BAB TUJUH RINGKASAN, IMPLIKASI, DAN PENUTUP. untuk menganalisis mekanisme pelaksanaan polisi pemerkasaan guru dalam konteks

Transkripsi

1 BAB TUJUH RINGKASAN, IMPLIKASI, DAN PENUTUP 7.1 Pengenalan Seperti dihuraikan sebelum ini, bahawa kajian dalam penyelidikan ini adalah untuk menganalisis mekanisme pelaksanaan polisi pemerkasaan guru dalam konteks desentralisasi pendidikan di Indonesia. Selain itu, untuk mengetahui pengaruh pemerkasaan guru di bandar Malang yang terdiri daripada enam dimensi terhadap kepuasan kerja dan komitmen terhadap organisasi dan untuk mengetahui hubungan antara kepuasan kerja dan komitmen organisasi sekolah sebagai tempat berkhidmat menjalankan tugas dalam konteks desentralisasi pendidikan di bandar Malang, Indonesia. Sehubungan dengan itu, berikut dihuraikan ringkasan dapatan kajian, implikasi dan penutup. 7.2 Ringkasan Dapatan Kajian Bahagian ini menjelaskan ringkasan dapatan kajian menggunakan kedua-dua pendekatan iaitu kualitatif dan kuantitatif Ringkasan Dapatan Kajian dengan Pendekatan Kualitatif berikut: Daripada dapatan kajian diperoleh ringkasan untuk menjawab soalan kajian 1) Bagaimanakah mekanisme dan rangkaian peranan agensi dan autoriti serta bidang tugas mereka dalam pelaksanaan polisi pemerkasaan guru di bandar Malang, Indonesia? 347

2 2) Bagaimanakah pelaksanaan polisi pemerkasaan guru dalam enam dimensi di enam buah sekolah di bandar Malang, Indonesia? 3) Apakah kekangan dan kesan dalam pelaksanaan polisi pemerkasaan guru Sekolah Menengah Pertama Negeri di Malang, Indonesia? Adapun ringkasan dapatan kajian adalah seperti berikut: 1) Mekanisme dan Rangkaian Peranan Agensi dan Autoriti serta Bidang Tugasnya dalam Pelaksanaan Polisi Pemerkasaan Guru di bandar Malang Indonesia Agensi pelaksana polisi pemerkasaan guru terdiri daripada lima lembaga iaitu Parlimen Daerah, Pejabat Pelajaran Daerah, Dewan Pendidikan, Komite Sekolah dan sekolah. Berikut ialah ringkasan dapatan kajian tentang fungsi dan peranannya dalam pelaksanaan polisi pemerkasaan guru. a) Parlimen Daerah ialah lembaga perwakilan rakyat yang ahlinya dipilih melalui pilihan raya dan berkedudukan di daerah. Fungsinya adalah untuk membuat peraturan daerah, iaitu suatu peraturan yang boleh digunakan sebagai landasan untuk melaksanakan tugas pemerintah daerah. Parlimen Daerah juga mempunyai autoriti melakukan pembahasan dengan pimpinan daerah tentang anggaran pendapatan dan perbelanjaan daerah, memberikan persetujuan terhadap rancangan yang dijalankan, mempunyai tugas menyampaikan kehendak masyarakat untuk disampaikan kepada pemerintah daerah sebagai landasan pengambilan keputusan, dan mempunyai kewajipan mengawal program-program yang dilaksanakan oleh pemerintah daerah. Daripada keempat-empat fungsi ini didapati fungsi membuat peraturan daerah, menyusun, dan mengesahkan anggaran pendapatan dan perbelanjaan daerah dan pengawalan pelaksanaan polisi pemerkasaan guru belum 348

3 boleh wujud secara maksimum. Fungsi menyampaikan kehendak masyarakat pula boleh dilaksanakan, meskipun belum ada lanjutannya. b) Pejabat Pelajaran Daerah mempunyai tugas utama melaksanakan kegiatan urusan rumah tangga daerah dalam bidang pendidikan yang meliputi perancangan, penyelenggaraan, perkhidmatan, pembinaan, pemeliharaan kemudahan, serta pengawalannya agar sesuai dengan polisi pimpinan daerah. Dapatan kajian menjelaskan bahawa fungsi Pejabat Pelajaran Daerah yang berkaitan dengan pelaksanaan polisi pemerkasaan guru ialah aspek kerja sama untuk melaksanakan pemerkasaan guru. Sementara fungsi dan peranan yang lain dalam pelaksanaan polisi pemerkasaan guru belum terlaksana secara maksimum. c) Dewan Pendidikan sebagai badan mandiri yang ahlinya adalah masyarakat yang prihatin terhadap pendidikan berperanan membantu Pejabat Pelajaran Daerah tentang urusan pendidikan dan boleh berkoordinasi dengan Parlimen Daerah dan Komite Sekolah. Dalam kajian ini fungsi daripada Dewan Pendidikan adalah memberikan pertimbangan, sokongan, melakukan pengawalan dalam pelaksanaan polisi pemerkasaan guru dan sebagai perantara antara masyarakat dengan pelaksana polisi pemerkasaan guru di peringkat daerah. Dari segi pelaksanaan polisi pemerkasaan guru, fungsi dan peranan Dewan Pendidikan boleh dilaksanakan, namun disebabkan tidak adanya autoriti, maka fungsi dan peranan tersebut sebahagian besarnya terhad kepada perancangan, dan hanya sebahagian kecil yang boleh dilaksanakan. d) Komite Sekolah yang terdapat di setiap sekolah ialah badan mandiri yang dianggotai oleh ibu bapa, tokoh masyarakat, dan peniaga yang prihatin terhadap pendidikan. Dalam melaksanakan polisi pemerkasaan guru, Komite Sekolah mempunyai fungsi dan peranan memberikan pertimbangan, sokongan, pengawalan, dan perantara antara sekolah dengan masyarakat. Dapatan kajian menjelaskan 349

4 bahawa fungsi dan peranan Komite Sekolah sebahagian besarnya berkaitan dengan urusan kewangan, sama ada untuk pembinaan dewan mahupun dalam hal pengawalan program. Bagaimanapun dalam pelaksanaan polisi pemerkasaan guru, belum terlihat peranannya untuk mewujudkan hal ini. e) Sekolah sebagai pelaksana pemerkasaan guru yang secara langsung berhubungan dengan aktiviti guru, mempunyai autoriti penuh untuk melaksanakan pemerkasaan guru dan boleh berkoordinasi dengan Komite Sekolah. Dalam melaksanakan pemerkasaan guru, secara umum sekolah telah melaksanakan fungsi dan peranannya, meskipun sebahagian dipandang belum terlaksana secara maksimum. Daripada lima agensi tersebut, dua agensi mempunyai hubungan hierarki, iaitu Pejabat Pelajaran Daerah dan sekolah. Pejabat Pelajaran Daerah boleh memberikan tugasan kepada sekolah dan kedua-dua juga mempunyai hubungan konsultatif, iaitu pihak sekolah boleh berkoodinasi dengan Pejabat Pelajaran Daerah dalam melaksanakan tugas. Sementara Parlimen Daerah merupakan wakil daripada masyarakat yang mempunyai tugas untuk membuat peraturan daerah sebagai landasan bagi pemerintah daerah melaksanakan tugas, membahas dan mengesahkan anggaran pendapatan dan perbelanjaan daerah, melakukan pengawalan terhadap tugas yang dilakukan oleh pemerintah daerah, dan juga menyampaikan kehendak masyarakat untuk disampaikan kepada pemerintah daerah sebagai landasan untuk membuat polisi. Sementara Dewan Pendidikan dan Komite Sekolah ialah badan mandiri yang boleh membantu pelaksanaan pendidikan bagi Pejabat Pelajaran Daerah, dan sekolah. Keduadua badan ini tidak mempunyai hubungan hierarki, namun boleh melaksanakan koordinasi dalam menjalankan tugas. 350

5 2) Pelaksanaan Polisi Pemerkasaan Guru dalam Enam Dimensi di Enam buah Sekolah di bandar Malang Daripada penyelidikan kualitatif tentang pelaksanaan polisi pemerkasaan guru yang terdiri daripada enam dimensi, diperoleh ringkasan dapatan kajian seperti yang berikut. a) Penglibatan Guru dalam Membuat Keputusan Penglibatan guru dalam membuat keputusan tergambar melalui perancangan program sekolah, iaitu Rancangan Pengembangan Sekolah (RPS), Rancangan Anggaran Pendapatan dan Perbelanjaan Sekolah (RAPBS), serta mengundi penolong pengetua. Ditinjau daripada aspek keberkesanan, guru di sekolah A01 memberikan rasa kepuasan kerja dalam melaksanakan tugas di sekolah, manakala di sekolah A02, A05, dan A06 guru berasa berpeluang untuk meningkatkan kualiti sekolah, sedangkan guru di sekolah A03 dan A04, berasa kurang terlibat dalam membuat keputusan, namun akhirnya menyokong dan boleh menerima tugas yang diberikan. Daripada aspek efisien pula, sekolah A01, A05, dan A06 menggunakan sistem perwakilan, iaitu melibatkan guru mata pelajaran untuk mengkaji dan membahas suatu perancangan, sedangkan sekolah A02, dan A03 menggunakan kelompok perancang penyusunan RAPBS, dan RPS yang melibatkan pelbagai guru mata pelajaran. Untuk aspek kecukupan, sekolah A01 memberikan impak bahawa guru berasa kehadirannya dihargai, manakala sekolah A02 pula memberikan impak kepada peningkatan motivasi kerja guru. Berlainan pula guru di sekolah A05 dan A06, impaknya ialah adanya kejayaan program yang dirancang. Di sekolah A03 dan A04 351

6 penglibatan guru dalam membuat keputusan telah menimbulkan rasa pemuafakatan dan tanggungjawab guru terhadap program yang telah disepakati bersama. Daripada aspek purata, semua sekolah yang menjadi kajian dalam penyelidikan ini telah memberikan peluang kepada semua guru untuk terlibat dalam membuat keputusan, meskipun dengan perwakilan penglibatan dalam penyusunan sesuatu program seperti yang dilakukan di sekolah A01, A02, A05, A06, dan A03. Berbeza dengan sekolah A04, penyusunan program dilakukan oleh pengetua dan penolong pengetua, namun dalam sidang pleno untuk memberikan cadangan dan maklum balas terhadap perancangan program, semua guru dilibatkan. Ditinjau daripada aspek responsiviti, di semua sekolah tempat kajian guru berasa terpanggil untuk melaksanakan kewajipannya, keprihatinan dan bersama-sama dalam mengawal program sekolah. Daripada aspek kesesuaian pula didapati, sekolah A01 mempunyai pandangan bahawa sekolah merupakan tempat mengabdikan diri bekerja sama dan saling membantu. Dengan adanya sikap ini, matlamat meningkatkan kualiti sekolah dapat diwujudkan. Manakala di sekolah A02, A05, dan A06 didapati penglibatan guru dalam membuat keputusan terhadap perancangan program sekolah, mempunyai impak bahawa guru berasa memiliki tanggungjawab dalam mengawal pelaksanaan program, sedangkan untuk sekolah A04 penglibatan guru dalam perancangan program-program sekolah, belum memberikan impak kepada peningkatan aktiviti guru bagi meningkatkan kualiti sekolah b) Peningkatan Profesionalisme Guru Ditinjau daripada aspek keberkesanan, pelaksanaan peningkatan profesionalisme boleh memberikan manfaat kepada guru ketika melaksanakan tugas. Namun secara umum peningkatan profesionalisme terhad kepada formaliti sahaja, iaitu terletak kepada 352

7 sijil yang diperoleh setelah guru mengikuti pelaksanaan bengkel. Sijil tersebut bermanfaat sebagai salah satu syarat untuk mengikuti program sertifikasi. Sementara daripada aspek efisien pelaksanaan peningkatan profesionalisme, secara umum usaha telah dilakukan bagi meningkatkan prefesionalisme guru. Antaranya termasuklah melaksanakan kegiatan MGMP, MGMPS dan bengkel. Untuk kegiatan MGMP di semua sekolah tempat kajian boleh dilaksanakan sesuai dengan rancangan, namun tidak digiatkan secara berterusan. Hal ini disebabkan oleh pelaksanaan MGMP seringkali statik tanpa inovasi. Untuk kegiatan MGMPS hanya beberapa sekolah yang boleh terlaksana iaitu sekolah A01, A05 dan A06. Bagaimanapun, kegiatan ini hanya terhad kepada beberapa mata pelajaran. Untuk aspek kecukupan, di sekolah A01 didapati pelaksanaan peningkatan profesionalisme menjadikan guru berasa lebih percaya diri di hadapan murid-murid dengan peningkatan kemampuannya. Demikian juga di sekolah A02 dan A06, peningkatan profesionalisme mempunyai impak kepada meningkatnya pengetahuan dan kemampuan guru-guru dalam menyampaikan mata pelajaran. Manakala di sekolah A05, guru sangat percaya diri dalam pembelajaran, tambahan pula setelah mereka memperoleh maklumat daripada internet. Namun untuk sekolah A03, belum boleh memberikan manfaat bagi guru untuk melaksanakan tugas mengajar. Daripada aspek purata, di sekolah A01, A02, dan A06 semua guru memperoleh peluang untuk mengikuti pelaksanaan peningkatan profesionalisme secara bergantiganti, sedangkan untuk sekolah A03, A04, dan A05 ada sebahagian guru yang enggan untuk mengikuti kegiatan peningkatan profesionalisme, meskipun sekolah sudah memberikan peluang untuk mengikutinya. 353

8 Manakala aspek responsiviti, di semua sekolah didapati pelaksanaan peningkatan profesionalisme guru boleh memberikan nilai pemuafakatan bagi guru. Keadaan ini dapat diwujudkan melalui kegiatan perbincangan mata pelajaran antara guru sama ada semasa memperoleh bahan mata pelajaran baharu mahupun adanya permasalahan tentang mata pelajaran. Daripada aspek kesesuaian pula, peningkatan profesionalisme yang diikuti guru memberikan impak kepada meningkatnya motivasi guru dalam melaksanakan tugas sehingga kualiti pembelajaran meningkat dan memberikan impak kepada meningkatnya kualiti pendidikan. Situasi seperti ini berlaku di sekolah A01, A02, A04, A05, dan A06. Untuk sekolah A03, peningkatan profesionalisme guru belum menjadikan guru lebih bermotivasi untuk meningkatkan kemampuannya dalam melaksanakan tugas pembelajaran c) Status Daripada pandangan masyarakat, guru mempunyai status sosial yang baik dan boleh berperanan dalam aktiviti masyarakat, iaitu sebagai pemimpin Rukun Tetangga (RT), dan pemimpin Rukun Warga (RW). Hal ini wujud di sekolah A01, A02, A05, dan A06, demikian juga di sekolah A04, namun di sekolah A03 terdapat sebahagian guru yang belum sedar akan statusnya. Manakala ditinjau daripada aspek efisien, usaha yang dilakukan bagi meningkatkan status guru, dilaksanakan melalui pelaksanaan polisi kenaikan gaji guru dengan program sertifikasi. Daripada dapatan kajian didapati, bahawa mereka yang mengajukan program sertifikasi ialah mereka yang mempunyai kualiti sebagai guru di sekolah A01, A02, A05, A06, A03, dan A04, dan maklumat diperoleh juga bahawa mereka sudah lulus sertifikasi. 354

9 Ditinjau daripada aspek kecukupan, iaitu setakat mana status guru boleh memberikan manfaat bagi peningkatan kualiti pendidikan, didapati peningkatan kualiti pendidikan di sekolah dipengaruhi oleh beberapa faktor dan salah satu faktor ialah peranan guru dalam mewujudkan keadaan persekitaran kondusif untuk belajar dan hal ini boleh dilaksanakan di sekolah A01,A02, A05 dan A06. Bagaimanapun di sekolah A03 dan A04, peranan tersebut masih belum dilaksanakan secara optimum. Aspek yang berikutnya ialah purata. Daripada dapatan kajian di sekolah A01, A02, A05, dan A06 didapati bahawa setiap guru memperoleh peluang bagi meningkatkan statusnya, seperti progam sertifikasi guru. Namun terdapat sebahagian guru yang berkhidmat di sekolah A03 dan A04 mempunyai motivasi yang rendah bagi meningkatkan kualitinya. Sementara daripada aspek responsiviti, di seluruh sekolah tempat kajian didapati bahawa dengan statusnya sebagai guru yang mempunyai perasaan senasib dan seperjuangan, menjadikan mereka mempunyai keprihatinan yang tinggi terhadap sesama mereka dan nilai-nilai pemuafakatan boleh wujudkan. Daripada aspek kesesuaian pula, iaitu setakat mana kehadiran guru boleh memberikan impak kepada peningkatan autonomi dalam usahanya untuk peningkatan kualiti pendidikan, didapati di sekolah A01, A02, A05, dan A06 guru boleh meningkatkan kualiti pembelajaran. Hal ini mempunyai impak kepada peningkatan kualiti prestasi murid dan hasil yang diperoleh ialah peningkatan kualiti sekolah. Namun di sekolah A03 dan A04, terdapat sebahagian guru yang belum boleh meningkatkan kualiti pembelajarannya, mereka mengajar hanya untuk melaksanakan kewajipan. 355

10 d) Kepercayaan Diri Ditinjau daripada aspek keberkesanan, di sekolah A01, A02, dan A05 diperoleh keputusan kajian bahawa semua guru berasa yakin akan kehadiran dirinya, sehingga pelaksanaan kewajipan boleh dilaksanakan sepertimana sepatutnya. Namun demikian, terdapat sebahagian guru di sekolah A03, A04, dan A06 yang berasa kurang yakin akan dirinya, sehingga pelaksanaan tugas sering terabaikan dan mereka lebih mengutamakan pekerjaan di luar sebagai guru. Manakala aspek efisien pula, usaha yang dilakukan bagi meningkatkan kepercayaan diri, didapati sekolah A01 memberikan contoh dan motivasi kepada sesama rakan, terutama dengan melakukan penyelidikan, meningkatkan kesejahteraan dan peningkatan kemampuan guru bagi meningkatkan kepercayaan diri guru. Di sekolah A02, A04, A05, dan A06 usaha yang dilakukan adalah dengan mengadakan bengkel bagi meningkatkan profesionalisme guru-guru, di sekolah A03 usaha yang dijalankan lebih menitikberatkan soal keprihatinan terhadap sesama rakan dan pemuafakatan bagi meningkatkan kepercayaan diri sebagai guru. Untuk aspek kecukupan pula dapatan kajian membuktikan bahawa dengan kemampuan yang dimiliki dan peranan sekolah bagi meningkatkan kepercayaan diri guru mempunyai impak kepada motivasi guru yang tinggi bagi meningkatkan kualiti pembelajaran di sekolah. Hal ini ditemukan di sekolah A01, A02, A04, A05, dan A06, sedangkan di sekolah A03 implementasinya belum boleh meningkatkan motivasi guru bagi meningkatkan kualiti tugas pembelajaran. Sedangkan ditinjau daripada aspek purata, didapati bahawa di semua sekolah tempat kajian, setiap guru mempunyai hak dan peluang yang sama bagi meningkatkan kepercayaan diri mereka. Bagaimanapun, tidak semua guru mempunyai kemahuan dan 356

11 kemampuan untuk melaksanakannya. Sementara daripada aspek responsiviti, didapati semua sekolah tempat kajian menunjukkan adanya nilai-nilai pemuafakatan dan keprihatinan yang tinggi. Di sekolah A03 dan A04, nilai-nilai tadi adalah sangat tinggi. Adapun ditinjau daripada aspek kesesuaian, di semua sekolah tempat kajian didapati bahawa kepercayaan diri sebagai guru sangat diperlukan bagi meningkatkan kemampuan untuk melaksanakan tugas mengajar. Hal ini boleh memberikan motivasi bagi meningkatkan profesionalisme guru-guru. e) Autonomi Dapatan kajian menjelaskan bahawa guru-guru di sekolah A01, A02, dan A05 telah menggunakan kreativiti dan inovasi dalam melaksanakan kegiatan belajar dan mengajar. Mereka memanfaatkan kemudahan yang ada di sekolah bagi membantu murid-murid memahami pelajaran. Namun sebahagian daripada mereka yang berada di sekolah A03, A04, dan A06 tetap menggunakan cara yang lama, iaitu tidak ada kreativiti mahupun inovasi dalam pembelajaran. Ditinjau daripada aspek efisien, di sekolah A01, A02, A05, dan A06 usaha yang dilakukan adalah dengan memberikan tugas kepada guru-guru untuk mengikuti bengkel, sehingga guru-guru memperoleh interaksi antara guru dengan mata pelajaran yang sama. Selain itu, mereka yang sudah melaksanakan kreativiti dan inovasi dalam pembelajaran boleh memberikan contoh bagi yang belum melaksanakannya. Demikian juga di sekolah A03. Guru-guru yang berprestasi dalam proses pembelajaran menjadi guru berprestasi dalam inovasi pembelajaran di peringkat bandar. Untuk sekolah A04, secara am kreativiti dan inovasi guru dalam pembelajaran didapati masih kurang. 357

12 Berikutnya adalah aspek kecukupan, di sekolah A01, A05, dan A06, didapati pemberian autonomi dalam pembelajaran boleh memberikan peluang kepada guru untuk melaksanakan kreativiti dan inovasi dalam pembelajaran. Hal ini mempunyai impak kepada model pembelajaran yang menjadikan murid berasa gembira. Di sekolah A02, A03, dan A04, sebahagian daripada guru belum boleh meningkatkan kualiti pembelajaran kerana tidak ada inovasi dan kreativiti dari segi kaedah mengajar, terutamanya bagi mereka yang hampir bersara. Untuk aspek purata dapatan kajian menjelaskan bahawa guru-guru di semua sekolah memperoleh peluang bagi melaksanakan kreativiti dan inovasi dalam pembelajaran. Sedangkan untuk aspek responsiviti, didapati bahawa di semua sekolah, pemberian autonomi kepada guru untuk melaksanakan kreativiti dan inovasi dalam pembelajaran memberikan impak bahawa antara guru saling membincangkan masalah pembelajaran dengan guru yang sama mata pelajarannya. Keadaan ini memberikan nilai pemuafakatan antara guru. Aspek terakhir ialah kesesuaian. Di dapati semua sekolah menjelaskan bahawa pemberian autonomi kepada guru untuk kreatif dan inovatif dalam melaksanakan pembelajaran akan memudahkan murid mengerti dan memahami mata pelajaran sehingga kualiti prestasi murid semakin meningkat. Hal ini menyebabkan kualiti sekolah meningkat dan boleh dikatakan bahawa dengan pemberian autonomi kepada guru untuk kreatif dan inovatif sangat bermanfaat bagi peningkatan kualiti pendidikan, namun terdapat sebahagian guru yang belum melaksanakannya secara maksimum. f) Pengaruh Guru dalam Membentuk Persekitaran Sekolah yang Kondusif untuk Belajar Aspek pertama ialah keberkesanan. Di sekolah A01, A02, A05, dan A06 didapati guru-guru boleh mewujudkan keadaan persekitaran sekolah yang kondusif 358

13 untuk belajar, namun sebahagian daripada mereka yang berkhidmat di sekolah A03 dan A04 tidak boleh melaksanakan pangaruhnya bagi mewujudkan persekitaran sekolah yang kondusif untuk belajar. Berikutnya ialah aspek efisiensi. Didapati di semua sekolah telah dijalankan usaha agar guru-guru boleh mewujudkan keadaan persekitaran sekolah yang kondusif untuk belajar. Usaha tersebut antara lain adalah dengan mengadakan interaksi yang berterusan antara guru-guru bagi membincangkan segala permasalahan pembelajaran. Selain itu, sekolah memberikan peluang kepada guru untuk membincangkan segala hal yang berkaitan dengan pembelajaran dengan cara menempatkan guru-guru yang mengajarkan mata pelajaran yang sama mempunyai tempat duduk yang berhampiran di bilik guru. Daripada aspek kecukupan, dapatan kajian menjelaskan bahawa di semua sekolah, pengaruh guru bagi mewujudkan persekitaran sekolah yang kondusif untuk belajar mempunyai manfaat ke arah meningkatkan kualiti pembelajaran. Namun sebahagian daripada aktiviti guru tidak boleh memberikan impak bagi peningkatan kualiti pembelajaran. Aspek keempat ialah purata. Daripada dapatan kajian didapati bahawa di semua sekolah guru memperoleh peluang yang sama bagi meningkatkan kualiti sekolah. Berbeza daripada aspek responsiviti, tinjauan yang dijalankan mendapati bahawa pemberian autoriti kepada guru bagi mewujudkan keadaan persekitaran sekolah yang kondusif untuk belajar memberikan impak kepada keprihatinan dan pemuafakatan yang tinggi antara guru yang berkhidmat di semua sekolah tempat kajian. Sedangkan ditinjau dari aspek kesesuaian, didapati di sekolah A01, A02, A05, dan A06, sebahagian daripada guru mempunyai semangat dan motivasi yang tinggi 359

14 untuk berperanan dalam mewujudkan persekitaran sekolah yang kondusif untuk belajar. Namun motivasi tersebut bersifat sementara, kerana motivasi tersebut boleh menurun bahkan tidak ada sama sekali, keadaan ini juga berlaku di sekolah A03 dan A04. 3) Kekangan dan kesan dalam pelaksanaan polisi pemerkasaan guru Sekolah Menengah Pertama Negeri di Malang, Indonesia a) Kekangan dan Kesan Pelaksana Polisi Pemerkasaan Guru Kekangan pelaksana polisi dalam pelaksanaan polisi pemerkasaan guru adalah seperti berikut: Daripada empat autoriti yang dimiliki parlimen, hanya satu tugas yang boleh terlaksana dengan baik iaitu menyampaikan kehendak masyarakat untuk disampaikan kepada pemerintah daerah, sedangkan ketiga-tiga fungsi dan peranan yang lain belum terlaksana. Fungsi perancangan anggaran untuk pendidikan belum terlaksana, hal ini kerana belum disahkannya peraturan daerah tentang penyelenggaraan pendidikan di bandar Malang yang sesuai dengan amanat reformasi pendidikan, sedangkan pelaksanaan pengawalan pelaksanaan polisi pemerkasaan guru belum terlaksana pula disebabkan prioriti pembangunan bidang pendidikan adalah penyediaan kemudahan dan pembinaan fizikal. Manakala fungsi dan peranan Pejabat Pelajaran Daerah, daripada dapatan kajian ini menunjukkan bahawa terdapat kekangan dalam membahas rancangan peraturan daerah tersebut sudah selesai pada tahun 2006, demikian pula, masalah anggaran untuk pelaksanaan polisi pemerkasaan guru juga masih terhad. Hal ini menunjukkan bahawa pihak eksekutif dalam melaksanakan polisi pendidikan belum sepenuh hati, dan prioriti yang dilaksanakan adalah pembinaan kemudahan. 360

15 Sedangkan fungsi dan peranan Dewan Pendidikan sudah dilakukan sesuai dengan tugas utama dan fungsinya, namun belum berjalan secara maksimum, hal ini disebabkan bahawa kewujudan Dewan Pendidikan menurut pihak eksekutif sepertinya hanya untuk memenuhi amanat daripada reformasi pendidikan, sehingga peranannya belum memberikan makna bagi peningkatan kualiti pendidikan. Hal ini terbukti dengan peranan yang telah dijalankan oleh Dewan Pendidikan untuk merancang perbaikan peraturan daerah tentang penyelenggaraan pendidikan di bandar Malang, namun pihak eksekutif belum meneruskan rancangan tersebut untuk dibahas dan ditetapkan sebagai peraturan daerah. Selanjutnya fungsi dan tugas Komite Sekolah memberikan pertimbangan, sokongan, melakukan pengawalan berkaitan dengan peningkatan kualiti sekolah dan sebagai perantara antara masyarakat dengan sekolah. Dalam penyelidikan ini diperoleh penjelasan bahawa peranan Komite Sekolah sesuai dengan fungsi dan tugasanya belum boleh terlaksana dengan baik. Hal ini disebabkan sebahagian besar fungsi yang dilaksanakan oleh Komite Sekolah adalah pengumpulan dana daripada ibu bapa untuk membantu meningkatkan kualiti sekolah. Dalam kenyataannya, dana yang terkumpul daripada ibu bapa sebahagian besar dimanfaatkan oleh sekolah untuk membina kemudahan sekolah seperti pembinaan bilik darjah, perbaikan kemudahan untuk sukan, dan belum mengarah kepada pelaksanaan pemerkasaan guru. Berikutnya adalah agen yang mempunyai autoriti penuh bagi menyelenggarakan pendidikan, iaitu sekolah yang majoritinya telah melaksanakan polisi peningkatan kualiti pendidikan melalui pembinaan kemudahan dan bilik darjah. Hal ini dilaksanakan kerana keadaan bilik darjah dan kemudahan untuk kegiatan belajar mengajar sememangnya belum memadai. 361

16 Kemudian jika ditinjau daripada pemboleh ubah yang mempengaruhi pelaksanaan polisi sepertimana dikatakan oleh Van Meter dan Van Horn (1975), boleh dikatakan bahawa dalam pelaksanaan polisi pendidikan, komunikasi dan koordinasi antar agensi adalah sangat kurang, sehingga mempengaruhi kejayaan pelaksanaan progam. Sedangkan kesan daripada agensi pelaksana polisi dalam pelaksanaan polisi pemerkasaan guru boleh dihuraikan seperti berikut: Daripada dapatan kajian diperoleh penjelasan bahawa ahli parlimen daerah bandar Malang seramai 30 peratus berasal dari guru, sehingga usaha untuk meningkatkan kualiti pendidikan adalah sesuatu yang sangat diutamakan, meskipun belum berjaya. Selain itu, fungsi untuk menerima aspirasi masyarakat khususnya guru boleh terlaksana, meski polisi untuk meningkatkan kualitinya belum wujud dengan maksimum. Agensi berikutnya adalah Pejabat Pelajaran Daerah, meskipun anggaran yang dimiliki untuk melaksanakan polisi pemerkasaan guru sangat terhad, namun agensi ini mempunyai strategi untuk melaksanakan pemerkasaan guru melalui kerja sama dengan beberapa lembaga yang berkaitan dengan pendidikan, sehingga usaha itu boleh wujud meskipun belum maksimum. Manakala fungsi dan peranan Dewan Pendidikan, iaitu pemberian sokongan, pengawalan dan sebagai perantara antara masyarakat dengan Pejabat Pelajaran Daerah boleh terlaksana sesuai dengan perancangan. Adapun untuk Komite Sekolah diperoleh penjelasan bahawa fungsi dan peranan Komite Sekolah adalah membantu sekolah untuk memperoleh dana yang boleh dimanfaatkan untuk peningkatan kualiti pendidikan, 362

17 dalam hal ini yang dilakukan adalah sebagai perantara antara masyarakat dan sekolah untuk bersama-sama membantu meningkatkan kualiti sekolah. Daripada dapatan kajian diperoleh penjelasan bahawa sekolah, sebagai agen yang mempunyai autoriti penuh bagi menyelenggarakan pendidikan, sudah mempunyai perancangan bagi meningkatkan kualiti guru dan hal ini sesuai dengan RPS yang dimiliki setiap sekolah. b) Kekangan dan Kesan Pelaksanaan Polisi Pemerkasaan Guru Daripada dapatan kajian boleh dijelaskan, bahawa dimensi status dan kepercayaan diri mempunyai kekangan yang paling besar dalam pelaksanaan polisi pemerkasaan guru. Hal ini disebabkan polisi daripada pemerintah untuk meningkatkan status guru masih dalam proses, selain itu pemerintah mempunyai kesukaran terutamanya dalam meningkatkan gaji guru sebagai sarana untuk meningkatkan kepercayaan diri dan statusnya. Pada masa sekarang keadaan perekonomian Indonesia mengalami permasalahan yang kritikal, sehingga usaha meningkatkan gaji guru pada khasnya, masih dalam proses pelaksanaan, iaitu dengan program sertifikasi. Manakala dimensi yang lain, iaitu peningkatan profesionalisme, penglibatan dalam membuat keputusan, autonomi dan pengaruh, kekangan diperolehi daripada guru itu sendiri sebagai objek sasaran pelaksanaan polisi. Sebahagian daripada guru berasa enggan untuk mengikuti dan melaksanakan beberapa program yang berkaitan dengan dimensi tersebut. Sedangkan kesan yang diperoleh dalam pelaksanaan polisi pemerkasaan guru, terutamanya dimensi peningkatan profesionalisme, autonomi dan pengaruh telah memberikan peluang kepada guru untuk melaksanakan tugas pembelajaran dengan penuh inovasi dan kreatifiti. Manakala dimensi penglibatan dalam membuat keputusan 363

18 menjadikan guru berasa bahawa dirinya bermanfaat dalam usahanya meningkatkan kualiti sekolah, sedangkan sebahagian daripada guru berasa bahawa dengan adanya program sertifikasi boleh meningkatkan status dirinya sebagai seorang guru dan meningkatkan kepercayaan dirinya pula. Sedangkan jika dilihat secara am, bahawa pelaksanaan polisi pemerkasaan guru dalam rangka desentralisasi pendidikan telah menjadikan guru berasa memperoleh peluang untuk meningkatkan profesionalismenya dan impaknya adalah peningkatan kesejahteraan, jika dibandingkan dengan sebelum adanya program pelaksanaan polisi pemerkasaan guru Ringkasan Dapatan Kajian dengan Pendekatan Kuantitatif Kajian penyelidikan dengan pendekatan kuantitatif digunakan untuk menjawab soalan kajian yang berikut: 1) Bagaimanakah persepsi guru Sekolah Menengah Pertama Negeri di Malang, Indonesia terhadap pelaksanaan polisi ditinjau daripada pemerkasaan guru, kepuasan kerja, dan komitmen organisasi? 2) Bagaimanakah pengaruh pemerkasaan guru Sekolah Menengah Pertama Negeri di Malang, Indonesia dalam enam dimensi terhadap kepuasan kerja dan komitmen organisasi, dan hubungan antara kepuasan kerja dengan komitmen organisasi? Adapun ringkasan daripada dapatan kajian adalah seperti yang berikut: 1) Persepsi Guru terhadap Pemerkasaan, Kepuasan Kerja dan Komitmen Organisasi Persepsi guru terhadap pelaksanaan polisi boleh ditinjau daripada pemerkasaan guru, kepuasan kerja, dan komitmen organisasi seperti yang berikut: 364

19 a) Persepsi Guru terhadap Pemerkasaan Guru Persepsi guru terhadap pelaksanaan polisi pemerkasaan guru dalam enam dimensi di Sekolah Menengah Pertama Negeri di Malang Indonesia, jika disusunkan berdasarkan markat min skor didapati ringkasan keputusan kajian adalah seperti Jadual 7.1 berikut: Jadual 7.1 Markat Persepsi Guru terhadap Dimensi Pemerkasaan Guru No Dimensi Min Skor 1 Autonomi Peningkatan Profesionalisme Kepercayaan Diri Status Membuat Keputusan Pengaruh Berdasarkan Jadual 7.1, didapati keputusan bahawa daripada enam dimensi pemerkasaan guru, pemberian autoriti kepada guru untuk merancang dan melaksanakan pembelajaran sesuai dengan inovasi dan kreativitinya menduduki markat pertama. Seterusnya usaha yang dilakukan untuk peningkatan profesionalisme menduduki markat berikutnya. Sementara kepercayaan diri guru menduduki markat ke-3, dan dimensi status terletak pada markat ke-4. Selanjutnya penglibatan dalam membuat keputusan dan pengaruh guru untuk mewujudkan keadaan persekitaran sekolah yang kondusif untuk belajar berada pada markat terakhir. Meskipun demikian, berdasarkan nilai min skor yang diperoleh, semua dimensi pemerkasaan guru termasuk dalam kategori 365

20 memuaskan. Ini bermakna guru berasa puas hati terhadap pelaksanaan polisi pemerkasaan guru Sekolah Menengah Pertama Negeri di Malang, Indonesia. b) Persepsi Guru terhadap Kepuasan Kerja Berdasarkan markat min skor, didapati ringkasan keputusan kajian persepsi guru terhadap kepuasan kerja adalah seperti Jadual 7.2 berikut: Jadual 7.2 Markat Persepsi Guru terhadap Dimensi Kepuasan Kerja No Dimensi Min Skor 1 Kemajuan dan Peluang untuk berkembang (d) Pencapaian (d) Hubungan dengan rakan sekerja (l) Pekerjaan itu sendiri (d) Kehidupan peribadi (l) Suasana tempat kerja dan Prosedur organisasi (l) Jaminan kerja (l) Pengiktirafan (d) Status (l) Tanggungjawab (d) Penyeliaan (l) Hubungan staf dengan pengetua (l) Gaji (l) Daripada Jadual 7.2, didapati lima dimensi pertama, iaitu pemberian peluang kepada guru untuk meningkatkan profesionalisme, pencapaian, hubungan dengan rakan 366

21 sekerja, pekerjaan itu sendiri dan kehidupan peribadi menunjukkan persepsi sangat memuaskan, manakala dimensi yang lain mempunyai persepsi memuaskan. Namun demikian didapati masalah gaji dipersepsi oleh guru sebagai hal yang paling rendah memberikan kepuasan kepada guru dalam melaksanakan tugas. Hal ini bermakna bahawa gaji guru perlu diberikan perhatian oleh pemerintah dalam usahanya untuk meningkatkan kualiti guru. c) Persepsi Guru terhadap Komitmen Organisasi Persepsi guru terhadap komitmen organisasi boleh diringkaskan berdasarkan markat min skor seperti Jadual 7.3 berikut: Jadual 7.3 Markat Persepsi Guru terhadap Dimensi Komitmen Organisasi No Dimensi Min Skor 1 Normatif Afektif Kelangsungan Jadual 7.3 menunjukkan ringkasan dapatan kajian persepsi guru terhadap komitmen organisasi yang terdiri daripada tiga dimensi, iaitu normatif, afektif, dan kelangsungan. Dimensi normatif menduduki markat pertama. Ini bermakna sikap atau moral guru yang tinggi terhadap organisasi telah memberikan keselesaan dan kepakaran kepadanya dalam menjalankan aktiviti dalam organisasi, sedangkan keterikatan emosi guru, wujud keterlibatan dan penglibatannya dalam sesebuah organisasi berada pada peringkat berikutnya. 367

22 Manakala komitmen terhadap kelangsungan, iaitu bentuk keterikatan psikik guru dalam sesebuah organisasi yang mencerminkan pandangan tentang kerugian yang akan diperoleh jika guru memutuskan untuk meninggalkan organisasi berada pada persepsi terakhir. Meskipun demikian, ketiga-tiga dimensi daripada komitmen organisasi mempunyai pentafsiran komitmen dengan kategori tinggi. 2) Pengaruh Pemerkasaan Guru dalam Enam Dimensi terhadap Kepuasan Kerja dan Komitmen Organisasi dan hubungan antara kepuasan kerja dengan komitmen organisasi Ringkasan daripada dapatan kajian tentang pengaruh pemerkasaan guru yang terdiri daripada enam dimensi, iaitu membuat keputusan, peningkatan profesionalisme, status, kepercayaan diri, autonomi terhadap kepuasan kerja dan komitmen organisasi dan hubungan antara kepuasan kerja dengan komitmen organisasi adalah seperti yang berikut. a) Pengaruh Pemerkasaan Guru dalam Enam Dimensi terhadap Kepuasan Kerja Daripada dapatan kajian tentang pengaruh pemerkasaan guru dalam enam dimensi guru terhadap kepuasan kerja yang dianalisis dengan menggunakan analisis regresi linear berganda dengan bantuan program SPSS versi 15.0 diperoleh ringkasan seperti yang berikut: i) Terdapat pengaruh yang signifikan antara pemboleh ubah bebas, iaitu penglibatan dalam membuat keputusan terhadap pemboleh ubah tidak bebas, iaitu kepuasan kerja. ii) Terdapat pengaruh yang signifikan antara pemboleh ubah bebas, iaitu peningkatan profesionalisme terhadap pemboleh ubah tidak bebas, iaitu kepuasan kerja. 368

23 iii) Terdapat pengaruh yang signifikan antara pemboleh ubah bebas, iaitu status terhadap pemboleh ubah tidak bebas, iaitu kepuasan kerja. iv) Terdapat pengaruh yang signifikan antara pemboleh ubah bebas, iaitu kepercayaan diri sebagai seorang guru terhadap pemboleh ubah tidak bebas, iaitu kepuasan kerja. v) Terdapat pengaruh yang signifikan antara pemboleh ubah bebas, iaitu autonomi terhadap pemboleh ubah tidak bebas, iaitu kepuasan kerja. vi) Terdapat pengaruh yang signifikan antara pemboleh ubah bebas, iaitu pengaruh terhadap pemboleh ubah tidak bebas, iaitu kepuasan kerja. Secara keseluruhannya semua pemboleh ubah bebas yang terdiri daripada enam dimensi pemerkasaan guru, secara bersama-sama mempunyai pengaruh yang signifikan terhadap pemboleh ubah tidak bebas, iaitu kepuasan kerja, dengan koefisien determinasi yang disesuaikan = Koefisien determinasi ialah koefisien yang menyatakan peratus pelbagai pemboleh ubah tidak bebas Y boleh dijelaskan oleh pemboleh ubah bebas X (Yusuf, 2005). Ini bermakna bahawa perubahan kepuasan kerja boleh dijelaskan oleh dimensi pemerkasaan guru dalam enam dimensi. Perubahan ini disifatkan sebesar 59.5 peratus dan sebesar 40,5 peratus lagi boleh dijelaskan oleh faktor yang tidak dikaji dalam penyelidikan ini. b) Pengaruh Pemerkasaan Guru dalam Enam Dimensi terhadap Komitmen Organisasi Pengaruh pemerkasaan guru dalam enam dimensi terhadap komitmen organisasi telah dianalisis dengan menggunakan analisis regresi linear berganda dengan bantuan program SPSS versi Daripada analisis ini, diperoleh dapatan kajian seperti yang berikut: 369

24 i) Terdapat pengaruh yang signifikan antara pemboleh ubah bebas iaitu penglibatan dalam membuat keputusan terhadap pemboleh ubah tidak bebas iaitu komitmen organisasi. ii) Terdapat pengaruh yang signifikan antara pemboleh ubah bebas, iaitu peningkatan profesionalisme terhadap pemboleh ubah tidak bebas, iaitu komitmen organisasi. iii) Terdapat pengaruh yang signifikan antara pemboleh ubah bebas, iaitu status terhadap pemboleh ubah tidak bebas, iaitu komitmen organisasi. iv) Terdapat pengaruh yang signifikan antara pemboleh ubah bebas, iaitu kepercayaan diri terhadap pemboleh ubah tidak bebas, iaitu komitmen organisasi. v) Terdapat pengaruh yang signifikan antara pemboleh ubah bebas, iaitu autonomi terhadap pemboleh ubah tidak bebas, iaitu komitmen organisasi. vi) Terdapat pengaruh yang signifikan antara pemboleh ubah bebas, iaitu pengaruh terhadap pemboleh ubah tidak bebas, iaitu komitmen organisasi. Secara keseluruhan didapati bahawa semua pemboleh ubah bebas yang terdiri daripada enam dimensi pemerkasaan guru, secara bersama-sama mempunyai pengaruh yang signifikan terhadap pemboleh ubah tidak bebas, iaitu komitmen organisasi dengan koefisien determinasi yang disesuaikan = Hal ini bermakna bahawa perubahan komitmen organisasi boleh dijelaskan oleh dimensi pemerkasaan guru dalam enam dimensi sebesar 61.3 peratus dan sebesar 38.7 peratus lagi boleh dijelaskan oleh faktor yang tidak dikaji dalam penyelidikan ini. c) Hubungan Kepuasan Kerja dengan Komitmen Organisasi Daripada analisis data dengan menggunakan analisis korelasi Pearson dengan bantuan program SPSS versi 15.0, diperoleh koefisien korelasi sebesar dan jika 370

25 merujuk kepada pentafsiran kekuatan hubungan ini terletak pada selang 0.7<x 0.9. Daripada keputusan ini, dapatlah ditafsirkan bahawa kekuatan hubungan antara kepuasan kerja dengan komitmen organisasi tergolong dalam kategori kuat. Pentafsiran daripada koefisien korelasi ini hanya sekedar menunjukkan keeratan hubungan antara kepuasan kerja dengan komitmen organisasi dan tidak mencerminkan suatu hubungan sebab akibat Perbincangan Dapatan Kajian Bahagian ini akan membincangkan keputusan kajian yang didapati daripada analisis dengan menggunakan pendekatan kuantitatif dan kualitatif seperti yang berikut: Perbincangan Dapatan Kajian Bahagian Kualitatif Untuk dapatan kajian dengan pendekatan kualitatif, dibincangkan tentang rangkaian agensi dan autoriti pelaksana polisi pemerkasaan guru dan pelaksanaan polisi pemerkasaan guru di enam buah sekolah. 1) Perbincangan Rangkaian Agensi dan Autoriti Pelaksana Polisi Pemerkasaan Guru Seperti yang dihuraikan sebelum ini, terdapat lima pelaksana polisi pemerkasaan guru yang berlaku di Indonesia, iaitu Parlimen Daerah, Pejabat Pelajaran Daerah, Dewan Pendidikan, Komite Sekolah dan sekolah. Perbincangan untuk setiap agensi adalah seperti berikut: a) Peranan dan fungsi daripada Parlimen Daerah dalam masa reformasi pendidikan belum bersungguh-sungguh dalam melaksanakan amanat Undang-undang No. 20 Tahun 2003 tentang sistem pendidikan nasional dan Undang-undang No. 14 Tahun 2005 tentang Guru dan Dosen (Pensyarah). Hal ini ditunjukkan apabila tiada 371

26 perbahasan dan pengesahan peraturan daerah yang menjadi landasan undang-undang bagi Pejabat Pelajaran Daerah bandar Malang dalam melaksanakan urusan pendidikan oleh Parlimen Daerah, walaupun yang mempunyai kewajipan menyerahkan rancangan peraturan daerah kepada Parlimen Daerah tersebut ialah Pejabat Pelajaran Daerah. Namun usaha Parlimen Daerah untuk membahaskan peraturan daerah tersebut didapati kurang bersungguh-sungguh, padahal rancangan tersebut sudah diselesaikan pada tahun Sementara peranan dan fungsi Parlimen Daerah tentang pengawasan pelaksanaan urusan pendidikan, sebahagian besar berkaitan dengan urusan kewangan, didapati hanya sebahagian kecil melakukan pengawasan terhadap pelaksanaan polisi yang berkaitan dengan pendidikan. b) Dalam pelaksanaan polisi pemerkasaan guru, peranan dan fungsi Pejabat Pelajaran Daerah secara amnya telah terlaksana, iaitu sesuai dengan tugas utama dan fungsinya, namun landasan undang-undang yang digunakan bagi melaksanakan tugas tersebut belum mencerminkan berlakunya reformasi pendidikan yang berlangsung di Indonesia, iaitu masih menggunakan peraturan daerah No. 13 Tahun 2001 tentang sistem penyelenggarakan pendidikan yang mendasarkan kepada undang-undang No. 2 Tahun 1989 tentang sistem pendidikan nasional dan belum berdasarkan kepada Undang-undang No. 20 Tahun 2003 sistem pendidikan nasional dan Undang-undang No. 14 Tahun 2005 tentang Guru dan Dosen (pensyarah). Dengan demikian, pembangunan pendidikan sebahagian besarnya berurusan dengan masalah pembinaan kemudahan dan belum membuat prioriti bagi meningkatkan profesionalisme guru. Demikian juga tentang kesejahteraan guru yang masih belum menjadi program prioriti. Keadaan ini boleh dilihat daripada besarnya anggaran pendidikan dalam APBD bandar Malang tahun 2007 yang masih relatif kecil. Hanya 10 peratus daripada keseluruhan anggaran dan itu pun sebahagian besar digunakan 372

27 untuk pembinaan fizikal, program prioriti bagi peningkatan kualiti sumber daya insan belum dilaksanakan. Semasa reformasi berlaku di Indonesia, masyarakat mempunyai peluang untuk memberikan pengawasan terhadap segala aktiviti daripada pemerintah, sama ada melalui lembaga wakil rakyat iaitu Parlimen Daerah mahupun melalui Lembaga Swadaya Masyarakat (LSM/NGO). Masalah anggaran pendidikan yang masih relatif kecil menunjukkan bahawa pemerintah daerah belum bersungguh-sungguh untuk meningkatkan kualiti pendidikan. Untuk itu masyarakat selalu menyuarakan keinginannya sama ada melalui Parlimen Daerah mahupun lembaga swadaya masyarakat agar pemerintah daerah meningkatkan anggaran pendidikan. Usaha yang dilakukan oleh masyarakat tersebut ternyata membuahkan hasil. Hal ini terlihat bahawa untuk tahun 2008 anggaran bagi pendidikan meningkat sekitar 11 peratus daripada keseluruhan APBD bandar Malang. c) Penglibatan masyarakat dalam urusan pendidikan disalurkan melalui badan mandiri iaitu Dewan Pendidikan dan Komite Sekolah. Daripada dapatan kajian ini diperoleh keputusan bahawa peranan dan fungsi Dewan Pendidikan didapati belum mencapai tahap maksimum, kerana Dewan Pendidikan hanya boleh menyampaikan usul dan saranan kepada Pejabat Pelajaran Daerah dalam usaha untuk meningkatkan kualiti pendidikan. d) Peranan dan fungsi Komite Sekolah sebagai badan mandiri yang terdiri daripada ibu bapa dan masyarakat yang prihatin terhadap pendidikan, belum menunjukkan hasil yang maksimum. Sebahagian besar peranan dan fungsi yang dilakukan berkaitan dengan masalah kewangan, terutamanya pada masa penerimaan murid baharu. 373

28 e) Sekolah mempunyai autoriti penuh untuk melakukan pengurusan masalah pendidikan. Sebahagian besar daripada rancangan tentang pembinaan yang dilakukan adalah berkaitan dengan pembinaan kemudahan dan hanya sebahagian kecil untuk pemerkasaan guru. 2) Perbincangan Pelaksanaan Polisi Pemerkasaan Guru Untuk mengetahui pelaksanaan polisi pemerkasaan guru di enam buah sekolah di Malang Indonesia digunakan ciri-ciri pelaksanaan polisi sebagaimana dikemukakan Dunn (2003) yang terdiri daripada enam aspek, iaitu keberkesanan yang boleh ditafsirkan sebagai pencapaian hasil yang diinginkan, efisiensi iaitu cara yang dilakukan dalam melaksanakan polisi, kecukupan yang bermakna setakat mana hasil yang telah tercapai boleh menyelesaikan permasalahan, aspek purata yang bermakna manfaat didistribusikan kepada semua kelompok yang berbeza, aspek responsiviti yang bermaksud manfaat daripada polisi memberikan nilai kelompok dan boleh memuaskan mereka dan yang terakhir ialah aspek kesesuaian, iaitu hasil yang diperoleh bermanfaat bagi peningkatan kualiti pendidikan. Berdasarkan enam aspek tersebut, perbincangan tentang pelaksanaan polisi pemerkasaan guru adalah seperti yang berikut: a) Keberkesanan Pelaksanaan Polisi Pemerkasaan Guru Keberkesanan pelaksanaan polisi pemerkasaan guru bermaksud hasil yang diinginkan dalam pelaksanaan polisi pemerkasaan guru yang terdiri daripada enam dimensi boleh berjaya. Huraian yang berikut membincangkan tentang enam dimensi pemerkasaan guru ditinjau daripada aspek keberkesanan. 374

29 Dimensi pertama daripada pemerkasaan guru ialah penglibatan guru dalam membuat keputusan. Dapatan kajian menunjukkan bahawa penglibatan guru dalam membuat keputusan memberikan rasa berpuas hati bagi guru dalam melaksanakan tugas mendidik dan mengajar di sekolah. Seorang guru yang berasa puas hati dalam melaksanakan tugas belajar dan mengajar mempunyai impak kepada kesungguhan dalam melaksanakan tugas. Keadaan ini memberikan impak kepada keadaan persekitaran sekolah agar menjadi lebih baik untuk belajar, sehingga guru berasa terlibat dalam usaha meningkatkan kualiti sekolah. Sementara dimensi peningkatan profesionalisme pula boleh memberikan manfaat kepada guru dalam melaksanakan tuga belajar dan mengajar. Namun secara am bahawa peningkatan profesionalisme terhad kepada formaliti sahaja, iaitu berkaitan dengan sijil yang diperoleh setelah guru mengikuti pelaksanaan bengkel. Sijil yang diperoleh daripada mengikuti bengkel boleh digunakan sebagai bukti pelaksanaan kegiatan akademik dan merupakan bahagian daripada syarat untuk kenaikan gred jawatan dan boleh digunakan bagi memenuhi syarat program sertifikasi guru. Untuk status guru, masyarakat masih memandang bahawa guru mempunyai status sosial yang baik dan boleh berperanan dalam aktiviti masyarakat, namun masyarakat juga beranggapan bahawa guru merupakan pekerjaan yang mempunyai gaji kecil. Kenyataan ini dikuatkan berdasarkan dapatan kajian kuantitatif, bahawa tentang gaji, belum memberikan rasa berpuas hati bagi guru-guru dalam melaksanakan tugas, meskipun pihak sekolah telah memberikan tambahan gaji, namun jumlahnya tidak signifikan. Sebahagian daripada faktor yang menjadi penyebab, ialah sekolah masih mempunyai prioriti pembinaan dewan, kemudahan, bilik darjah, dan peningkatan gaji guru belum menjadi program prioriti. 375

30 Sementara dimensi kepercayaan diri sebagai seorang guru pula, semua guru berasa yakin akan kehadirannya, sehingga pelaksanaan kewajipan sebagai guru boleh dilaksanakan seperti mana sepatutnya. Namun, terdapat sebahagian guru yang berasa kurang yakin akan dirinya sehingga pelaksanaan tugas sebagai guru kadang-kadang diabaikan kerana lebih mengutamakan pekerjaan selain guru. Hal ini disebabkan sebahagian daripada guru di beberapa sekolah tempat penyelidikan ini dilaksanakan, mempunyai aktiviti di luar tugasnya sebagai guru. Mereka melakukan kerja selain guru dengan tujuan untuk memperoleh tambahan gaji, kerana gaji sebagai guru tidak mencukupi untuk keperluan hidupnya. Manakala berkait dengan autoriti melaksanakan kreativiti dan inovasi dalam melaksanakan kegiatan belajar dan mengajar, memberikan semangat dan motivasi kepada guru untuk melaksanakan pembelajaran dengan memanfaatkan kemudahan yang terdapat di sekolah bagi membantu murid-murid memahami pelajaran. Meskipun demikian, terdapat sebahagian guru yang melaksanakan kegiatan belajar mengajar dengan menggunakan cara yang lama, tidak ada kreativiti mahupun inovasi dalam pembelajaran, terutamanya mereka yang mendekati masa bersara. Dimensi terakhir ialah pengaruh guru dalam mewujudkan keadaan persekitaran sekolah yang kondusif untuk belajar. Dapatan kajian menunjukkan bahawa sebahagian kecil daripada guru belum boleh melaksanakan pengaruhnya bagi mewujudkan persekitaran sekolah yang kondusif untuk belajar. Daripada huraian tersebut boleh diringkaskan bahawa pelaksanaan polisi pemerkasaan guru ditinjau daripada aspek keberkesanan boleh memberikan manfaat, kepuasan, meningkatkan profesionalismenya, sehingga tujuan untuk meningkatkan kualiti guru agar menghasilkan murid yang mempunyai kualiti dapat dicapai, walaupun 376

31 tidak maksimum. Hal ini disebabkan keterlibatan guru dalam meningkatkan kualiti sekolah belum mencapai tahap maksimum. Rancangan program yang disusun oleh sekolah belum memberikan prioriti untuk peningkatan profesionalisme guru sama ada kesejahteraan mahupun peningkatan kemampuan guru. b) Efisiensi Pelaksanaan Polisi Pemerkasaan Guru Efisiensi dalam bahagian ini bermakna cara yang dilakukan dalam melaksanakan polisi pemerkasaan guru. Dapatan kajian menjelaskan bahawa penglibatan guru dalam membuat keputusan terbahagi kepada dua model, iaitu dengan menggunakan sistem perwakilan guru mata pelajaran dan menggunakan kelompok perancang penyusunan program yang melibatkan pelbagai guru mata pelajaran. Namun dalam kenyataannya, penglibatan guru dalam membuat keputusan masih mempunyai peringkat formaliti sahaja. Hal ini sebagai cara untuk memberikan kepuasan kerja bagi guru dan belum menyentuh substansi permasalahan. Untuk dimensi peningkatan profesionalisme, secara am usaha yang dilakukan adalah melalui kegiatan MGMP, MGMPS dan bengkel. Kegiatan MGMP boleh dilaksanakan sesuai dengan rancangan, namun tidak dijalankan secara rutin disebabkan pelaksanaannya tiada inovasi. Kegiatan MGMPS ini boleh dilaksanakan di beberapa sekolah dan terhad pada beberapa mata pelajaran sahaja. Dapatan kajian ini menunjukkan bahawa pelaksanaan peningkatan profesionalisme boleh terlaksana, namun belum menuju kepada substansi peningkatan profesionalisme, yang mempunyai impak kepada kegiatan belajar dan mengajar agar menjadi lebih berkualiti. Manakala usaha yang dilakukan bagi meningkatkan status guru boleh dilaksanakan dengan peningkatan gaji. Dalam proses pelaksanaan polisi pemerkasaan guru, usaha peningkatan gaji guru dilaksanakan melalui program sertifikasi. Daripada 377

32 kajian ini didapati bahawa guru-guru yang mengikuti program sertifikasi di sekolah tempat kajian ialah mereka yang mempunyai kelayakan. Semuanya memenuhi syarat dan telah dinyatakan lulus sertifikasi. Usaha yang dilakukan bagi meningkatkan kepercayaan diri sebagai guru dilaksanakan dengan memberikan motivasi untuk melakukan penyelidikan, peningkatan profesionalisme dan juga pemberian tambahan gaji daripada sekolah. Selain itu, adanya keprihatinan terhadap sesama rakan dan nilai pemuafakatan boleh meningkatkan kepercayaan diri sebagai guru. Dimensi terakhir ialah pengaruh guru dapat mewujudkan keadaan persekitaran sekolah agar menjadi lebih baik untuk belajar. Bagi merealisasikan dimensi ini, usaha yang dilakukan dengan memberikan tugas kepada guru-guru supaya mengikuti bengkel. Implikasinya, diperoleh interaksi antara guru-guru dengan mata pelajaran yang sama untuk saling bertukar pikiran dalam mewujudkan keadaan persekitaran sekolah yang kondusif untuk belajar. Selain itu, mereka yang sudah melaksanakan kreativiti dan inovasi dalam pembelajaran boleh memberikan contoh yang boleh diikuti bagi mereka yang belum melaksanakannya. Dengan bertambahnya pengetahuan dan kemahiran, guru akan berpeluang mewujudkan keadaan persekitaran sekolah menjadi lebih baik untuk belajar, terutamanya keadaan pembelajaran di bilik belajar. Daripada kajian ini boleh diringkaskan bahawa cara yang dilakukan bagi melaksanakan polisi pemerkasaan guru didapati belum diselenggarakan secara maksimum, hal ini disebabkan pelaksanaan kegiatan bersifat statik, sehingga diperlukan inovasi dan kreativiti pelaksanaan kegiatan. Begitu juga dengan pelaksanaan peningkatan profesionalisme yang didapati belum lagi terlaksana. Keadaan ini terjadi disebabkan tugas-tugas guru dalam melaksanakan kegiatan belajar mengajar sangat banyak, iaitu 24 jam belajar untuk seminggu. Jika dalam seminggu ada enam hari bekerja, maka secara purata dalam sehari kewajipan mengajar guru ialah enam jam. 378