APRESIASI PENETAPAN AWAL BULAN KAMARIAH METODE HISAB WUJUDUL-HILAL MUHAMMADIYAH VS IMKANUR-RUKYAT + RUKYAT KEMENAG RI OMAN FATHUROHMAN SW

dokumen-dokumen yang mirip
KONSEP DAN KRITERIA HISAB AWAL BULAN KAMARIAH MUHAMMADIYAH

PENENTUAN AWAL RAMADAN, SYAWAL, DAN ZULHIJAH 1432 H


Oleh PENGAJIAN RAMADAN 9 RAMADAN 1433 H/28 JULI 2012 M PIMPINAN PUSAT MUHAMMADIYAH. Oman Fathurohman SW

Unifikasi Kalender Islam di Indonesia Susiknan Azhari

HADITS TENTANG RASUL ALLAH

PERMASALAHAN RUKYAT. Majelis Tarjih dan Tajdid

FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA Nomor 4 Tahun 2003 Tentang PENGGUNAAN DANA ZAKAT UNTUK ISTITSMAR (INVESTASI)

PENJELASAN TENTANG HASIL HISAB BULAN RAMADAN, SYAWAL, DAN ZULHIJAH 1436 H (2015 M)

Materi Kajian Kitab Kuning TVRI Edisi Ramadhan

Oleh: Shahmuzir bin Nordzahir

Materi Kajian Kitab Kuning TVRI Edisi Ramadhan

BAB IV ANALISIS TERHADAP PENENTUAN AWAL BULAN QAMARIYAH DALAM KONSEP MATLA FI WILAYATIL HUKMI

HADITS TENTANG RASUL ALLAH

Sunnah menurut bahasa berarti: Sunnah menurut istilah: Ahli Hadis: Ahli Fiqh:

BAB I PENDAHULUAN. muslimin, sebab banyak ibadah dalam Islam yang pelaksanaannya dikaitkan

KOMPETENSI DASAR INDIKATOR:

BAB I PENDAHULUAN. Tradisi dalam menentukan awal bulan Kamariah khususnya Ramadan,

ZAKAT PENGHASILAN. FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA Nomor 3 Tahun 2003 Tentang ZAKAT PENGHASILAN

BAB IV ANALISIS PANDANGAN MUHAMMADIYAH DAN THOMAS DJAMALUDDIN TENTANG WUJU<DUL HILAL

Materi Kajian Kitab Kuning TVRI Edisi Ramadhan. Tema: Anjuran Mencari Malam Lailatul Qadar

ISLAM dan DEMOKRASI (1)

Materi Kajian Kitab Kuning TVRI Edisi Ramadhan

Bacaan Tahlil Lengkap

Berkompetisi mencintai Allah adalah terbuka untuk semua dan tidak terbatas kepada Nabi.

Qawaid Fiqhiyyah. Niat Lebih Utama Daripada Amalan. Publication : 1436 H_2015 M

BAB III PENYESUAIAN KALENDER SAKA DENGAN KALENDER HIJRIYAH DAN APLIKASINYA DALAM PENENTUAN AWAL BULAN QOMARIYAH

ف ان ت ه وا و ات ق وا الل ه ا ن الل ه ش د يد ال ع ق اب

Materi Kajian Kitab Kuning TVRI Edisi Ramadhan. Tema: Mengganti Puasa Yang Ditinggalkan

PUASA DI BULAN RAJAB

KOMPETENSI DASAR: INDIKATOR:

مت إعداد هذا امللف آليا بواسطة املكتبة الشاملة

Berkahilah untuk ku dalam segala sesuatu yang Engkau keruniakan. Lindungilah aku dari keburukannya sesuatu yang telah Engkau pastikan.

KOMPETENSI DASAR: INDIKATOR:

Materi Kajian Kitab Kuning TVRI Edisi Ramadhan. Tema: Orang Yang Meninggal Namun Berhutang Puasa

مت إعداد هذا امللف آليا بواسطة املكتبة الشاملة

Wa ba'du: penetapan awal bulan Ramadhan adalah dengan melihat hilal menurut semua ulama, berdasarkan sabda Nabi r:

KEWARISAN SAUDARA KANDUNG LAKI-LAKI/ SAUDARA SEBAPAK LAKI-LAKI BERSAMA ANAK PEREMPUAN TUNGGAL

UNTUK KALANGAN SENDIRI

BAB IV ANALISIS METODE ISTINBA<T} HUKUM FATWA MUI TENTANG JUAL BELI EMAS SECARA TIDAK TUNAI

مت إعداد هذا امللف آليا بواسطة املكتبة الشاملة

مت إعداد هذا امللف آليا بواسطة املكتبة الشاملة

Problem pelaksanaan Idul Adha yang tidak bersesuaian dengan Kerajaan Saudi Arabia (KSA) Oleh: Syamsuddin

Akal Yang Menerima Al-Qur an, dan Akal adalah Hakim Yang Adil

Hukum Menyekolahkan Anak di Sekolah Non-Muslim

Materi Kajian Kitab Kuning TVRI Edisi Ramadhan. Tema: Yang Diizinkan Tidak Berpuasa

FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA Nomor: 7/MUNAS VII/MUI/11/2005 Tentang PLURALISME, LIBERALISME DAN SEKULARISME AGAMA

Materi Kajian Kitab Kuning TVRI Edisi Ramadhan. Tema: Keutamaan Akrab Dengan Al Qur an

Jawaban yang Tegas Dari Yang Maha Mengetahui dan Maha Merahmati

Adzan Awal, Shalawat dan Syafaatul Ujma ADZAN AWAL, MEMBACA SHALAWAT NABI SAW, DAN SYAFA ATUL- UZHMA

BAB I PENDAHULUAN. Pendidikan Agama Islam merupakan salah satu aspek penting dalam

Dengan nama Allah yang maha pengasih, maha penyayang, dan salam kepada para Rasul serta segala puji bagi Tuhan sekalian alam.

Materi Kajian Kitab Kuning TVRI Edisi Ramadhan. Narasumber: DR. Ahmad Lutfi Fathullah, MA Video kajian materi ini dapat dilihat di

PENGERTIAN TENTANG PUASA

KRITERIA MASLAHAT. FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA Nomor: 6/MUNAS VII/MUI/10/2005 Tentang KRITERIA MASLAHAT

ISLAM IS THE BEST CHOICE

A. Analisis Tentang Tata Cara Akad Manusia tidak bisa tidak harus terkait dengan persoalan akad

1223/2 SULIT BAHAGIAN PENDIDIKAN ISLAM KEMENTERIAN PENDIDIKAN MALAYSIA PENDIDIKAN ISLAM SET 5 KERTAS 2 SATU JAM EMPAT PULUH MINIT

Materi Kajian Kitab Kuning TVRI Edisi Ramadhan

FATWA TARJIH MUHAMMADIYAH PILIHAN DOA IFTITAH MENURUT PUTUSAN TARJIH MUHAMMADIYAH

KOMPETENSI DASAR: INDIKATOR:

SULIT 1223/2 BAHAGIAN PENDIDIKAN ISLAM KEMENTERIAN PENDIDIKAN MALAYSIA PENDIDIKAN ISLAM SET 2 KERTAS 2 SATU JAM EMPAT PULUH MINIT

KHUTBAH JUM AT. Kebersihan Jalan Menuju Surga. Khutbah 5

Materi Kajian Kitab Kuning TVRI Edisi Ramadhan. Narasumber: DR. Ahmad Lutfi Fathullah, MA Video kajian materi ini dapat dilihat di

JABATAN PELAJARAN TERENGGANU SUMATIF 2 SIJIL PELAJARAN MALAYSIA 2013 PENDIDIKAN ISLAM

BAB I PENDAHULUAN. A. Latar Belakang Masalah. Al-Qur an merupakan kitab suci umat Islam yang berisi firman Allah

ISLAM DIN AL-FITRI. INDIKATOR: 1. Mendeskripsikan Islam sebagai agama yang fitri

BAB IV ANALISIS HUKUM ISLAM TERHADAP PELAKSANAAN SEWA MENYEWA POHON UNTUK MAKANAN TERNAK

MAHRAM. Pertanyaan: Jawaban:

Materi Kajian Kitab Kuning TVRI Edisi Ramadhan. Narasumber: DR. Ahmad Lutfi Fathullah, MA Video kajian materi ini dapat dilihat di

Kapan Idul Adha 1436 H?

BAB IV KONSEP SAKIT. A. Ayat-ayat al-qur`an. 1. QS. Al-Baqarah [2]:

BAB I PENDAHULUAN. Penanggalan Islam atau yang lebih dikenal bulan qamariyah merupakan

Mengabulkan DO A Hamba-Nya

Rukyat Legault, Ijtimak Sebelum Gurub, dan Penyatuan Kalender Islam

Pengertian Istilah Hadis dan Fungsi Hadis

BAB IV TINJAUAN HUKUM ISLAM TERHADAP IMPLEMENTASI HUTANG PUPUK DENGAN GABAH DI DESA PUCUK KECAMATAN DAWARBLANDONG KABUPATEN MOJOKERTO

Materi Kajian Kitab Kuning TVRI Edisi Ramadhan

Amalan Setelah Ramadhan. Penulis: Al-Ustadz Saifuddin Zuhri, Lc.

Pertanyaan : Apa yang dapat anda katakan pada kami tentang Bumi

KHUTBAH GERHANA MATAHARI

BAB IV ANALISIS TINJAUAN HUKUM ISLAM TERHADAP PENUKARAN UANG DENGAN JUMLAH YANG TIDAK SAMA JIKA DIKAITKAN DENGAN PEMAHAMAN PARA PELAKU

KRITERIA MENJADI IMAM SHOLAT

TAFSIR SURAT AN-NAS Oleh: Abdul Aziz Abdul Wahid, Lc.

SMP NEGERI 2 PASURUAN TAHUN 2015

BAB V PEMBAHASAN. A. Pemberlakuan Sistem Kredit Semester (SKS) di SMA Negeri 3 Sidoarjo. Alokasi waktu yang diperlukan perminggu persatu satuan kredit

Dengan nama Allah, maha pengasih dan penyayang. Salam kepada semua Nabi dari yang terdahulu hingga yang akhir.

Tafsir Depag RI : QS Al Baqarah 284

Materi Kajian Kitab Kuning TVRI Edisi Ramadhan. Narasumber: DR. Ahmad Lutfi Fathullah, MA Video kajian materi ini dapat dilihat di

Khutbah Pertama. Jamaah Jum'at yang dirahmati Allah.

Materi Kajian Kitab Kuning TVRI Edisi Ramadhan

BAB I PENDAHULUAN. berikannya sebuah kelebihan tersebut manusia tidak hanya diam. Akan tetapi. wajib melaksanakan segala perintah dan larangan Allah.

PANDANGAN MUHAMMADIYAH DAN THOMAS DJAMALUDDIN TENTANG WUJU<DUL HILAL (Studi Perbandingan)

BAB 13 SALAT JAMAK DAN QASAR

KHUTBAH JUM AT. Air Sumber Kehidupan. Khutbah 1

Materi Kajian Kitab Kuning TVRI Edisi Ramadhan. Narasumber: DR. Ahmad Lutfi Fathullah, MA Video kajian materi ini dapat dilihat di

PENYERANGAN AMERIKA SERIKAT DAN SEKUTUNYA TERHADAP IRAK

Kajian Bahasa Arab KMMI /12 Shafar 1433 H 1

KUNCI MENGENAL ISLAM LEBIH DALAM

NIKMAT DUNIA DAN AKHIRAT

Transkripsi:

APRESIASI PENETAPAN AWAL BULAN KAMARIAH METODE HISAB WUJUDUL-HILAL MUHAMMADIYAH VS IMKANUR-RUKYAT + RUKYAT KEMENAG RI OLEH OMAN FATHUROHMAN SW PERBEDAAN TANGGAL 1 RAMADAN ANTARA MUHAMMADIYAH DAN KEMENAG RI 3 TAHUN KE BELAKANG M H MUHAMMADIYAH KEMENAG RI 2011 1432 SENIN, 1 AGUST2011 SENIN1 AGUST2011 2012 1433 JUM AT, 20 JULI 2012 SABTU, 21 JULI 2012 2013 1434 SELASA, 9 JULI 2013 RABU, 10 JULI 2013 2014 1435 SABTU, 28 JUNI 2014 AHAD, 29 JUNI 2014 1

PERBEDAAN TANGGAL 1 RAMADAN ANTARA MUHAMMADIYAH DAN KEMENAG RI 10 TAHUN KE DEPAN M H MUHAMMADIYAH KEMENAG RI 2015 1436 KAMIS, 18 JUNI 2015 KAMIS, 18 JUNI 2015 2016 1437 AHAD, 6 JUNI 2016 AHAD, 6 JUNI 2016 2017 1438 SABTU, 27 MEI 2017 SABTU, 27 MEI 2017 2018 1439 RABU, 16 MEI 2018 KAMIS, 17 MEI 2018 2019 1440 SENIN, 6 MEI 2019 SENIN, 6 MEI 2019 PERBEDAAN TANGGAL 1 RAMADAN ANTARA MUHAMMADIYAH DAN KEMENAG RI 10 TAHUN KE DEPAN M H MUHAMMADIYAH KEMENAG RI 2020 1441 JUM AT, 24 APRIL 2020 JUM AT, 24 APRIL 2020 2021 1442 SELASA, 13 APRIL 2021 SELASA, 13 APRIL 2021 2022 1443 SABTU, 2 APRIL 2022 SABTU, 2 APRIL 2022 2023 1444 KAMIS, 23 MARET 2023 KAMIS, 23 MARET 2023 2024 1445 SENIN, 11 MARET 2024 SELASA,12 MARET 2024 2

PERBEDAAN TANGGAL 1 SYAWAL ANTARA MUHAMMADIYAH DAN KEMENAG RI 3 TAHUN KE BELAKANG M H MUHAMMADIYAH KEMENAG RI 2011 1432 SELASA, 30AGUST2011 RABU, 31 AGUST2011 2012 1433 AHAD, 19 AGUST2012 AHAD, 19 AGUST2012 2013 1434 KAMIS, 8 AGUST2013 KAMIS, 8 AGUST2013 2014 1435 SENIN, 28 JULI2014 SENIN, 28 JULI2014 PERBEDAAN TANGGAL 1 SYAWAL ANTARA MUHAMMADIYAH DAN KEMENAG RI 10 TAHUN KE DEPAN M H MUHAMMADIYAH KEMENAG RI 2015 1436 JUM AT, 17 JULI 2015 JUM AT, 17 JULI 2015 2016 1437 RABU, 6 JULI 2016 RABU, 6 JULI 2016 2017 1438 AHAD, 25 JUNI 2017 AHAD, 25 JUNI 2017 2018 1439 JUM AT,15 JUNI 2018 JUM AT,15 JUNI 2018 2019 1440 SELASA, 4 JUNI 2019 RABU, 5 JUNI 2019 3

PERBEDAAN TANGGAL 1 SYAWAL ANTARA MUHAMMADIYAH DAN KEMENAG RI 10 TAHUN KE DEPAN M H MUHAMMADIYAH KEMENAG RI 2020 1441 AHAD, 24 MEI 2020 AHAD, 24 MEI 2020 2021 1442 KAMIS, 13 MEI 2021 KAMIS, 13 MEI 2021 2022 1443 SENIN, 2 MEI 2022 SENIN, 2 MEI 2022 2023 1444 JUM AT, 21 APRIL 2023 SABTU, 22 APRIL 2023 2024 1445 RABU, 10 APRIL2024 RABU, 10 APRIL2024 PERBEDAAN TANGGAL 1 ZULHIJAH ANTARA MUHAMMADIYAH DAN KEMENAG RI 3 TAHUN KE BELAKANG M H MUHAMMADIYAH KEMENAG RI 2011 1432 JUM AT, 28 OKT2011 JUM AT, 28 OKT 2011 2012 1433 RABU, 17 OKT 2012 RABU, 17 OKT 2012 2013 1434 AHAD, 6 OKT 2013 AHAD, 6 OKT 2013 2014 1435 KAMIS, 25 SEPT2014 JUM AT, 26 SEPT2014 4

PERBEDAAN TANGGAL 1 ZULHIJAH ANTARA MUHAMMADIYAH DAN KEMENAG RI 10 TAHUN KE DEPAN M H MUHAMMADIYAH KEMENAG RI 2015 1436 SENIN, 14 SEPT 2015 SELASA, 15 SEPT 2015 2016 1437 SABTU, 3 SEPT 2016 SABTU, 3 SEPT 2016 2017 1438 RABU, 23 AGUST 2017 RABU, 23 AGUST 2017 2018 1439 SENIN, 13 AGUST 2018 SENIN, 13 AGUST 2018 2019 1440 JUM AT, 2 AGUST 2019 JUM AT, 2 AGUST 2019 PERBEDAAN TANGGAL 1 ZULHIJAH ANTARA MUHAMMADIYAH DAN KEMENAG RI 10 TAHUN KE DEPAN M H MUHAMMADIYAH KEMENAG RI 2020 1441 RABU, 22 JULI 2020 RABU, 22 JULI 2020 2021 1442 AHAD, 11 JULI 2021 AHAD, 11 JULI 2021 2022 1443 KAMIS, 30 JUNI 2022 JUM AT, 1 JULI 2022 2023 1444 SENIN, 19 JUNI 2023 SELASA, 20 JUNI 2023 2024 1445 SABTU, 8 JUNI 2024 SABTU, 8 JUNI 2024 5

KALENDER MUHAMMADIYAH & MAKLUMAT PP MUHAMMADIYAH 1 RAMADAN 1435 H SABTU 28 JUNI 2014 KALENDER UIN SUNAN KALIJAGA & KALENDER KEMENTERIAN AGAMA 1 RAMADAN 1435 H AHAD 29 JUNI 2014 METODE PENENTUAN AWAL BULAN RUKYAT :Melihat Bulan sabit (hilal) pada saat terbenam Matahari tanggal 29 dari bulan berjalan. HISAB :Menghitung posisi atau kedudukan Bulan di langit. 6

PENERIMAAN RUKYAT MUTLAK :Menerima hasil rukyat tanpa syarat apapun, selain sumpah. BERSYARAT : Mempersyaratkan sesuai dengan kriteria hisab kemungkinan terlihatnya hilal (visibilitas hilal) PENETAPAN AWAL BULAN RUKYAT MUTLAK Apabila Bulan sabit (hilal) terlihat, maka malam itu dan esok harinya ditetapkan tanggal 1 bulan baru. Apabila tidak terlihat, maka malam itu dan esok harinya ditetapkan tannggal 30 bulan berjalan. 7

RUKYAT BERSYARAT Apabila Bulan sabit (hilal) terlihat dan tingginya minimal 2 derajat, maka malam itu dan esok harinya ditetapkan tanggal 1 bulan baru. Apabila tidak terlihat, atau terlihat tetapi tingginya kurang dari 2 derajat, maka hasil rukyat ditolak dan malam itu serta esok harinya ditetapkan tanggal 30 bulan berjalan. PENGUNAAN METODE HISAB URFI :metode perhitungan untuk penentuan awal bulan dengan berpatokan pada gerak rata-rata Bulan di langit. Kemudian dibuat kaidah-kaidah berdasarkan pada gerak rata-rata Bulan tersebut. HAKIKI : menghitung gerak dan posisi Bulan yang sebenarnya dan setepat-tepatnya sebagaimana adanya di langit. 8

KRITERIA HISAB HAKIKI 1. Ijtimak qabal-fajri. 2. Ijtimak qabal-gurub. 3. Moonset after Sunset. 4. Wujudul-hilal. 5. Imkanur-rukyat. rukyat. A. KRITERIA IJTIMAK QABLAL FAJRI Telah terjadi ijtimakbulan dan Matahri (konjungsi). ijtimakbulan dan Matahri terjadi sebelum terbit fajar. 9

B. KRITERIA IJTIMAK QABLAL GURUB Telah terjadi ijtimakbulan dan Matahari (konjungsi). Ijtimak Bulan dan Matahariterjadi sebelum terbenam Matahari. C. KRITERIA MOONSET AFTER SUNSET Pertamakali dalam siklus bulanan peredaran Bulan, Bulan terbenam setelah terbenam Matahari. 10

MOONSET AFTER SUNSET : Pada saat Matahari terbenam Bulan belum terbenam. Matahari terbenam terlebih dahulu dibanding Bulan 21 D. KRITERIA WUJUDUL HILAL Telah terjadi ijtimakbulan dan Matahari (konjungsi). Ijtimak Bulan dan Matahariterjadi sebelum terbenam Matahari. Saat terbenammatahari Bulan belum tebenam. 11

WUJUDUL HILAL: Pada saat Matahari terbenam Bulan belum terbenam. Matahari terbenam terlebih dahulu dibanding Bulan. 23 E.1. KRITERIA IMKANUR RUKYAT 1 Telah terjadi ijtimakbulan dan Matahari (konjungsi). Ijtimak Bulan dan Matahariterjadi sebelum terbenam Matahari. Saat terbenammatahari tinggi Bulan minimal 2. 12

LIMIT IMKANUR-RUKYAT (1): Pada saat Matahari terbenam Tinggi Bulan minimal 02 derajat 2 25 E.2. KRITERIA IMKANUR RUKYAT 2 Telah terjadi ijtimakbulan dan Matahari (konjungsi). Ijtimak Bulan dan Matahari terjadi sebelum terbenam Matahari. Saat terbenam Matahari tinggi Bulan minimal 2, elongasi minimal 3 umur bulan minimal 8 jam. 13

IMKANUR-RUKYAT (2): Pada saat Matahari terbenam Tinggi Bulan minimal 02 derajat, Elongasi minimal 03 derajat, Umur bulan minimal 8 jam ELONGASI 2 3 27 E.3. KRITERIA IMKANUR RUKYAT 3 Telah terjadi ijtimak Bulan dan Matahari (konjungsi). Ijtimak sebelum terbenam Matahari. Saat terbenammatahari, tinggi Bulan trhdp Matahari minimal 4, elongasi minimal 6,4. 14

LIMIT IMKANUR-RUKYAT (3): Pada saat Matahari terbenam Tinggi Bulan minimal 04 derajat, Elongasi minimal 06,4 derajat 4 ELONGASI 6,4 29 HASIL HISAB AWAL RAMADAN 1435 H LOKASI YOGYAKARTA 15

IJTIMAK Jum at 27 Juni 2014 Pukul 15:10:21 WIB TERBENAM MATAHARI Jum at 27 Juni 2014 Pukul 17:33:01 WIB 16

TERBENAM BULAN Jum at 27 Juni 2014 Pukul 17:36:08 WIB TINGGI BULAN Jum at 27 Juni 2014 +0 31 17 17

ELONGASI BULAN Jum at 27 Juni 2014 04 53 04 UMUR BULAN Jum at 27 Juni 2014 02 jam 22 menit 40 detik 18

TINGGI BULAN dari MATAHARI Jum at 27 Juni 2014 01 38 13 A IJTIMAK QABLAL FAJRI IJTIMAK Jum at 27 Juni 2014 Pukul 15:10:21 WIB TERBENAM FAJAR Sabtu 28 Juni 2014 Pukul 04:27:51 WIB KRITERIA TERPENUHI Kesimpulan 1 RAMADAN 1435 H SABTU 28 JUNI 2014 19

B IJTIMAK QABLAL GURUB IJTIMAK Jum at 27 Juni 2014 Pukul 15:10:21 WIB TERBENAM MATAHARI Jum at 27 Juni 2014 Pukul 17:33:01 WIB KRITERIA TERPENUHI Kesimpulan 1 RAMADAN 1435 H SABTU 28 JUNI 2014 C MOONSET AFTER SUNSET TERBENAM MATAHARI Jum at 27 Juni 2014 Pukul 17:33:01 WIB TERBENAM BULAN Jum at 27 Juni 2014 Pukul 17:36:08 WIB KRITERIA TERPENUHI Kesimpulan 1 RAMADAN 1435 H SABTU 28 JUNI 2014 20

D WUJUDUL HILAL IJTIMAK Jum at 27 Juni 2014 Pukul 15:10:21 WIB TERBENAM MATAHARI Jum at 27 Juni 2014 Pukul 17:33:01 WIB TERBENAM BULAN Jum at 27 Juni 2014 Pukul 17:36:08 WIB TINGGI BULAN +0 31 17 KRITERIA TERPENUHI Kesimpulan 1 RAMADAN 1435 H SABTU 28 JUNI 2014 E.1. IMKANUR RUKYAT 1 IJTIMAK Jum at 27 Juni 2014 Pukul 15:10:21 WIB TERBENAM MATAHARI Jum at 27 Juni 2014 Pukul 17:33:01 WIB TINGGI BULAN +0 31 17 KRITERIA TIDAK TERPENUHI Kesimpulan 1 RAMADAN 1435 H AHAD 29 JUNI 2014 21

E.2. IMKANUR RUKYAT 2 IJTIMAK Jum at 27 Juni 2014 Pukul 15:10:21 WIB TERBENAM MATAHARI Jum at 27 Juni 2014 Pukul 17:33:01 WIB TINGGI BULAN +0 31 17 EL0NGASI BULAN 04 53 04 UMUR BULAN 02 jam 22 menit 40 detik KRITERIA TIDAK TERPENUHI Kesimpulan 1 RAMADAN 1435 H AHAD 29 JUNI 2014 E.3. IMKANUR RUKYAT 3 IJTIMAK Jum at 27 Juni 2014 Pukul 15:10:21 WIB TERBENAM MATAHARI Jum at 27 Juni 2014 Pukul 17:33:01 WIB TINGGI BULAN dari MATAHARI +0 31 17 EL0NGASI BULAN 04 53 04 KRITERIA TIDAK TERPENUHI Kesimpulan 1 RAMADAN 1435 H AHAD 29 JUNI 2014 22

SIMPULAN KRITERIA 1 RAMADAN 1435 H IJTIMAK QABLAL FAJRI SABTU 28 JUNI 2014 IJTIMAK QABLAL GURUB MOONSET AFTER SUNSET WUJUDUL HILAL IMKANUR RUKYAT SABTU 28 JUNI 2014 SABTU 28 JUNI 2014 SABTU 28JUNI 2014 AHAD 29 JUNI 2014 HASIL HISAB AWAL SYAWAL 1435 H LOKASI YOGYAKARTA 23

IJTIMAK Ahad 27 Juli 2014 Pukul 05:43:39 WIB TERBENAM MATAHARI Ahad 27 Juli 2014 Pukul 17:38:59 WIB 24

TERBENAM BULAN Ahad 27 Juli 2014 Pukul 17:56:19 WIB TINGGI BULAN Ahad 27 Juli 2014 +03 37 48 25

ELONGASI BULAN Ahad 27 Juli 2014 07 14 32 UMUR BULAN Ahad 27 Juli 2014 11 jam 55 menit 20 detik 26

TINGGI BULAN dari MATAHARI Ahad 27 Juli 2014 04 54 33 A IJTIMAK QABLAL FAJRI IJTIMAK Ahad 27 Juli 2014 Pukul 05:43:39 WIB TERBENAM FAJAR Senin 28 Juli 2014 Pukul 04:32:59 WIB KRITERIA TERPENUHI Kesimpulan 1 SYAWAL 1435 H SENIN 28 JULI 2014 27

B IJTIMAK QABLAL GURUB IJTIMAK Ahad 27 Juli 2014 Pukul 05:43:39 WIB TERBENAM MATAHARI Ahad 27 Juli 2014 Pukul 17:38:59 WIB KRITERIA TERPENUHI Kesimpulan 1 SYAWAL 1435 H SENIN 28 JULI 2014 C MOONSET AFTER SUNSET TERBENAM MATAHARI Ahad 27 Juli 2014 Pukul 17:38:59 WIB TERBENAM BULAN Ahad 27 Juli 2014 Pukul 17:56:19 WIB KRITERIA TERPENUHI Kesimpulan 1 SYAWAL 1435 H SENIN 28 JULI 2014 28

D WUJUDUL HILAL IJTIMAK Ahad 27 Juli 2014 Pukul 05:43:39 WIB TERBENAM MATAHARI Ahad 27 Juli 2014 Pukul 17:38:59 WIB TERBENAM BULAN Ahad 27 Juli 2014 Pukul 17:56:19 WIB TINGGI BULAN +03 37 48 KRITERIA TERPENUHI Kesimpulan 1 SYAWAL 1435 H SENIN 28 JULI 2014 E.1. IMKANUR RUKYAT 1 IJTIMAK Ahad 27 Juli 2014 Pukul 05:43:39 WIB TERBENAM MATAHARI Ahad 27 Juli 2014 Pukul 17:38:59 WIB TINGGI BULAN +03 37 48 KRITERIA TERPENUHI Kesimpulan 1 SYAWAL 1435 H SENIN 28 JULI 2014 29

E.2. IMKANUR RUKYAT 2 IJTIMAK Ahad 27 Juli 2014 Pukul 05:43:39 WIB TERBENAM MATAHARI Ahad 27 Juli 2014 Pukul 17:38:59 WIB TINGGI BULAN +03 37 48 EL0NGASI BULAN 07 14 32 UMUR BULAN 11 jam 55 menit 20 detik KRITERIA TERPENUHI Kesimpulan 1 SYAWAL 1435 H SENIN 28 JULI 2014 E.3. IMKANUR RUKYAT 3 IJTIMAK Ahad 27 Juli 2014 Pukul 05:43:39 WIB TERBENAM MATAHARI Ahad 27 Juli 2014 Pukul 17:38:59 WIB TINGGI BULAN dari MATAHARI +04 54 33 EL0NGASI BULAN 07 14 32 KRITERIA TERPENUHI Kesimpulan 1 SYAWAL 1435 H SENIN 28 JULI 2014 30

SIMPULAN KRITERIA 1 SYAWAL 1435 H IJTIMAK QABLAL FAJRI SENIN 28 JULI 2014 IJTIMAK QABLAL GURUB MOONSET AFTER SUNSET WUJUDUL HILAL IMKANUR RUKYAT SENIN 28 JULI 2014 SENIN 28 JULI 2014 SENIN 28 JULI 2014 SENIN 28 JULI 2014 HASIL HISAB AWAL ZULHIJAH 1435 H LOKASI YOGYAKARTA 31

IJTIMAK Rabu 24 September 2014 Pukul 13:15:45 WIB TERBENAM MATAHARI Rabu 24 September 2014 Pukul 17:35:30 WIB 32

TERBENAM BULAN Rabu 24 September 2014 Pukul 17:38:20 WIB TINGGI BULAN Rabu 24 September 2014 +0 30 04 33

ELONGASI BULAN Rabu 24 September 2014 02 29 30 UMUR BULAN Rabu 24 September 2014 04 jam 19 menit 45 detik 34

TINGGI BULAN dari MATAHARI Rabu 24 September 2014 01 34 01 A IJTIMAK QABLAL FAJRI IJTIMAK Jum at 27 Juni 2014 Pukul 15:10:21 WIB TERBENAM FAJAR Sabtu 28 Juni 2014 Pukul 04:27:51 WIB KRITERIA TERPENUHI Kesimpulan 1 RAMADAN 1435 H SABTU 28 JUNI 2014 35

B IJTIMAK QABLAL GURUB IJTIMAK Jum at 27 Juni 2014 Pukul 15:10:21 WIB TERBENAM MATAHARI Jum at 27 Juni 2014 Pukul 17:33:01 WIB KRITERIA TERPENUHI Kesimpulan 1 RAMADAN 1435 H SABTU 28 JUNI 2014 C MOONSET AFTER SUNSET TERBENAM MATAHARI Jum at 27 Juni 2014 Pukul 17:33:01 WIB TERBENAM BULAN Jum at 27 Juni 2014 Pukul 17:36:08 WIB KRITERIA TERPENUHI Kesimpulan 1 RAMADAN 1435 H SABTU 28 JUNI 2014 36

D WUJUDUL HILAL IJTIMAK Jum at 27 Juni 2014 Pukul 15:10:21 WIB TERBENAM MATAHARI Jum at 27 Juni 2014 Pukul 17:33:01 WIB TERBENAM BULAN Jum at 27 Juni 2014 Pukul 17:36:08 WIB TINGGI BULAN +0 31 17 KRITERIA TERPENUHI Kesimpulan 1 RAMADAN 1435 H SABTU 28 JUNI 2014 E.1. IMKANUR RUKYAT 1 IJTIMAK Jum at 27 Juni 2014 Pukul 15:10:21 WIB TERBENAM MATAHARI Jum at 27 Juni 2014 Pukul 17:33:01 WIB TINGGI BULAN +0 31 17 KRITERIA TIDAK TERPENUHI Kesimpulan 1 RAMADAN 1435 H AHAD 29 JUNI 2014 37

E.2. IMKANUR RUKYAT 2 IJTIMAK Jum at 27 Juni 2014 Pukul 15:10:21 WIB TERBENAM MATAHARI Jum at 27 Juni 2014 Pukul 17:33:01 WIB TINGGI BULAN +0 31 17 EL0NGASI BULAN 04 53 04 UMUR BULAN 02 jam 22 menit 40 detik KRITERIA TIDAK TERPENUHI Kesimpulan 1 RAMADAN 1435 H AHAD 29 JUNI 2014 E.3. IMKANUR RUKYAT 3 IJTIMAK Jum at 27 Juni 2014 Pukul 15:10:21 WIB TERBENAM MATAHARI Jum at 27 Juni 2014 Pukul 17:33:01 WIB TINGGI BULAN dari MATAHARI +0 31 17 EL0NGASI BULAN 04 53 04 KRITERIA TIDAK TERPENUHI Kesimpulan 1 RAMADAN 1435 H AHAD 29 JUNI 2014 38

SIMPULAN KRITERIA 1 RAMADAN 1435 H IJTIMAK QABLAL FAJRI SABTU 28 JUNI 2014 IJTIMAK QABLAL GURUB MOONSET AFTER SUNSET WUJUDUL HILAL IMKANUR RUKYAT SABTU 28 JUNI 2014 SABTU 28 JUNI 2014 SABTU 28JUNI 2014 AHAD 29 JUNI 2014 GARIS Peta garis KETINGGIAN ketinggi an HILAL Bulan 0 o 0 jelang MENJELANG Ramadan AWAL 1435 BULAN H (Jum at RAMADAN 27 Juni 1435 2014 H. 150 0 B 100 0 50 0 0 0 50 0 100 0 150 0 T Ijtimak: 27 Juni 2014 Jam 15:10:21 WIB Ijtima : 27 JUNI 2014 Pukul 15:09 WIB. 60 0 U 40 0 20 0 0 0 20 0 SAMUDRA PASIFIK AMERIKA UTARA SAMUDRA ATLANTIK AMERIKA SELATAN SYA BAN 1435 H. ASIA EROPA SAMUDRA PASIFIK AFRIKA 1 0 +1 0 0 0 SAMUDRA HINDIA AUSTRALIA 60 0 U 40 0 20 0 0 0 20 0 40 0 40 0 60 0 S RAMADAN 1435 H. 60 0 S 150 0 B 100 0 50 0 0 0 50 0 100 0 150 0 T Ijtima : Jum at, 27 Juni 2014, Pukul 15:09 WIB. Planetarium & Observatorium Jakarta 39

IJTIMA IJTIMAK DARI PUSAT PUSAT BUMI BUMI, (GEOCENTRIK) JUM AT JUM AT 27 27 JUNI 2014 (29 SYAKBAN SYA BAN 1435 1435 H) H) BULAN λ Matahari = Bulan = 95 o 37,2 MATAHARI PUKUL 15:10:21 15:09 WIB peta garis ketinggian Bulan pada hari Jum at 27 Juni 2014 (29 Syakban 1435 H) -0,5-1 0,5 0 40

Perhatikan posisi bulan setelah Perhatikan 29.52 hariposisi bulan! α 26.92484 29.1061 o o Waktu tempuh 360 o revolusi Bulan bulan kembali = ke 26.92484 posisi semula o revolusi tepat bumi pada garis lurus antara matahari dan bumi. Jarak ini ditempuh selama 27.321661 hari atau 655.71586 jam. Periode ini disebut satu bulan sinodik dan dinamakan Satu bulan sidereal Selanjutnya perhatikan rute bulan selama satu bulan sidereal Rutenya bukan berupa lingkaran seperti yang mungkin anda bayangkan melainkan berbentuk kurva yang panjangnyal = v. T α 26.92848 o L = v. T Dimana: v = kecepatan bulan T = periode revolusi bulan = 27.321661 hari α = 27.321661 days 365.25636 days * 360o = 26.92848 o 41

BENTUK / FASE BULAN Periode fase bulan = 29,53055 hari Kwartir Pertama (1 st QTR) Sabit Muda (Waxing Crescent) Bulan Besar (Waxing Gibbous) hilal arah Barat sinar matahari Bulan Baru (Ijtima, New) Bumi arah Timur Purnama (Full) Sabit Tua (Waning Crescent) Bulan Susut (Waning Gibbous) Kwartir Kedua (2 nd QTR) Fase Bulan tampak dari Bumi Ijtimak Bulan dan Matahari jelang Ramadan 1435 H dilihat dari Yogyakarta Sabtu 27 Juni 2014 pukul 15:10 WIB 42

Ijtimak Bulan dan Matahari jelang Ramadan 1435 H dilihat dari Yogyakarta Sabtu 27 Juni 2014 pukul 15:10 WIB Posisi Bulan saat Matahari terbenam di Yogyakarta Sabtu 27 Juni 2014 pukul 17:33 WIB 43

Posisi Bulan saat Matahari terbenam di Yogyakarta Sabtu 27 Juni 2014 pukul 17:33 WIB Ijtimak Bulan dan Matahari jelang Ramadan 1435 H dilihat dari Jakarta Sabtu 27 Juni 2014 pukul 15:10 WIB 44

Ijtimak Bulan dan Matahari jelang Ramadan 1435 H dilihat dari Jakarta Sabtu 27 Juni 2014 pukul 15:10 WIB Posisi Bulan saat Matahari terbenam di Jakarta Sabtu 27 Juni 2014 pukul 17:50 WIB 45

Posisi Bulan saat Matahari terbenam di Jakarta Sabtu 27 Juni 2014 pukul 17:50 WIB Hisab Urfi (hisab adadi, atau hisab alamah). Patokannya: Peredaran rata-rata Bulan sinodis. Waktunya: 29 hari 12 jam 44 menit 02,8 detik. Umur Bulan: Selang-seling 30 hari dan 29 hari. Satu bulan ratarata 29 hari 12 jam. Kamis, 03 Juli 2014 92 46

Nama Bulan: Muharam (30), Safar (29), Rabiulawal (30), Rabiulakhir (29), Jumadilawal (30), Jumadilakhir (29), Rajab (30), Syakban (29), Ramadan (30), Syawal (29), Zulkaidah (30), dan Zulhijah (29/30). Kamis, 03 Juli 2014 93 Daur/Siklus: Satu daur 30 tahun dengan 11 tahun kabisat [Mengatasi akumulasi kelebihan 44 menit dalam setiap bulan (30 th x 12 bln x 44 mnt = 15840 mnt = 264 jam = 11 hari)], 19 tahun basitah. Umur Tahun: Basitah = 354 hari, Kabisat = 355 hari (kelebihan satu hari dimasukkan dalam bulan Zulhijah). Umur Daur: 1 daur = 10631 hari (19 x 354 hr + 11 x 355 hr) Kamis, 03 Juli 2014 94 47

Tahun Kabisat: Tahun ke: 2, 5, 7, 10, 13, 15, 18, 21, 24, 26, dan 29 dalam setiap kelipatan 30 tahun. Daur/Siklus Besar: Satu daur besar 2572 tahun. [Mengatasi akumulasi kelebihan 02,8 detik dalam setiap bulan (2572 th x 12 bln x 02,8 dtk = 86419,2 dtk = 1440,32 mnt = 24,0053 jam = 1 hari)] Kamis, 03 Juli 2014 95 Permulaan Tahun: Tanggal 1 Muharam Permulaan Kalender: 1 Muharam 1 H = Kamis (kliwon) 15 Juli 622 M atau 1 Muharam 1 H = Jum at (legi) 16 Juli 622 M Kamis, 03 Juli 2014 96 48

Menentukan Hari: Menentukan hari pada tgl tertentu, caranya dengan menjumlahkan hari sejak 1 Muharam 1 H hingga tgl tertentu itu, lalu dibagi 7, dan sisanya (sisa kelipatan 7) dihitung mulai Kamis atau Jum at. Menentukan Pasaran: Menentukan pasaran pada tgl tertentu, caranya dengan menjumlahkan hari sejak 1 Muharam 1 H hingga tgl tertentu itu, lalu dibagi 5, dan sisanya (sisa kelipatan 5) dihitung mulai Kliwon atau Legi. Kamis, 03 Juli 2014 97 Tidak ada kepastian tentang tanggal 1 Muharam 1 H padahal titik star tanggal ini akan berpengaruh terhadap penetapan tanggal-tanggal bulan baru atau awal-awal bulan berikutnya, walaupun umur setiap bulan secara konsisten ditetapkan secara bergantian 30 hari dan 29 hari. Kamis, 03 Juli 2014 98 49

Urutan letak tahun kabisat dalam setiap siklus tidak ada kesepakatan di antara para ahli hisab, sehingga akan berakibat perbedaan dalam perhitungan dan memulai bulan baru kamariah. Kamis, 03 Juli 2014 99 Hisab urfi dapat menyebabkan mulai bulan baru sebelum Bulan di langit lahir atau sebaliknya bisa terjadi bulan baru belum mulai padahal Bulan di langit sudah lahir sebelumnya atau sudah kelihatan dengan jelas. Ini disebabkan karena mulai dan berakhirnya bulan menurut hisab urfi tidak selalu sejalan dengan gerak faktual Bulan di langit. Kamis, 03 Juli 2014 10 0 50

Hisab urfi menetapkan umur bulan Ramadan selalu 30 hari karena ia berada pada urutan bulan ganjil yakni bulan kesembilan. Hal ini tidak sesuai dengan sunnah Rasul saw tentang puasa Ramadan yang kadang-kadang 29 hari atau 30 hari sesuai dengan gerak dan posisi Bulan yang sebenarnya di langit. Rasulullah saw sendiri menunaikan puasa Ramadan kebanyakannya 29 hari. Kamis, 03 Juli 2014 10 1 Sebagaimana disinggung di muka, dengan metode hisab urfi masih ada sisa waktu yaitu 2,8 detik dalam setiap bulan dan ini akan menjadi satu hari setelah melampaui waktu 2571 tahun. Kalender hijriyah urfi harus dikoreksi lagi kalau sudah melewati tahun ke 2571, dengan cara menambahkan satu hari. Kamis, 03 Juli 2014 10 2 51

Angka rata-rata gerak Bulan 29 hari 12 jam 44 menit 2,8 detik yang menjadi standar baku untuk menyusun umur bulan dalam setiap tahun sebagaimana diutarakan di atas sesunggunya bukan merupakan waktu yang senyatanya yang dialami Bulan dalam gerak bulanannya, karena interval waktu tersebut selalu berubah-ubah. Untuk tahun 1435 H interval terbesar mencapai 29 hari 16 jam 01 menit 03 detik (untuk bulan Zulkaidah 1435 H) dan interval terpendek hanya 29 hari 10 jam 21 menit 12 detik (untuk bulan Rabiulakhir 1435 H). Dengan demikian bisa saja umur bulan itu 2 bulan berturut-turut 30 hari atau bisa juga 2 bulan berturut-turut 29 hari. Diolah dari hasil perhitungan saat ijtimak Bulan- Matahari (new moon) yang dilakukan oleh Majelis Tarjih dan Tajdid Pimpinan Pusat Muhammadiyah untuk tahun 1435 H. Kamis, 03 Juli 2014 10 3 52

Tampakan hilal pada visibilitas pertama tidak mengkaver seluruh muka bumi. Tampakanhilalmembelahbumi, antarayang dapat melihat dan yang tidak dapat melihat. PERBEDAAN AWAL BULAN KAMARIAH Perbedaan awal bulan kamariah mengandung arti, ada satu tanggal dalam dua hari atau lebih, yakni tanggal 1 terjadi dalam dua hari atau lebih secara berurutan; atau dalam satu hari ada dua tanggal atau lebih berbeda secara berurutan. Ini dapat terjadi dalam dua keadaan: 1. Di tempat yang berbeda; dan 2. Di tempat yang sama. 53

Perbedaan penetapan awal bulan kamariah disebabkan oleh: 1. Adanya perbedaan metode yang digunakan: a. Menggunakan rukyat dengan berbagai versinya b. Menggunakan hisab dengan berbagai versinya 2. Karena faktor alam Terdapat dua pandangan pokok tentang metode penetapan awal bulan: 1. Pandangan pertama: penetapan awal bulan hanya sah dengan melakukan rukyat fisik (fikliah) secara langsung. 2. Pandangan kedua: penetapan awal bulan kamariah dapat juga dilakukan dengan menggunakan hisab, bahkan metode hisab lebih akurat dan karena itu lebih utama untuk digunakan. 54

1. Hadis-hadis yang memerintahkan memulai dan mengakhiri puasa Ramadan ketika telah melihat hilal, antara lain sabda Nabi saw, إ ذ ا ر أ ي ت م و ه فص و م و ا و إ ذ ا ر أ ي ت م و ه ف ا ف ط ر و ا ف ا ن غ م ع ل ي ك م ف اق د ر و ا ل ه [رواه البخاري واللفظ له ومسلم]. Artinya: Apabila kamu melihat hilal berpuasalah, dan apabila kamu melihatnya beridulfitrilah! Jika Bulan terhalang oleh awan terhadapmu, maka estimasikanlah [HR al-bukhari, dan lafal di atas adalah lafalnya, dan juga diriwayatkan Muslim]. 2. Hadis-hadis yang melarang berpuasa dan beridul fitri sebelum melihat hilal, لا ت ص و م و ا ح تى ت ر و ا ا له لا ل و لا ت ف ط ر و ا ح تى ت ر و ه ف ا ن غ م ع ل ي ك م ف اق د ر و ا ل ه [رواه البخاري ومسلم] Artinya: Janganlah kamu berpuasa sebelum melihat hilal dan janganlah kamu beridul fitri sebelum melihat hilal; jika Bulan terhalang oleh awan terhadapmu, maka estimasikanlah [HR al-bukhari dan Muslim]. 55

Perintah melakukan estimasi dalam ف اق د ر و ا ل ه kedua hadis di atas manakala hilal tidak dapat dirukyat karena langit berawan ditafsirkan dengan menggenapkan bilangan bulan sedang berjalan menjadi tiga puluh hari sejalan dengan hadis berikut, ص و م و ا ل ر ؤ ي ت ه و أ ف ط ر و ا ل ر ؤ ي ت ه ف ا ن غ بي ع ل ي ك م ف ا ك م ل و ا ع دة ش ع با ن ث لا ث ين [رواه البخاري واللفظ له ومسلم]. Artinya: Berpuasalah kamu karena melihat hilal dan beridulfitrilah karena melihat hilal pula; jika Bulan terhalang oleh awan terhadapmu, maka genapkanlah bilangan bulan Syakban tiga puluh hari [HR al-bukhārī, dan lafal di atas adalah lafalnya, dan juga diriwayatkan Muslim]. 3. Hadis tentang keadaan umat yang masih ummi, yaitu sabda Nabi saw, إ ن ا أ مة أ م ي ة لا ن ك ت ب ولا نح س ب ال شه ر ه ك ذ ا و ه ك ذ ا ي ع ني م رة ت س ع ة و ع ش ر ين و م رة ث لاث ين [رواه البخاري ومسلم]. Artinya: Sesungguhnya kami adalah umat yang ummi; kami tidak bisa menulis dan tidak bisa melakukan hisab. Bulan itu adalah demikiandemikian. Maksudnya adalah kadang-kadang dua puluh sembilan hari, dan kadang-kadang tiga puluh hari [HR al-bukhari dan Muslim]. 56

4. Argumen pemikiran, yaitu bahwa hisab merupakan spekulasi dan tidak memberikan kepastian. Ibn Hajar mengutip Ibn Bazīzah: قال ابن بزيزة : وهو مذهب باطل فقد Tت الشريعة عن الخوض في علم النجوم لا Tا حدس وتخمين ليس فيها قطع ولا ظن غالب مع أنه لو ارتبط الا مر bا لضاق إذ لا يعرفها الا القليل [فتح الباري ج ص 4 [127. Ibn Bazīzah Berkata: Hisab itu mazhab yang batil. Syariah melarang untuk melibatkan diri di dalam ilmu perbintnagn karena ia adalah spekulasi dan kira-kira, tidak ada kepastian ataupun probabilitas yang kuat di dalamnya. Seandainya perintah (untuk memulai bulan baru) dikaitkan kepadanya maka akan timbul kesulitan karena hanya segelintir kecil orang saja yang menguasainya [Fath al-bārī, IV: 127]. Para penganut hisab tidak saja menggunakan ayat hadis-hadis, tetapi juga menggunakan ayat-ayat al-quran dan argumen-argumen rasional: 1. Firman Allah dalam surat ar-rahman dan Yunus: ال شم س و ال ق م ر بح س ب ان [55: 5] Artinya: Matahari dan Bulan beredar menurut perhitungan [55: 5]. شم س ض ي اء و ال ق م ر ن ور ا و ق در ه م ن از ل ل ت ع ل م وا ع د د الس ن ين و الح س ا ب م ا ج ع ل ال ه و ال ذ ي ب الح ق ا لا ي ا ت ل ق و م ي ع ل م و ن [10: 5]. خ ل ق ا x ذ ل ك إ لا ي ف ص ل Artinya: Dia-lah yang menjadikan matahari bersinar dan bulan bercahaya dan ditetapkan-nya bagi Bulan itu manzilahmanzilah, supaya kamu mengetahui bilangan tahun dan perhitungan (waktu). Allah tidak menciptakan yang demikian itu melainkan dengan hak. Dia menjelaskan tanda-tanda (kebesaran-nya) kepada orang-orang yang mengetahui [Q. 10: 5]. 57

2. Firman Allah dalam surat Ya Sin ayat 39-40, شم س ي ن ب غ ي له ا أ ن ت د ر ك و ال ق م ر ق در ن اه م ن از ل ح تى ع ا د ك ال ع ر ج و ن ال ق د يم (39) لا ال س اب ق الن ه ا ر و ك ل في ف ل ك ي س ب ح و ن ] سي 40-39] ال ق م ر و لا الل ي ل Artinya: Dan telah Kami tetapkan bagi bulan manzilahmanzilah, sehingga (setelah dia sampai ke manzilah yang terakhir) kembalilah dia sebagai bentuk tandan yang tua. Tidaklah mungkin bagi matahari mendapatkan bulan dan malampun tidak dapat mendahului siang. Dan masingmasing beredar pada garis edarnya [Q. 36: 39-40]. 3. Hadis al-bukhārī dan Muslim, إ ر أ ي ت م و ه فص و م و ا و إ ذ ا ر أ ي ت م و ه ف ا ف ط ر و ا ف ا ن غ م ع ل ي ك م ف اق د ر و ا ل ه رواه البخاري واللفظ له ومسلم]. [ ذ ا Artinya: Apabila kamu melihat hilal berpuasalah, dan apabila kamu melihatnya beridulfitrilah! Jika Bulan terhalang oleh awan terhadapmu, maka estimasikanlah [HR al-bukhārī, dan lafal di atas adalah lafalnya, dan juga diriwayatkan Muslim]. 4. Hadis tentang keadaan umat yang masih ummi, yaitu sabda Nabi saw, إ ن ا أ مة أ م ي ة لا ن ك ت ب ولا نح س ب ال شه ر ه ك ذ ا و ه ك ذ ا ي ع ني م رة ت س ع ة و ع ش ر ين و م رة ث لاث ين [رواه البخاري ومسلم] Artinya: Sesungguhnya kami adalah umat yang ummi; kami tidak bisa menulis dan tidak bisa melakukan hisab. Bulan itu adalah demikiandemikian. Maksudnya adalah kadang-kadang dua puluh sembilan hari, dan kadang-kadang tiga puluh hari [HR al-bukhārī dan Muslim] 58

Dua hadis terdahulu difahami sesuai dengan kaidah fikih(al-qawā id al-fiqhiyyah) yang berbunyi, الحكم يدور مع علته وسببه وجودا وعدما Artinya: Hukum itu berlaku menurut ada atau tidak adanya illat dan sebabnya [I lām al-muwaqqi īn, IV: 105]. ه و ال ذ ي ب ع ث في ا لا م ي ين ر س ولا م ن ه م ي ت ل و ع ل ي ه م ء اي ات ه و ي ز ك يه م و ي ع ل م ه م ال ك ت ا ب ل ف ي ض لا ل م ب ين [الجمعة (62) : 2]. و الح ك م ة و إ ن ك ان وا م ن ق ب ل Artinya: Dia-lah yang mengutus kepada kaum yang ummi seorang rasul yang berasal dari kalangan mereka sendiri, yang membacakan ayat-ayat-nya kepada mereka, mensucikan mereka dan mengajarkan kepada mereka Kitab dan kebijaksanaan. Dan sesungguhnya mereka sebelumnya benar-benar dalam kesesatan yang nyata [Q. al-jumu ah (62): 2]. Berdasarkan hadis ini ditegaskan suatu kaidah, ا لا ص ل في إ ث با ت ال شه ر أ ن ي ك و ن با لح س اب Artinya: Pada asasnya penetapan bulan kamariah itu adalah dengan hisab. 59

Tampakan hilal pada visibilitas pertama tidak mengkaver seluruh muka bumi. Tampakan hilal membelah bumi, antara yang dapat melihat dan yang tidak dapat melihat. 60

gb 2 gb3 61

Gb 4 62

Gb5 Gb 5: 63

BENTUK HILAL DI MEKKAH (DI INDONESIA TGL. 29 RAMADLAN 1430 H.) iiluminasi 1,17 % Umur : 20 jam 36 menit 35 detik SABTU, 19 SEPTEMBER 2009 M. 64

IJTIMAK: Senin Pon, 8 Juli 2013 (29 Syakban 1434 H) pukul 14:15:55 WIB Terbenam Matahari di Yogyakarta pukul 17:35:37 WIB Tinggi Bulan di Yogyakarta: +00 44 59 (+0,75 ) Tinggi Bulan di wilayah Indonesia berkisar antara: -00 51 57 (-0,866 ) s.d. +00 50 50 (+0,847 ) Tanggal 1 Ramadan 1434 H Selasa Wage 9 Juli 2013. 65

Keadaan pada: Selasa Wage, 9 Juli 2013 (1 Ramadan 1434 H): Terbenam Matahari di Yogya pukul 17:35:37 WIB Tinggi Bulan di Yogyakarta: +11 07 06 (+11,118 ) Tinggi Bulan di wilayah Indonesia berkisar antara: +09 44 36 (+9,743 ) s.d. +11 11 07 (+11,185 ) TEMPAT MAGRIB TINGGI BULAN TEMPAT MAGRIB TINGGI BULAN BND. ACEH 18:56-00 05 19 PLK.RAYA 17:30-00 01 13 MEDAN 18:41-00 00 38 BJR.MASIN 18:25 +00 03 10 PADANG 18:27 +00 26 22 SAMARINDA 18:20-00 16 28 PKN.BARU 18:25 +00 18 13 DEN PASAR 18:15 +00 28 01 JAMBI 18:13 +00 30 54 MATARAM 18:11 +00 25 33 BENGKULU 18:14 +00 44 20 KUPANG 17:38 +00 17 49 PALEMBANG 18:06 +00 38 34 MENADO 17 53-00 41 26 LAMPUNG 18:00 +00 50 50 GORONTALO 18:00-00 32 57 TJ.PINANG 18:13 +00 01 37 MAJENE 18:10-00 09 57 PKL.PINANG 18:02 +00 19 51 PALU 18:09-00 19 33 SERANG 17:55 +00 12 29 MAKASSAR 18:03 +00 01 29 JAKARTA 17:52 +00 12 48 KENDARI 17:54-00 09 00 BANDUNG 17:48 +00 34 56 TERNATE 18:42-00 42 41 SEMARANG 17:37 +00 29 35 AMBON 18:31-00 22 09 SURABAYA 17:27 +00 26 37 MANOKWARI 18:12-00 47 22 PONTIANAK 17:52-00 02 39 JAYAPURA 17:43-00 51 57 66

GARIS KETINGGIAN HILAL MENJELANG AWAL BULAN RAMADLAN 1434H. DI WILAYAH INDONESIA TANGGAL 8 JULI 2013. 95 0 BT 100 0 105 0 110 0 115 0 120 0 125 0 130 0 135 0 140 0 +10 0 +10 0 + 5 0 + 5 0 0 0 0 0-5 0 0 O - 5 0-10 0 95 0 BT 100 0 105 0 110 0 115 0 120 0 125 0 130 0 135 0 140 0 95 0 BT 100 0 105 0 110 0 115 0 120 0 125 0 130 0 135 0 140 0 Ijtimak: Senin Pon, 8 Juli 2013, Jam: 14:15:55 WIB. - 10 0 GARIS BATAS TANGGAL WUJUDUL HILAL 1 RAMADAN 1434 H / 8JULI 2013 13 4 67

IJTIMAK: Rabu Pon, 7 Agustus 2013 (30 Ramadan 1434 H) pukul 04:52:19 WIB Terbenam Matahari di Yogyakarta pukul 17:39:53 WIB Tinggi Bulan di Yogyakarta: +03 54 11 Tinggi Bulan di wilayah Indonesia berkisar antara: +02 27 53 sampai dengan +03 57 10 Tanggal 1 Syawal 1434 H Kamis Wage 8 Agustus 2013. TEMPAT MAGRIB TINGGI BULAN TEMPAT MAGRIB TINGGI BULAN BND.ACEH 18:54 +02 52 03 PLK.RAYA 17:32 +03 11 17 MEDAN 18:40 +03 00 25 BJR.MASIN 18:27 +03 17 08 PADANG 18:28 +03 26 25 SAMARINDA 18:21 +02 54 56 PKN.BARU 18:25 +03 16 00 DEN PASAR 18:20 +03 46 20 JAMBI 18:14 +03 25 27 MATARAM 18:16 +03 44 02 BENGKULU 18:17 +03 41 20 KUPANG 17:44 +03 39 15 PALEMBANG 18:08 +03 31 24 MENADO 17 53 +02 29 43 LAMPUNG 18:03 +03 44 26 GORONTALO 18:00 +02 38 45 TJ.PINANG 18:13 +03 07 51 MAJENE 18:11 +03 04 13 PKL.PINANG 18:03 +03 24 16 PALU 18:10 +02 53 09 SERANG 17:59 +03 47 50 MAKASSAR 18:06 +03 18 15 JAKARTA 17:56 +03 46 56 KENDARI 17:56 +03 07 38 BANDUNG 17:52 +03 49 54 TERNATE 18:42 +02 30 00 SEMARANG 17:41 +03 45 24 AMBON 18:34 +02 55 37 SURABAYA 17:31 +03 43 23 MANOKWARI 18:13 +02 29 04 PONTIANAK 17:53 +03 06 16 JAYAPURA 17:45 +02 27 53 68

GARIS KETINGGIAN HILAL MENJELANG AWAL BULAN SYAWAL 1434H. DI WILAYAH INDONESIA TANGGAL 7 AGUSTUS 2013. 95 0 BT 100 0 105 0 110 0 115 0 120 0 125 0 130 0 135 0 140 0 +10 0 +10 0 + 5 0 + 5 0 0 0 0 0-5 0 03 O - 5 0-10 0 95 0 BT 100 0 105 0 110 0 115 0 120 0 125 0 130 0 135 0 140 0 95 0 BT 100 0 105 0 110 0 115 0 120 0 125 0 130 0 135 0 140 0 Ijtimak: Rabu Pon, 7 Agustus 2013, Jam: 04:52:19 WIB. - 10 0 GARIS BATAS TANGGAL WUJUDUL HILAL 1 SYAWAL1434 H / 7AGUSTUS 2013 13 8 69

IJTIMAK: Sabtu Pahing, 5 Oktober 2013 (29 Zulkaidah 1434 H) pukul 07:36:13 WIB Terbenam Matahari di Yogyakarta pukul 17:34:13 WIB Tinggi Bulan di Yogyakarta: +03 03 31 Tinggi Bulan di wilayah Indonesia berkisar antara: +01 58 51 sampai dengan +03 20 02 Tanggal 1 Zulhijah 1434 H Ahad Pon 6 Oktober 2013. Arafah (9 Zulhijah 1434 H) Senin Legi 14 Oktober 2013. Idul Adha (10 Zulhijah 1434 H) Selasa Pahing 15 Oktober 2013. TEMPAT MAGRIB TINGGI BULAN TEMPAT MAGRIB TINGGI BULAN BND. ACEH 18:28 +02 50 31 PLK.RAYA 17:18 +02 47 31 MEDAN 18:17 +02 53 32 BJR.MASIN 18:15 +02 50 19 PADANG 18:12 +03 08 19 SAMARINDA 18:05 +02 34 58 PKN.BARU 18:07 +03 00 59 DEN PASAR 18:15 +03 07 05 JAMBI 17:59 +03 04 56 MATARAM 18:11 +03 04 53 BENGKULU 18:05 +03 15 42 KUPANG 17:42 +02 55 04 PALEMBANG 17:55 +03 07 38 MENADO 17:33 +02 13 16 LAMPUNG 17:54 +03 15 00 GORONTALO 17:41 +02 20 25 TJ.PINANG 17:54 +02 53 24 MAJENE 17:58 +02 38 55 PKL.PINANG 17:49 +03 02 05 PALU 17:54 +02 31 32 SERANG 17:50 +03 16 13 MAKASSAR 17:56 +02 46 43 JAKARTA 17:48 +03 15 03 KENDARI 17:45 +02 37 56 BANDUNG 17:45 +03 16 08 TERNATE 18:23 +02 11 23 SEMARANG 17:34 +03 10 57 AMBON 18:22 +02 25 51 SURABAYA 17:24 +03 07 34 MANOKWARI 17:57 +02 05 08 PONTIANAK 17:35 +02 48 22 JAYAPURA 17:32 +01 58 51 70

GARIS KETINGGIAN HILAL MENJELANG AWAL BULAN ZULHIJAH 1434H. DI WILAYAH INDONESIA TANGGAL 5 OKTOBER 2013. 95 0 BT 100 0 105 0 110 0 115 0 120 0 125 0 130 0 135 0 140 0 +10 0 +10 0 + 5 0 02 O + 5 0 0 0 0 0-5 0 03 O - 5 0-10 0 95 0 BT 100 0 105 0 110 0 115 0 120 0 125 0 130 0 135 0 140 0 95 0 BT 100 0 105 0 110 0 115 0 120 0 125 0 130 0 135 0 140 0 Ijtimak: Sabtu Pahing, 5 Oktober 2013, Jam: 07:36:13 WIB. - 10 0 GARIS BATAS TANGGAL WUJUDUL HILAL 1 ZULHIJAH1434 H / 5OKTOBER 2013 14 2 71