MENGGUNAKAN VARIASI BENTUK SUDU Bernardus Lumban Gaol 1,Tekad Sitepu 2 1,2, Departemen Teknik Mesin, Universitas

Lebih terperinci

Prosiding Seminar Nasional Sains dan Teknologi ke-2 Tahun 2011 Fakultas Teknik Universitas Wahid Hasyim Semarang A.13

Prosiding Seminar Nasional Sains dan Teknologi ke-2 Tahun 2011 Fakultas Teknik Universitas Wahid Hasyim Semarang A.13 KARAKTERISASI DAYA TURBIN PELTON SUDU SETENGAH SILINDER DENGAN VARIASI PERBANDINGAN LEBAR SUDU DENGAN DIAMETER NOSEL PADA HARGA PERBANDINGAN JET SEBESAR 18 Bono dan Gatot Suwoto Jurusan Teknik Mesin Politeknik

Lebih terperinci

a. Turbin Impuls Turbin impuls adalah turbin air yang cara kerjanya merubah seluruh energi air(yang terdiri dari energi potensial + tekanan +

a. Turbin Impuls Turbin impuls adalah turbin air yang cara kerjanya merubah seluruh energi air(yang terdiri dari energi potensial + tekanan + Turbin air adalah alat untuk mengubah energi potensial air menjadi menjadi energi mekanik. Energi mekanik ini kemudian diubah menjadi energi listrik oleh generator.turbin air dikembangkan pada abad 19

Lebih terperinci

UJI PERFORMANSI TURBIN PELTON DENGAN 26 SUDU PADA HEAD 9,41 METER DAN ANALISA PERBANDINGAN MENGGUNAKAN VARIASI BENTUK SUDU

UJI PERFORMANSI TURBIN PELTON DENGAN 26 SUDU PADA HEAD 9,41 METER DAN ANALISA PERBANDINGAN MENGGUNAKAN VARIASI BENTUK SUDU UJI PERFORMANSI TURBIN PELTON DENGAN 26 SUDU PADA HEAD 9,41 METER DAN ANALISA PERBANDINGAN MENGGUNAKAN VARIASI BENTUK SUDU Bona Halasan Nababan 1,Tekad Sitepu 2 1,2, Departemen Teknik Mesin, Universitas

Lebih terperinci

KAJIAN EKSPERIMENTAL OPTIMASI TIPE LEKUK SUDU TURBIN PELTON SUDU BASIS KONSTRUKSI ELBOW PADA PEMBANGKIT LISTRIK TENAGA MIKROHIDRO

KAJIAN EKSPERIMENTAL OPTIMASI TIPE LEKUK SUDU TURBIN PELTON SUDU BASIS KONSTRUKSI ELBOW PADA PEMBANGKIT LISTRIK TENAGA MIKROHIDRO A.11. Kajian Eksperimental Optimasi Tipe Lekuk Sudu Turbin Pelton... (Sahid) KAJIAN EKSPERIMENTAL OPTIMASI TIPE LEKUK SUDU TURBIN PELTON SUDU BASIS KONSTRUKSI ELBOW PADA PEMBANGKIT LISTRIK TENAGA MIKROHIDRO

Lebih terperinci

BAB II LANDASAN TEORI

BAB II LANDASAN TEORI BAB II LANDASAN TEORI 1.1 Turbin Air Turbin air adalah turbin dengan media kerja air. Secara umum, turbin adalah alat mekanik yang terdiri dari poros dan sudu-sudu. Sudu tetap atau stationary blade, tidak

Lebih terperinci

RANCANG BANGUN ALAT PRAKTIKUM TURBIN AIR DENGAN PENGUJIAN BENTUK SUDU TERHADAP TORSI DAN DAYA TURBIN YANG DIHASILKAN

RANCANG BANGUN ALAT PRAKTIKUM TURBIN AIR DENGAN PENGUJIAN BENTUK SUDU TERHADAP TORSI DAN DAYA TURBIN YANG DIHASILKAN TURBO Vol. 6 No. 1. 2017 p-issn: 2301-6663, e-issn: 2477-250X Jurnal Teknik Mesin Univ. Muhammadiyah Metro URL: http://ojs.ummetro.ac.id/index.php/turbo RANCANG BANGUN ALAT PRAKTIKUM TURBIN AIR DENGAN

Lebih terperinci

DAFTAR ISI DAFTAR ISI... DAFTAR TABEL... DAFTAR GAMBAR... DAFTAR SIMBOL... A. Latar Belakang B. Tujuan dan Manfaat C. Batasan Masalah...

DAFTAR ISI DAFTAR ISI... DAFTAR TABEL... DAFTAR GAMBAR... DAFTAR SIMBOL... A. Latar Belakang B. Tujuan dan Manfaat C. Batasan Masalah... i DAFTAR ISI Halaman DAFTAR ISI... DAFTAR TABEL... DAFTAR GAMBAR... DAFTAR SIMBOL... i iv v viii I. PENDAHULUAN A. Latar Belakang... 1 B. Tujuan dan Manfaat... 2 C. Batasan Masalah... 2 D. Sistematika

Lebih terperinci

ANALISIS EKSPERIMENTAL PENGARUH RASIO OVERLAP SUDU TERHADAP UNJUK KERJA SAVONIUS HORIZONTAL AXIS WATER TURBINE SKRIPSI

ANALISIS EKSPERIMENTAL PENGARUH RASIO OVERLAP SUDU TERHADAP UNJUK KERJA SAVONIUS HORIZONTAL AXIS WATER TURBINE SKRIPSI ANALISIS EKSPERIMENTAL PENGARUH RASIO OVERLAP SUDU TERHADAP UNJUK KERJA SAVONIUS HORIZONTAL AXIS WATER TURBINE SKRIPSI Diajukan sebagai salah satu syarat Untuk memperoleh gelar Sarjana Teknik Disusun Oleh

Lebih terperinci

PENGUJIAN TURBIN AIR FRANCIS

PENGUJIAN TURBIN AIR FRANCIS PENGUJIAN TURBIN AIR FRANCIS BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Seiring dengan perkembangan teknologi yang semakin maju, banyak diciptakan peralatan peralatan yang inovatif serta tepat guna. Dalam bidang

Lebih terperinci

BAB II TINJAUAN PUSTAKA

BAB II TINJAUAN PUSTAKA BAB II TINJAUAN PUSTAKA 2.1 TURBIN AIR Turbin air termasuk dalam kelompok mesin-mesin fluida yaitu, mesin-mesin yang berfungsi untuk merubah energi fluida (energi potensial dan energi kinetis air) menjadi

Lebih terperinci

Jurnal Rekayasa Mesin Vol.4, No.3 Tahun 2013: ISSN X. Pengaruh Variasi Sudut Input Sudu Mangkok Terhadap Kinerja Turbin Kinetik

Jurnal Rekayasa Mesin Vol.4, No.3 Tahun 2013: ISSN X. Pengaruh Variasi Sudut Input Sudu Mangkok Terhadap Kinerja Turbin Kinetik Jurnal Rekayasa Mesin Vol., No.3 Tahun 213: 199-23 ISSN 2-6X Pengaruh Variasi Sudut Input Sudu Mangkok Terhadap Kinerja Turbin Kinetik Asroful Anam, Rudy Soenoko, Denny Widhiyanuriyawan Jurusan Teknik

Lebih terperinci

Analisa Efisiensi Turbin Vortex Dengan Casing Berpenampang Lingkaran Pada Sudu Berdiameter 56 Cm Untuk 3 Variasi Jarak Sudu Dengan Saluran Keluar

Analisa Efisiensi Turbin Vortex Dengan Casing Berpenampang Lingkaran Pada Sudu Berdiameter 56 Cm Untuk 3 Variasi Jarak Sudu Dengan Saluran Keluar Analisa Efisiensi Turbin Vortex Dengan Casing Berpenampang Lingkaran Pada Sudu Berdiameter 56 Cm Untuk 3 Variasi Jarak Sudu Dengan Saluran Keluar Ray Posdam J Sihombing 1, Syahril Gultom 2 1,2 Departemen

Lebih terperinci

KAJI EKSPERIMENT PERFORMA TURBIN PELTON TYPE FM 32

KAJI EKSPERIMENT PERFORMA TURBIN PELTON TYPE FM 32 KAJI EKSPERIMENT PERFORMA TURBIN PELTON TYPE FM 32 Sahran Fauji, Suryadimal, M.T 1), Burmawi, M.Si 2) Program Studi Teknik Mesin-Fakultas Teknologi Industri-Universitas Bung Hatta Jl. Gajah Mada No.19

Lebih terperinci

BAB II LANDASAN TEORI

BAB II LANDASAN TEORI BAB II LANDASAN TEORI 2.1. Pengertian Umum Turbin Air Secara sederhana turbin air adalah suatu alat penggerak mula dengan air sebagai fluida kerjanya yang berfungsi mengubah energi hidrolik dari aliran

Lebih terperinci

Publikasi Online MahsiswaTeknikMesin Universitas 17 Agustus 1945 Surabaya Volume 1 No. 1 (2018)

Publikasi Online MahsiswaTeknikMesin Universitas 17 Agustus 1945 Surabaya Volume 1 No. 1 (2018) Publikasi Online MahsiswaTeknikMesin Universitas 17 Agustus 1945 Surabaya Volume 1 No. 1 (2018) ANALISA PENGARUH SUDUT SUDU DAN DEBIT ALIRAN TERHDAP PERFORMA TURBIN KAPLAN Frisca Anugra Putra 421204243

Lebih terperinci

BAB II TINJAUAN PUSTAKA

BAB II TINJAUAN PUSTAKA BAB II TINJAUAN PUSTAKA 2.1. Dasar Teori Pompa Sentrifugal 2.1.1. Definisi Pompa Sentrifugal Pompa sentrifugal adalah suatu mesin kinetis yang mengubah energi mekanik menjadi energi fluida menggunakan

Lebih terperinci

ANALISA KETINGGIHAN DAN DEBIT AIR PADA PEMBANGKIT LISTRIK TENAGA MIKROHIDRO PADA DAERAH TERPENCIL

ANALISA KETINGGIHAN DAN DEBIT AIR PADA PEMBANGKIT LISTRIK TENAGA MIKROHIDRO PADA DAERAH TERPENCIL ANALISA KETINGGIHAN DAN DEBIT AIR PADA PEMBANGKIT LISTRIK TENAGA MIKROHIDRO PADA DAERAH TERPENCIL Purnomo 1 Efrita Arfah Z 2 Edi Suryanto 3 Jurusan Teknik Mesin Institut Teknologi Adhi Tama Surabaya Jl.

Lebih terperinci

BAB I PENGUJIAN TURBIN AIR FRANCIS

BAB I PENGUJIAN TURBIN AIR FRANCIS BAB I PENGUJIAN TURBIN AIR FRANCIS 1.1 Pendahuluan 1.1.1 Tinjauan Umum Praktikan sangat membantu dalam mendapatkan gambaran yang nyata tentang alat/mesin yang telah dipelajari di bangku kuliah. Dengan

Lebih terperinci

UJI EKSPERIMENTAL TURBIN KAPLAN DENGAN 5 RUNNER BLADE DAN ANALISA PERBANDINGAN VARIASI SUDUT GUIDE VANE

UJI EKSPERIMENTAL TURBIN KAPLAN DENGAN 5 RUNNER BLADE DAN ANALISA PERBANDINGAN VARIASI SUDUT GUIDE VANE UJI EKSPERIMENTAL TURBIN KAPLAN DENGAN 5 RUNNER BLADE DAN ANALISA PERBANDINGAN VARIASI SUDUT GUIDE VANE SKRIPSI Diajukan Untuk Melengkapi Syarat Memperoleh Gelar Sarjana Teknik JAN SIMALUNGUN PURBA NIM.

Lebih terperinci

PENGARUH SUDUT KELENGKUNGAN SUDU SAVONIUS PADA HORIZONTAL AXIS WATER TURBINE TERHADAP POWER GENERATION

PENGARUH SUDUT KELENGKUNGAN SUDU SAVONIUS PADA HORIZONTAL AXIS WATER TURBINE TERHADAP POWER GENERATION PENGARUH SUDUT KELENGKUNGAN SUDU SAVONIUS PADA HORIZONTAL AXIS WATER TURBINE TERHADAP POWER GENERATION SKRIPSI Diajukan sebagai salah satu syarat Untuk memperoleh gelar Sarjana Teknik Oleh: TAUFAN APHA

Lebih terperinci

Pengaruh Variasi Ketinggian Aliran Sungai Terhadap Kinerja Turbin Kinetik Bersudu Mangkok Dengan Sudut Input 10 o

Pengaruh Variasi Ketinggian Aliran Sungai Terhadap Kinerja Turbin Kinetik Bersudu Mangkok Dengan Sudut Input 10 o Pengaruh Variasi Ketinggian Aliran Sungai Terhadap Kinerja Turbin Kinetik Bersudu Mangkok Dengan Sudut Input 10 o Asroful Anam Jurusan Teknik Mesin S-1 FTI ITN Malang, Jl. Raya Karanglo KM 02 Malang E-mail:

Lebih terperinci

PENGUJIAN PRESTASI KINCIR AIR TIPE OVERSHOT DI IRIGASI KAMPUS UNIVERSITAS RIAU DENGAN PENSTOCK BERVARIASI

PENGUJIAN PRESTASI KINCIR AIR TIPE OVERSHOT DI IRIGASI KAMPUS UNIVERSITAS RIAU DENGAN PENSTOCK BERVARIASI PENGUJIAN PRESTASI KINCIR AIR TIPE OVERSHOT DI IRIGASI KAMPUS UNIVERSITAS RIAU DENGAN PENSTOCK BERVARIASI T Harismandri 1, Asral 2 Laboratorium, Jurusan Teknik Mesin, Fakultas Teknik Universitas Riau Kampus

Lebih terperinci

LAMPIRAN. Panduan Manual. Alat Peraga PLTMH Dengan Turbin Pelton. 1. Bagian Bagian Alat. Gambar 1.1 Bagian Alat. Keterangan gambar:

LAMPIRAN. Panduan Manual. Alat Peraga PLTMH Dengan Turbin Pelton. 1. Bagian Bagian Alat. Gambar 1.1 Bagian Alat. Keterangan gambar: LAMPIRAN Panduan Manual Alat Peraga PLTMH Dengan Turbin Pelton 1. Bagian Bagian Alat Gambar 1.1 Bagian Alat Keterangan gambar: 1. Turbin Pelton 2. Rumah Turbin 3. Bagian Display 4. Pompa Air 5. Sensor

Lebih terperinci

BAB II TINJAUAN PUSTAKA

BAB II TINJAUAN PUSTAKA BAB II TINJAUAN PUSTAKA 2.1 TURBIN AIR Turbin air termasuk dalam kelompok mesin-mesin fluida yaitu, mesin-mesin yang berfungsi untuk merubah energi fluida (energi potensial dan energi kinetis air) menjadi

Lebih terperinci

RANCANG BANGUN DRAFT TUBE,TRANSMISI DAN PENGUJIAN TURBIN AIR FRANCIS DENGAN KAPASITAS 500 L/MIN DAN HEAD 3,5 M

RANCANG BANGUN DRAFT TUBE,TRANSMISI DAN PENGUJIAN TURBIN AIR FRANCIS DENGAN KAPASITAS 500 L/MIN DAN HEAD 3,5 M RANCANG BANGUN DRAFT TUBE,TRANSMISI DAN PENGUJIAN TURBIN AIR FRANCIS DENGAN KAPASITAS 500 L/MIN DAN HEAD 3,5 M D III TEKNIK MESIN FTI-ITS Oleh: TRISNA MANGGALA Y 2107030056 Dosen Pembimbing: Dr. Ir. HERU

Lebih terperinci

STUDI EKSPERIMENTAL EFEK JUMLAH SUDU PADA TURBIN AIR BERSUMBU HORISONTAL TIPE DRAG TERHADAP PEMBANGKITAN TENAGA PADA ALIRAN AIR DALAM PIPA

STUDI EKSPERIMENTAL EFEK JUMLAH SUDU PADA TURBIN AIR BERSUMBU HORISONTAL TIPE DRAG TERHADAP PEMBANGKITAN TENAGA PADA ALIRAN AIR DALAM PIPA STUDI EKSPERIMENTAL EFEK JUMLAH SUDU PADA TURBIN AIR BERSUMBU HORISONTAL TIPE DRAG TERHADAP PEMBANGKITAN TENAGA PADA ALIRAN AIR DALAM PIPA HALAMAN JUDUL SKRIPSI Diajukan sebagai salah satu syarat untuk

Lebih terperinci

Pengaruh Variasi Tebal Sudu Terhadap Kinerja Kincir Air Tipe Sudu Datar

Pengaruh Variasi Tebal Sudu Terhadap Kinerja Kincir Air Tipe Sudu Datar Pengaruh Variasi Tebal Sudu Terhadap Kinerja Kincir Air Tipe Sudu Datar Slamet Wahyudi, Dhimas Nur Cahyadi, Purnami Jurusan Teknik Mesin Fakultas Teknik Universitas Brawijaya Jl. MT. Haryono 167, Malang

Lebih terperinci

TURBIN AIR. Turbin air mengubah energi kinetik. mekanik. Energi kinetik dari air tergantung dari massa dan ketinggian air. Sementara. dan ketinggian.

TURBIN AIR. Turbin air mengubah energi kinetik. mekanik. Energi kinetik dari air tergantung dari massa dan ketinggian air. Sementara. dan ketinggian. MESIN-MESIN FLUIDA TURBIN AIR TURBIN AIR Turbin air mengubah energi kinetik dan potensial dari air menjadi tenaga mekanik. Energi kinetik dari air tergantung dari massa dan ketinggian air. Sementara energi

Lebih terperinci

Perancangan Turbin Pelton

Perancangan Turbin Pelton Perancangan Turbin Pelton Anjar Susatyo, Lukman Hakim Puslit Tenaga Listrik dan Mekatronik-LIPI ABSTRAK Turbin Pelton adalah turbin reaksi di mana satu atau lebih pancaran air menumbuk roda yang terdapat

Lebih terperinci

PENGARUH SUDUT PIPA PESAT TERHADAP EFISIENSI PEMBANGKIT LISTRIK TENAGA MIKROHIDRO ( PLTMH )

PENGARUH SUDUT PIPA PESAT TERHADAP EFISIENSI PEMBANGKIT LISTRIK TENAGA MIKROHIDRO ( PLTMH ) PENGARUH SUDUT PIPA PESAT TERHADAP EFISIENSI PEMBANGKIT LISTRIK TENAGA MIKROHIDRO ( PLTMH ) Naif Fuhaid 1) ABSTRAK Kebutuhan listrik bagi masyarakat masih menjadi permasalahan penting di Indonesia, khususnya

Lebih terperinci

I. PENDAHULUAN Saat ini Negara berkembang di dunia, khususnya Indonesia telah membuat turbin air jenis mini dan mikro hydro yang merupakan salah satu

I. PENDAHULUAN Saat ini Negara berkembang di dunia, khususnya Indonesia telah membuat turbin air jenis mini dan mikro hydro yang merupakan salah satu DISTRIBUSI TEKANAN FLUIDA PADA NOZEL TURBIN PELTON BERSKALA MIKRO DENGAN MENGGUNAKAN PERANGKAT LUNAK SOLIDWORKS Dr. Rr. Sri Poernomo Sari ST., MT. *), Muharom Firmanzah **) *) Dosen Teknik Mesin Universitas

Lebih terperinci

Perancangan dan Pembuatan Turbin Pelton

Perancangan dan Pembuatan Turbin Pelton Perancangan dan Pembuatan Turbin Pelton Oleh : Tiar Riptahadi W. K. 2106 030 065 Dosen Pembimbing : Dr.Ir. Heru Mirmanto,MT 132 135 223 LOGO Contents You can briefly add outline of this slide page in this

Lebih terperinci

BAB II TINJAUAN PUSTAKA

BAB II TINJAUAN PUSTAKA BAB II TINJAUAN PUSTAKA 2.1 Pengertian dan Pembangkit Listrik Tenaga Mikro Hidro (PLTMH) Mikrohidro atau biasa disebut dengan Pembangkit Listrik Tenaga Mikrohidro (PLTMH), adalah suatu pembangkit listrik

Lebih terperinci

BAB II TINJAUAN PUSTAKA

BAB II TINJAUAN PUSTAKA BAB II TINJAUAN USTAKA 2.1. engertian Dasar Tentang Turbin Air Kata turbin ditemukan oleh seorang insinyur yang bernama Claude Bourdin pada awal abad 19, yang diambil dari terjemahan bahasa latin dari

Lebih terperinci

PENGARUH VARIASI DIAMETER NOSEL TERHADAP TORSI DAN DAYA TURBIN AIR

PENGARUH VARIASI DIAMETER NOSEL TERHADAP TORSI DAN DAYA TURBIN AIR TURBO Vol. 6 No. 1. 2017 p-issn: 2301-6663, e-issn: 2477-250X Jurnal Teknik Mesin Univ. Muhammadiyah Metro URL: http://ojs.ummetro.ac.id/index.php/turbo PENGARUH VARIASI DIAMETER NOSEL TERHADAP TORSI DAN

Lebih terperinci

STUDY EKSPERIMENTAL PENGARUH DIAMETER NOSEL TERHADAP EFISIENSI TURBIN PELTON

STUDY EKSPERIMENTAL PENGARUH DIAMETER NOSEL TERHADAP EFISIENSI TURBIN PELTON STUDY EKSPERIMENTAL PENGARUH DIAMETER NOSEL TERHADAP EFISIENSI TURBIN PELTON Fikri Ihsan Daulay *), Rahmawaty, ST, MT Jurusan Teknik Mesin Sekolah Tinggi Teknik Harapan 2016 *) E-mail : fid246@yahoo.co.id

Lebih terperinci

Turbin Screw Untuk Pembangkit Listrik Skala Mikrohidro Ramah Lingkungan

Turbin Screw Untuk Pembangkit Listrik Skala Mikrohidro Ramah Lingkungan Jurnal Rekayasa Hijau No.3 Vol. I ISSN: 2550-1070 Oktober 2017 Turbin Screw Untuk Pembangkit Listrik Skala Mikrohidro Ramah Lingkungan Encu Saefudin, Tarsisius Kristyadi, Muhammad Rifki, Syaiful Arifin

Lebih terperinci

ANALISIS UNJUK KERJA TURBIN AIR KAPASITAS 81,1 MW UNIT 1 PADA BEBAN NORMAL DAN BEBAN PUNCAK DI PT INDONESIA ASAHAN ALUMINIUM POWER PLANT

ANALISIS UNJUK KERJA TURBIN AIR KAPASITAS 81,1 MW UNIT 1 PADA BEBAN NORMAL DAN BEBAN PUNCAK DI PT INDONESIA ASAHAN ALUMINIUM POWER PLANT ANALISIS UNJUK KERJA TURBIN AIR KAPASITAS 81,1 MW UNIT 1 PADA BEBAN NORMAL DAN BEBAN PUNCAK DI PT INDONESIA ASAHAN ALUMINIUM POWER PLANT LAPORAN TUGAS AKHIR Diajukan untuk Memenuhi Sebagian Persyaratan

Lebih terperinci

PENGUJIAN PROTOTIPE TURBIN HEAD SANGAT RENDAH PADA SUATU SALURAN ALIRAN AIR

PENGUJIAN PROTOTIPE TURBIN HEAD SANGAT RENDAH PADA SUATU SALURAN ALIRAN AIR PENGUJIAN PROTOTIPE TURBIN HEAD SANGAT RENDAH PADA SUATU SALURAN ALIRAN AIR Ridwan Arief Subekti 1, Anjar Susatyo 2 1 Pusat Penelitian Tenaga Listrik dan Mekatronik, LIPI, Bandung ridw001@lipi.go.id 2

Lebih terperinci

UJI EKSPERIMENTAL TURBIN KAPLAN DENGAN 5 RUNNER BLADE DAN ANALISA PERBANDINGAN VARIASI JARAK VERTIKAL RUNNER TERHADAP SUDUT GUIDE VANE 60 0

UJI EKSPERIMENTAL TURBIN KAPLAN DENGAN 5 RUNNER BLADE DAN ANALISA PERBANDINGAN VARIASI JARAK VERTIKAL RUNNER TERHADAP SUDUT GUIDE VANE 60 0 UJI EKSPERIMENTAL TURBIN KAPLAN DENGAN 5 RUNNER BLADE DAN ANALISA PERBANDINGAN VARIASI JARAK VERTIKAL RUNNER TERHADAP SUDUT GUIDE VANE 60 0 SKRIPSI Diajukan Untuk Melengkapi Syarat Memperoleh Gelar Sarjana

Lebih terperinci

BAB II DASAR TEORI 2.1. Tinjauan Pustaka

BAB II DASAR TEORI 2.1. Tinjauan Pustaka BAB II DASAR TEORI 2.1. Tinjauan Pustaka Chen, dkk (2013) meneliti tentang Vertical Axis Water Turbine (VAWT) yang diaplikasikan untuk menggerakkan power generation untuk aliran air dalam pipa. Tujuannya

Lebih terperinci

PENGARUH JARAK SEMPROT NOZZLE TERHADAP PUTARAN POROS TURBIN DAN DAYA LISTRIK YANGDIHASILKAN PADA PROTOTYPE TURBIN PELTON

PENGARUH JARAK SEMPROT NOZZLE TERHADAP PUTARAN POROS TURBIN DAN DAYA LISTRIK YANGDIHASILKAN PADA PROTOTYPE TURBIN PELTON PENGARUH JARAK SEMPROT NOZZLE TERHADAP PUTARAN POROS TURBIN DAN DAYA LISTRIK YANGDIHASILKAN PADA PROTOTYPE TURBIN PELTON Mulyadi 1) Ir. Margianto, M.T 2) Ena Marlina, S.T, M.T 3) Program Strata Satu Teknik

Lebih terperinci

Jurnal Ilmiah TEKNIK DESAIN MEKANIKA Vol. 6 No. 3, Juli 2017 ( )

Jurnal Ilmiah TEKNIK DESAIN MEKANIKA Vol. 6 No. 3, Juli 2017 ( ) Jurnal Ilmiah TEKNIK DESAIN MEKANIKA Vol. 6 No. 3, Juli 2017 (294 298) Pengaruh Variasi Sudut Sudu Segitiga Terhadap Performansi Kincir Air Piko Hidro Budiartawan K. 1, Suryawan A. A. A. 2, Suarda M. 3

Lebih terperinci

Jurnal e-dinamis, Volume 3, No.3 Desember 2012 ISSN

Jurnal e-dinamis, Volume 3, No.3 Desember 2012 ISSN SIMULASI NUMERIK ALIRAN FLUIDA DI DALAM RUMAH POMPA SENTRIFUGAL YANG DIOPERASIKAN SEBAGAI TURBIN PADA PEMBANGKIT LISTRIK TENAGA MIKRO HIDRO (PLTMH)MENGGUNAKAN CFD DENGAN HEAD (H) 9,29 M DAN 5,18 M RIDHO

Lebih terperinci

BAB II TINJAUAN PUSTAKA

BAB II TINJAUAN PUSTAKA BAB II TINJAUAN PUSTAKA 2.1 Pengertian dasar tentang turbin air Turbin berfungsi mengubah energi potensial fluida menjadi energi mekanik yang kemudian diubah lagi menjadi energi listrik pada generator.

Lebih terperinci

Panduan Praktikum Mesin-Mesin Fluida 2012

Panduan Praktikum Mesin-Mesin Fluida 2012 PERCOBAAN TURBIN PELTON A. TUJUAN PERCOBAAN Tujuan dari pelaksanaan percobaan ini adalah untuk mempelajari prinsip kerja dan karakteristik performance turbin air (pelton). Karakteristik performance turbin

Lebih terperinci

PENGUJIAN KARAKTERISTIK TURBIN PELTON DENGAN DENGAN SUDU 15 DAN 16 SKALA LABORATORIUM Muhammad Syawal Al-Azhar Hsb 1,.Tugiman.

PENGUJIAN KARAKTERISTIK TURBIN PELTON DENGAN DENGAN SUDU 15 DAN 16 SKALA LABORATORIUM Muhammad Syawal Al-Azhar Hsb 1,.Tugiman. PENGUJIAN KARAKTERISTIK TURBIN PELTON DENGAN DENGAN SUDU 15 DAN 16 SKALA LABORATORIUM Muhammad Syawal Al-Azhar Hsb 1,.Tugiman. 2 1,2.Jurusan Teknik Mesin Sekolah Tinggi Teknik Harapan Medan 2017 E-Mail

Lebih terperinci

ANALISIS DAYA DAN EFISIENSI TURBIN AIR KINETIS AKIBAT PERUBAHAN PUTARAN RUNNER

ANALISIS DAYA DAN EFISIENSI TURBIN AIR KINETIS AKIBAT PERUBAHAN PUTARAN RUNNER ANALISIS DAYA DAN EFISIENSI TURBIN AIR KINETIS AKIBAT PERUBAHAN PUTARAN RUNNER Arief Muliawan 1, Ahmad Yani 2 1) Teknik Elektro, Sekolah Tinggi Teknologi Bontang Jalan Ir. H. Juanda No. 73 RT.36 Bontang

Lebih terperinci

PENERAPAN NOSEL BERPENAMPANG SEGI EMPAT PADA TURBIN PIPA BELAH DUA

PENERAPAN NOSEL BERPENAMPANG SEGI EMPAT PADA TURBIN PIPA BELAH DUA A.12. Penerapan Nosel Berpenampang Segi Empat pada Turbin Pipa Belah Dua (Sahid) PENERAPAN NOSEL BERPENAMPANG SEGI EMPAT PADA TURBIN PIPA BELAH DUA Sahid Jurusan Teknik Mesin Politeknik Negeri Semarang

Lebih terperinci

Deni Rafli 1, Mulfi Hazwi 2. Universitas Sumatera Utara (USU) Jl. Almamater, Kampus USU Medan INDONESIA

Deni Rafli 1, Mulfi Hazwi 2. Universitas Sumatera Utara (USU) Jl. Almamater, Kampus USU Medan INDONESIA SIMULASI NUMERIK PENGGUNAAN POMPA SEBAGAI TURBIN PADA PEMBANGKIT LISTRIK TENAGA MIKRO HIDRO (PLTMH) DENGAN HEAD 9,29 M DAN 5,18 M MENGGUNAKAN PERANGKAT LUNAK CFD PADA PIPA BERDIAMETER 10,16 CM Deni Rafli

Lebih terperinci

ANALISA PENGARUH SUDUT KELUAR SUDU TERHADAP PUTARAN TURBIN PELTON ABSTRAK

ANALISA PENGARUH SUDUT KELUAR SUDU TERHADAP PUTARAN TURBIN PELTON ABSTRAK ANALISA PENGARUH SUDUT KELUAR SUDU TERHADAP PUTARAN TURBIN PELTON Ali Thobari, Mustaqim, Hadi Wibowo Faculty of Engineering, Universitas Pancasakti Tegal Jl. Halmahera KM. 1 Kota Tegal 52122 Telp./Fax.

Lebih terperinci

Rancang Bangun Model Turbin Crossflow sebagai Penggerak Mula Generator Listrik Memanfaatkan Potensi Pikohidro

Rancang Bangun Model Turbin Crossflow sebagai Penggerak Mula Generator Listrik Memanfaatkan Potensi Pikohidro Rancang Bangun Model Turbin Crossflow sebagai Penggerak Mula Generator Listrik Memanfaatkan Potensi Pikohidro Ilyas Rochani, Sahid, Jurusan Teknik Mesin Politeknik Negeri Semarang Jl. Prof. Sudarto, SH

Lebih terperinci

BAB III METODOLOGI PENELITIAN

BAB III METODOLOGI PENELITIAN BAB III METODOLOGI PENELITIAN 3.1. Alat dan Bahan Alat dan bahan yang digunakan untuk melakukan studi eksperimental adalah sebagai berikut: Alat a) Aparatus Test b) Multi Meter c) Alternator d) Pompa Sentrifugal

Lebih terperinci

PENGARUH JUMLAH SUDU DAN VARIASI KEMIRINGAN PADA SUDUT SUDU TERHADAP DAYA YANG DIHASILKAN PADA TURBIN KINETIK POROS HORIZONTAL SKRIPSI

PENGARUH JUMLAH SUDU DAN VARIASI KEMIRINGAN PADA SUDUT SUDU TERHADAP DAYA YANG DIHASILKAN PADA TURBIN KINETIK POROS HORIZONTAL SKRIPSI Artikel Skripsi PENGARUH JUMLAH SUDU DAN VARIASI KEMIRINGAN PADA SUDUT SUDU TERHADAP DAYA YANG DIHASILKAN PADA TURBIN KINETIK POROS HORIZONTAL SKRIPSI Diajukan Untuk Memenuhi Sebagian Syarat Guna Memperoleh

Lebih terperinci

Jurusan Fisika, Fakultas MIPA Universitas Negeri Jakarta Jl. Pemuda No.10, Rawamangun, Jakarta Timur *

Jurusan Fisika, Fakultas MIPA Universitas Negeri Jakarta Jl. Pemuda No.10, Rawamangun, Jakarta Timur * Pengujian Prototipe Model Turbin Air Sederhana Dalam Proses Charging 4 Buah Baterai 1.2 Volt Yang Disusun Seri Pada Sistem Pembangkit Listrik Alternatif Tenaga Air Fitrianto Nugroho *, Iwan Sugihartono,

Lebih terperinci

PENGARUH VARIASI BENTUK SUDU TERHADAP KINERJA TURBIN AIR KINETIK (Sebagai Alternatif Pembangkit Listrik Daerah Pedesaan)

PENGARUH VARIASI BENTUK SUDU TERHADAP KINERJA TURBIN AIR KINETIK (Sebagai Alternatif Pembangkit Listrik Daerah Pedesaan) TURBO Vol. 5 No. 1. 2016 p-issn: 2301-6663, e-issn: 2477-250X Jurnal Teknik Mesin Univ. Muhammadiyah Metro URL: http://ojs.ummetro.ac.id/index.php/turbo PENGARUH VARIASI BENTUK SUDU TERHADAP KINERJA TURBIN

Lebih terperinci

BAB II TINJAUAN PUSTAKA

BAB II TINJAUAN PUSTAKA BAB II TINJAUAN PUSTAKA Tenaga air merupakan sumber daya energi yang penting setelah tenaga uap atau panas. Hampir 30% dari seluruh kebutuhan tenaga di dunia dipenuhi oleh pusat pusat listrik tenaga air.

Lebih terperinci

Rancang Bangun Prototipe Portable Mikro Hydro Menggunakan Turbin Tipe Cross Flow

Rancang Bangun Prototipe Portable Mikro Hydro Menggunakan Turbin Tipe Cross Flow Rancang Bangun Prototipe Portable Mikro Hydro Menggunakan Turbin Tipe Cross Flow Roy Hadiyanto*, Fauzi Bakri Jurusan Fisika, Fakultas MIPA Universitas Negeri Jakarta Jl. Pemuda No.10, Rawamangun, Jakarta

Lebih terperinci

BAB III METODOLOGI PENELITIAN

BAB III METODOLOGI PENELITIAN BAB III METODOLOGI PENELITIAN Dalam melaksanakan pengujian ini penulis menggunakan metode pengujian dan prosedur pengujian. Sehingga langkah-langkah serta tujuan dari pengujian yang dilakukan dapat sesuai

Lebih terperinci

BAB II TINJAUAN PUSTAKA

BAB II TINJAUAN PUSTAKA BAB II TINJAUAN PUSTAKA 2.1. Tinjauan Pustaka (Chen, J., et al., 2013) meneliti tentang Vertical Axis Water Turbine (VAWT) yang diaplikasikan untuk menggerakkan Power Generation untuk aliran air dalam

Lebih terperinci

PENGARUH JUMLAH SUDU TERHADAP UNJUK KERJA SAVONIUS WATER TURBINE PADA ALIRAN AIR DALAM PIPA

PENGARUH JUMLAH SUDU TERHADAP UNJUK KERJA SAVONIUS WATER TURBINE PADA ALIRAN AIR DALAM PIPA PENGARUH JUMLAH SUDU TERHADAP UNJUK KERJA SAVONIUS WATER TURBINE PADA ALIRAN AIR DALAM PIPA SKRIPSI Diajukan Sebagai Salah Satu Syarat untuk Memperoleh Gelar Sarjana Teknik Oleh: IMRON HAMZAH NIM. I1414022

Lebih terperinci

HYDRO POWER PLANT. Prepared by: anonymous

HYDRO POWER PLANT. Prepared by: anonymous HYDRO POWER PLANT Prepared by: anonymous PRINSIP DASAR Cara kerja pembangkit listrik tenaga air adalah dengan mengambil air dalam jumlah debit tertentu dari sumber air (sungai, danau, atau waduk) melalui

Lebih terperinci

TUGAS AKHIR. Analisa Dan Perancangan Pembangkit Listrik Tenaga Mikro Hindro ( PLTMH ) Berdasarkan Perhitungan Beban

TUGAS AKHIR. Analisa Dan Perancangan Pembangkit Listrik Tenaga Mikro Hindro ( PLTMH ) Berdasarkan Perhitungan Beban TUGAS AKHIR Analisa Dan Perancangan Pembangkit Listrik Tenaga Mikro Hindro ( PLTMH ) Berdasarkan Perhitungan Beban Diajukan Untuk Melengkapi Sebagai Syarat Dalam Mencapai Gelar Strata Satu (S1) Di susun

Lebih terperinci

ANALISA CFD DAN AKTUAL PERFORMA TURBINE BULB DENGAN HEAD 0,6 METER Gatot Eka Pramono 1

ANALISA CFD DAN AKTUAL PERFORMA TURBINE BULB DENGAN HEAD 0,6 METER Gatot Eka Pramono 1 ANALISA CFD DAN AKTUAL PERFORMA TURBINE BULB DENGAN HEAD 0,6 METER Gatot Eka Pramono 1 1 Dosen Tetap Program Studi Teknik Mesin Fakultas Teknik Universitas Ibn Khaldun Bogor Jl. KH. Sholeh Iskandar Bogor

Lebih terperinci

BAB II LANDASAN TEORI

BAB II LANDASAN TEORI BAB II LANDASAN TEORI 2.1 Pembangkit Listrik Tenaga Air Pembangkit Listrik Tenaga Air (PLTA) adalah pembangkit yang mengandalkan energi potensial dan kinetik dari air untuk menghasilkan energi listrik.

Lebih terperinci

BAB IV ANALISA PENGUJIAN DAN PERHITUNGAN BLOWER

BAB IV ANALISA PENGUJIAN DAN PERHITUNGAN BLOWER BAB IV ANALISA PENGUJIAN DAN PERHITUNGAN BLOWER 4.1 Perhitungan Blower Untuk mengetahui jenis blower yang digunakan dapat dihitung pada penjelasan dibawah ini : Parameter yang diketahui : Q = Kapasitas

Lebih terperinci

PENGUJIAN PENGARUH VARIASI HEAD SUPPLY DAN PANJANG LANGKAH KATUP LIMBAH TERHADAP UNJUK KERJA POMPA HIDRAM

PENGUJIAN PENGARUH VARIASI HEAD SUPPLY DAN PANJANG LANGKAH KATUP LIMBAH TERHADAP UNJUK KERJA POMPA HIDRAM PENGUJIAN PENGARUH VARIASI HEAD SUPPLY DAN PANJANG LANGKAH KATUP LIMBAH TERHADAP UNJUK KERJA POMPA HIDRAM Franciscus Manuel Sitompul 1,Mulfi Hazwi 2 Email:manuel_fransiskus@yahoo.co.id 1,2, Departemen

Lebih terperinci

PENGARUH VARIASI JUMLAH SUDU TERHADAP DAYA LISTRIK YANG DIHASILKAN PADA PROTOTYPE TURBIN PELTON

PENGARUH VARIASI JUMLAH SUDU TERHADAP DAYA LISTRIK YANG DIHASILKAN PADA PROTOTYPE TURBIN PELTON PENGARUH VARIASI JUMLAH SUDU TERHADAP DAYA LISTRIK YANG DIHASILKAN PADA PROTOTYPE TURBIN PELTON Mohammad Ulinnuha 1) Ir. Margianto, M.T 2) EnaMarlina, S.T, M.T 3) Program Strata SatuTeknikMesinUniversitas

Lebih terperinci

UJI EKSPERIMENTAL IMPELLER DENGAN BLADES SPLITTER TERHADAP KINERJA POMPA SENTRIFUGAL

UJI EKSPERIMENTAL IMPELLER DENGAN BLADES SPLITTER TERHADAP KINERJA POMPA SENTRIFUGAL Uji Impeller Terhadap Kinerja Pompa Sentrifugal UJI EKSPERIMENTAL IMPELLER DENGAN BLADES SPLITTER TERHADAP KINERJA POMPA SENTRIFUGAL Dimas Alief Pratama S1 Pendidikan Teknik Mesin, Fakultas Teknik, Universitas

Lebih terperinci

LAPORAN TUGAS AKHIR. Pembuatan dan Pengujian Turbin Pelton Diameter 20cm pada Sistem Simulator Sirkulasi Air

LAPORAN TUGAS AKHIR. Pembuatan dan Pengujian Turbin Pelton Diameter 20cm pada Sistem Simulator Sirkulasi Air LAPORAN TUGAS AKHIR Pembuatan dan Pengujian Turbin Pelton Diameter 20cm pada Sistem Simulator Sirkulasi Air Manufacturing and Testing of Turbine Pelton Diameter of 20 cm on the simulation of water circulation

Lebih terperinci

SKRIPSI RANCANG BANGUN SISTEM TRANSMISI DAN INSTALASI KELISTRIKAN PADA PEMBANGKIT MIKROHIDRO DENGAN KAPASITAS 750 WATT

SKRIPSI RANCANG BANGUN SISTEM TRANSMISI DAN INSTALASI KELISTRIKAN PADA PEMBANGKIT MIKROHIDRO DENGAN KAPASITAS 750 WATT SKRIPSI RANCANG BANGUN SISTEM TRANSMISI DAN INSTALASI KELISTRIKAN PADA PEMBANGKIT MIKROHIDRO DENGAN KAPASITAS 750 WATT FITRIA PAMUNGKAS NIM. 201254092 DOSEN PEMBIMBING Ir.Masruki Kabib,MT. Rianto Wibowo,

Lebih terperinci

METAL: Jurnal Sistem Mekanik dan Termal

METAL: Jurnal Sistem Mekanik dan Termal METAL: JURNAL SISTEM MEKANIK DAN TERMAL - VOL. 01 NO. 01 (2017) 27-34 Terbit online pada laman web jurnal : http://metal.ft.unand.ac.id METAL: Jurnal Sistem Mekanik dan Termal ISSN (Print) 2477-3085 ISSN

Lebih terperinci

UJI EKSPERIMENTAL PENGARUH SUDU PENGARAH ALIRAN (GUIDE VANE) TERHADAP DAYA PADA TURBIN SAVONIUS SKRIPSI

UJI EKSPERIMENTAL PENGARUH SUDU PENGARAH ALIRAN (GUIDE VANE) TERHADAP DAYA PADA TURBIN SAVONIUS SKRIPSI UJI EKSPERIMENTAL PENGARUH SUDU PENGARAH ALIRAN (GUIDE VANE) TERHADAP DAYA PADA TURBIN SAVONIUS SKRIPSI Diajukan sebagai salah satu syarat untuk memperoleh gelar Sarjana Teknik Oleh : YASIR DENHAS NIM.

Lebih terperinci

KAJI EKSPERIMENTAL KINERJA TURBIN CROSSFLOW BERBASIS KONSTRUKSI SILINDER (DRUM) POROS VERTIKAL UNTUK POTENSI ARUS SUNGAI

KAJI EKSPERIMENTAL KINERJA TURBIN CROSSFLOW BERBASIS KONSTRUKSI SILINDER (DRUM) POROS VERTIKAL UNTUK POTENSI ARUS SUNGAI B.10. Kaji eksperimental kinerja turbin crossflow... (Sahid) KAJI EKSPERIMENTAL KINERJA TURBIN CROSSFLOW BERBASIS KONSTRUKSI SILINDER (DRUM) POROS VERTIKAL UNTUK POTENSI ARUS SUNGAI Sahid Program Studi

Lebih terperinci

PROTOTYPE TURBIN PELTON SEBAGAI ENERGI ALTERNATIF MIKROHIDRO DI LAMPUNG

PROTOTYPE TURBIN PELTON SEBAGAI ENERGI ALTERNATIF MIKROHIDRO DI LAMPUNG PROTOTYPE TURBIN PELTON SEBAGAI ENERGI ALTERNATIF MIKROHIDRO DI LAMPUNG Dwi Irawan Jurusan Teknik Mesin Universitas Muhammadiyah Metro Jl. Ki Hajar Dewantara No. 116 Kota Metro (0725) 42445-42454 Email

Lebih terperinci

PERFORMANSI POMPA AIR DAB TYPE DB-125B YANG DIFUNGSIKAN SEBAGAI TURBIN AIR

PERFORMANSI POMPA AIR DAB TYPE DB-125B YANG DIFUNGSIKAN SEBAGAI TURBIN AIR PERFORMANSI POMPA AIR DAB TYPE DB-125B YANG DIFUNGSIKAN SEBAGAI TURBIN AIR Adi Ramadhani Muhammad Arief, G. D. Soplanit, I Nyoman Gede Fakultas Teknik, Jurusan Teknik Mesin, Universitas Sam Ratulangi Manado

Lebih terperinci

ANALISIS PENGUJIAN SIMULATOR TURBIN AIR SKALA MIKRO

ANALISIS PENGUJIAN SIMULATOR TURBIN AIR SKALA MIKRO ANALISIS PENGUJIAN SIMULATOR TURBIN AIR SKALA MIKRO Oleh Bambang hermani bang2hermani@gmail.com. TM-Untag-Crb ABSTRAK Pengkajian rancang bangun simulator turbin air skala mikro dimaksudkan untuk penanding

Lebih terperinci

BAB II TINJAUAN PUSTAKA

BAB II TINJAUAN PUSTAKA BAB II TINJAUAN PUSTAKA.. Dasar Teori Pompa Sentrifugal... Definisi Pompa Sentrifugal Pompa sentrifugal adalah suatu mesin kinetis yang mengubah energi mekanik menjadi energi fluida menggunakan gaya sentrifugal.

Lebih terperinci

PENGARUH PERUBAHAN BEBAN TERHADAP KINERJA TURBIN CROSSFLOW

PENGARUH PERUBAHAN BEBAN TERHADAP KINERJA TURBIN CROSSFLOW Jurnal Mekanikal, Vol. 4 No. 2: Juli 2013: 416 421 ISSN 2086-3403 PENGARUH PERUBAHAN BEBAN TERHADAP KINERJA TURBIN CROSSFLOW Rustan Hatib*, Andi Ade Larasakti** *Dosen jurusan Teknik mesin Universitas

Lebih terperinci

BAB II LANDASAN TEORI

BAB II LANDASAN TEORI BAB II LANDASAN TEORI 2.1 Turbin Angin Turbin angin adalah suatu sistem konversi energi angin untuk menghasilkan energi listrik dengan proses mengubah energi kinetik angin menjadi putaran mekanis rotor

Lebih terperinci

III. METODOLOGI PENELITIAN. Pembuatan alat penelitian ini dilakukan di Bengkel Berkah Jaya, Sidomulyo,

III. METODOLOGI PENELITIAN. Pembuatan alat penelitian ini dilakukan di Bengkel Berkah Jaya, Sidomulyo, 31 III. METODOLOGI PENELITIAN A. Tempat Pembuatan Dan Pengujian Pembuatan alat penelitian ini dilakukan di Bengkel Berkah Jaya, Sidomulyo, Lampung Selatan. Kemudian perakitan dan pengujian dilakukan Lab.

Lebih terperinci

PEMBANGKIT LISTRIK TENAGA AIR (PLTA)

PEMBANGKIT LISTRIK TENAGA AIR (PLTA) PEMBANGKIT LISTRIK TENAGA AIR (PLTA) Pembangkit Listrik Tenaga Air (PLTA) adalah pembangkit listrik yang mengandalkan energi potensial dan kinetik dari air untuk menghasilkan energi listrik. Energi listrik

Lebih terperinci

KAJI EKSPERIMENTAL KINERJA TURBIN AIR HASIL MODIFIKASI POMPA SENTRIFUGAL UNTUK PEMBANGKIT LISTRIK TENAGA MIKROHIDRO

KAJI EKSPERIMENTAL KINERJA TURBIN AIR HASIL MODIFIKASI POMPA SENTRIFUGAL UNTUK PEMBANGKIT LISTRIK TENAGA MIKROHIDRO B.11. Kaji eksperimental kinerja turbin air hasil modifikasi... KAJI EKSPERIMENTAL KINERJA TURBIN AIR HASIL MODIFIKASI POMPA SENTRIFUGAL UNTUK PEMBANGKIT LISTRIK TENAGA MIKROHIDRO Gatot Suwoto Program

Lebih terperinci

SKRIPSI. Skripsi Yang Diajukan Untuk Melengkapi Syarat Memperoleh Gelar Sarjana Teknik GIBRAN

SKRIPSI. Skripsi Yang Diajukan Untuk Melengkapi Syarat Memperoleh Gelar Sarjana Teknik GIBRAN Rancang Bangun Turbin Vortex Dengan Casing Berpenampang Lingkaran Yang Menggunakan Sudu Diameter 46cm Pada 3 Variasi Jarak Antara Sudu Dan Saluran Keluar SKRIPSI Skripsi Yang Diajukan Untuk Melengkapi

Lebih terperinci

ANALISIS TEKANAN POMPA TERHADAP DEBIT AIR Siswadi 5

ANALISIS TEKANAN POMPA TERHADAP DEBIT AIR Siswadi 5 ANALISIS TEKANAN POMPA TERHADAP DEBIT AIR Siswadi 5 Abstrak: Dengan ketersediannya ilmu mekanika fluida maka spesifikasi teknis yang berkaitan dengan aplikasi tekanan pompa terhadap debit air sangat langka,

Lebih terperinci

PERANCANGAN DAN PENGUJIAN TURBIN KAPLAN PADA KETINGGIAN (H) 4 MSUDUT SUDU JALAN 45º DENGAN VARIABEL PERUBAHANDEBIT (Q) DAN SUDUT SUDU PENGARAH

PERANCANGAN DAN PENGUJIAN TURBIN KAPLAN PADA KETINGGIAN (H) 4 MSUDUT SUDU JALAN 45º DENGAN VARIABEL PERUBAHANDEBIT (Q) DAN SUDUT SUDU PENGARAH PERANCANGAN DAN PENGUJIAN TURBIN KAPLAN PADA KETINGGIAN (H) 4 MSUDUT SUDU JALAN 45º DENGAN VARIABEL PERUBAHANDEBIT (Q) DAN SUDUT SUDU PENGARAH NASKAH PUBLIKASI Diajukan untuk memenuhi sebagian persyaratan

Lebih terperinci

PERANCANGAN DAN PENGUJIAN TURBIN KAPLAN PADA KETINGGIAN (H) 4 M SUDUT SUDU PENGARAH 30 DENGAN VARIABEL PERUBAHAN DEBIT (Q) DAN SUDUT SUDU JALAN

PERANCANGAN DAN PENGUJIAN TURBIN KAPLAN PADA KETINGGIAN (H) 4 M SUDUT SUDU PENGARAH 30 DENGAN VARIABEL PERUBAHAN DEBIT (Q) DAN SUDUT SUDU JALAN PERANCANGAN DAN PENGUJIAN TURBIN KAPLAN PADA KETINGGIAN (H) 4 M SUDUT SUDU PENGARAH 30 DENGAN VARIABEL PERUBAHAN DEBIT (Q) DAN SUDUT SUDU JALAN NASKAH PUBLIKASI Disusun oleh : ANDI SUSANTO NIM : D200 080

Lebih terperinci