PROGRAM STUDI S1 FAKULTAS FARMASI UNIVERSITAS KATOLIK WIDYA MANDALA SURABAYA

dokumen-dokumen yang mirip
PENINGKATAN LAJU DISOLUSI PIROKSIKAM DENGAN METODE CAMPURAN INTERAKTIF MENGGUNAKAN LAKTOSA SEBAGAI PEMBAWA LARUT AIR DAN SSG SEBAGAI SUPERDISINTEGRAN

CINDY DUANTI SIMAPUTERA

OPTIMASI FORMULA TABLET PARASETAMOL DENGAN KOMBINASI Ac-Di-Sol DAN PVP K-30 MENGGUNAKAN METODE FACTORIAL DESIGN

OPTIMASI FORMULA TABLET LIKUISOLID KLORFENIRAMIN MALEAT MENGGUNAKAN XANTHAN GUM SEBAGAI POLIMER DAN PEG 400 SEBAGAI PELARUT NON VOLATILE

OPTIMASI FORMULA TABLET EKSTRAK ETANOL SALAM-SAMBILOTO MENGGUNAKAN PVP K-30 SEBAGAI PENGIKAT DAN CROSPOVIDONE SEBAGAI PENGHANCUR

OPTIMASI FORMULA ORALLY DISINTEGRATING TABLET DOMPERIDONE MENGGUNAKAN SUPERDISINTEGRANT AC-DI-SOL DAN PENGIKAT GELATIN

OPTIMASI FORMULA TABLET ASAM MEFENAMAT MENGGUNAKAN METODE FACTORIAL DESIGN

FORMULASI TABLET LIKUISOLID IBUPROFEN MENGGUNAKAN PROPILEN GLIKOL SEBAGAI PELARUT NON VOLATILE DAN PVP K-30 SEBAGAI POLIMER

BEBY YUNITA

OPTIMASI FORMULA TABLET FLOATING METFORMIN HIDROKLORIDA MENGGUNAKAN POLIMER HPMC K4M

OPTIMASI FORMULA TABLET FLOATING IBUPROFEN MENGGUNAKAN HPMC K4M AMILUM KULIT PISANG AGUNG DAN NATRIUM BIKARBONAT SEBAGAI FLOATING AGENT

OPTIMASI PERBANDINGAN KONSENTRASI CARRAGEENAN-HPMC K4M DAN MACAM PENGISI SEBAGAI MATRIK TABLET LEPAS LAMBAT IBUPROFEN

OPTIMASI AC-DI-SOL SEBAGAI DISINTEGRAN DAN PVP K-30 SEBAGAI PENGIKAT PADA TABLET SUBLINGUAL PROPANOLOL HCL

PROFIL PELEPASAN IN VITRO IBUPROFEN DALAM BENTUK TABLET LEPAS LAMBAT DENGAN MENGGUNAKAN MATRIKS GUAR GUM PADA BERBAGAI KONSENTRASI

PENGGUNAAN AVICEL PH 102/EMCOMPRESS SEBAGAI FILLER-BINDER

OPTIMASI FORMULA TABLET FLOATING METFORMIN HIDROKLORIDA MENGGUNAKAN POLIMER GUAR GUM

OPTIMASI PERBANDINGAN KONSENTRASI XANTHAN GUM- HPMC K4M SEBAGAI MATRIK TABLET LEPAS LAMBAT IBUPROFEN

OPTIMASI FORMULA TABLET EKSTRAK ETANOL SALAM- SAMBILOTO MENGGUNAKAN GELATIN SEBAGAI PENGIKAT DAN AMILUM JAGUNG SEBAGAI PENGHANCUR

OPTIMASI FORMULA TABLET LIKUISOLID KLORFENIRAMIN MALEAT MENGGUNAKAN GUAR GUM DAN TWEEN 80

OPTIMASI FORMULA ORALLY DISINTEGRATING TABLET DOMPERIDONE MENGGUNAKAN SUPERDISINTEGRANT CROSPOVIDONE DAN PENGIKAT PVP K-30

FORMULASI KAPSUL EKSTRAK LUMBRICUS RUBELLUS DENGAN AVICEL PH 101 SEBAGAI PENGISI DAN AMILUM JAGUNG SEBAGAI PENGIKAT

HENY DWI ARINI FAKULTAS FARMASI UNIKA WIDYA MANDALA SURABAYA

FAKULTAS FARMASI UNIKA WIDYA MANDALA SURABAYA

PROGRAM STUDI S1 FAKULTAS FARMASI UNIVERSITAS KATOLIK WIDYA MANDALA SURABAYA

OPTIMASI TABLET METFORMIN HCl MENGGUNAKAN AMILUM KULIT PISANG SEBAGAI PENGIKAT, SSG SEBAGAI PENGHANCUR DAN MAGNESIUM STEARAT SEBAGAI PELICIN

OPTIMASI MACAM PENGIKAT ( PVP K-30 GELATIN ) DAN MACAM PENGISI ( LAKTOSA DEKSTROSA ) DALAM FORMULA TABLET HISAP EKSRAK DAUN SIRIH MERAH

OPTIMASI SODIUM STARCH GLYCOLATE SEBAGAI DISINTEGRAN DAN AVICEL PH 101 SEBAGAI PENGIKAT DAN PENGISI PADA TABLET SUBLINGUAL PROPRANOLOL HIDROKLORIDA

PENGARUH NATRIUM LAURIL SULFAT SEBAGAI SURFAKTAN PADA DISOLUSI KETOPROFEN DALAM SEDIAAN REKTAL GEL DENGAN GELLING AGENT HPMC

PEMANFAATAN PEKTIN KULIT PISANG AGUNG SEBAGAI PENGIKAT TABLET IBUPROFEN

TEKNIK DISPERSI SOLIDA UNTUK MENINGKATKAN KELARUTAN IBUPROFEN DALAM BENTUK TABLET DENGAN MENGGUNAKAN AVICEL PH102 SEBAGAI PENGISI

OPTIMASI FORMULA TABLET LIKUISOLID KLORFENIRAMIN MALEAT MENGGUNAKAN HPMC K4M DAN TWEEN 80

FORMULASI TABLET LIKUISOLID PIROKSIKAM MENGGUNAKAN GLISERIN SEBAGAI PELARUT NON VOLATILE

UJI PELEPASAN SALBUTAMOL SULFAT DALAM SEDIAAN NASAL GEL IN-SITU DENGAN POLIMER CARBOPOL DAN XANTHAN GUM LUKAS ADI PUTRA

VALIDASI METODE PENETAPAN KADAR RESORSINOL DALAM SEDIAAN KRIM WAJAH SECARA KLT-DENSITOMETRI

OPTIMASI FORMULA TABLET FLOATING METFORMIN HCl MENGGUNAKAN HPMC K4M AMILUM KULIT PISANG AGUNG DAN NATRIUM BIKARBONAT SEBAGAI FLOATING AGENT

FORMULASI TABLET FLOATING EFERVESEN RANITIDIN HCL DENGAN KOMBINASI POLIMER PEKTIN DAN XANTHAN GUM CHRISTIAN HELVIN GUNAWAN

OPTIMASI KONSENTRASI MAGNESIUM STEARAT, AEROSIL, DAN AMILUM MANIHOT

OPTIMASI FORMULA TABLET DEKSAMETASON DENGAN CAMPURAN INTERAKTIF MENGGUNAKAN AMILUM KULIT PISANG AGUNG SEBAGAI PENGIKAT DAN SODIUM STARCH GLYCOLATE

OPTIMASI FORMULA TABLET EKSTRAK ETANOL SALAM- SAMBILOTO MENGGUNAKAN GELATIN SEBAGAI PENGIKAT DAN CROSPOVIDONE SEBAGAI PENGHANCUR

OPTIMASI FORMULA TABLET HISAP EKSTRAK RIMPANG KENCUR (Kaempferia galanga L.) MENGGUNAKAN KOMBINASI PVP K-30 DENGAN GELATIN SEBAGAI PENGIKAT

OPTIMASI PERBANDINGAN POLIMER HPMC K4M XANTHAN GUM

PENGEMBANGAN METODE PENETAPAN KADAR GLIBENKLAMID DALAM PLASMA DARAH MANUSIA SECARA IN VITRO MENGGUNAKAN KROMATOGRAFI CAIR KINERJA TINGGI

LAMPIRAN A HASIL UJI MUTU FISIK GRANUL PEMBAWA

FORMULASI KAPSUL EKSTRAK LUMBRICUS RUBELLUS DENGAN LAKTOSA SEBAGAI BAHAN PENGISI DAN PVP K-30 SEBAGAI BAHAN PENGIKAT

FORMULASI DAN UJI PELEPASAN FILM BUCCOADHESIVE ATENOLOL DENGAN POLIMER KARBOMER

FORMULASI DAN UJI PELEPASAN FILM BUCCOADHESIVE TERBUTALIN SULFAT DENGAN POLIMER CARBOMER

FORMULASI TABLET LIKUISOLID IBUPROFEN MENGGUNAKAN POLIMER HIDROFILIK HPMC K4M DAN TWEEN 80 SEBAGAI PELARUT NON VOLATILE MESSI

AMELIA PROGRAM STUDI S1 FAKULTAS FARMASI UNIVERSITAS KATOLIK WIDYA MANDALA SURABAYA

PENGARUH KOMBINASI PVP K-30 DAN AC-DI-SOL TERHADAP MUTU FISIK TABLET ANTIPIRETIK EKSTRAK DAUN KEMANGI HUTAN (Ocimum sanctum L.)

FORMULASI DAN EVALUASI TABLET BUCCOADHESIVE PROPRANOLOL HCI DENGAN MENGGUNAKAN KOMBINASI KARBOPOL 940 DAN CMC-Na

PENGEMBANGAN METODE PENENTUAN KADAR VALSARTAN DALAM PLASMA DARAH MANUSIA SECARA IN VITRO MENGGUNAKAN KROMATOGRAFI CAIR KINERJA TINGGI

FAKULTAS FARMASI UNIVERSITAS KATOLIK WIDYA MANDALA SURABAYA

FORMULASI TABLET LIKUISOLID PIROKSIKAM MENGGUNAKAN PROPILEN GLIKOL SEBAGAI PELARUT NON VOLATILE

FORMULASI TABLET LIKUISOLID PIROKSIKAM MENGGUNAKAN POLIETILEN GLIKOL 400 SEBAGAI PELARUT NON VOLATILE LIEM AGNES KRISTANTY

DAFTAR ISI HALAMAN JUDUL... HALAMAN PENGESAHAN... SURAT PERNYATAAN... MOTTO DAN PERSEMBAHAN... KATA PENGANTAR... DAFTAR ISI... vii DAFTAR TABEL...

PROFIL PELEPASAN IN VITRO TEOFILIN DALAM TABLET LEPAS LAMBAT DENGAN MENGGUNAKAN MATRIKS NATRIUM ALGINAT PADA BERBAGAI KONSENTRASI

APRIALIA RIESIANE HARIYANTO

PENGARUH PENAMBAHAN BERBAGAI KONSENTRASI PEG 6000 TERHADAP LAJU PELARUTAN DISPERSI SOLIDA KETOPROFEN-PEG 6000 YANG DIPREPARASI DENGAN METODE PELARUTAN

PENGARUH PENAMBAHAN PROPILEN GLIKOL TERHADAP KELARUTAN KETOPROFEN DALAM SEDIAAN GEL REKTAL SILVYA SUWANDANI

OPTIMASI KONSENTRASI MAGNESIUM STEARAT, TALK DAN SODIUM STARCH GLYCOLATE

OPTIMASI FORMULA TABLET EKSTRAK ETANOL SALAM- SAMBILOTO MENGGUNAKAN PVP K-30 SEBAGAI PENGIKAT DAN AMILUM JAGUNG SEBAGAI PENGHANCUR

FORMULASI ODT DIMENHIDRINAT DENGAN TEKNIK LIKUISOLID MENGGUNAKAN FLOCEL, LAKTOSA, AMILUM KULIT PISANG AGUNG, DAN CROSPOVIDONE SEBAGAI BAHAN KO-PROSES

OPTIMASI PERBANDINGAN POLIMER HPMC K4M GUAR GUM DAN KONSENTRASI ASAM TARTRAT DALAM TABLET LEPAS LAMBAT KAPTOPRIL MENGGUNAKAN METODE FAKTORIAL DESIGN

OPTIMASI FORMULA TABLET EKSTRAK DAUN SIRSAK (Annona muricata L.) MENGGUNAKAN PVP K-30 SEBAGAI PENGIKAT DAN AC-DI-SOL SEBAGAI PENGHANCUR

PENGARUH MATRIKS HIDROKSI PROPIL METIL SELULOSA TERHADAP PROFIL PELEPASAN IN VITRO SALBUTAMOL DALAM BENTUK TABLET LEPAS LAMBAT

PROFIL PELEPASAN IN VITRO KETOPROFEN DALAM TABLET LEPAS LAMBAT DENGAN MENGGUNAKAN MATRIKS GUAR GUM PADA BERBAGAI KONSENTRASI

PREPARASI DAN EVALUASI HIDROGEL NATRIUM DIKLOFENAK DENGAN CHITOSAN DAN NATRIUM ALGINAT

EFEK BAKTERISID DARI BERBAGAI KONSENTRASI MINYAK CENGKEH DALAM SEDIAAN OBAT KUMUR DENGAN TWEEN 80 SEBAGAI SURFAKTAN TERHADAP STREPTOCOCCUS MUTANS

PROGRAM STUDI S1 FAKULTAS FARMASI UNIVERSITAS KATOLIK WIDYA MANDALA SURABAYA

PENGARUH MATRIKS SCMC TERHADAP LAMA MENGAPUNG-MENGEMBANG DAN DISOLUSI PADA TABLET EFFERVESCENT LEPAS LAMBAT RANITIDIN HCL

FORMULASI TABLET FLOATING EFERVESEN RANITIDIN HCL DENGAN KOMBINASI POLIMER XANTHAN GUM GUAR GUM FENNY TENOJAYA

LAMPIRAN A HASIL UJI MUTU FISIK GRANUL PEMBAWA. Pengujian Formula 1 Formula 2 Formula 3 Formula 4 32,67 ± 0,37

PROFIL PELEPASAN IN VITRO PROPANOLOL HCl DALAM TABLET LEPAS LAMBAT DENGAN MATRIKS ETIL SELULOSA PADA BERBAGAI KONSENTRASI

OPTIMASI KARBOKSIMETILSELULOSA NATRIUM SEBAGAI MATRIKS DAN TWEEN 60 SEBAGAI ENHANCER

VALIDASI METODE IDENTIFIKASI DAN PENETAPAN KADAR SILDENAFIL SITRAT DALAM SEDIAAN PERMEN KARET CINTA SECARA KLT-DENSITOMETRI YULIANI SO

OPTIMASI FORMULA TABLET SALUT ENTERIK EKSTRAK KELOPAK BUNGA ROSELLA (Hibiscus sabdariffa L.) PUTRI RORY RACHMADHANI

PENGARUH HPMC DAN PROPILEN GLIKOL TERHADAP TRANSPOR TRANSDERMAL PROPRANOLOL HCl DALAM SEDIAAN MATRIKS PATCH DENGAN METODE DESAIN FAKTORIAL

NOVITA SURYAWATI

PENGARUH MATRIKS ETIL SELULOSA TERHADAP PROFIL PELEPASAN IN VITRO METFORMIN HIDROKLORIDA DALAM BENTUK TABLET LEPAS LAMBAT

LAPORAN PRAKTEK KERJA PROFESI APOTEKER DI PT. INTERBAT JL. HR MOCHAMAD MANGUNDIPROJO NO. 1 BUDURAN, SIDOARJO 31 AGUSTUS OKTOBER 2015

FORMULA TABLET SALUT FILM EKSTRAK KULIT BUAH DELIMA PUTIH (Punica granatum) MENGGUNAKAN KOLLICOAT PROTECT SEBAGAI PENYALUT STEFANY LUKE

FRAKSINASI DAN IDENTIFIKASI SENYAWA ANTIOKSIDAN PADA EKSTRAK ETANOL DAUN SIRSAK (Annona muricata L.) SECARA KROMATOGRAFI KOLOM

KATA PENGANTAR. kehadirat Allah SWT, karena berkat rahmat dan karunia-nya penulis dapat

PRASILIA NOERICA

LAPORAN PRAKTEK KERJA PROFESI APOTEKER DI PT. INTERBAT JL. HR. MOCHAMAD MANGUNDIPROJO NO. 1 BUDURAN-SIDOARJO (31 AGUSTUS 23 OKTOBER 2015)

UJI EFEK DIURETIK EKSTRAK DAUN SAWI PUTIH (BRASSICA CHINENSIS L.) PADA TIKUS PUTIH JANTAN GALUR WISTAR

PENENTUAN NILAI PKA DARI SENYAWA ASAM 4-(KLOROMETIL)BENZOIL SALISILAT

LAPORAN PRAKTEK KERJA PROFESI APOTEKER DI APOTEK KIMIA FARMA 603 JL. AHMAD YANI NO. 119 SIDOARJO (22 JULI 24 AGUSTUS 2015)

PENETAPAN KADAR CAMPURAN PARASETAMOL DAN IBUPROFEN PADA SEDIAAN TABLET SECARA SPEKTROFOTOMETRI DERIVATIF DENGAN ZERO CROSSING SKRIPSI

OPTIMASI PENYALUT TABLET SALUT ENTERIK EKSTRAK AIR KERING BUAH APEL (MALUS DOMESTICA L.) DENGAN PENYALUT EUDRAGIT L-100 DAN PLASTISAISER GLISEROL

PENENTUAN NILAI PKA DARI SENYAWA ASAM 3-KLOROBENZOIL SALISILAT

PENGARUH PENGGUNAAN KAPSUL VITAMIN E TERHADAP TERJADINYA INTERFERENSI PADA PENETAPAN KADAR PROTEIN MENGGUNAKAN METODE LOWRY SKRIPSI

LAPORAN PRAKTEK KERJA PROFESI APOTEKER DI PT. SURYA DERMATO MEDICA LABORATORIES JL. RUNGKUT INDUSTRI III/31 SURABAYA (1 AGUSTUS 31 AGUSTUS 2016)

PENGARUH MATRIKS GUAR GUM TERHADAP PROFIL PELEPASAN IN VITRO NIFEDIPIN DALAM BENTUK TABLET LEPAS LAMBAT

PROFIL PELEPASAN METRONIDAZOL DARI MATRIKS KALSIUM ALGINAT-KITOSAN

OPTIMASI FORMULA TABLET FLOATING KAPTOPRIL MENGGUNAKAN HPMC K4M - AMILUM KULIT PISANG AGUNG DAN NATRIUM BIKARBONAT SEBAGAI FLOATING AGENT

SKRIPSI SANASHTRIA PRATIWI K Oleh :

PROGRAM EKSTENSI SARJANA FARMASI FAKULTAS FARMASI UNIVERSITAS SUMATERA UTARA MEDAN 2016

LAPORAN PRAKTER KERJA PROFESI APOTEKER DI PT. INTERBAT JL. H. R. MOCH MANGUNDIPROJO NO.1 SIDOARJO 30 NOVEMBER 04 DESEMBER 2015 PERIODE XLV

OPTIMASI FORMULA PENYALUT TABLET SALUT ENTERIK EKSTRAK TOMAT (Lycopersicum esculentum Mill.) ALBERT SATRYA PRATAMA

Transkripsi:

PENINGKATAN LAJU DISOLUSI PIROKSIKAM DENGAN METODE CAMPURAN INTERAKTIF MENGGUNAKAN LAKTOSA SEBAGAI PEMBAWA LARUT AIR DAN VIVASOL SEBAGAI SUPERDISINTEGRAN YASINTA NINGSIH WAJU 2443010061 PROGRAM STUDI S1 FAKULTAS FARMASI UNIVERSITAS KATOLIK WIDYA MANDALA SURABAYA 2014

ABSTRAK PENINGKATAN LAJU DISOLUSI PIROKSIKAM DENGAN METODE CAMPURAN INTERAKTIF MENGGUNAKAN LAKTOSA SEBAGAI PEMBAWA LARUT AIR DAN VIVASOL SEBAGAI SUPERDISINTEGRAN Yasinta Ningsih Waju 2443010061 Hampir 40% obat yang ditemukan adalah obat dengan kelarutan buruk dalam air, sehingga dapat mempengaruhi bioavaibilitas obat, contohnya adalah Piroksikam. Campuran interaktif adalah suatu metode untuk meningkatkan laju disolusi obat dan dapat digunakan untuk obat dengan dosis rendah, serta homogenitas selama proses dapat ditingkatkan. Penelitian ini bertujuan untuk mengetahui pengaruh jumlah laktosa sebagai pembawa larut air dan jumlah Vivasol sebagai superdisintegran serta interaksi keduanya terhadap mutu fisik granul pembawa, serta rancangan komposisi formula optimum campuran interaktif yang menggunakan laktosa dan vivasol terhadap peningkatan laju disolusi piroksikam. Penelitian ini menggunakan metode Faktorial Design dengan dilakukan optimasi terhadap dua faktor yaitu jumlah laktosa sebagai pembawa larut air dan jumlah vivasol sebagai superdisintegran dengan menggunakan program Design Expert terhadap respon sudut diam, Hausner ratio, Carr s Index, dan ukuran partikel. Formula optimum dapat diperoleh dengan menggunakan laktosa 7,5 g dan vivasol 136,5 g, yang akan memberikan hasil secara teoritis sudut diam 29,64 ; Hausner ratio 1,2033; Carr s Index 16,96 %; dan ukuran partikel 208,513 µm. Campuran interaktif dengan granul pembawa dapat meningkatkan laju disolusi piroksikam dan meningkatkan homogenitas campuran interaktif. Kata kunci : Piroksikam, Campuran Interaktif, Disolusi, Laktosa, Vivasol i

ABSTRACT DISSOLUTION RATE ENHANCEMENT OF PIROXICAM USING INTERACTIVE MIXTURE OF LACTOSE AS A WATER SOLUBLE CARRIER AND VIVASOL AS A SUPERDISINTEGRANT Yasinta Ningsih Waju 2443010061 Nearly 40 % of the drugs were found was a poorly drug solubility in water so it can affect the bioavaibilitas of drug, for example is piroxicam. Interactive mixture is a method that can be used to improve the dissolution rate of the drug and can be used for drugs with a low dose, and homogeneity during the process can be improved. The purpose of this study was to determine the effect of amount of lactose as a water soluble carrier and the amount of vivasol as a superdisintegrant as well as their interaction to the physical properties of the carrier granule, and the design of the composition optimum formula that use lactose and vivasol to increase dissolution rate of piroxicam. This study used a factorial design to the optimization of two factors are the amount of lactose as a water soluble carrier and amount of vivasol as a superdisintegrant, using Design Expert program on the response of angle of repose, Hausner ratio, Carr's index, and particle size. The optimum formula can be obtained by using lactose 7.5 g and vivasol 136.5 g, which will provide theoretical result of angle of repose 29.64 ; Hausner Ratio 1.2033; Carr s Index 16.96%; and particle size 208.513µm. An interactive mixture with carrier granule can improve the dissolution rate of piroxicam and increase the homogeneity of interactive mixture. Key words : Piroxicam, Interactive mixture, Dissolution, Lactose,Vivasol ii

KATA PENGANTAR Puji dan syukur saya haturkan kepada Tuhan Yang Maha Esa, karena berkat bimbingan dan bantuan-nya penulis dapat menyelesaikan skripsi dengan judul : Peningatan Laju Disolusi Piroksikam dengan Metode Campuran Interaktif Menggunakan Laktosa sebagai Pembawa Larut Air dan Vivasol sebagai Superdisintegran tepat waktu. Penelitian ini merupakan salah satu persyaratan kelulusan untuk mendapatkan gelar Sarjana Farmasi Universitas Katolik Widya Mandala Surabaya. Menyadari bahwa tanpa bantuan berbagai pihak, saya tidak bisa menyelesaikan skripsi ini tepat waktu, maka saya ingin mengucapkan terima kasih yang sebesar-besarnya kepada Yang Terhormat : 1. Ibu Lannie Hadisoewignyo, S.Si., M.Si., Apt. selaku dosen pembimbing I yang telah banyak membantu membimbing dan memberikan motivasi dan semangat dalam menyelesaikan skripsi ini. 2. Ibu Senny Y. Esar, S.Si., M.Si., Apt. selaku dosen pembimbing II yang telah membimbing selama penyelesaian skripsi ini. 3. Bapak Drs. Teguh Widodo, M.Si., Apt. selaku dosen penguji yang telah memberikan masukkan dalam menyelesaikan skripsi ini. 4. Bapak Henry Kurnia Setiawan, M.Si., Apt. selaku dosen penguji yang telah memberikan masukkan dalam menyelesaikan skripsi ini. 5. Bapak Kuncoro Foe, Ph.D., G.Dip.Sc., Drs., Apt. selaku rektor Universitas Katolik Widya Mandala Surabaya. 6. Ibu Martha Ervina, S.Si., M.Si., Apt. selaku dekan Fakultas Farmasi Universitas Katolik Widya Mandala Surabaya. 7. Kedua orang tua tercinta yaitu bapak Bonefasius Jackson Waju dan ibu Maria Magdalena Ai Ceng yang telah memberikan semangat dan doa serta dukungan selama penyelesaian skripsi ini. iii

8. Keempat saudara tersayang Charly Waju, Yun Waju, Chandra Waju dan Hesty Waju yang telah memberikan semangat serta dukungan selama penyelesaian skripsi ini. 9. Kepada laboran Pak Samsul yang telah sangat banyak membantu dalam menyelesaikan skripsi ini. 10. Kepada Laboran Mas Anto yang selalu siap sedia untuk print naskah proposal dan skripsi. 11. Kepada teman-teman seperjuangan Leony Yuliati Hartawan, Cindy Duanti, dan Stevanus William yang selalu bersama-sama dalam suka dan duka saat menyelesaikan skripsi ini. 12. Kepada sahabat-sahabat terbaik Sari Safitri, Melody Noviana, Ie Jenifer Sutanto, yang selalu membantu memberikan semangat dan selalu mendengar suka duka saya selama menyelesaikan skripsi ini. 13. Kepada berbagai pihak yang telah memberikan semangat, dukungan, bantuan moril maupun material dalam menyelesaikan skripsi ini. Semoga segala bantuan dan dukungan yang telah diberikan mendapat balasan dari Tuhan Yang Maha Esa. Menyadari akan kekurangan dalam skripsi ini, penulis sangat mengharapkan kritik dan saran yang membangun. Akhir kata semoga skripsi ini berguna bagi semua pihak. Penulis, Surabaya, Desember 2013 iv

DAFTAR ISI ABSTRAK... ABSTRACT... KATA PENGANTAR... DAFTAR ISI... DAFTAR LAMPIRAN... DAFTAR TABEL... DAFTAR GAMBAR... BAB Halaman 1 PENDAHULUAN... 1 2 TINJAUAN PUSTAKA... 5 2.1 Tinjauan tentang Campuran Interaktif... 5 2.2 Metode Pembuatan Campuran Interaktif... 5 2.2.1. Pencampuran kering... 5 2.2.2. Triboelektrifikasi... 6 2.2.3. Penggilingan... 6 2.2.4. Adhesi... 6 2.2.5. Coating... 6 2.2.6. Fluidisasi... 6 2.3 Proses dalam Pembuatan Campuran Interaktif... 7 2.4 Faktor yang Mempengaruhi Sifat Fisik dan Homogenitas Campuran Interaktif... 8 2.4.1. Ukuran partikel... 8 2.4.2. Bentuk partikel... 8 2.4.3. Tarik menarik partikel... 9 i ii iii v x xi xiii v

Halaman 2.4.4. Kristalinitas... 9 2.4.5. Sifat permukaan... 9 2.4.6. Kelembaban... 9 2.4.7. Jumlah bahan... 10 2.4.8. Penambahan komponen lain... 10 2.4.9. Waktu pencampuran... 10 2.4.10. Penanganan campuran interaktif... 10 2.5 Superdisintegran... 11 2.5.1. Pembengkakan (swelling)... 11 2.5.2. Aksi porositas dan kapiler (wicking)... 11 2.5.3. Gaya tolak-menolak partikel... 12 2.5.4. Deformasi... 12 2.5.5. Reaksi enzimatik... 13 2.6 Surfaktan... 14 2.7 Tinjauan tentang Bahan yang digunakan... 15 2.7.1. Piroksikam... 15 2.7.2. Vivasol... 17 2.7.3. Laktosa monohidrat... 17 2.7.4. Sodium lauryl sulfate... 18 2.7.5. Polyvinylpyrrolidone K-30 (PVP K-30)... 19 2.8 Karakterisasi... 20 2.8.1. Disolusi... 20 2.8.2. Efisiensi Disolusi... 22 2.8.3. Pengujian granul pembawa... 22 2.8.4. Sieving... 25 2.8.5. Desain faktorial... 26 vi

Halaman 2.9 Penelitian Terdahulu... 28 3 METODE PENELITIAN... 31 3.1 Alat dan Bahan Penelitian... 31 3.1.1. Alat... 31 3.1.2. Bahan... 31 3.2 Tahapan Penelitian... 31 3.2.1. Rancangan penelitian... 31 3.2.2. Pembuatan media disolusi... 32 3.3 Pembuatan Granul Pembawa... 32 3.4 Evaluasi Granul Pembawa... 33 3.4.1. Sudut diam (derajat)... 33 3.4.2. Indeks kompresibilitas / Carr s Index (%)... 34 3.4.3. Hausner ratio... 35 3.4.4. Ukuran partikel menggunakan pengayak bertingkat (sieving)... 35 3.5 Pembuatan Campuran Interaktif Piroksikam... 35 3.6 Studi Scanning Electron Microscopy (SEM)... 36 3.7 Pembuatan Kurva Baku Piroksikam... 36 3.7.1. Pembuatan larutan baku induk... 36 3.7.2. Pembuatan larutan baku piroksikam... 36 3.7.3. Penentuan panjang gelombang maksimum... 37 3.7.4. Pembuatan kurva baku... 37 3.8 Validasi Metode Penetapan Kadar Piroksikam... 37 3.8.1. Linearitas... 37 3.8.2. Akurasi... 38 3.8.3. Presisi... 39 vii

Halaman 3.9 Penetapan Kadar Campuran Interaktif Piroksikam... 39 3.10 Validasi Metode Uji Disolusi... 40 3.10.1. Akurasi... 40 3.10.2. Presisi... 40 3.11 Uji Disolusi... 41 3.12 Pelepasan Obat... 41 3.13 Analisis Data... 41 3.14 Skema kerja... 43 4 HASIL PERCOBAAN DAN BAHASAN... 44 4.1 Hasil Penentuan Panjang Gelombang Serapan Maksimum... 44 4.2 Hasil Scan Blangko dalam Larutan HCl 0,1 M... 44 4.3 Hasil Uji Linieritas Larutan Piroksikam dalam HCl 0,1 M... 45 4.4 Hasil Uji Mutu Fisik Granul Pembawa... 46 4.5 Optimasi Granul Pembawa dengan Metode Factorial Design... 48 4.6 Hasil Optimasi Granul Pembawa dengan Menggunakan Program Design Expert... 48 4.6.1. Sudut Diam... 48 4.6.2. Carr s Index... 49 4.6.3. Hausner Ratio... 51 4.6.4. Ukuran Partikel... 51 4.7 Perbandingan Hasil Percobaan dan Teoritis dari Design Expert... 55 4.8 Hasil Oneway ANOVA Terhadap Mutu Fisik Granul Pembawa... 56 4.8.1. Sudut Diam... 56 viii

Halaman 4.8.2. Carr s Index... 56 4.8.3. Hausner Ratio... 56 4.8.4. Ukuran Partikel... 57 4.9 Hasil Uji Mutu Granul Pembawa Formula Optimum 57 4.10 Hasil Foto SEM... 58 4.11 Validasi Penetapan Kadar... 59 4.11.1. Hasil Uji Akurasi dan Presisi Piroksikam dalam HCl 0,1 M... 59 4.11.2. Hasil Uji Penetapan Kadar dan Homogenitas Piroksikam dalam Campuran Interaktif dengan Granul Pembawa... 60 4.11.3. Hasil Uji Penetapan Kadar dan Homogenitas Piroksikam dalam Campuran Interaktif Tanpa Granul Pembawa... 61 4.11.4. Hasil Uji Penetapan Kadar Piroksikam dalam Kapsul Konvensional... 62 4.12 Hasil Uji Disolusi... 63 4.12.1. Hasil Uji Akurasi dan Presisi Piroksikam dalam HCl 0,1 M... 63 4.12.2. Hasil Disolusi... 64 4.12.3. Efisiensi Disolusi... 65 5 KESIMPULAN DAN SARAN... 67 5.1 Kesimpulan... 67 5.2 Saran... 67 DAFTAR PUSTAKA... 68 LAMPIRAN... 72 ix

DAFTAR LAMPIRAN Lampiran Halaman A Hasil Uji Mutu Fisik Granul Pembawa... 72 B Hasil Penetapan Kadar dan Disolusi... 78 C Cara Perhitungan... 83 D Hasil Uji Statistik... 87 E Gambar dan Tabel... 92 x

DAFTAR TABEL Tabel Halaman 2.1 Hubungan antara sifat alir dan sudut diam, Carr s Index, dan Hausner ratio... 24 2.2 Desain faktorial 2 2... 27 2.3 Formula campuran interaktif piroksikam... 28 3.1 Komposisi vivasol dan laktosa berdasarkan desain faktorial 2 2... 33 3.2 Komposisi granul pembawa... 33 3.3 Larutan baku kerja piroksikam... 37 3.4 Kriteria penerimaan pada akurasi... 38 3.5 Uji akurasi pada penetapan kadar piroksikam... 38 3.6 Uji akurasi pada disolusi... 40 4.1 Uji linieritas larutan piroksikam dalam HCl 0,1 M yang diamati pada panjang gelombang 242 nm... 45 4.2 Hasil uji mutu fisik granul pembawa... 46 4.3 Rangkuman data hasil percobaan dalam design expert... 48 4.4 Persyaratan yang ditentukan untuk mendapatkan area optimum... 53 4.5 Hasil solusi granul pembawa optimum dengan design expert... 54 4.6 Perbandingan antara hasil percobaan dan hasil teoritis... 55 4.7 Hasil uji mutu fisik granul pembawa formula optimum... 57 4.8 Hasil uji akurasi dan presisi piroksikam dalam HCl 0,1M... 59 4.9 Hasil uji penetapan kadar piroksikam dalam campuran interaktif dengan granul pembawa... 60 4.10 Hasil uji penetapan kadar piroksikam dalam campuran interaktif tanpa granul pembawa... 61 xi

Tabel Halaman 4.11 Hasil uji penetapan kadar piroksikam dalam kapsul konvensional... 62 4.12 Hasil uji akurasi dan presisi disolusi campuran interaktif piroksikam dalam HCl 0,1M... 63 4.13 Persen jumlah piroksikam yang terlepas... 64 4.14 Rata-rata persen efisiensi disolusi... 66 xii

DAFTAR GAMBAR Gambar Halaman 2.1 Beberapa tahap proses campuran interaktif... 8 2.2 Mekanisme kerja wicking dan swelling... 12 2.3 Mekanisme deformasi dan tolak-menolak... 13 2.4 Mekanisme disintegrasi... 13 2.5 Struktur kimia piroksikam... 15 2.6 Struktur dasar Croscarmellose sodium... 17 2.7 Struktur laktosa monohidrat... 18 2.8 Struktur natrium lauril sulfat... 18 2.9 Struktur Polyvinylpyrrolidone... 19 2.10 Model lapisan difusi... 20 2.11 Model barier antarmuka... 20 2.12 Model Danckwerts... 21 2.13 Profil disolusi menurut Khan dan Rhodes... 22 2.14 Sudut diam... 23 4.1 Spektrum serapan piroksikam dalam HCl 0,1 M... 44 4.2 Kurva hubungan korelasi antara kosentrasi dengan absorbansi piroksikam dalam HCl 0,1 M pada panjang gelombang 242 nm... 46 4.3 Contour plot sudut diam granul pembawa... 49 4.4 Contour plot Carr s Index granul pembawa... 50 4.5 Contour plot Hausner Ratio granul pembawa... 51 4.6 Contour plot ukuran partikel granul pembawa... 52 4.7 Superimposed Contour plot granul pembawa... 53 4.8 Foto SEM campuran interaktfif piroksikam... 58 xiii

Gambar Halaman 4.9 Profil pelepasan piroksikam... 65 xiv