SOSIOLOGI DAN ANTROPOLOGI FEM3313 INSTITUSI KELUARGA DAN PERKAHWINAN KULIAH MINGGU 7
PENGENALAN Unit terkecil masyarakat ialah individu, dan kelompok asas yang terdekat ialah keluarga. Keluarga penting: kontak terawal, pengaruh yang kuat dalam personaliti. Fungsi keluarga penuhi: Keperluan biologi, Keperluan kasih sayang, Keperluan mendapatkan zuriat, Keperluan ekonomi. Keluarga terbentuk melalui institusi perkahwinan.
KONSEP FAMILI Banyak definisi tentang keluarga. Kelompok bio-sosial yang telah dilembagakan / diinstitusikan. Bio kelompok haiwan biologi (hubungan biologi) Sosial hubungan antara manusia (bapa, isteri, anak) yang diakui sah oleh masyarakat; dan ada status dan rol. Diinstitusikan pembentukan melalui cara yang disahkan oleh masyarakat. (contoh: dalam masyarakat Melayu, bagaimana prosesnya yang diterima umum - nikah?) Bagaimana pula dalam masyarakat di mana ada lelaki dan perempuan yang tinggal bersama dan melahirkan anak adakah ianya dikonsepkan sebagai keluarga? Di Malaysia, adakah ianya dianggap keluarga? Terdapat definisi: kelompok manusia yang terdiri daripada lelaki dan perempuan dan anak-anak yang ditinggal di bawah satu bumbung.
FUNGSI FAMILI PEMBIAKAN PEWARISAN PENJAGAAN FUNGSI KELUARGA KASIH SAYANG SOSIALISASI
HUBUNGAN DALAM KALANGAN AHLI FAMILI Hubungan konjugal (perkelaminan) Hubungan Suami isteri Hubungan darah (Ibu-anak; cucu-datuk; anak saudara mak cik) Hubungan afinal (semenda) Hubungan bisan; hubungan biras; hubungan mertua dengan menantu; adik dengan kakak ipar. Cuba huraikan/senaraikan gelaran-gelaran dalam hubungan tersebut, seperti pak cik, pak teh, pak lang.
JENIS KELOMPOK FAMILI 1. FAMILI ASAS (NUKLEAR) Suami dan isteri serta anak-anak (yang belum berkahwin) tinggal di bawah satu bumbung. Seseorang yang telah berkahwin adalah mempunyai dua famili: Famili orientasi famili asal di mana beliau dilahirkan/dioreintasikan. Anggotanya ibu bapanya dan adik beradik yang lain. Famili prokreasi famili yang beliau bentuk melalui perkahwinannya. Anggotanya, isteri/suami serta anak-anaknya. Jenis yang biasa terdapat dalam masyarakat moden.
2. FAMILI GABUNGAN JENIS KELOMPOK FAMILI Terdiri dua atau lebih famili asas yang tinggal di bawah satu bumbung. Ibu bapa asal famili-famili ini sudah tiada lagi. Salah satu daripadanya mengetuai keluarganya (lelaki atau perempuan). Famili bergabung fraternal kedua-dua (atau lebih) lelaki/suami adalah adik beradik Famili bergabung sororal kedua-dua (atau lebih) perempuan adalah lelaki.
3. FAMILI LUASAN Sepasang suami isteri serta anak/anak-anak yang telah berkahwin tinggal di bawah satu bumbung. dalam sebuah rumah terdapat beberapa famili asas. Biasa terdapat dalam masyarakat pertanian, tradisi. Faktor: ekonomi (elak pembahagian harta); sosial (keperluan orang tua untuk jaga anak etc.). Jelaskan faktor lain lagi. JENIS KELOMPOK FAMILI
JENIS KELOMPOK FAMILI 4. FAMILI POLIGAMI SEKEDIAMAN Wujud akibat perkahwinan poligami. Famili poligami sekediaman Poligini seorang lelaki kahwin dua atau lebih perempuan dan mereka (isteri-isteri) dan anakanak tinggal sebumbung. Famili poligami sekediaman poliandri seorang perempuan kahwin dua atau lebih lelaki, dan mereka (suami-suami) dan anak-anak tinggal sebumbung.
PERKAHWINAN Konsep: merujuk kepada satu bentuk hubungan secara realtifnya setabil antara seorang lelaki dengan seorang perempuan, yang dibenarkan (sahkan) oleh masyarakat.
BAGAIMANA UPACARA PERKAHWINAN DIADAKAN? Berbeza dari masyarakat ke masyarakat, melibatkan kewangan, masa dan tenaga. Melibatkan adat resam dan upacara tertentu, dan upacara keagamaan.
Perkahwinan melibatkan upacara amal (rituals), dan berbeza-beza mengikut masyarakat. UPACARA PERKAHWINAN Masyarakat Melayu? Cina? India? Masyarakat Taramiut? Masyarakat Trobriand? Masyarakat Kwoma?
ASPEK EKONOMI DALAM PERKAHWINAN Hubungan sosial kadang kala diikuti juga oleh hubungan/transaksi kewangan (barangan). Harga pengantin perempuan hadiah berbentuk barangan diberi kepada pihak perempuan. Perkhidmatan untuk bakal mertua bakal pengantin lelaki dikehendaki berkhidmat dengan bakal mertuanya. Pertukaran hadiah antara keluarga bakal pasangan pengantin. Mas kawin (dowri) pemberian barangan/wang keluarga pengantin perempuan kepada keluarga pengantin lelaki.
KESEJAGATAN SUMBANG MAHRAM (INCEST TABOO) Larangan perkahwinan antara mereka yang ada ikatan darah (adik beradik; datuk cucu) (incest taboo). Mengapa? Teori kebiasaan zaman kanak-kanak. Teori psikoanalisis Freud. Teori kehancuran famili. Teori kerjasama. Teori pembiakan dalaman.
PERATURAN PEMILIHAN PASANGAN Siapakah yang menjadi pilihan untuk pasangan isteri/suami? Sesetengah masyarakat telah menentukan siapa yang boleh menjadi isteri/suami seseorang. A. Perkahwinan diatur: diatur sejak kecil, adat Hindu di India, Cina dan Jepun (untuk pastikan hubungan kedua keluarga terjalin erat) B. Eksogami dan endogamy i. Eksogami pasangan di luar daripada kerabat sendiri ii. Endogami pasangan daripada dalam kerabat sendiri C. Perkahwinan pupu i. Perkahwinan pupu-silang emak dan ayah adik beradik ii. Perkahwinan pupu-selari bapa dan bapa, atau emak dan emak adik beradik.
PERATURAN PEMILIHAN PASANGAN D. Perkahwinan Levirat dan Sororat i. Perkahwinan levirat lelaki dikehendaki berkahwin dengan janda mendiang abangnya. ii. Perkahwinan sororat seorang perempuan dikehendaki berkahwin dengan bekas suami mendiang kakaknya. (Melayu salin tikar).
BENTUK-BENTUK PERKAHWINAN 1. Monogami seorang suami berkahwin dengan seorang isteri. 2. Poligami poligini dan poliandri. i. Poligini seorang lelaki berkahwinan dengan lebih seorang perempuan secara serentak. Faktor: tanda status, mengumpul istedri yang ramai; bilangan wanita yang ramai. ii. Poligini sororal isteri-isteri terdiri daripada adik beradik. Poliandri seorang perempuan berkahwin dengan beberapa orang lelaki secara serentak. Faktor: kurang wanita; harta tidak berpecah. Poliandri adelfik suami-suami itu terdiri daripada adik beradik. 3. Cenogami perkahwinan kelompok, dinama sekumpulan lelaki berkahwin dengan sekumpulan perempuan; isteri-isteri dan suami-suami dikongsi bersama.
PERATURAN TEMPAT TINGGAL SELEPAS KAHWIN Patrilokal pasangan tinggal dengan famili sebelah suami. Matrilokal pasangan tinggal dengan famili sebelah isteri. Neolokal pasangan tinggal berasingan daripada kedua-dua famili isteri atau suami. Avunkolokal pasangan tinggal bersama dengan keluarga bapa saudara sebelah isteri.
NISAB KETURUNAN DAN KEPUSAKAAN Patrilineal keturunan melalui nisab bapa. Matrilineal keturunan melalui nisab ibu. Bilateral/ambilateral keturunan daripada kedua-dua nisab.
PERUBAHAN DALAM INSTITUSI FAMILI/PERKAHWINAN Akibat daripada pemodenan Fungsi famili semakin lemah Famili luasan semakin berkurangan (lebih kepada nuklear famili) Pemilihan jodoh lebih bersifat eksogami Love marriage dan bukan arrange marriage lebih dominasi Wanita lebih menumpu kepada kerjaya dan bukan perkahwinan (nilai berubah).
MASALAH INSTITUSI FAMILI DAN PERKAHWINAN 1. Pembubaran famili caranya berbeza (bercerai). Sebabnya: Pengikatan fahaman individualistik. Cinta romatik menurun Wanita kurang bergantung kepada lelaki Banyak masa di luar rumah hidup lebih menekan. Perceraian menjadi lebih lumrah diterima sosial Prosedur cerai mudah, melalui undang-undang. 2. Keganasan famili sekarang sudah menjadi urusan negara bukan lagi peribadi (dalam rumah tangga). 3. Alternatif bentuk famili Sudah ramai ibu/bapa tunggal Meningkatnya fenomena lelaki dan perempuan tinggal bersama - bersedudukan (cohabitation) Meningkatnya homaseksual (gays dan lesbian) Ramai yang tidak mahu berkahwin.
Terima Kasih