PENGUJIAN KOLEKTOR SURYA PLAT DATAR UNTUK PEMANAS AIR LAUT DENGAN MEMBANDINGKAN PERFORMANSI KACA SATU DENGAN KACA BERLAPIS KETEBALAN 5MM SKRIPSI

dokumen-dokumen yang mirip
RANCANG BANGUN KOLEKTOR SURYA PLAT DATAR UNTUK PEMANAS AIR DENGAN KACA BERLAPIS KETEBALAN 5MM SKRIPSI

RANCANG BANGUN PROTOTIPE ALAT PEMANAS AIR TENAGA SURYA SISTEM PIPA PANAS

ANALISA KOMPONEN KOLEKTOR PADA MESIN PENDINGIN SIKLUS ADSORPSI TENAGA SURYA DENGAN VARIASI SUDUT KOLEKTOR 0 0 DAN 30 0

RANCANG BANGUN DAN ANALISA KOLEKTOR SURYA TIPE PLAT DATAR BERSIRIP UNTUK PENGHASIL PANAS PADA PENGERING HASIL PERTANIAN DAN PERKEBUNAN

KAJIAN EXPERIMENTAL KOLEKTOR SURYA PRISMATIK DENGAN VARIASI JARAK KACA TERHADAP PLAT ABSORBER MENGGUNAKAN SISTEM TERTUTUP UNTUK PEMANAS AIR

PENGUJIAN PERFORMANSI MESIN PENGERING TENAGA SURYA DENGAN MENGGUNAKAN KOLEKTOR BERSIRIP DAN PRODUK YANG DIKERINGKAN CABAI MERAH

PENGUJIAN KOMPOR SURYA TIPE KOTAK DILENGKAPI ABSORBER MIRING

STUDI EKSPERIMENTAL PENGARUH PERUBAHAN DEBIT ALIRAN PADA EFISIENSI TERMAL SOLAR WATER HEATER DENGAN PENAMBAHAN FINNED TUBE

Skripsi Yang Diajukan Untuk Melengkapi Syarat Memperoleh Gelar Sarjana Teknik TAMBA GURNING NIM SKRIPSI

Pengaruh Tebal Plat Dan Jarak Antar Pipa Terhadap Performansi Kolektor Surya Plat Datar

PENENTUAN EFISIENSI KOLEKTOR PELAT DATAR DENGAN PENUTUP KACA PADA SISTEM PEMANAS AIR SURYA

KARAKTERISTIK PENGERINGAN COKLAT DENGAN MESIN PENGERING ENERGI SURYA METODE PENGERINGAN THIN LAYER

UJI PERFORMANSI POMPA BILA DISERIKAN DENGAN KARAKTERISTIK POMPA YANG SAMA

STUDI EKSPERIMENTAL PERFORMANSI KOLEKTOR SURYA ABSORBER GELOMBANG TIPE-V

Radiasi ekstraterestrial pada bidang horizontal untuk periode 1 jam

ANALISA PERFORMASI KOLEKTOR SURYA TERKONSENTRASI DENGAN VARIASI JUMLAH PIPA ABSORBER BERBENTUK SPIRAL

BAB III METODE PENELITIAN (BAHAN DAN METODE) keperluan. Prinsip kerja kolektor pemanas udara yaitu : pelat absorber menyerap

MODIFIKASI DAN PENGUJIAN EVAPORATOR MESIN PENDINGIN SIKLUS ADSORPSI YANG DIGERAKKAN ENERGI SURYA

PENGARUH BAHAN INSULASI TERHADAP PERPINDAHAN KALOR PADA TANGKI PENYIMPANAN AIR UNTUK SISTEM PEMANAS AIR BERBASIS SURYA

UJI EKSPERIMENTAL OPTIMASI LAJU PERPINDAHAN KALOR DAN PENURUNAN TEKANAN PENGARUH JARAK BAFFLE

PERFORMANCE ANALYSIS OF FLAT PLATE SOLAR COLLECTOR WITH ADDITION OF DIFFERENT DIAMETER PERFORATED FINS ARE COMPILED BY STAGGERED

BAB I PENDAHULUAN. khatulistiwa, maka wilayah Indonesia akan selalu disinari matahari selama jam

TUGAS AKHIR. Perbandingan Temperatur Pada PTC Dengan Kamera Infrared antara Fluida Air dan Minyak Kelapa Sawit

Studi Eksperimental Efektivitas Penambahan Annular Fins pada Kolektor Surya Pemanas Air dengan Satu dan Dua Kaca Penutup

PEMBUATAN KOLEKTOR PELAT DATAR SEBAGAI PEMANAS AIR ENERGI SURYA DENGAN JUMLAH PENUTUP SATU LAPIS DAN DUA LAPIS

RANCANG BANGUN EVAPORATOR UNTUK MESIN PENGERING PAKAIAN SISTEM POMPA KALOR DENGAN DAYA 1PK SKRIPSI. Skripsi Yang Diajukan Untuk Melengkapi

RANCANG BANGUN PROTOTYPE KOLEKTOR SURYA TIPE PLAT DATAR UNTUK PENGHASIL PANAS PADA PENGERING PRODUK PERTANIAN DAN PERKEBUNAN

PEMILIHAN MATERIAL DALAM PEMBUATAN DAPUR CRUSIBLE PELEBUR ALUMINIUM BERKAPASITAS 50KG DENGAN BAHAN BAKAR PADAT


PEMILIHAN BAHAN BAKAR DALAM PEMBUATAN DAPUR CRUCIBLE UNTUK PELEBURAN ALUMINIUM BERKAPASITAS 50KG MENGGUNAKAN BAHAN BAKAR BATU BARA

III. METODELOGI PENELITIAN. Penelitian dilaksanakan pada Mei hingga Juli 2012, dan Maret 2013 di

BAB I PENDAHULUAN I.1.

DEPARTEMEN TEKNIK MESIN FAKULTAS TEKNIK UNIVERSITAS SUMATERA UTARA MEDAN 2016

SKRIPSI ANALISIS PERFORMANSI KOLEKTOR SURYA PELAT DATAR DENGAN VARIASI SIRIP BERLUBANG

SISTEM PEMANFAATAN ENERGI SURYA UNTUK PEMANAS AIR DENGAN MENGGUNAKAN KOLEKTOR PALUNGAN. Fatmawati, Maksi Ginting, Walfred Tambunan

DEPARTEMEN TEKNIK MESIN FAKULTAS TEKNIK UNIVERSITAS SUMATERA UTARA MEDAN 2014

ANALISIS PERPINDAHAN PANAS PADA KOLEKTOR PEMANAS AIR TENAGA SURYA DENGAN TURBULENCE ENHANCER

TUGAS AKHIR EKSPERIMEN HEAT TRANSFER PADA DEHUMIDIFIER DENGAN AIR DAN COOLANT UNTUK MENURUNKAN KELEMBABAN UDARA PADA RUANG PENGHANGAT

BAB II DASAR TEORI. 2.1 Energi Matahari

ANALISIS EFEKTIFITAS ALAT PENUKAR KALOR SHELL & TUBE DENGAN MEDIUM AIR SEBAGAI FLUIDA PANAS DAN METHANOL SEBAGAI FLUIDA DINGIN

DAFTAR ISI. LEMBAR PERSETUJUAN... i. LEMBAR PENGESAHAN... ii. LEMBAR PERNYATAAN... iii. ABSTRAK... iv. ABSTRACT... v. KATA PENGANTAR...

PENGUJIAN PENGARUH VARIASI HEAD SUPPLY DAN PANJANG LANGKAH KATUP LIMBAH TERHADAP UNJUK KERJA POMPA HIDRAM

Analisa Performa Kolektor Surya Pelat Datar Bersirip dengan Aliran di Atas Pelat Penyerap

Eddy Elfiano 1, M. Natsir Darin 2, M. Nizar 3

PENGUJIAN MESIN PENGERING KAKAO ENERGI SURYA

Studi Eksperimental Efektivitas Penambahan Annular Fins Pada Kolektor Surya Pemanas Air dengan Satu dan Dua Kaca Penutup

Pengaruh Jarak Kaca Ke Plat Terhadap Panas Yang Diterima Suatu Kolektor Surya Plat Datar

besarnya energi panas yang dapat dimanfaatkan atau dihasilkan oleh sistem tungku tersebut. Disamping itu rancangan tungku juga akan dapat menentukan

PEMANAS AIR SURYA Pembuatan, Instalasi dan Pengujian Lapangan

UNIVERSITAS DIPONEGORO TUGAS SARJANA. Disusun oleh:

Laporan Tugas Akhir BAB I PENDAHULUAN

ANALISIS KEEFEKTIFAN ALAT PENUKAR KALOR TIPE SHELL AND TUBE SATU LALUAN CANGKANG DUA LALUAN TABUNG SEBAGAI PENDINGINAN OLI DENGAN FLUIDA PENDINGIN AIR

RANCANG BANGUN HEAT EXCHANGER TUBE NON FIN SATU PASS, SHELL TIGA PASS UNTUK MESIN PENGERING EMPON-EMPON

PEMBUATAN KOLEKTOR PARABOLIK DENGAN DUA LALUAN UNTUK PEMANAS AIR DENGAN TEMPERATUR KELUARAN 80 LAPORAN TUGAS AKHIR

PERANCANGAN DAN PENGUJIAN ALAT PENGERING PISANG DENGAN TIPE CABINET DRYER UNTUK KAPASITAS 4,5 kg PER-SIKLUS

SKRIPSI ALAT PENUKAR KALOR

RANCANG BANGUN ALAT PENGUMPUL PANAS ENERGI MATAHARI DENGAN SISTEM TERMOSIFON [DESIGN OF SOLAR THERMAL COLLECTOR TOOL WITH THERMOSIFON SYSTEM]

KAJIAN PERFORMANSI PENGERING SURYA METODE TIDAK LANGSUNG (INDIRECT SOLAR DRYER) KOLEKTOR PLAT DATAR BERSIRIP SKRIPSI

BAB I PENDAHULUAN 1.1. Latar Belakang

SISTEM DISTILASI AIR LAUT TENAGA SURYA MENGGUNAKAN KOLEKTOR PLAT DATAR DENGAN TIPE KACA PENUTUP MIRING

DAFTAR ISI. i ii iii iv v vi

TUGAS AKHIR PERCOBAAN KUALITAS ETHYLENE DAN AIR PADA ALAT PERPINDAHAN PANAS DENGAN SIMULASI ALIRAN FLUIDA

STUDI PERFORMANSI ALAT PEMANAS AIR DENGAN MENGGUNAKAN KOLEKTOR SURYA PLAT DATAR STUDY OF WATER HEATER PERFORMANCE USING FLAT PLAT SOLAR COLLECTOR

SKRIPSI. Skripsi Yang Diajukan Untuk Melengkapi. Syarat Memperoleh Gelar Sarjana Teknik BINSAR T. PARDEDE NIM DEPARTEMEN TEKNIK MESIN

PERANCANGAN SOLAR WATER HEATER JENIS PLAT DATAR TEMPERATUR MEDIUM UNTUK APLIKASI PENGHANGAT AIR MANDI

BAB II TINJAUAN PUSTAKA

PRESTASI SISTEM DESALINASI TENAGA SURYA MENGGUNAKAN BERBAGAI TIPE KACA PENUTUP MIRING

Analisa Pengaruh Konfigurasi Pipa Pemanas Air Surya Terhadap Efisiensi

PEMODELAN DAN SIMULASI PERPINDAHAN PANAS PADAKOLEKTOR SURYA PELAT DATAR

TUGAS AKHIR ANALISIS PENGARUH KECEPATAN ALIRAN FLUIDA TERHADAP EFEKTIFITAS PERPINDAHAN PANAS PADA HEAT EXCHANGER JENIS SHELL AND TUBE

BAB IV HASIL DAN PEMBAHASAN. 1. Temperatur udara masuk kolektor (T in ). T in = 30 O C. 2. Temperatur udara keluar kolektor (T out ). T out = 70 O C.

PENGARUH PELAT PENYERAP GANDA MODEL GELOMBANG DENGAN PENAMBAHAN REFLECTOR TERHADAP KINERJA SOLAR WATER HEATER SEDERHANA Ismail N.

Pengaruh jumlah haluan pipa paralel pada kolektor surya plat datar absorber batu kerikil terhadap laju perpindahan panas

JURNAL TEKNIK ITS Vol. 4, No. 1, (2015) ISSN: ( Print)

SIMULASI DISTRIBUSI TEMPERATUR PADA SUATU RUANGAN BERATAP GENTENG BERBAHAN KOMPOSIT PLASTIK-KARET MENGGUNAKAN ANSYS FLUENT

PENGARUH JARAK ANTAR PIPA PADA KOLEKTOR TERHADAP PANAS YANG DIHASILKAN SOLAR WATER HEATER (SWH)

PENGEMBANGAN PERANGKAT LUNAK UNTUK SIMULASI SATU UNIT MESIN PENDINGIN SIKLUS ADSORPSI YANG DIGERAKKAN ENERGI SURYA DENGAN LUAS KOLEKTOR 1,5 m 2

collectors water heater menggunakan

TEKNOLOGI PEMANAS AIR MENGGUNAKAN KOLEKTOR TIPE TRAPEZOIDAL BERPENUTUP DUA LAPIS

RANCANG BANGUN PEMANAS AIR TENAGA SURYA ABSORBER GELOMBANG TIPE SINUSOIDAL DENGAN PENAMBAHAN HONEYCOMB OLEH : YANUAR RIZAL EKA SB

PERANCANGAN SOLAR WATER HEATER JENIS PLAT DATAR TEMPERATUR MEDIUM UNTUK APLIKASI PENGHANGAT AIR MANDI

Analisa performansi kolektor surya pelat bergelombang dengan variasi kecepatan udara

BAB II TINJAUAN PUSTAKA. Sebagai bintang yang paling dekat dari planet biru Bumi, yaitu hanya berjarak sekitar

OPTIMALISASI PENYERAPAN RADIASI MATAHARI PADA SOLAR WATER HEATER MENGGUNAKAN VARIASI SUDUT KEMIRINGAN

SKRIPSI ANALISA PERFORMANSI KOLEKTOR SURYA PELAT BERGELOMBANG UNTUK PENGERING BUNGA KAMBOJA DENGAN EMPAT SISI KOLEKTOR. Oleh :

BAB IV HASIL DAN PEMBAHASAN. 4.1 Deskripsi Alat Pengering Yang Digunakan Deskripsi alat pengering yang digunakan dalam penelitian ini adalah :

II. TINJAUAN PUSTAKA. Energi surya merupakan energi yang didapat dengan mengkonversi energi radiasi

BAB II TINJAUAN PUSTAKA

BAB II TINJAUAN PUSTAKA

BAB I PENDAHULUAN. menjadi sumber energi pengganti yang sangat berpontensi. Kebutuhan energi di

Pengaruh variasi jenis pasir sebagai media penyimpan panas terhadap performansi kolektor suya tubular dengan pipa penyerap disusun secara seri

Tugas akhir BAB III METODE PENELETIAN. alat destilasi tersebut banyak atau sedikit, maka diujilah dengan penyerap

SIMULASI KOLEKTOR SURYA TIPE PLAT DATAR DENGAN SUDUT 60 0 DAN BOKS PENGERING PADA MESIN PENGERING HASIL PERTANIAN

PROGRAM STUDI TEKNOLOGI MEKANIK INDUSTRI PROGRAM DIPLOMA-IV FAKULTAS TEKNIK UNIVERSITAS SUMATERA UTARA 2008

BAB I PENDAHULUAN. Universitas Sumatera Utara

ANALISA PERFORMANSI KOLEKTOR SURYA PELAT DATAR DENGAN LIMA SIRIP BERDIAMETER SAMA YANG DISUSUN SECARA EJAJAR. : I Wayan Sudiantara ABSTRAK

PENGARUH JUMLAH PIPA TERHADAP LAJU PELEPASAN KALOR PADA KOLEKTOR SURYA ABSORBER BATU GRANIT

UJI PERFORMANSI MESIN DIESEL BERBAHAN BAKAR LPG DENGAN MODIFIKASI SISTEM PEMBAKARAN DAN MENGGUNAKAN KONVERTER KIT SEDERHANA

PENGARUH VARIASI WARNA PLAT KOLEKTOR SURYA TERHADAP KINERJA PEMANAS AIR TENAGA SURYA

TUGAS AKHIR RANCANG BANGUN COOL BOX BERBASIS HYBRID TERMOELEKTRIK

Transkripsi:

PENGUJIAN KOLEKTOR SURYA PLAT DATAR UNTUK PEMANAS AIR LAUT DENGAN MEMBANDINGKAN PERFORMANSI KACA SATU DENGAN KACA BERLAPIS KETEBALAN 5MM SKRIPSI Skripsi Yang Diajukan Untuk Melengkapi Syarat Memperoleh Gelar Sarjana Teknik OLEH SAFRIANSYAH HASIBUAN NIM. 130421017 PROGRAM PENDIDIKAN SARJANA EKSTENSI DEPARTEMEN TEKNIK MESIN FAKULTAS TEKNIK UNIVERSITAS SUMATERA UTARA MEDAN 2016

i

KATA PENGANTAR Puji dan syukur kepada Tuhan Yang Maha Esa sebab karena kasih dan karunianya penulis mampu menyelesaikan tugas sarjana ini. Skripsi ini merupakan salah satu syarat untuk menyelesaikan pendidikan sehingga memperoleh gelar sarjana, di Departemen Teknik Mesin, Fakultas Teknik,. Adapun tugas sarjana yang dipilih dengan judul Pengujian Kolektor Surya Plat Datar Untuk Pemanas Air Dengan Membandingkan Performansi Kaca Satu Dengan Kaca Berlapis Ketebalan 5mm. Dalam menyelesaikan tugas sarjana ini penulis banyak mendapat dukungan dari berbagai pihak. Maka pada kesempatan ini penulis ingin menyampaikan rasa terima kasih yang sebesar-besarnya kepada : 1. Bapak Ir. Tekad Sitepu, M.T, selaku dosen pembimbing yang telah meluangkan waktu untuk memberikan arahan dan masukan dalam penyelesaian skripsi ini. 2. Bapak Dr. Ing. Ir. Ikhwansyah Isranuri, selaku Ketua Departemen Teknik Mesin, Fakultas Teknik, Univesitas Sumatera Utara. 3. Bapak/Ibu Staff Pengajar dan Pegawai serta staff laboratorium di Departemen Teknik Mesin, Fakultas Teknik,. 4. Orang Tua penulis Parlagutan Hasibuan dan Syarifahani Batu Bara yang senantiasa memberikan doa, dana dan dorongan dalam menyelesaikan skripsi ini. 5. Abang dan adik, yang telah memberikan dukungan baik dalam doa, dan motivasi untuk menyelesaikan skripsi ini. 6. Rekan satu tim Christ Julio Bangun dan teman-teman ekstensi angkatan 2013 yang telah memberikan saran dan masukan sehingga skripsi ini dapat diselesaikan dengan baik. Penulis menyadari masih banyak kekurangan-kekurangan dalam skripsi ini. Oleh karena itu, penulis sangat mengharapkan saran dan kritik yang membangun ii

untuk penyempurnaan skripsi ini. Sebelum dan sesudahnya penulis mengucapkan banyak terima kasih. Medan, 16 Mei 2016 Penulis. Safriansyah Hasibuan NIM. 130421017 iii

ABSTRAK Salah satu sumber daya energi terbarukan yang potensial untuk menghasilkan air panas adalah energi surya. Alat ini dinamakan sebagai pemanas air tenaga surya. Pada peralatan ini, energi matahari dikumpulkan kemudian ditransfer ke air pada pipa penukar kalor. Salah satu kelemahan pemanas air tenaga surya terkhusus pada kolektor surya plat datar adalah kehilangan panas yang cukup tinggi. Menggunakan kaca berlapis merupakan salah satu solusi terbaik. Adapun tujuan penelitian ini adalah untuk mengetahui performansi pemanas air tenaga surya dengan membandingkan antara kaca satu lapis dengan kaca berlapis. Kali ini yang akan dipanasi oleh kolektor surya adalah air laut. Dimensi dari kolektor surya plat datar ini adalah 1,5 m x 0,64 m x 0,169 m, dan kaca penutup 1 yaitu 1,2 m x 0,6 m x 0,005 m. Kolektor surya terdiri dari lapisan kayu, sterofoam, dan rockwoll sebagai isolator, plat alumunium sebagai penyerap panas. Dan juga dirancang tangki tempat air yang akan dipanasi yaitu 0,3 m x 0,3m x 0,4 m. Dari hasil pengujian dan analisis yang dilakukan diperoleh intensitas matahari (radiasi) maksimum yang dapat adalah 833,1 untuk kaca satu dan 870,6 untuk kaca berlapis, kehilangan panas pada kolektor adalah 190,032 Watt untuk kaca satu lapis dan 147,838 Watt untuk kaca berlapis serta efisiensi dari kolektor surya yang didapat selama proses pengujian adalah 26% untuk kaca penutup satu lapis dan 28% untuk kaca penutup berlapis. Kata Kunci : Pemanas Air, Kolektor Surya, Kaca, Pindahan Panas iv

ABSTRACT One of the renewable energy resources with the potential to produce hot water is solar energy. This tool is called a solar water heater. In this equipment, solar energy is collected and then transferred to the water in the pipe heat exchanger. One disadvantage of solar water heaters especially those on a flat plate solar collector is high heat loss. Using a layered glass is one of the best solutions. The purpose of this study was to determine the performance of solar water heaters by comparing each glass with one layer of coated glass. This time will be heated by the solar collectors is sea water. Dimensions of flat plate solar collectors are 1.5 m x 0.64 m x 0.169 m, and the cover glass 1 is 1.2 m x 0.6 m x 0.005 m. Solar collector consists of a layer of wood, Styrofoam, and rockwoll as an insulator, aluminum plate as a heat sink. And also designed the tank where the water will be heated, namely 0.3 m x 0.3M x 0.4 m. From the test results and analysis conducted obtained intensity of the sun (radiation) maximum is 833.1 to 870.6 for a single glass and coated glass, heat loss at the collector is 190.032 Watt for one layer of glass and glass-lined 147.838 Watt and efficiency of the solar collector obtained during the test was 26% for glass cover single layer and 28% for glasslined cover. Keywords : Heat Water, Solar Collector, Glass, Heat Transfer v

DAFTAR ISI KATA PENGANTAR... i ABSTRAK... iii DAFTAR ISI... DAFTAR TABEL... DAFTAR GAMBAR... v ix x DAFTAR NOTASI... xiii BAB I PENDAHULUAN... 1 1.1. Latar Belakang... 1 1.2. Tujuan penelitian... 4 1.3. Manfaat Penelitian... 4 1.4. Batasan Masalah... 4 1.5. Sistematika Penulisan... 5 BAB II TINJAUAN PUSTAKA... 6 2.1. Kolektor Surya Plat Datar... 6 2.2. Klasifikasi Kolektor Surya... 8 2.2.1. Jenis Kolektor Surya... 9 2.2.2. Sistem Pemanas Air Tenaga Surya... 11 2.3. Posisi Matahari... 13 2.4. Radiasi Pada Bidang Miring... 14 2.4.1 Radiasi Langsung/Sorotan... 15 2.4.2. Radiasi Sebaran... 15 vi

2.4.3 Radiasi Pantulan... 16 2.5. Perpindahan Panas... 16 2.5.1. Konduksi... 16 2.5.2. Konveksi... 18 2.5.3. Radiasi... 21 2.6. Penukar Kalor (Heat Exchanger)... 25 2.6.1 Jenis Penukar Kalor... 26 2.7. Kehilangan Energi Panas pada Kolektor... 27 2.8. Tinjauan Mekanika Fluida... 30 2.8.1 Viskositas... 30 2.8.2 Bilangan Reynold... 30 2.8.3 Persamaan Kontinuitas... 31 2.8.4 Perpindahan Kalor pada Air... 32 2.9. Desalinasi Air Laut... 33 2.10. Pompa Sirkulasi Air... 35 2.11. Energi Yang Sampai Pada kolektor pemanas Air Laut Tenaga Surya... 36 2.12. Energi yang Diserap oleh Air Laut... 37 2.13. Efisiensi dari Kolektor... 37 BAB III METODE PENELITIAN... 38 3.1. Diagram Alir Pelaksanaan Penelitian... 38 3.2. Waktu dan Tempat Penelitian... 39 3.3. Metode Pengujian... 39 vii

3.4. Prosedur Pengujian Kolektor Surya... 39 3.5. Alat dan Bahan... 40 3.5.1. Alat... 40 3.5.2. Bahan... 42 3.6. Set Up Experimental... 47 3.7. Kerangka Konsep Hasil Penelitian... 50 BAB IV HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN... 51 4.1. Data Pengujian... 51 4.1.1 Bentuk Kolektor Surya... 51 4.2 Perhitungan dan Hasil Data untuk Kaca Satu Lapis... 52 4.2.1 Analisa Intensitas Radiasi Matahari (Solar Radiation)... 52 4.2.2 Perhitungan Kolektor Surya... 53 4.2.3 Menghitung Koefisien Konveksi... 54 4.2.4 Menghitung Kehilangan Panas... 57 4.2.5 Menghitung Energi yang Sampai ke Kolektor Kaca Satu Lapis... 62 4.2.6 Energi yang Diserap oleh Air... 64 4.2.7 Efisiensi dari Kolektor... 64 4.3 Perhitungan dan Hasil Data Untuk Kaca Berlapis... 65 4.3.1 Analisis Intensitas Radiasi Matahari (Solar Radiation)... 65 4.3.2 Perhitungan Kolektor Surya Kaca Berlapis... 66 4.3.3 Menghitung Koefisien Konveksi... 67 4.3.4 Menghitung Kehilangan Panas... 70 viii

4.3.5. Menghitung Energi yang Sampai ke Kolektor Kaca berlapis... 78 4.3.6. Energi yang Diserap oleh Air Pada Kolektor Kaca Berlapis... 80 4.3.7. Efisiensi dari Kolektor Kaca Berlapis... 81 BAB V KESIMPULAN... 86 5.1 Kesimpulan... 86 5.2 Saran... 86 DAFTAR PUSTAKA... 88 LAMPIRAN ix

DAFTAR TABEL Tabel 1.1 Riset Pemanfaatan Energi Matahari yang Pernah dilakukan di Departemen Teknik Mesin... 28 Tabel 2.1 Nilai Parameter m, K, dan n... 29 Tabel 3.1 Titik-titik Pengukuran Temperatur pada Kolektor Surya... 48 Tabel 4.1 Konduktivitas Termal Bahan... 50 Tabel 4.2 Data Intensitas Matahari... 52 Tabel 4.3 Data Suhu dan Intensitas Radiasi Matahari Tanggal 20 April 2016... 54 Tabel 4.4 Sifat Fisik Udara Pada Temperatur 310,14 K... 54 Tabel 4.5 Sifat Fisik Udara Pada Temperatur 333,96 K... 56 Tabel 4.6 Data Suhu dan Intensitas Radiasi Matahari 04 Januari 2016... 66 Tabel 4.7 Sifat Fisik Udara Pada Temperatur 309,35 K... 67 Tabel 4.8 Sifat Fisik Udara Pada Temperatur 338,37 K... 69 Tabel 4.9 Sifat Fisik Udara Pada Temperatur 328,44 K... 75 Tabel 4.10 Sifat Fisik Udara Pada Temperatur 334,34 K... 77 x

DAFTAR GAMBAR Gambar 2.1 Bagian Kolektor Surya Plat Datar... 6 Gambar 2.2 Kolektor Surya Plat Datar.... 10 Gambar 2.3 Kolektor Surya Konsentrator... 10 Gambar 2.4 Evacuted Receiver... 11 Gambar 2.5 Pemanas Air Sistem Langsung... 12 Gambar 2.6 Pemanas Air Sistem Aktif Tidak Langsung... 12 Gambar 2.7 Deklinasi Matahari... 13 Gambar 2.8 Posisi Sudut Matahari... 14 Gambar 2.9 Radiasi Sorotan Tiap Jam Pada Permukaan Miring... 15 Gambar 2.10 Komponen Radiasi Pada Permukaan Miring... 16 Gambar 2.11 Perpindahan Panas Konduksi... 17 Gambar 2.12 Perpindahan Panas Konduksi Pada Kolektor... 17 Gambar 2.13 Perpindahan Panas Konveksi Paksa dan Konveksi Natural... 18 Gambar 2.14 Perpindahan Panas Konveksi Plat Datar... 19 Gambar 2.15 Konveksi Natural dan Tebal Lapisan Batas... 21 Gambar 2.16 Perpindahan Panas Radiasi... 22 Gambar 2.17 Skema Kehilangan Energi Panas Pada Kolektor... 27 Gambar 2.18 Penampang Saluran Pipa... 31 Gambar 2.19 Skema Desalinasi Sistem Vacum Natural... 35 Gambar 2.20 Skema Sirkulasi Air... 36 xi

Gambar 2.21 Ilustrasi Panas yang Diserap oleh Absorber Alat Pemanas Air Laut tenaga Surya... 36 Gambar 3.1 Diagram Alir Proses Pelaksanaan Penelitian... 38 Gambar 3.2 Pompa... 40 Gambar 3.3 Agilent (termokopel)... 41 Gambar 3.4 Hobo Microstation data logger... 41 Gambar 3.5 Kerangka Besi... 42 Gambar 3.6 Kayu Triplek... 43 Gambar 3.7 Rockwool... 43 Gambar 3.8 Gabus (Sterofoam)... 43 Gambar 3.9 Kaca... 44 Gambar 3.10 Plat Alumunium... 45 Gambar 3.11 Pipa Tembaga... 45 Gambar 3.12 Poros (Pejal)... 46 Gambar 3.13 Tangki Air Sirkulasi... 46 Gambar 3.14 Tangki Air Laut... 47 Gambar 3.15 Penyangga Kolektor Surya... 47 Gambar 3.16 Set Up Experimental... 48 Gambar 3.17 Kerangka Konsep Penelitian... 50 Gambar 4.1 Kolektor Surya... 51 Gambar 4.2 Grafik Intensitas Radiasi Matahari Tanggal 20 April 2016... 53 Gambar 4.3 Lapisan-lapisan Susunan Kolektor... 58 xii

Gambar 4.4 Dimensi Kolektor Surya Kaca Satu Lapis... 60 Gambar 4.5. Grafik Intensitas Matahari Vs Waktu Tanggal, 20 April 2016... 63 Gambar 4.6 Grafik Efisiensi Kolektor Surya Kaca Satu Lapis Vs Qu... 65 Gambar 4.7 Grafik Intensitas Radiasi Matahari Tanggal 04 Januari 2016... 66 Gambar 4.8 Lapisan-lapisan Susunan Kolektor... 71 Gambar 4.9 Dimensi Kolektor Surya... 73 Gambar 4.10 Grafik Intensitas Matahari Vs Waktu, Tanggal 04 Januari 2016.. 79 Gambar 4.11 Grafik Efisiensi Kolektor Surya, Kaca Berlapis Vs Qu... 81 Gambar 4.12 Grafik Temperatur Air Laut Kaca 1 dan Kaca Berlapis Vs Waktu, Tanggal 04 januari dan 14 April 2016... 82 Gambar 4.13 Grafik Temperatur Air Laut Kaca 1 dan Kaca Berlapis Vs Waktu Pada Tanggal 05 Januari dan 15 April 2016... 82 Gambar 4.14 Grafik Temperatur Air Laut Kaca 1 dan Kaca Berlapis Vs Waktu Pada Tanggal 06 Januari dan 18 April 2016... 83 Gambar 4.15 Grafik Temperatur Air Laut Kaca 1 dan Kaca Berlapis Vs Waktu Pada Tanggal 07 Januari dan 19 April 2016... 84 Gambar 4.16 Grafik Temperatur Air Laut Kaca 1 dan Kaca Berlapis Vs Waktu Pada Tanggal 08 Januari dan 20 April 2016... 84 Gambar 4.17 Grafik Temperatur Air Laut Kaca 1 dan Kaca Berlapis Vs Waktu Pada Tanggal 09 Januari dan 21 April 2016... 85 xiii

DAFTAR NOTASI Simbol Keterangan Satuan A Temperatur rata-rata air masuk dan air keluar o C A Massa jenis air kg/m 3 q a Kapasitas panas pada air Joule h 1 Koefisien konveksi permukaan luar W/m 2 K h 2 Koefisien konveksi permukaan dalam W/m 2 K Q 1 Kehilangan panas pada sisi dinding Watt Q 2 Kehilangan panas pada sisi alas Watt Q 3 Kehilangan panas pada sisi atas Watt Aa Luas sisi kolektor bagian atas m 3 T Pa Temperatur plat absorber o C T k1 Temperatur kaca penutup 1 T k2 Temperatur kaca penutup 2 T G1 Temperatur ruangan antara kaca penutup 1 dan 2 o C o C o C T G2 Temperatur ruangan kolektor surya o C T L Temperatur Lingkungan o C U a Koefisien kehilangan panas dari bagian atas W/m 2 K h v-k1 Kehilangan panas secara konveksi diatas permukaan kaca penutup 1 W/m 2 K h d-k1 Kehilangan energi panas karena konduktivitas termal kaca 1 dan 2 W/m 2 K xiv

h v-k2 Kehilangan panas akibat konveksi natural pada kaca penutup 2 W/m 2 K h v-pa Kehilangan panas akibat konveksi pada permukaan plat absorber W/m 2 K h r-pa Kehilangan panas akibat radiasi dari plat absorber ke lingkungan W/m 2 K Q loss Kehilangan panas total pada kolektor surya Watt Watt η Efisiensi kolektor surya % xv