PENGEMBANGAN PERANGKAT PEMBELAJARAN MATEMATIKA MODEL STUDENT FACILITATOR AND EXPLAINING

dokumen-dokumen yang mirip
PENGEMBANGAN PERANGKAT PEMBELAJARAN MATEMATIKA BERORIENTASI PADA PENDEKATAN REALISTICS MATHEMATICS EDUCATION

PENGEMBANGAN PERANGKAT PEMBELAJARAN MATEMATIKA REALISTIK PADA POKOK BAHASAN LINGKARAN KELAS VIII SMP SKRIPSI. Oleh Dewi Santi NIM

PENERAPAN PEMBELAJARAN KONTEKSTUAL DENGAN STRATEGI GUIDED TEACHING

) KELAS VIII SMP SKRIPSI

SKRIPSI. Oleh: TIKA NURPITASARI NIM

PENGEMBANGAN PERANGKAT PEMBELAJARAN MATEMATIKA BERBASIS PBI (PROBLEM BASED INSTRUCTION)

PENGEMBANGAN PERANGKAT PEMBELAJARAN MATEMATIKA POKOK BAHASAN TRIGONOMETRI KELAS X SMA BERSTANDAR NCTM (NATIONAL COUNCIL OF TEACHERS OF MATHEMATICS)

Oleh FENI TRISTANTI NIM

PENINGKATAN HASIL BELAJAR SISWA MELALUI PENERAPAN MODEL PEMBELAJARAN STUDENT TEAMS ACHIEVEMENT DIVISION

PENERAPAN PEMBELAJARAN ACCELERATED TEACHING

SKRIPSI. Oleh : FARIS SYAIFULLOH NIM

SKRIPSI. Oleh: YULIA ELY RIANTI NIM

SKRIPSI. Oleh MISBAHUL JANNAH NIM

IMPLEMENTASI PEMBERIAN PENGUATAN DALAM PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE NUMBERED HEAD TOGETHER

TOTOK PURDIYANTO NIM.

SKRIPSI. Oleh David Nurfiqih NIM

SKRIPSI. Oleh: Wahyu Eko Permadi NIM

PENGEMBANGAN PERANGKAT PEMBELAJARAN MATEMATIKA BERBASIS COOPERATIVE LEARNING

SKRIPSI. Oleh Rifki Juli Ferianto NIM

VIII TAHUN AJARAN 2011/2012 SKRIPSI

SKRIPSI. Oleh Ira Noviliya NIM

PENGEMBANGAN PERANGKAT PEMBELAJARAN MATEMATIKA BERKARAKTER DENGAN PENDEKATAN CONTEXTUAL TEACHING AND LEARNING

SKRIPSI. Oleh NOVITA TRISTIANA

Oleh : Eko Gunariyanto

PROPOSAL SKRIPSI. Oleh : Niken Tyara Septiana NIM Pembimbing 1: Dra. Dinawati T., M. Pd. Pembimbing 2: Susi Setiawani, S. Si., M. Sc.

MENGURANGI KESALAHAN MENYELESAIKAN SOAL-SOAL PERSAMAAN GARIS LURUS MELALUI PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE STAD PADA SISWA KELAS VIIIA

SKRIPSI. Oleh : Vita Heprilia Dwi Kurniasari NIM

PENGEMBANGAN INSTRUMEN PEMECAHAN MASALAH SOAL CERITA SISTEM PERSAMAAN LINIER DUA VARIABEL BERDASARKAN MODEL POLYA DAN PENSKORANNYA UNTUK SISWA SMP

ANALISIS KEMAMPUAN LITERASI MATEMATIKA SISWA KELAS IX-A SMP NEGERI 1 AMBULU DITINJAU BERDASARKAN KEMAMPUAN MATEMATIKA SKRIPSI.

SKRIPSI. Oleh : Donny Youngki Rangkuti NIM

PENERAPAN PEER TUTORING

SKRIPSI. oleh Endah Purwasari NIM

PENGEMBANGAN PERANGKAT PEMBELAJARAN MATEMATIKA MODEL PEMBELAJARAN LEARNING CYCLE 7E

PENGEMBANGAN PERANGKAT PEMBELAJARAN MATEMATIKA BERBASIS MASALAH (PROBLEM BASED LEARNING)

ANALISIS BUKU SEKOLAH ELEKTRONIK (BSE) MATEMATIKA KONSEP DAN APLIKASINYA 2 UNTUK KELAS VIII SMP DAN MTS SEMESTER 1 BERDASARKAN KRITERIA BELL SKRIPSI

MENINGKATKAN HASIL BELAJAR KELILING DAN LUAS PERSEGI DAN PERSEGI PANJANG DENGAN MENGGUNAKAN PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE TEAM ACCELERATED INTRUCTION

PENERAPAN PEMBELAJARAN QUANTUM TEACHING

SKRIPSI. Oleh: Lailatus Sya adah NIM

SKRIPSI. Oleh: Ida Rahmawati NIM

RATNA DWI WULANDARI NIM

SKRIPSI. Oleh IIS ERNAWATI NIM

PAKET BAHAN AJAR DENGAN ANALISIS KEJADIAN RIIL DALAM FOTO DAN WACANA ISU DALAM PEMBELAJARAN FISIKA DI SMA (Kajian Pada: Konsep Fluida Statis) SKRIPSI

IMPLEMENTASI KURIKULUM TINGKAT SATUAN PENDIDIKAN (KTSP) DALAM PEMBELAJARAN MATEMATIKA DI SMPLB TPA JEMBER SKRIPSI

PENINGKATAN AKTIVITAS DAN HASIL BELAJAR IPA POKOK BAHASAN FUNGSI ALAT-ALAT TUBUH MELALUI MODEL COOPERATIVE LEARNING

SKRIPSI. Oleh Angga Maulana Priyanto NIM

PENGEMBANGAN PERANGKAT PEMBELAJARAN MATEMATIKA REALISTIK UNTUK POKOK BAHASAN PERBANDINGAN DI KELAS VII SMP

PENERAPAN STRATEGI PEMBELAJARAN AKTIF THE POWER OF TWO

PROFIL PERILAKU METAKOGNISI DAN TINGKAT BERPIKIR KREATIF DALAM PEMECAHAN MASALAH MATEMATIKA PADA SISWA KELAS VIII DI SMP NEGERI 4 JEMBER SKRIPSI

PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE NUMBERED HEAD TOGETHER

SKRIPSI. Oleh NOVAL ABDILLAH NIM

ANALISIS KEMAMPUAN PEMECAHAN MASALAH PADA SETIAP TAHAP MODEL POLYA DARI SISWA SMK IBU PAKUSARI JURUSAN MULTIMEDIA PADA POKOK BAHASAN PROGRAM LINIER

SKRIPSI. Oleh : FERIKA SARI NIM

PENERAPAN PEMBELAJARAN TUTOR SEBAYA DENGAN STRATEGI EVERYONE IS A TEACHER HERE

SKRIPSI. Oleh : Luh Titisuri NIM

SKRIPSI. Oleh: ZIADATUS SHA ADHAH NIM

ANALISIS KEMAMPUAN PEMECAHAN MASALAH MATEMATIKA KEUANGAN BERDASARKAN MODEL POLYA SISWA SMK NEGERI 6 JEMBER SKRIPSI. Oleh

DENGAN MEDIA GAMBAR DI SDN TAMANAN 03 BONDOWOSO TAHUN PELAJARAN

PENERAPAN MODEL PEMBELAJARAN TALKING STICK

SKRIPSI. Oleh : Yuyun Ismiyati NIM

SKRIPSI Diajukan sebagai tugas akhir dan memenuhi syarat-syarat untuk menyelesaikan Program Sarjana Program Studi Pendidikan Matematika.

PENGEMBANGAN PERANGKAT PEMBELAJARAN MATEMATIKA MODEL STUDENT FACILITATOR AND EXPLAINING SETTING CONTEXTUAL TEACHING AND LEARNING

SKRIPSI. Oleh Devi Yuniarti Ningtyas NIM

PENGEMBANGAN PERANGKAT PEMBELAJARAN OPERASI MATRIKS BERORIENTASI PENDEKATAN PEMECAHAN MASALAH DI SMK PROGRAM KEAHLIAN TATA NIAGA KELAS XII

SKRIPSI. Oleh Iin Maristyani NIM

PENERAPAN MODEL PROBLEM BASED LEARNING

PENERAPAN MODEL PEMBELAJARAN PROBLEM POSING

PENERAPAN METODE DRILL

SKRIPSI. Oleh: Adi Nugroho NIM

PENERAPAN MODEL PEMBELAJARAN PROBLEM POSING TIPE PRE SOLUTION POSING DALAM KELOMPOK KECIL POKOK BAHASAN BILANGAN BULAT PADA KELAS VII SEMESTER GANJIL

PEMBENTUKAN KARAKTER KONSISTEN DAN TELITI SISWA SMP DENGAN PENDEKATAN REALISTIC MATHEMATICS EDUCATION (RME) BERBASIS LESSON STUDY

PENGARUH PEMBERIAN PENGUATAN TERHADAP PRESTASI BELAJAR SISWA KELAS XI DI SMA NEGERI 1 PAKUSARI TAHUN AJARAN 2012/2013 SKRIPSI

Skripsi. Oleh: MAHARANI GITA KUSUMAWARDANI ( )

Eka Hadi Setiyawan NIM

PENINGKATAN AKTIVITAS DAN HASIL BELAJAR SISWA MATA PELAJARAN IPA POKOK BAHASAN SIFAT-SIFAT CAHAYA MELALUI METODE EKSPERIMEN DAN TEKNIK MIND MAPPING

PENERAPAN MODEL PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE MAKE A MATCH

PENGGUNAAN MODEL RECIPROCAL TEACHING

SKRIPSI. Oleh: Manan Andrianto NIM

SKRIPSI. Oleh Rani Dwi Hartanti NIM

PENINGKATAN AKTIVITAS DAN HASIL BELAJAR SISWA MELALUI PENDEKATAN PROBLEM- BASED INSTRUCTION

SKRIPSI. Oleh. Jenny Oka Puspitasari NIM

ANALISIS KESULITAN SISWA DALAM MENYELESAIKAN SOAL MATERI ALJABAR SISWA KELAS VIII SMP NEGERI 2 BANGIL SKRIPSI

SKRIPSI. Oleh : RENI FITA MEGAWATI

SKRIPSI. Oleh : RONI SETYAWAN NIM

SKRIPSI. Oleh Miyas Septi Adi Asri NIM

PENERAPAN PENDEKATAN SAINS TEKNOLOGI MASYARAKAT (STM) DENGAN MEDIA GAMBAR UNTUK MENINGKATKAN HASIL BELAJAR IPS

PENERAPAN MODEL PEMBELAJARAN DO TALK DO

SKRIPSI. Oleh : Nur Mutmainnah NIM : Nurcholif Diah Sri Lestari, S.Pd., M.Pd

PENGARUH JUMLAH PINJAMAN KREDIT USAHA RAKYAT (KUR) TERHADAP PERSENTASE PERUBAHAN JUMLAH MODAL USAHA PADA PENGUSAHA KUE BAGIAK DI KABUPATEN BANYUWANGI

SKRIPSI. Oleh : RETNO HANDAYANI NIM

SKRIPSI. Oleh. Miswatun Khasanah Nim :

SKRIPSI. Oleh: Sinta Ambar Husada NIM

PENERAPAN PEMBELAJARAN KOOPERATIF MENGGUNAKAN TALKING CHIPS

EFEKTIFITAS PEMBELAJARAN KOOPERATIF TIPE TAI BERBANTUAN LKS DAN ALAT PERAGA SEDERHANA PADA SUB POKOK BAHASAN SUDUT DALAM RUANG DIMENSI TIGA

SKRIPSI. Oleh : SIH PAMBUDI NIM

PENERAPAN PEMBELAJARAN PEMECAHAN MASALAH MODEL POLYA PADA SOAL CERITA DISERTAI AUTHENTIC ASSESSMENT

SKRIPSI. Oleh: Okta Ferlina NIM

Skripsi. Oleh: Laily Anisa Nurhidayati

PENERAPAN PEMBELAJARAN KOOPERATIF MENGGUNAKAN MEDIA PERMAINAN MONOPOLI SUB POKOK BAHASAN PERSAMAAN KUADRAT PADA SISWA KELAS X

PENERAPAN PENDEKATAN PEMBELAJARAN TERPADU MODEL TERHUBUNG (CONNECTED MODEL)

SKRIPSI. Oleh: ARYNDA PRAMITA SARI NIM

Transkripsi:

PENGEMBANGAN PERANGKAT PEMBELAJARAN MATEMATIKA MODEL STUDENT FACILITATOR AND EXPLAINING (SFAE) SETTING CONTEXTUAL TEACHING AND LEARNING (CTL) PADA SUB POKOK BAHASAN PRISMA DAN LIMAS KELAS VIII SEMESTER GENAP SKRIPSI Oleh: SUPRIYONO 090210101101 PROGRAM STUDI PENDIDIKAN MATEMATIKA JURUSAN PENDIDIKAN MIPA FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN UNIVERSITAS JEMBER 2013

PENGEMBANGAN PERANGKAT PEMBELAJARAN MATEMATIKA MODEL STUDENT FACILITATOR AND EXPLAINING (SFAE) SETTING CONTEXTUAL TEACHING AND LEARNING (CTL) PADA SUB POKOK BAHASAN PRISMA DAN LIMAS KELAS VIII SEMESTER GENAP SKRIPSI diajukan guna melengkapi tugas akhir dan memenuhi salah satu syarat untuk menyelesaikan Program Studi Pendidikan Matematika (S1) dan mencapai gelar Sarjana Pendidikan Oleh Supriyono NIM 090210101101 PROGRAM STUDI PENDIDIKAN MATEMATIKA JURUSAN PENDIDIKAN MIPA FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN UNIVERSITAS JEMBER 2013 i

PERSEMBAHAN Sembah sujud dan syukur Alhamdulillah saya panjatkan kepada Allah SWT atas karunianya, serta Sholawat dan Salam atas Nabi Muhammad SAW. Dengan rasa syukur Alhamdulillah skripsi ini saya persembahkan kepada: 1. Kedua orang tuaku yang tercinta, bapak Wahab dan ibu Rehana, serta kakakkakakku, Mbak Nur, Mbak Sri, Cak Ipung, Mas Hendri, Mbak Rifa, dan kakakkakak iparku yang telah memberikan kasih sayang dan mendoakan keberhasilan saya dalam penyusunan skripsi. Terima kasih atas semua jerih payah, curahan air matanya, nasehat, motivasi, dan perjuangannya. Semoga Allah SWT memberikan yang terbaik bagi beliau; 2. Reza er yang telah bersabar, memberikan motivasi, doa, dan dukungannya; 3. Sahabatku tercinta The Kill ; Sinyo, Bimo, Mak e, Lee, Faed, Arum, Reza, Tika, Tiko, Pipit, Dody, Eko, Rani, Ratna, dan Levi serta teman-temanku Pendidikan Matematika Angkatan 2009, terima kasih atas motivasi, dukungan, doa dan kebersamaannya semoga kita sukses dalam meraih cita-cita; 4. Teman-teman Kontrakan dan Kosan ; Mas Romi, Mas Akbar, Mas Yowan, Bos, Sinyo, Dody, Winarko, Fadli. Terima kasih atas kebersamaan dan motivasinya; 5. Almamater Program Studi Pendidikan Matematika Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Jember yang kubanggakan. ii

MOTTO 23. walaa taquulanna lisyay-in innii faa ilundzaalika ghadaan. 24. Illaa an yasyaa-a allaahu waudzkur rabbaka idzaa nasiita waqul asaa an yahdiyani rabbii li-aqraba min haadza rasyadaan. Artinya: 23. dan jangan sekali-kali kamu mengatakan tentang sesuatu: "Sesungguhnya aku akan mengerjakan ini besok pagi, 24. kecuali (dengan menyebut): "Insya Allah"[879]. dan ingatlah kepada Tuhanmu jika kamu lupa dan Katakanlah: "Mudah-mudahan Tuhanku akan memberiku petunjuk kepada yang lebih dekat kebenarannya dari pada ini. (QS: Al-Kahfi ayat 23-24) Bukan kurangnya pengetahuan yang menghalangi, tetapi tidak cukupnya tindakan. Dan bukan kurang cerdasnya pemikiran yang melambatkan perubahan hidup ini, tetapi kurangnya penggunaan dari pikiran dan kecerdasan (Mario Teguh) Tak ada sesuatu yang lebih menyenangkan daripada menimbulkan senyum pada wajah orang lain, terutama wajah oranng yang kita cintai (R.A.Kartini) iii

PERNYATAAN Saya yang bertanda tangan di bawah ini: nama : Supriyono NIM : 090210101101 menyatakan dengan sesungguhnya bahwa skripsi yang berjudul Pengembangan Perangkat Pembelajaran Matematika Model Student Facilitator And Explaining (SFAE) setting Contextual Teaching And Learning (CTL) Pada Sub Pokok Bahasan Prisma dan Limas kelas VIII Semester Genap adalah benar-benar hasil karya sendiri, kecuali jika dalam pengutipan substansi disebutkan sumbernya, dan belum pernah diajukan pada institusi mana pun, serta bukan karya jiplakan. Saya bertanggung jawab atas keabsahan dan kebenaran isinya sesuai dengan sikap ilmiah yang harus dijunjung tinggi. Demikian pernyataan ini saya buat dengan sebenarnya, tanpa adanya tekanan dan paksaan dari pihak mana pun serta bersedia mendapat sanksi akademik jika ternyata di kemudian hari pernyataan ini tidak benar. Jember, Juni 2013 Yang menyatakan, Supriyono NIM 090210101101 iv

SKRIPSI PENGEMBANGAN PERANGKAT PEMBELAJARAN MATEMATIKA MODEL STUDENT FACILITATOR AND EXPLAINING (SFAE) SETTING CONTEXTUAL TEACHING AND LEARNING (CTL) PADA SUB POKOK BAHASAN PRISMA DAN LIMAS KELAS VIII SEMESTER GENAP Oleh Supriyono NIM 090210101101 Pembimbing Dosen Pembimbing I : Drs. Toto Bara Setiawan, M.Si Dosen Pembimbing II : Dra. Dinawati Trapsilasiwi, M.Pd v

PENGAJUAN PENGEMBANGAN PERANGKAT PEMBELAJARAN MATEMATIKA MODEL STUDENT FACILITATOR AND EXPLAINING (SFAE) SETTING CONTEXTUAL TEACHING AND LEARNING (CTL) PADA SUB POKOK BAHASAN PRISMA DAN LIMAS KELAS VIII SEMESTER GENAP SKRIPSI diajukan guna memenuhi syarat untuk menyelesaikan pendidikan Program Sarjana Strata Satu Jurusan Pendidikan Matematika dan Ilmu Pengetahuan Alam Program Studi Pendidikan Matematika pada Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Jember Nama Mahasiswa : Supriyono NIM : 090210101101 Jurusan Program Studi Angkatan Tahun : 2009 Daerah Asal : Pendidikan MIPA : Pendidikan Matematika : Banyuwangi Tempat, Tanggal Lahir : Banyuwangi, 6 Oktober 1991 Pembimbing I, Disetujui oleh, Pembimbing II, Drs. Toto Bara Setiawan, M.Si NIP. 19581209 198603 1 003 Dra. Dinawati Trapsilasiwi, M.Pd NIP. 19620521 198812 2 001 vi

HALAMAN PENGESAHAN Skripsi ini telah dipertahankan di depan tim penguji pada : Hari : Sabtu Tanggal : 29 Juni 2013 Pukul : 08.00 sampai selesai Tempat : Gedung III Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Jember Ketua Tim Penguji: Sekretaris Dr. Hobri, M. Pd NIP 19730506 199002 1 001 Anggota I Dra. Dinawati Trapsilasiwi, M.Pd NIP. 19620521 198812 2 001 Anggota II Drs. Toto Bara Setiawan, M. Si NIP. 19581209 198603 1 003 Dr. Susanto, M. Pd NIP. 19630616 198802 1 001 Mengetahui, Dekan Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Jember Prof. Dr. Sunardi, M.Pd NIP. 19540501 198303 1 005 vii

RINGKASAN Pengembangan Perangkat Pembelajaran Matematika Model Student Facilitator And Explaining (SFAE) setting Contextual Teaching And Learning (CTL) Pada Sub Pokok Bahasan Prisma dan Limas kelas VIII Semester Genap. Supriyono; 090210101101; 2013: 84 halaman; Program Studi Pendidikan Matematika; Jurusan Pendidikan MIPA; Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Jember. Pada umumnya, banyak siswa yang menganggap bahwa matematika adalah mata pelajaran yang sulit dan menakutkan. Selama ini pembelajaran matematika lebih cenderung menggunakan konsep pembelajaran terpusat pada guru. Guru biasanya menggunakan metode ceramah dalam pembelajaran di kelas. Hal ini mengakibatkan siswa kurang aktif dan hanya mendengarkan apa yang dijelaskan guru. Seharusnya perlu dipikirkan cara-cara penyajian dan suasana pembelajaran matematika yang memungkinkan siswa mudah memahami serta merasa senang belajar matematika. Salah satu upaya yang dapat dilakukan adalah mengakrabkan matematika dengan kehidupan nyata. Dengan kata lain, dalam pembelajaran guru perlu mengaitkan konsep-konsep matematika dengan pengalaman dalam kehidupan sehari-hari. Berdasarkan hal tersebut, maka akan dilakukan penelitian pengembangan perangkat pembelajaran matematika dengan menggunakan model Student Facilitator And Explaining (SFAE) settting Contextual Teaching And Learning (CTL) pada Kelas VIII. Penelitian ini bertujuan untuk mendiskripsikan proses pengembangan perangkat pembelajaran matematika model SFAE setting CTL pada sub pokok bahasan prisma dan limas kelas VIII semester genap. Selain itu, untuk mengetahui hasil pengembangan perangkat pembelajaran matematika model SFAE setting CTL pada sub pokok bahasan prisma dan limas kelas VIII semester genap. Subjek uji coba pada penelitian ini adalah siswa kelas VIII SMP Negeri 4 Jember. Uji coba viii

dilaksanakan pada semester genap tahun ajaran 2012/2013. Uji coba ini dilaksanakan pada 23, 24, dan 29 Mei 2013. Perangkat pembelajaran model SFAE setting CTL meliputi rencana pelaksanaan pembelajaran (RPP), lembar kerja siswa (LKS), dan tes hasil belajar (THB). Model pengembangan yang digunakan dalam penelitian ini adalah 4-D. Model ini terdiri dari empat tahap yaitu tahap pendefinisian, tahap perancangan, tahap pengembangan, dan tahap penyebaran. Pengembangan perangkat pembelajaran dilakukan dengan memperhatikan tiga aspek kualitas, yakni aspek kevalidan, aspek kepraktisan, dan aspek keefektifan. Dari hasil uji kevalidan, perangkat pembelajaran dengan model SFAE setting CTL mencapai kriteria kevalidan, kepraktisan, dan keefektifan berturut-turut dengan kategori sangat tinggi, sangat baik, dan baik. Hal ini berarti siswa setuju dengan pembelajaran model SFAE setting CTL. Berdasarkan kriteria kualitas perangkat pembelajaran matematika model SFAE setting CTL pada sub pokok bahasan Prisma dan Limas kelas VIII semester genap yang layak dan dapat digunakan oleh guru SMP dalam pembelajaran matematika di kelas. Namun perangkat pembelajaran matematika model SFAE setting CTL ini memiliki kelemahan yaitu langkah-langkah SFAE dan komponen CTL sulit tampak dalam kegiatan pembelajaran di kelas dan dalam perangkatnya. Sehingga guru perlu membimbing siswa dalam proses belajar mengajar. ix

PRAKATA Puji syukur ke hadirat Allah SWT atas rahmat-nya sehingga penulis dapat menyelesaikan skripsi yang berjudul: Pengembangan Perangkat Pembelajaran Matematika Model Student Facilitator And Explaining (SFAE) setting Contextual Teaching And Learning (CTL) pada Sub Pokok Bahasan Prisma dan Limas kelas VIII Semester Genap. Skripsi ini disusun untuk memenuhi salah satu syarat kelulusan pendidikan strata satu (S1) pada Program Studi Pendidikan Matematika Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Jember. Penulis menyampaikan ucapan terima kasih kepada: 1. Dekan Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Jember; 2. Ketua Jurusan Pendidikan MIPA FKIP Universitas Jember; 3. Ketua Program Studi Pendidikan Matematika FKIP Universitas Jember; 4. Dosen pembimbing I dan Dosen pembimbing II yang telah membimbing dan mengarahkan dalam penulisan skripsi ini serta Dosen Pembimbing Akademik yang telah membimbing selama perkuliahan mulai dari semester pertama sampai semester terakhir ini; 5. Seluruh dosen Program Studi Pendidikan Matematika Universitas Jember; 6. Kepala Sekolah dan guru matematika kelas VIII A di SMP Negeri 4 Jember yang telah membantu serta memberikan pengarahan, saran dan kritik demi terselesaikannya skripsi ini; 7. Semua pihak yang telah membantu terselesaikannya skripsi ini. Penulis menerima kritik dan saran demi kesempurnaan skripsi ini. Akhirnya penulis berharap skripsi ini dapat bermanfaat. Jember, Juni 2013 Penulis x

DAFTAR ISI Halaman HALAMAN JUDUL... HALAMAN PERSEMBAHAN... HALAMAN MOTO... HALAMAN PERNYATAAN... HALAMAN PEMBIMBINGAN SKRIPSI... HALAMAN PENGAJUAN... HALAMAN PENGESAHAN... RINGKASAN... PRAKATA... DAFTAR ISI... DAFTAR TABEL... DAFTAR GAMBAR... DAFTAR LAMPIRAN... i ii iii iv v vi vii viii x xi xiv xv xvi BAB 1. PENDAHULUAN... 1 1.1 Latar Belakang... 1 1.2 Rumusan Masalah... 4 1.3 Tujuan Penelitian... 5 1.4 Manfaat Penelitian... 5 BAB 2. TINJAUAN PUSTAKA... 6 2.1 Pembelajaran Matematika... 6 2.2 Perangkat Pembelajaran... 8 2.3 Pendekatan Kontekstual... 9 2.4 Model Pembelajaran Kooperatif... 14 xi

2.5 Pembelajaran Model Student Facilitator And Explaining (SFAE) Setting Contextual Teaching and Learning (CTL)... 16 2.6 Materi Pembelajaran... 21 2.6.1 Prisma... 21 2.6.2 Limas... 22 2.7 Hasil Belajar dan Faktor-Faktor yang Mempengaruhinya 22 2.7.1 Aktivitas Siswa dan Guru... 22 2.7.2 Respon dan Minat Siswa terhadap Pembelajaran... 24 2.8 Pengembangan Perangkat Pembelajaran Model SFAE Setting CTL... 24 BAB 3. METODE PENELITIAN... 30 3.1 Jenis Penelitian... 30 3.2 Daerah dan Subjek Uji Coba... 30 3.3 Definisi Operasional... 31 3.4 Prosedur Penelitian... 32 3.4.1 Tahap Pendefinisian... 33 3.4.2 Tahap Perancangan... 35 3.4.3 Tahap Pengembangan... 36 3.4.4 Tahap Penyebaran... 37 3.5 Instrumen dan Teknik Pengumpulan Data... 39 3.6 Teknik Analisis Data... 45 3.7 Kriteria Pengembangan Perangkat Pembelajaran... 48 BAB 4. HASIL DAN PEMBAHASAN... 50 4.1 Proses Pengembangan Perangkat... 50 4.1.1 Tahap Pendefinisian... 50 4.1.2 Tahap Perancangan... 53 4.1.3 Tahap Pengembangan... 59 4.1.4 Tahap Penyebaran... 65 xii

4.2 Hasil pengembangan Perangkat Pembelajaran Matematika Model SFAE Setting CTL... 66 4.2.1 Draft I... 66 4.2.2 Draft II... 67 4.2.3 Analisis Data Uji Coba Lapangan... 71 4.3 Pembahasan... 78 BAB 5. KESIMPULAN DAN SARAN... 83 5.1 Kesimpulan... 83 5.2 Saran... 84 DAFTAR PUSTAKA... 84 LAMPIRAN... 87 xiii

DAFTAR TABEL Halaman 2.1 Sintaksis Model Pembelajaran Kooperatif... 15 2.2 Sintaksis Pembelajaran Model SFAE setting CTL... 18 3.1 Kategori Interpretasi Koefisien Korelasi Butir Soal... 42 3.2 Kategori Interpretasi Koefisien Reliabilitas... 43 3.3 Kategori Interpretasi Koefisien Validitas... 46 3.4 Kategori Klasifikasi Keaktifan Siswa... 47 3.5 Kategori Nilai Kemampuan Guru... 47 3.6 Kategori Interval Skor Penentuan Tingkat Penguasaan Siswa.. 48 4.1 Jadwal Pelaksanaan Uji Coba... 61 4.2 Tingkat Kevalidan dan Kategori... 67 4.3 Saran dan Revisi (RPP)... 68 4.4 Saran dan Revisi (LKS)... 71 4.5 Saran dan Revisi (THB)... 71 4.6 Validasi Butir Soal dan Reliabilitas Tes... 75 4.7 Tingkat Penguasaan Siswa untuk Tes Hasil Belajar... 75 4.8 Presentase Respon Siswa terhadap Perangkat Pembelajaran... 77 xiv

DAFTAR GAMBAR Halaman 2.5.1 Prisma... 22 2.5.2 Limas... 22 3.1 Diagram Pengembangan Sistem Pembelajaran Model 4-D... 38 4.1 Guru membimbing siswa mengerjakan LKS... 63 4.2 Guru memfasilitasi siswa menyimpulkan materi... 64 4.3 Siswa berdiskusi mengerjakan LKS... 65 4.4 Siswa mengerjakan tes hasil belajar (THB)... 66 4.5 Diagram batang Grafik Persentase Aktivitas Guru... 73 4.6 Diagram batang Grafik Persentase Aktivitas Siswa... 74 xv

DAFTAR LAMPIRAN Halaman Lampiran A. Matrik Penelitian... 86 Lampiran B1. RencanaPelaksanaanPembelajaran (RPP) I... 88 Lampiran B2. RencanaPelaksanaanPembelajaran (RPP) II... 97 Lampiran B3. Lembar KerjaSiswa (LKS) I... 106 Lampiran B4. Kunci Lembar KerjaSiswa (LKS) I... 113 Lampiran B5. Lembar KerjaSiswa (LKS) II... 120 Lampiran B6. Kunci Lembar KerjaSiswa (LKS) II... 125 Lampiran B7. Tes Hasil Belajar (THB)... 130 Lampiran B8. Kisi-Kisi Tes Hasil Belajar (THB)... 132 Lampiran B9. Kunci Tes Hasil Belajar (THB)... 133 Lampiran B10. Instrumen Penskoran THB... 137 Lampiran B11. Lembar Penilaian THB... 142 Lampiran B12. Maket LKS... 144 Lampiran C1. Lembar Validasi RPP... 152 Lampiran C2. Lembar Validasi LKS... 159 Lampiran C3. Lembar Validasi THB... 168 Lampiran C4. Lembar Pengamatan Aktivitas Guru... 172 Lampiran C5. Lembar Pengamatan Aktivitas Siswa... 178 Lampiran C6. Lembar Angket Respon Siswa... 184 Lampiran C7. Lembar Pedoman Wawancara... 186 Lampiran D1. Hasil Validasi (RPP)... 188 Lampiran D2. Hasil Validasi (LKS)... 190 Lampiran D3. Hasil Validasi (THB)... 192 Lampiran D4. Hasil Pengamatan Aktivitas Guru... 193 Lampiran D5. Hasil Pengamatan Aktivitas Siswa... 196 Lampiran E1. Analisis Validasi Perangkat... 198 Lampiran E2. Analisis Aktivitas Guru... 201 Lampiran E3. Analisis Aktivitas Siswa... 202 xvi

Lampiran E4. Analisis Angket Respon Siswa... 203 Lampiran E5. Analisis Validatas Butir Soal... 208 Lampiran E6. Analisis Reliabilitas THB... 210 Lampiran E7. Analisis Nilai Tingkat Penguasaan Siswa... 212 xvii