PROFIL PELEPASAN NATRIUM DIKLOFENAK DARI TABLET LEPAS LAMBAT YANG MENGGUNAKAN KOMBINASI MATRIKS CARRAGEENAN DAN KALSIUM SULFAT SECARA IN VITRO

dokumen-dokumen yang mirip
PROFIL PELEPASAN IN VITRO TEOFILIN DALAM TABLET LEPAS LAMBAT DENGAN MENGGUNAKAN MATRIKS NATRIUM ALGINAT PADA BERBAGAI KONSENTRASI

PROFIL PELEPASAN IN VITRO IBUPROFEN DALAM BENTUK TABLET LEPAS LAMBAT MENGGUNAKAN MATRIKS TARA GUM DAN KALSIUM SULFAT

PROFIL PELEPASAN IN VITRO KETOPROFEN DALAM TABLET LEPAS LAMBAT DENGAN MENGGUNAKAN MATRIKS GUAR GUM PADA BERBAGAI KONSENTRASI

PROFIL PELEPASAN IN VITRO PROPANOLOL HCl DALAM TABLET LEPAS LAMBAT DENGAN MATRIKS ETIL SELULOSA PADA BERBAGAI KONSENTRASI

PENGARUH MATRIKS ETIL SELULOSA TERHADAP PROFIL PELEPASAN IN VITRO METFORMIN HIDROKLORIDA DALAM BENTUK TABLET LEPAS LAMBAT

PENGARUH MATRIKS HIDROKSI PROPIL METIL SELULOSA TERHADAP PROFIL PELEPASAN IN VITRO SALBUTAMOL DALAM BENTUK TABLET LEPAS LAMBAT

PROFIL PELEPASAN IN VITRO IBUPROFEN DALAM BENTUK TABLET LEPAS LAMBAT DENGAN MENGGUNAKAN MATRIKS GUAR GUM PADA BERBAGAI KONSENTRASI

PENGARUH MATRIKS GUAR GUM TERHADAP PROFIL PELEPASAN IN VITRO NIFEDIPIN DALAM BENTUK TABLET LEPAS LAMBAT

FORMULASI TABLET LIKUISOLID IBUPROFEN MENGGUNAKAN PROPILEN GLIKOL SEBAGAI PELARUT NON VOLATILE DAN PVP K-30 SEBAGAI POLIMER

OPTIMASI PERBANDINGAN KONSENTRASI XANTHAN GUM- HPMC K4M SEBAGAI MATRIK TABLET LEPAS LAMBAT IBUPROFEN

OPTIMASI FORMULA TABLET PARASETAMOL DENGAN KOMBINASI Ac-Di-Sol DAN PVP K-30 MENGGUNAKAN METODE FACTORIAL DESIGN

PEMANFAATAN PEKTIN KULIT PISANG AGUNG SEBAGAI PENGIKAT TABLET IBUPROFEN

PENGARUH MATRIKS SCMC TERHADAP LAMA MENGAPUNG-MENGEMBANG DAN DISOLUSI PADA TABLET EFFERVESCENT LEPAS LAMBAT RANITIDIN HCL

OPTIMASI PERBANDINGAN KONSENTRASI CARRAGEENAN-HPMC K4M DAN MACAM PENGISI SEBAGAI MATRIK TABLET LEPAS LAMBAT IBUPROFEN

OPTIMASI FORMULA TABLET ASAM MEFENAMAT MENGGUNAKAN METODE FACTORIAL DESIGN

BEBY YUNITA

OPTIMASI FORMULA TABLET LIKUISOLID KLORFENIRAMIN MALEAT MENGGUNAKAN XANTHAN GUM SEBAGAI POLIMER DAN PEG 400 SEBAGAI PELARUT NON VOLATILE

OPTIMASI FORMULA TABLET EKSTRAK ETANOL SALAM-SAMBILOTO MENGGUNAKAN PVP K-30 SEBAGAI PENGIKAT DAN CROSPOVIDONE SEBAGAI PENGHANCUR

PENGGUNAAN AVICEL PH 102/EMCOMPRESS SEBAGAI FILLER-BINDER

FORMULASI TABLET LIKUISOLID IBUPROFEN MENGGUNAKAN POLIMER HIDROFILIK HPMC K4M DAN TWEEN 80 SEBAGAI PELARUT NON VOLATILE MESSI

OPTIMASI FORMULA TABLET FLOATING METFORMIN HIDROKLORIDA MENGGUNAKAN POLIMER GUAR GUM

OPTIMASI FORMULA TABLET FLOATING METFORMIN HIDROKLORIDA MENGGUNAKAN POLIMER HPMC K4M

FAKULTAS FARMASI UNIVERSITAS KATOLIK WIDYA MANDALA SURABAYA

SKRIPSI UMI SALAMAH K Oleh :

SKRIPSI SANASHTRIA PRATIWI K Oleh :

OPTIMASI PERBANDINGAN POLIMER HPMC K4M XANTHAN GUM

TEKNIK DISPERSI SOLIDA UNTUK MENINGKATKAN KELARUTAN IBUPROFEN DALAM BENTUK TABLET DENGAN MENGGUNAKAN AVICEL PH102 SEBAGAI PENGISI

PROFIL PELEPASAN METRONIDAZOL DARI MATRIKS KALSIUM ALGINAT-KITOSAN

OPTIMASI FORMULA TABLET FLOATING IBUPROFEN MENGGUNAKAN HPMC K4M AMILUM KULIT PISANG AGUNG DAN NATRIUM BIKARBONAT SEBAGAI FLOATING AGENT

OPTIMASI FORMULA TABLET LIKUISOLID KLORFENIRAMIN MALEAT MENGGUNAKAN GUAR GUM DAN TWEEN 80

OPTIMASI AC-DI-SOL SEBAGAI DISINTEGRAN DAN PVP K-30 SEBAGAI PENGIKAT PADA TABLET SUBLINGUAL PROPANOLOL HCL

IV. HASIL DAN PEMBAHASAN. Dari penelitian yang dilakukan diperoleh hasil sebagai berikut:

FORMULASI TABLET FLOATING EFERVESEN RANITIDIN HCL DENGAN KOMBINASI POLIMER XANTHAN GUM GUAR GUM FENNY TENOJAYA

OPTIMASI PERBANDINGAN POLIMER HPMC K4M GUAR GUM DAN KONSENTRASI ASAM TARTRAT DALAM TABLET LEPAS LAMBAT KAPTOPRIL MENGGUNAKAN METODE FAKTORIAL DESIGN

OPTIMASI FORMULA ORALLY DISINTEGRATING TABLET DOMPERIDONE MENGGUNAKAN SUPERDISINTEGRANT AC-DI-SOL DAN PENGIKAT GELATIN

OPTIMASI FORMULA ORALLY DISINTEGRATING TABLET DOMPERIDONE MENGGUNAKAN SUPERDISINTEGRANT CROSPOVIDONE DAN PENGIKAT PVP K-30

FORMULASI DAN UJI PELEPASAN FILM BUCCOADHESIVE ATENOLOL DENGAN POLIMER KARBOMER

1. Penetapan panjang gelombang serapan maksimum Pembuatan kurva baku... 35

FORMULASI TABLET LIKUISOLID PIROKSIKAM MENGGUNAKAN GLISERIN SEBAGAI PELARUT NON VOLATILE

OPTIMASI SODIUM STARCH GLYCOLATE SEBAGAI DISINTEGRAN DAN AVICEL PH 101 SEBAGAI PENGIKAT DAN PENGISI PADA TABLET SUBLINGUAL PROPRANOLOL HIDROKLORIDA

OPTIMASI KONSENTRASI MAGNESIUM STEARAT, AEROSIL, DAN AMILUM MANIHOT

OPTIMASI FORMULA TABLET LIKUISOLID KLORFENIRAMIN MALEAT MENGGUNAKAN HPMC K4M DAN TWEEN 80

PENGEMBANGAN SEDIAAN LEPAS LAMBAT SISTEM MATRIKS BERBASIS ETILSELULOSA HIDROKSIPROPIL METILSELULOSA DENGAN TEKNIK DISPERSI SOLIDA

OPTIMASI FORMULA SEDIAAN LEPAS LAMBAT TABLET KAPTOPRIL DENGAN MATRIKS HIDROKSI PROPIL METIL SELULOSA DAN AVICEL PH 102 SEBAGAI FILLER SKRIPSI

FORMULASI TABLET LIKUISOLID PIROKSIKAM MENGGUNAKAN POLIETILEN GLIKOL 400 SEBAGAI PELARUT NON VOLATILE LIEM AGNES KRISTANTY

OPTIMASI TABLET METFORMIN HCl MENGGUNAKAN AMILUM KULIT PISANG SEBAGAI PENGIKAT, SSG SEBAGAI PENGHANCUR DAN MAGNESIUM STEARAT SEBAGAI PELICIN

OPTIMASI FORMULA TABLET EKSTRAK ETANOL SALAM- SAMBILOTO MENGGUNAKAN GELATIN SEBAGAI PENGIKAT DAN AMILUM JAGUNG SEBAGAI PENGHANCUR

OPTIMASI FORMULA TABLET HISAP EKSTRAK RIMPANG KENCUR (Kaempferia galanga L.) MENGGUNAKAN KOMBINASI PVP K-30 DENGAN GELATIN SEBAGAI PENGIKAT

FORMULASI DAN EVALUASI TABLET BUCCOADHESIVE PROPRANOLOL HCI DENGAN MENGGUNAKAN KOMBINASI KARBOPOL 940 DAN CMC-Na

PREPARASI DAN EVALUASI HIDROGEL NATRIUM DIKLOFENAK DENGAN CHITOSAN DAN NATRIUM ALGINAT

HENY DWI ARINI FAKULTAS FARMASI UNIKA WIDYA MANDALA SURABAYA

UJI PELEPASAN SALBUTAMOL SULFAT DALAM SEDIAAN NASAL GEL IN-SITU DENGAN POLIMER CARBOPOL DAN XANTHAN GUM LUKAS ADI PUTRA

FORMULASI TABLET LIKUISOLID PIROKSIKAM MENGGUNAKAN PROPILEN GLIKOL SEBAGAI PELARUT NON VOLATILE

PENGARUH NATRIUM LAURIL SULFAT SEBAGAI SURFAKTAN PADA DISOLUSI KETOPROFEN DALAM SEDIAAN REKTAL GEL DENGAN GELLING AGENT HPMC

SKRIPSI. Oleh: HADI CAHYO K

OPTIMASI FORMULA TABLET FLOATING METFORMIN HCl MENGGUNAKAN HPMC K4M AMILUM KULIT PISANG AGUNG DAN NATRIUM BIKARBONAT SEBAGAI FLOATING AGENT

DAFTAR ISI. KATA PENGANTAR.. vii. DAFTAR ISI.. viii. DAFTAR GAMBAR. xi. DAFTAR TABEL. xiii. DAFTAR LAMPIRAN. xiv. INTISARI.. xv. ABSTRAC.

PENGARUH BERBAGAI KONSENTRASI HYDROXY PROPYL METHYL CELLULOSE

FORMULASI TABLET LIKUISOLID IBUPROFEN MENGGUNAKAN GLISERIN SEBAGAI PELARUT NON VOLATILE DAN PVP K-30 SEBAGAI POLIMER

DAFTAR ISI. BAB I. PENDAHULUAN A...Latar Belakang Masalah... 1 B. Perumusan Masalah... 2 C. Tujuan Penelitian... 2 D. Manfaat Penelitian...

OPTIMASI CMC NA SEBAGAI MATRIKS DAN MENTHOL SEBAGAI ENHANCER TERHADAP PENETRASI PROPRANOLOL HCL DALAM SEDIAAN PATCH TRANSDERMAL

PENGARUH KOMBINASI PVP K-30 DAN AC-DI-SOL TERHADAP MUTU FISIK TABLET ANTIPIRETIK EKSTRAK DAUN KEMANGI HUTAN (Ocimum sanctum L.)

PRASILIA NOERICA

BAB 1 PENDAHULUAN. Pada bab ini akan dibahas mengenai latar belakang dan tujuan penelitian.

BAB IV HASIL DAN PEMBAHASAN. Berdasarkan hasil uji formula pendahuluan (Lampiran 9), maka dipilih

LAMPIRAN A. Hasil Uji Mutu Fisik Granul

OPTIMASI MACAM PENGIKAT ( PVP K-30 GELATIN ) DAN MACAM PENGISI ( LAKTOSA DEKSTROSA ) DALAM FORMULA TABLET HISAP EKSRAK DAUN SIRIH MERAH

FAKULTAS FARMASI UNIKA WIDYA MANDALA SURABAYA

BAB I PENDAHULUAN. Obat-obat anti inflamasi non-steroid (AINS) banyak digunakan untuk terapi

DAFTAR ISI. Kata Pengantar. Daftar Gambar. Daftar Lampiran. Intisari... BAB I. PENDAHULUAN..1. A. Latar Belakang.1. B. Perumusan Masalah.

PENGARUH HPMC DAN PROPILEN GLIKOL TERHADAP TRANSPOR TRANSDERMAL PROPRANOLOL HCl DALAM SEDIAAN MATRIKS PATCH DENGAN METODE DESAIN FAKTORIAL

PENGEMBANGAN METODE PENETAPAN KADAR GLIBENKLAMID DALAM PLASMA DARAH MANUSIA SECARA IN VITRO MENGGUNAKAN KROMATOGRAFI CAIR KINERJA TINGGI

FORMULASI ODT DIMENHIDRINAT DENGAN TEKNIK LIKUISOLID MENGGUNAKAN FLOCEL, LAKTOSA, AMILUM KULIT PISANG AGUNG, DAN CROSPOVIDONE SEBAGAI BAHAN KO-PROSES

EFEK BAKTERISID DARI BERBAGAI KONSENTRASI MINYAK CENGKEH DALAM SEDIAAN OBAT KUMUR DENGAN TWEEN 80 SEBAGAI SURFAKTAN TERHADAP STREPTOCOCCUS MUTANS

OPTIMASI KONSENTRASI MAGNESIUM STEARAT, TALK DAN SODIUM STARCH GLYCOLATE

FORMULASI DAN UJI PELEPASAN FILM BUCCOADHESIVE TERBUTALIN SULFAT DENGAN POLIMER CARBOMER

PEMBUATAN TABLET PARASETAMOL SECARA GRANULASI BASAH DENGAN PATI KENTANG MERAH (Solanum tuberosum L.) SEBAGAI PELICIN

PENINGKATAN LAJU DISOLUSI PIROKSIKAM DENGAN METODE CAMPURAN INTERAKTIF MENGGUNAKAN LAKTOSA SEBAGAI PEMBAWA LARUT AIR DAN SSG SEBAGAI SUPERDISINTEGRAN

CINDY DUANTI SIMAPUTERA

PENGARUH HPMC DAN GLISEROL TERHADAP TRANSPOR TRANSDERMAL PROPRANOLOL HCl DALAM SEDIAAN MATRIKS PATCH DENGAN METODE DESAIN FAKTORIAL

OPTIMASI FORMULA PENYALUT TABLET SALUT ENTERIK EKSTRAK TOMAT (Lycopersicum esculentum Mill.) ALBERT SATRYA PRATAMA

FORMULASI TABLET FLOATING EFERVESEN RANITIDIN HCL DENGAN KOMBINASI POLIMER PEKTIN DAN XANTHAN GUM CHRISTIAN HELVIN GUNAWAN

APRIALIA RIESIANE HARIYANTO

BAB 4 HASIL PERCOBAAN DAN PEMBAHASAN. Tabel 4.1 Hasil Pemeriksaan Bahan Baku Ibuprofen

OPTIMASIKOMBINASI MATRIKSHIDROKSIPROPIL METILSELULOSA DAN NATRIUM ALGINAT UNTUK FORMULA TABLET KAPTOPRIL LEPAS LAMBAT SISTEM FLOATING SKRIPSI

BAB II. STUDI PUSTAKA

BAB III METODE PENELITIAN. ketoprofen (Kalbe Farma), gelatin (Brataco chemical), laktosa (Brataco

PENGUJIAN MUTU BENTUK SEDIAAN NATRIUM DIKLOFENAK YANG BEREDAR DI APOTEK KOTA MEDAN SKRIPSI. OLEH: Yanti Juliatri NIM

PROGRAM STUDI S1 FAKULTAS FARMASI UNIVERSITAS KATOLIK WIDYA MANDALA SURABAYA

Lampiran 1. Perhitungan Pembuatan Tablet Asam Folat. Sebagai contoh F1 (Formula dengan penambahan Pharmacoat 615 1%).

VALIDASI METODE IDENTIFIKASI DAN PENETAPAN KADAR SILDENAFIL SITRAT DALAM SEDIAAN PERMEN KARET CINTA SECARA KLT-DENSITOMETRI YULIANI SO

PENGARUH EUDRAGIT RL-100 DAN PROPILEN GLIKOL TERHADAP TRANSPORT TRANSDERMAL PROPRANOLOL HCL DALAM MATRIKS SEDIAAN PATCH DENGAN METODE DESAIN FAKTORIAL

FORMULASI TABLET HISAP NANOPARTIKEL DAUN SIRIH MERAH (Piper crocatum Ruiz & Pav.) SECARA GRANULASI BASAH

PENGARUH PENAMBAHAN BERBAGAI KONSENTRASI PEG 6000 TERHADAP LAJU PELARUTAN DISPERSI SOLIDA KETOPROFEN-PEG 6000 YANG DIPREPARASI DENGAN METODE PELARUTAN

BAB 3 PERCOBAAN. 3.3 Pemeriksaan Bahan Baku Pemeriksaan bahan baku ibuprofen, HPMC, dilakukan menurut Farmakope Indonesia IV dan USP XXIV.

PENGUJIAN MUTU SEDIAAN TABLET PARASETAMOL GENERIK TAK BERLOGO DIBANDINGKAN DENGAN GENERIK BERLOGO DAN MEREK DAGANG SECARA IN VITRO SKRIPSI OLEH:

SKRIPSI OLEH: PIANTA GINTING NIM

PENENTUAN AKTIVITAS ANALGESIK SENYAWA O-(3- KLOROBENZOIL) PARASETAMOL TERHADAP MENCIT (MUS MUSCULUS) DENGAN METODE PANAS (HOT PLATE)

FORMULASI KAPSUL EKSTRAK LUMBRICUS RUBELLUS DENGAN AVICEL PH 101 SEBAGAI PENGISI DAN AMILUM JAGUNG SEBAGAI PENGIKAT

BAB III BAHAN DAN CARA KERJA. Bahan-bahan yang digunakan adalah verapamil HCl (Recordati, Italia),

Transkripsi:

PROFIL PELEPASAN NATRIUM DIKLOFENAK DARI TABLET LEPAS LAMBAT YANG MENGGUNAKAN KOMBINASI MATRIKS CARRAGEENAN DAN KALSIUM SULFAT SECARA IN VITRO OLEH : YULIA FRANSISCA 2443004041 FAKULTAS FARMASI UNIVERSITAS KATOLIK WIDYA MANDALA SURABAYA MEI 2008

PROFIL PELEPASAN NATRIUM DIKLOFENAK DARI TABLET LEPAS LAMBAT YANG MENGGUNAKAN KOMBINASI MATRIKS CARRAGEENAN DAN KALSIUM SULFAT SECARA IN VITRO SKRIPSI Diajukan untuk memenuhi sebagian persyaratan memperoleh gelar Sarjana Farmasi pada Fakultas Farmasi Universitas Katolik Widya Mandala Surabaya OLEH : YULIA FRANSISCA 2443004041 FAKULTAS FARMASI UNIVERSITAS KATOLIK WIDYA MANDALA SURABAYA MEI 2008

tanglsal3

KATA PENGANTAR Segala puji dan syukur ke hadirat Tuhan Yesus Kristus atas segala rahmat dan karunia-nya sehingga dapat menyusun dan menyelesaikan skripsi ini sebagai salah satu syarat untuk memperoleh gelar sarjana pada Fakultas Farmasi Universitas Katolik Widya Mandala Surabaya. Oleh karena itu pada kesempatan ini perkenankan saya untuk menyampaikan terima kasih yang sebesar-besarnya kepada : 1. Papa dan Mama, orang tua tercinta yang telah banyak berkorban untuk saya, memberikan semangat,doa dan dukungan penuh secara moril maupun materi. Saudara-saudariku tercinta Afrilia Yulianita dan Fernandi Pranoto, yang selalu siap membantu dan memberikan semangat serta kelucuan di saat susah. Dan juga teman dekatku Ko Samuel Christanto Nugroho yang selalu memberikan semangat, doa dan dukungan yang penuh. 2. Drs.Kuncoro Foe, G.Dip.Sc.,Ph.D.,Apt dan Drs.Teguh Widodo.,Apt selaku pembimbing yang dengan tulus hati telah menyediakan waktu, tenaga, dan pikiran dari awal hingga selesainya penyusunan skripsi ini. 3. Dra. Idajani Hadinoto, Ms., Apt ; Farida Lanawati,S.Si ; Dra. Hj. Emi S, Ms, Apt selaku penguji yang telah memberikan petunjuk dan saran yang sangat berguna bagi penyelesaian skripsi ini. 4. Sumi Wijaya, S.Si, Apt selaku wali studi yang dengan tulus hati telah membimbing dan memberi nasehat-nasehat yang telah banyak membantu saya selama kuliah di Fakultas Farmasi Universitas Katolik Widya Mandala Surabaya. i

ii 5. Dekan, Pembantu Dekan, seluruh staf pengajar dan seluruh karyawan Fakultas Farmasi Universitas Katolik Widya Mandala Surabaya yang telah mendidik dan membimbing selama menuntut ilmu dan memberikan bantuan serta kemudahan dalam penyediaan fasilitas selama penelitian. 6. Laboran Laboratorium F & T Sediaan Semi Solid UWM mas Syamsul, Laboran Laboratorium F & T Sediaan Likuida UWM mas Didik serta Laboran Laboratorium F & T Farmasetika UWM ibu Nina yang telah tersedia dengan tulus hati meminjamkan alat-alat dan memberi dukungan maupun semangat dalam pengerjaan skripsi ini. 7. Sahabatku tercinta Vinna Kurniasari, Stivani Laurentia, Elen, Silvy Irawati, Dewi Agustin, Sherly Soesetyo, Tjandra Winata, Gesiro Salim, Devi Alviyanti,Yongki, dan Adi Bagus serta teman-teman kost ce Ervin dan ce Marlin. Terima kasih atas dukungan dan semangat dari kalian semua yang dengan ketulusan hati selalu membantu dan memberikan perhatian penuh dan menjadi yang selalu ada baik suka maupun duka. Semoga penelitian ini dapat bermanfaat bagi masyarakat dan kefarmasian. Saya menyadari sepenuhnya bahwa skripsi ini masih jauh dari sempurna, karena itu saya mengharapkan kritik dan saran yang membangun demi menyempurnakan skripsi ini. Akhir kata semoga Tuhan Yang Maha Esa berkenan memberikan balasan kepada semua pihak yang telah membantu saya dalam menyelesaikan skripsi. Surabaya,Mei 2008 Penulis.

DAFTAR ISI KATA PENGANTAR... DAFTAR ISI... DAFTAR TABEL... DAFTAR GAMBAR... DAFTAR LAMPIRAN... i iii x xiii xv ABSTRAK... xix ABSTRACT... xx BAB I PENDAHULUAN 1.1. Latar Belakang Penelitian... 1 1.2. Rumusan Permasalahan Penelitian... 7 1.3. Tujuan Penelitian... 7 1.4. Hipotesis Penelitian... 7 1.5. Manfaat Penelitian... 7 BAB II TINJAUAN PUSTAKA 2.1. Tinjauan Tentang Tablet... 8 2.1.1. Metode Pembuatan Tablet... 8 2.1.1.1. Granulasi Basah... 8 2.1.1.2. Granulasi Kering... 9 2.1.1.3. Cetak Langsung... 9 iii

iv 2.2. Sediaan Lepas Lambat... 9 2.2.1. Kelebihan Bentuk Sediaan Lepas Lambat... 10 2.2.2. Kekurangan Bentuk Sediaan Lepas Lambat... 10 2.2.3. Syarat Obat Dapat Dibuat Menjadi Sediaan Lepas Lambat... 10 2.3. Pelepasan Obat dari Sediaan Lepas Lambat... 11 2.3.1. Pelepasan Obat dari Sistem Matriks pada Sediaan Lepas Lambat... 12 2.4. Komposisi Tablet... 14 2.5. Tinjauan Tentang Disolusi... 16 2.5.1. Definisi Disolusi... 16 2.5.2. Faktor yang Mempengaruhi Laju Disolusi... 18 2.5.2.1. Faktor Lingkungan Selama Proses Disolusi... 18 2.5.2.2. Faktor yang Berhubungan dengan Sifat Fisika Kimia... 18 2.5.2.3. Faktor yang Berhubungan dengan Formulasi dalam Metode Pembuatan 18 2.5.2.4. Faktor yang Berhubungan dengan Lingkungan Sediaan... 19 2.5.3. Mekanisme Laju Disolusi... 19 2.5.4. Cara Pengungkapan Data Kecepatan Pelarutan... 21 2.5.4.1. Metode Wagner... 21 2.5.4.2. Metode Klasik... 22 2.5.4.3. Metode Khan... 22 2.6. Karakteristik Granul... 24 2.6.1. Kandungan Lembab Granul ( Moisture Content )... 24

v 2.6.2. Kemampuan Alir dan Sudut diam... 24 2.6.3. Kompresibilitas... 25 2.6.4. Distribusi Ukuran Partikel... 25 2.7. Tinjauan Tentang Mutu Tablet... 26 2.7.1. Keseragaman Sediaan... 26 2.7.1.1.Keragaman Bobot Tablet... 26 2.7.1.2.Keseragaman Kandungan Tablet... 27 2.7.2. Keseragaman Ukuran Tablet... 27 2.7.3. Kerapuhan tablet... 28 2.7.4. Kekerasan Tablet... 28 2.7.5. Waktu Hancur Tablet... 28 2.7.6. Uji Disolusi... 28 2.8. Tinjauan Bahan... 29 2.8.1. Natrium Diklofenak... 29 2.8.1.1. Sifat Fisika Kimia... 29 2.8.1.2. Farmakodinamik... 30 2.8.1.3. Farmakokinetik... 31 2.8.2. Carrageenan... 31 2.8.3. Kalsium Sulfat... 35 2.8.4. Polivinil Pirolidon K-30... 35 2.8.5. Magnesium Stearat... 36

vi 2.8.6. Laktosa... 37 2.8.7. Talkum... 37 2.9. Tinjauan Penelitian Terdahulu... 37 2.9.1. Profil Pelepasan in Vitro Teofilin dalam Bentuk Tablet Lepas Lambat... 37 2.9.2. Polimer Blend Matrix for Oral Sustained Drug Delivery... 39 2.9.3. Optimasi Campuran Xanthan Gum dan Locust Bean Gum sebagai Matriks Tablet Lepas Lambat Natrium Diklofenak dengan Metode Simplex Lattice Design... 40 BAB III METODELOGI PENELITIAN 3.1. Bahan dan Alat... 41 3.1.1. Bahan dan Alat... 41 3.1.2. Alat... 41 3.2. Metode Penelitian... 42 3.2.1. Rancangan Penelitian... 42 3.2.2. Tahapan Kerja... 43 3.2.2.1. Penentuan Formula... 43 3.2.2.2. Pembuatan Tablet Lepas Lambat... 44 3.2.2.3. Metode Uji Mutu Fisik Granul... 45 3.2.2.3.1. Uji Kadar Air Granul... 45 3.2.2.3.2. Uji Kemampuan Alir dan Sudut Diam Granul... 45 3.2.2.3.3. Uji Indeks Kompresibilitas Granul... 46

vii 3.2.2.3.4. Uji Distribusi Ukuran Partikel... 47 3.2.2.4. Uji Mutu Fisik Tablet... 47 3.2.2.4.1. Uji Keseragaman Kandungan Tablet... 47 3.2.2.4.2. Uji Kekerasan Tablet... 48 3.2.2.4.3. Uji Kerapuhan Tablet... 48 3.2.2.4.4. Uji Waktu Hancur Tablet... 49 3.2.2.5. Penetapan Kadar Tablet Natrium Diklofenak... 49 3.2.2.5.1. Pembuatan Larutan NaOH 0,1 N... 49 3.2.2.5.2. Pembuatan Larutan Dapar Fosfat ph 6,8... 49 3.2.2.5.3. Pembuatan Larutan Baku Natrium Diklofenak... 50 3.2.2.5.3.1. Pembuatan Larutan Baku Kerja Natrium Diklofenak... 50 3.2.2.5.3.2. Penentuan Panjang Gelombang Serapan Maksimum Natrium Diklofenak... 50 3.2.2.5.3.3. Linieritas Larutan Baku Natrium Diklofenak dalam Larutan Dapar Fosfat (ph 6,8)... 51 3.2.2.5.4. Pembuatan Blangko Tablet Untuk Scan Blangko... 52 3.2.2.5.5. Akurasi... 52 3.2.2.5.6. Presisi... 53 3.2.2.5.7. Penetapan kadar Tablet Natrium Diklofenak... 53 3.2.2.5.8. Uji Disolusi... 54 3.3. Teknik Analisis Data... 55

viii 3.4.1. Hipotesis Statistik Antar Batch... 57 3.4.2. Hipotesis Statistik Antar Formula... 58 3.5. Skema Kerja... 61 3.6. Spesifikasi Sediaan... 62 BAB IV ANALISIS DATA DAN INTERPRETASI PENELTIAN 4.1. Hasil Uji Mutu Fisik Granul... 63 4.2. Hasil Uji Mutu Fisik Tablet... 65 4.2.1. Hasil Uji Keragaman Kandungan Tablet... 65 4.2.2. Hasil Uji Kekerasan Tablet... 72 4.2.3. Hasil Uji Kerapuhan Tablet... 72 4.2.4. Hasil Uji Waktu Hancur Tablet... 73 4.2.5. Hasil Uji Penetapan Kadar Tablet... 73 4.2.5.1. Hasil Penentuan Panjang Gelombang Serapan Maksimum... 73 4.2.5.2. Hasil Scan Blangko dalam Larutan Dapar Fosfat ph 6,8... 74 4.2.5.3. Hasil Pembuatan Kurba Baku dalam Dapar Fosfat ph 6,8... 76 4.2.5.4. Hasil Uji Akurasi dan Presisi dalam Dapar Fosfat ph 6,8... 77 4.2.5.5. Hasil Uji Penetapan Kadar Natrium Diklofenak dalam Tablet... 78 4.2.6. Hasil Uji Disolusi... 79 4.2.6.1. Hasil Uji Disolusi Tablet Lepas Lambat Natrium Diklofenak... 79 4.2.6.2. Hasil Uji Disolusi berdasarkan % Efisiensi Disolusi (t = 360 menit)... 84 4.2.6.3. Hasil Uji Disolusi Berdasarkan % Obat yang Terlepas... 84

ix 4.2.6.4. Persamaan Regresi Linier dari Uji Disolusi... 84 4.2.6.5. Hasil Eksponensial Difusi dan Transport... 85 4.2.6.6. Penetapan Kadar Tablet Deflamat CR 100 mg... 85 4.2.6.7. Hasil Uji Disolusi Deflamat CR 100 mg... 86 4.2.6.8. Hasil Uji Disolusi Deflamat CR 100 mg Berdasarkan % Efisisiensi Disolusi Pada t = 360 menit... 89 4.2.6.9. Persamaan Regresi Linier yang Diperoleh Dari Uji Disolusi Deflamat CR 100 mg... 89 4.3. Interpretasi Penemuan... 90 BAB V KESIMPULAN DAN SARAN 5.1. Kesimpulan... 102 5.2. Saran... 102 DAFTAR PUSTAKA... 103 LAMPIRAN... 107

DAFTAR TABEL Tabel 2.1. Eksponensial difusi berdasarkan bidang sampel... 13 2.2. Persamaan untuk menghitung konstanta laju disolusi obat... 14 2.3. Indeks kompresibilitas... 25 2.4. Nilai K pada PVP dan Berat Molekulnya... 36 3.1. Formula tablet natrium diklofenak... 44 3.2. Pengenceran larutan baku kerja natrium diklofenak dengan dapar fosfat (ph 6,8)... 51 3.3. Persamaan untuk menghitung konstanta laju disolusi obat... 57 4.1. Hasil Uji mutu fisik granul... 63 4.2. Tabel dg yang didapat dari persamaan nilai Z vs ln diameter... 64 4.3. Hasil uji keragaman kandungan tablet Formula A batch I... 65 4.4. Hasil uji keragaman kandungan tablet Formula A batch II... 66 4.5. Hasil uji keragaman kandungan tablet Formula A batch III... 66 4.6. Hasil uji keragaman kandungan tablet Formula B batch I... 67 4.7. Hasil uji keragaman kandungan tablet Formula B batch II... 67 4.8. Hasil uji keragaman kandungan tablet Formula B batch III... 68 4.9. Hasil uji keragaman kandungan tablet Formula C batch I... 68 4.10. Hasil uji keragaman kandungan tablet Formula C batch II... 69 4.11. Hasil uji keragaman kandungan tablet Formula C batch III... 69 x

xi Tabel 4.12. Hasil uji keragaman kandungan tablet Formula D batch I... 70 4.13. Hasil uji keragaman kandungan tablet Formula D batch II... 70 4.14. Hasil uji keragaman kandungan tablet Formula D batch III... 71 4.15. Hasil uji kekerasan tablet... 72 4.16. Hasil uji kerapuhan tablet... 72 4.17. Hasil uji waktu hancur tablet... 73 4.18. Hasil pembuatan kurva baku dalam dapar fosfat ph 6,8 dengan panjang gelombang serapan maksimum 275,8 nm... 76 4.19. Hasil uji akurasi dan presisi dalam dapar fosfat ph 6,8... 77 4.20. Hasil uji penetapan kadar natrium diklofenak dalam tablet... 78 4.21. Hasil uji disolusi tablet lepas lambat natrium diklofenak formula A... 79 4.22. Hasil uji disolusi tablet lepas lambat natrium diklofenak formula B... 80 4.23. Hasil uji disolusi tablet lepas lambat natrium diklofenak formula C... 81 4.24. Hasil uji disolusi tablet lepas lambat natrium diklofenak formula D... 82 4.25. Hasil % obat lepas dari uji disolusi... 83 4.26. Hasil uji disolusi berdasarkan % efisiensi disolusi pada t = 30 menit... 84 4.27. Hasil uji disolusi berdasarkan % obat yang terlepas... 84 4.28. Persamaan regresi linier yang diperoleh dari uji disolusi... 84 4.29. Hasil Eksponensial difusi dan transport... 85 4.30. Hasil penetapan kadar tablet Deflamat CR 100 mg... 85 4.31. Hasil uji disolusi Deflamat CR 100 mg... 86

xii Tabel 4.32. Hasil % obat lepas dari uji disolusi Deflamat CR 100 mg... 88 4.33. Hasil uji disolusi Deflamat CR 100 mg berdasarkan % efisiensi disolusi padat = 360 menit... 89 4.34. Persamaan regresli linier yang diperoleh dari uji disolusi Deflamat CR 100 mg... 89

DAFTAR GAMBAR Gambar 2.1. Skema disolusi (Banakar,1992)... 16 2.2. Model Diffusion Layer (Banakar,1992)... 20 2.3. Model Interfacial Barrier (Banakar,1992)... 20 2.4. Model Danckwert s (Banakar,1992)... 21 2.5. Kurva hubungan antara jumlah kumulatif obat terlarut dengan waktu (khan,1975)... 23 2.6. Rumus bangun natrium diklofenak(european Pharmacopoeia 3 rd,1997)... 30 2.7. Rumus bangun carrageenan... 32 2.8. Elastic rota-carrageenan gel... 34 2.9. Rumus bangun PVP K-30... 36 3.1. Skema waktu alir dan sudut diam... 46 4.1. Distribusi log normal granul antar formula A... 64 4.2. Pemilihan panjang gelombang serapan maksimum dalam dapar fosfat ph 6,8 pada konsentrasi 14 μg/ml... 73 4.3. Hasil scan Blanko dalam larutan dapar fosfat ph 6,8... 74 4.4. Larutan dapar fosfat ph 6,8... 75 4.5. Tablet lepas lambat natrium diklofenak dalam dapar fosfat ph 6,8... 75 xiii

xiv 4.6. Kurva hubungan absorbansi vs konsentrasi larutan baku kerja natrium diklofenak dalam dapar fosfat ph 6,8 pada panjang gelombang serapan maksimum 275,8 pada kurva baku I... 797 Gambar 4.7. Profil Pelepasan tablet lepas lambat natrium diklofenak... 83 4.8. Profil pelepasan tablet lepas lambat tablet Deflamat CR 100 mg... 88

DAFTAR LAMPIRAN Lampiran 1. Hasil Uji Mutu Fisik Granul... 107 2. Hasil Uji Distribusi Ukuran Partikel Formula A batch I... 108 3. Hasil Uji Distribusi Ukuran Partikel Formula A batch II... 109 4. Hasil Uji Distribusi Ukuran Partikel Formula A batch III... 110 5. Hasil Uji Distribusi Ukuran Partikel Formula B batch I... 111 6. Hasil Uji Distribusi Ukuran Partikel Formula B batch II... 112 7. Hasil Uji Distribusi Ukuran Partikel Formula B batch III... 113 8. Hasil Uji Distribusi Ukuran Partikel Formula C batch I... 114 9. Hasil Uji Distribusi Ukuran Partikel Formula C batch II... 115 10. Hasil Uji Distribusi Ukuran Partikel Formula C batch III... 116 11. Hasil Uji Distribusi Ukuran Partikel Formula D batch I... 117 12. Hasil Uji Distribusi Ukuran Partikel Formula D batch II... 118 13. Hasil Uji Distribusi Ukuran Partikel Formula D batch III... 119 14. Hasil dg, σg. dvs dari Distribusi Ukuran partikel... 120 15. Hasil Uji kekerasan Tablet Natrium diklofenak... 122 16. Hasil Uji waktu hancur tablet natrium diklofenak... 124 17. Hasil Uji waktu hancur tablet natrium diklofenak... 126 18. Hasil penetapan kadar tablet lepas lambat natrium diklofenak... 127 xv

xvi Lampiran 19. Contoh perhitungan... 129 20. Persamaan Formula A... 133 21. Persamaan Formula B... 134 22. Persamaan Formula C... 135 23. Persamaan Formula D... 136 24. Sertifikat Analisis Natrium Diklofenak... 137 25. Sertifikat Analisis Carrageenan... 138 26. Sertifikat Analisis kalsium sulfat... 139 27. Sertifikat Analisis Polivinil Pirolidon K-30... 140 28. Sertifikat Analisis Talkum... 141 29. Sertifikat Analisis Magnesium Stearat... 142 30. Sertifikat Analisis Laktosa... 143 31. Sertifikat Analisis Natrium Hidroksida... 144 32. Sertifikat Analisis Kalium Dihidrogen Fosfat... 145 33. Tabel Z... 146 34. Tabel Uji r... 148 35. Tabel Uji HSD (0,05)... 149 36. Hasil Uji Statistik Diameter Granul Formula A Antar Batch... 150 37. Hasil Uji Statistik Diameter Granul Formula B Antar Batch... 151 38. Hasil Uji Statistik Diameter Granul Formula C Antar Batch... 152 39. Hasil Uji Statistik Diameter Granul Formula D Antar Batch... 153

xvii Lampiran 40. Hasil Uji Statistik Diameter Granul Antar formula Batch I... 154 41. Hasil Uji Statistik Diameter Granul Antar Formula Batch 2... 155 42. Hasil Uji Statistik Diameter Granul Antar Formula Batch 3... 156 43. Hasil Uji Statistik Kekerasan Tablet Formula A Antar Batch... 157 44. Hasil Uji Statistik Kekerasan Tablet Formula B Antar Batch... 158 45. Hasil Uji Statistik Kekerasan Tablet Formula C Antar Batch... 159 46. Hasil Uji Statistik Kekerasan Tablet Formula D Antar Batch... 160 47. Hasil Uji Statistik Kekerasan Tablet Antar Formula Batch 1... 161 48. Hasil Uji Statistik Kekerasan Tablet Antar Formula Batch 2... 162 49. Hasil Uji Statistik Kekerasan Tablet Antar Formula Batch 3... 163 50. Hasil Uji Statistik Kerapuhan Tablet Formula A Antar Batch... 164 51. Hasil Uji Statistik Kerapuhan Tablet Formula B Antar Batch... 165 52. Hasil Uji Statistik Kerapuhan Tablet Formula C Antar Batch... 166 53. Hasil Uji Statistik Kerapuhan Tablet Formula D Antar Batch... 167 54. Hasil Uji Statistik Kerapuhan Tablet Antar Formula Batch 1... 168 55. Hasil Uji Statistik Kerapuhan Tablet Antar Formula Batch 2... 169 56. Hasil Uji Statistik Kerapuhan Tablet Antar Formula Batch 3... 170 57. Hasil Uji Statistik Waktu Hancur Tablet Formula A Antar Batch... 171 58. Hasil Uji Statistik Waktu Hancur Tablet Formula B Antar Batch... 172 59. Hasil Uji Statistik Waktu Hancur Tablet Formula C Antar Batch... 173 60. Hasil Uji Statistik Waktu Hancur Tablet Formula D Antar Batch... 174

xviii Lampiran 61. Hasil Uji Statistik Waktu Hancur Tablet Antar Formula Batch 1... 175 62. Hasil Uji Statistik Waktu Hancur Tablet Antar Formula Batch 2... 176 63. Hasil Uji Statistik Waktu Hancur Tablet Antar Formula Batch 3... 177 64. Hasil Uji Statistik Penetapan Kadar Tablet Formula A Antar Batch... 178 65. Hasil Uji Statistik Penetapan Kadar Tablet Formula B Antar Batch... 179 66. Hasil Uji Statistik Penetapan Kadar Tablet Formula C Antar Batch... 180 67. Hasil Uji Statistik Penetapan Kadar Tablet Formula D Antar Batch... 181 68. Hasil Uji Statistik Penetapan Kadar Tablet Antar Formula Batch 1... 182 69. Hasil Uji Statistik Penetapan Kadar Tablet Antar Formula Batch 2... 183 70. Hasil Uji Statistik Penetapan Kadar Tablet Antar Formula Batch 3... 184 71. Hasil Uji Statistik %ED 360... 185 72. Hasil Uji Statistik % Obat Terlepas... 186 73. Uji F Kurva Baku... 187

ABSTRAK Profil Pelepasan Natrium Diklofenak dari Tablet Lepas Lambat yang Menggunakan Kombinasi Matriks Carrageenan dan Kalsium Sulfat Secara In Vitro Yulia Fransisca Telah dilakukan penelitian tentang Profil Pelepasan Natrium Diklofenak dari Tablet Lepas Lambat yang Menggunakan Kombinasi Matriks Carrageenan dan Kalsium Sulfat Secara In Vitro. Penelitian ini dilakukan dengan tujuan untuk mengetahui profil pelepasan secara in vitro natrium diklofenak dari tablet lepas lambat yang menggunakan kombinasi matriks carrageenan dan kalsium sulfat pada berbagai konsentrasi. Dengan matriks yang digunakan adalah carrageenan dan kalsium sulfat, dimana jika dikombinasikan dapat menghambat pelepasan obat dari tablet lepas lambat natrium diklofenak dengan menghasilkan struktur yang rigid dan membentuk crosslinking. Pada penelitian ini, dibuat empat formula. Konsentrasi carrageenan yang digunakan pada semua formula adalah 3,75% dari bobot tablet. Formula A mengandung carrageenan saja, formula B mengandung carrageenan:kalsium sulfat 1:0,5 ( b b ), formula C mengandung carrageenan:kalsium sulfat 1:1 ( b b ), dan formula D mengandung carrageenan:kalsium sulfat 1:1,5 ( b b ). Tablet dibuat dengan metode granulasi basah dan dilakukan uji pelepasan secara in vitro. Parameter pelepasan yang digunakan adalah persyaratan pelepasan menurut Banakar, nilai %ED 360, K disolusi, mekanisme pelepasan menurut nilai eksponensial difusi dan menurut Lapidus & Lordi, serta orde kinetika pelepasan. Hasil penelitian menunjukkan bahwa formula C memiliki efek penghambatan pelepasan obat paling lama, dengan jumlah obat yang terlepas 66,63% setelah 360 menit dan nilai %ED 360 adalah 39,36%. Sedangkan formula A kurang dapat menghambat pelepasan obat dibandingkan formula lainnya. Disimpulkan bahwa pelepasan obat dipengaruhi oleh matriks kombinasi carrageenan dan kalsium sulfat. Formula dengan perbandingan carrageenan:kalsium sulfat 1:1 ( b b ) menunjukkan pelepasan yang paling lama dibandingkan dengan formula yang lain. Kata-kata kunci : kalsium sulfat; lepas lambat;carrageenan;natrium diklofenk. xix

ABSTRACT In Vitro Release Profile of Natrium Diklofenak Sustained Release Tablet with Combination Matrix Carrageenan and Calcium Sulphate Yulia Fransisca In vitro release profile of natrium diklofenak sustained release tablet with combination matrix carrageenan and calcium sulphate has been studied. This study is done to find out the in vitro release kinetic of natrium diklofenak from matrix combination by using carrageenan which in combined with calcium sulphate in many concentration. With used matrix carrageenan and calcium sulphate which in combination can make barrier release drug from natrium diklofenak sustained release tablet with result rigid s structure and make crosslinking. In this research, used 4 formula. The carrageenan concentration in all formulas is 3,75% of tablet s weight. Formula A which had only carrageenan, formula B with carrageenan:calcium sulphate 1:0.5 ( w w ), formula C with carrageenan:calcium sulphate 1:1 ( w w ) and formula D with carrageenan:calcium sulphate 1:1.5 ( w w ). Tablets were prepared by wet granulation method and the drug released was examined. Drug release parameter that s used are Banakar s criteriation, %ED 360 value, K dissolusion, release mechanism according to value of eksponential diffusions and according to Lapidus & Lordi also order of release kinetics. The result showed that formula C had a greater sustained release effect with % drug release at 6 hour was 66,63% and %ED 360 of 39,36%. While formula A which had only carrageenan less sustained release effect than other formula. Concluded that the drug released was influenced by matrix combination of carrageenan and calcium sulphate. Formula with the comparison of carrageenan:calcium sulphate 1:1 ( w w ) showed a greater sustained release effect than other formula. Key words : calcium sulphate; carrageenan; sustained release;diclofenac sodium. xx