«Қазақтелеком» басшысының айлығы қанша?

Transkripsi

1 мамыр, 2012 жыл Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет Алматы Астана о с ос о с о с ЭКОНОМИКА АЙНАСЫ ДОЛЛАР ЕВРО 148,06 194,86 РУБЛЬ ЮАНЬ 5,0 2,48 EUR/USD DJIA 1,1 1279,2 RTSI 1250,52 BRENT(ICE) GOLD (NYMEX) Жаздың шуақты күндері жақындаған сайын демалысты ойлауға тура келеді. Шетелге шығамыз ба, үйде қаламыз ба? Алакөл ме, Ыстықкөл ме? Бурабай не Қапшағай? Ең бастысы, таңдау көп. Қызметін ұсынатын туристік фирмалар да жетіпартылады. Бірақ оларды қалай таңдаймыз? Өйткені турфирмаға қалтқысыз сенгендіктен, демалысы арпалысқа айналғандарды көргенде, қыс бойы қиялдан кетпеген теңіз бен көл әдірам қалады. 1662,40 Астана уақытымен бойынша АҢДАТПА Қазақтың текті иттерінің тегін жоғалтып алмайық Өткен жолы жанармай бағасы жоғарылап, оның салқыны біртіндеп нарықтағы басқа бағаны қозғап тастаған еді. Кезек «Қазақтелекомға» да жетіпті. Сөйтіп, мамырдың 1-індегі мамыражай мерекеден оралған депутаттардың алдынан баға мәселесі тағы да «дүңк» ете түсті. Мәжілістің жалпы отырысында қарапайым халықтың қалтасына түсетін ауыртпалыққа ашынған депутат Мұхтар Тінікеев бағамен қоса, оны көтеріп үлгерген басшының жалақысына да жармасты. -бетте Көлікті спирттік ішімдік ішіп басқарғандарға қатысты тек қана көлік басқару құқығынан айыру жазасын қалдыру керек пе? -бетте Шоқанның көзі, қазақ рухының нағыз өзі 5 Қанат ҚАЗЫ Мұхтар Бәкірұлының «Қазақтелеком» басшысының жалақысын тілге тиек еткені де бекер емес болатын. Өйткені осыдан аттай алты жыл бұрын-ақ сол кездегі компания жетекшісінің сол кездегі айлық жалақысы жұрттың жағасын ұстатқаны есте. Президенттің өзі сынға алған «Қазақтелекомның» жетекшісі алып жүрген айлық, жаңылмасақ, 60 мың долларды (!) құраған. Содан бері талай жыл өтті. Айлық мәселесі бірталай жыр болды. Сонымен қоса, байланыс бағасына қатысты мәселе ұдайы болмаса да арагідік көтеріліп келген-тұғын. Оның ішінде де жақын шетелдің түгелін саралағандар Қазақстанның халқы телефон байланысы үшін ең көп шығынданатынын айтып жүргендер болды. Алайда «айлықтың әңгімесі» ұмытыла бастаған еді. Мұхтар Бәкірұлының алдымен байланыс бағасын айтқанымен, артынан жалақының «жырын» еске салғаны да сондықтан болса керек. «Қазақтелеком» акционерлік қоғамы 1 мамырдан бастап жеке тұлғаларға абоненттік төлемдер бағасын өсірмек. Оның ішінде тарифтер өзгерісі жергілікті телефон байланысы желілерінің уақыт бойынша төленетін жүйеге ауысқандарын да, ауыспағандарын да қамтымақшы. Сөйтіп, ендігәрі қалалық және ауылдық жерлерде тұратын жеке тұлғалар абоненттері үшін төлемақы мөлшері 20 пайызға артатын болады», дейді Мұхтар Бәкірұлы. Оның айтуына қарағанда, уақыт бойынша төлемақы жүйесіне ауыстырылған байланыс үшін айлық төлем 624 теңгеден 748,80 теңгеге дейін өседі. Ал уақыты бойынша төлемақы жүйесіне ауысқан абоненттердің ай сайынғы төлемі 09,40 теңгеден 71,28 теңгеге дейін артады. «Сонда әлгі уақыттық төлем жүйесін не үшін енгіздік?», деген мәжілісмен «Қазақтелекомның» бағаға қатысты уәжін де ту-талақай етті. Жалғасы 2-бетте Таксиді тақымдайтын мемлекеттік тізгін қажет МӘСЕЛЕ Біз қалада ғана өмір сүрмейміз, ауылды да 6 ойлауымыз керек бетте Мансұр ХАМИТ (фото) 119,17 Жақсылық ҮШКЕМПІРОВ: Дұрыс демалу да уайымға айналып барады KASE 1588,47 АЙТӨБЕЛ-ДАТ! «Елімізде такси қызметін пайдаланушылар легі жылданжылға артып келе жатқандықтан, қазақстандық таксилер жұмысын халықаралық талапқа сай еткені жөн»... Бұл мәселені біздің сөз еткенімізге біраз уақыт болды. Өткенде көлік және коммуникация министрі Асқар ЖҰМАҒАЛИЕВ мырзаның өзі елдегі осы саладағы қызмет түрін жандандыру қажеттігін, бұл сала қызметінде халықаралық талапқа сай меженің төмендігін сөз еткен-ді. Қарлығаш ЗАРЫҚҚАНҚЫЗЫ Негізінде, халықаралық талапқа сай такси қызметіне қойылатын міндеттемелер: қырағылық және сыпайылық; көліктің қауіпсіз болуы; тазалығы; техникалық байқаудан өтуі; сондай-ақ таксистің кем дегенде бес жыл көлік жүргізген тәжірибесінің болуы; тұрғындардың такси қызметіне тапсырыстарын қабылдайтын диспетчер қызметінің болуы; көлікте таксометрдің орнатылуы және көліктердің түсі бірдей болуы қажет... Міне, халықаралық талап такси қызметіне осындай міндеттемелер жүктейді. Алайда біздегі бұл қызмет түрінің сапасы да, қызмет құны да бірбірімен үйлесімділік таппай жататыны жасырын емес... «ПРОЛЕТКА» ТАКСИЛЕР КӨБЕЙДІ Жалпы, бұқара көп шоғырланған Алматы қаласы бойынша сөз етер болсақ, мұндағы такси қызметінің орташа құны теңгенің аралығында. Қызметтің жұмысы күндізгі және түнгі болып бөлінеді. Ең қолайлы уақыт таңғы 7-ден басталып, 12-ге дейін жалғасады. Таксистердің кептеліс саналатын уақыты күндізгі сағат 12 мен 14 сағат арасы болса, кешкісін 17 -бетте сағат пен 19-ға дейін. Бір қызығы, қазірде такси қызметінің өзгеше атаулары кеңінен тарап та үлгерді Мәселен, «тачка», «мотор», «зеленый огонек», «тачанка», «пролетка» тәрізді атауларды тұрғындар біздегі такси қызметінің сапасына қарай атап жүргені жасырын емес. Тұрғындар бүгінде такси көліктерінің ішкі және сыртқы ластығынан, баратын жерге жолақысын тым қымбаттатып айтатынынан, жолаушыны апара жатып, жолда тұрған адамды алып кететінінен әбден запы болған. Тіпті таксилерді телефон соғып шақырғанда, уақытында келмейтіні, тым асығыс жүр гендіктен, жолаушының мазасы кететіндігі, жолаушы ірі ақша беріп тұрса, өзінде ұсақ ақша жоқ екендігін айтып, жолаушының өзін ақшаны ұсатып келуге жұмсауы тым әбестік екендігі халықаралық талапта «тайға таңба басқандай» етіп көрсетілген. «Әйтсе де біздегі қызметтің бұл түрі мұндай олқылықтарды түзеуге ынты-шынтымен тырысып жүрген жоқ» деседі мамандар. Жалғасы 4-бетте ТҮЙТКІЛ info@аlashainasy.kz Мойындау керек, біздің адамдар шетелде демалғанды ұнатады. Бір жағынан, ел көруге деген құмарлық десек, екінші жағынан, елдегі демалыс орындарының қызмет көрсету деңгейіне көңіл толмау да сыныққа сылтау. Баға жағынан да көбіне жатжұрттағы демалыс ұтып кетеді. Статистикаға сенсек, өткен жылғы қаңтарқыркүйек айларында Түркияда , Қытайда 7 156, Біріккен Араб Әмірліктерінде 22 мың, Таиландта 12 мың, Германияда 8 мыңға жуық адам болып қайтқан. Осы кезең ішінде отандық турфирмалар 267 мыңдай жолдама сатты. Әйтсе де ең бастысы сақтық. Өйткені биыл 1 ақпаннан бастап отандық турагенттерге лицензия алу міндетті болмай қалған. Енді олар өздері жайлы мағлұматты Қазақстан туристік қауымдастығы құрған бірыңғай реестерге енгізуі керек. Бұл қадам тұтынушы құқығын қорғай ала ма? Айтары жоқ, біздің туристер сыртта сүйкімді. Жалғасы 4-бетте Оқырман сауалына жауап іздейміз «Алаш айнасы» газеті жарық көрген сәтінен бастап өз оқырмандарымен тығыз байланыста. Жас пен жасамысты, қараша мен бақуаттыны толғандырған кез келген сауалға басылым қызметкерлері жауап табуға әзір. Бүгінгі өмірде сіз кезіккен барлық түйткілді білуге біз де мүдделіміз. Жауап таппаған сауалыңызды бізге жолдаңыз. БАЙЛАНЫС «Қазақтелеком» басшысының айлығы қанша? Осы ретте газетіміз «Оқырман сауалына жауап іздейміз» атты жаңа айдар ашпақ. Бұл айдарда қоғамдық өмірдің сан алуан саласындағы сауалдарға жауап табуға болады. Айталық, сіз көлікті техникалық байқаудан өткізгелі жүріп, өзіңізге түсініксіз сұрақтарға жолықтыңыз немесе азаматтық хал актілері жағдайларын тіркеуде қиындықтарға кезіктіңіз делік. Мамандардан тиісті жауаптың бәрін толық ала алмадыңыз. Демек, сіздің «Алаш айнасына» хабарласып, ақпараттық көмек сұрауға мүмкіндігіңіз бар. Сонымен бірге әлеуметтік сала, төтенше жағдай, спорт пен мәдениет, шоу-бизнес мәселелері, қоғамдағы түрлі оқиғаларға қатысты пікір-көзқарастардың дұрыс-бұрыстығы немесе тылсым құбылыстар туралы да сұрауыңызға болады. Редакцияның байланыс телефоны: 8 (727) , электронды поштамыз: info@alashainasy.kz. «АЛАШ АЙНАСЫ» ГАЗЕТІ МЕН СТВ ТЕЛЕАРНАСЫНЫҢ БІРЛЕСКЕН ЖОБАСЫ «Қыздарымыздың шетелде білім алуын шектеу керек» деген ұсынысты қолдайсыз ба? дедім-ай, ау! ИƏ Николя САРКОЗИ, Франция президенті: Егер мені шынымен де жұрт айтқандай Каддафи қаржыландырған болса, мен қайырымды адам болмағаным ғой. (lenta.ru сайтынан) Әлима СҚАҒИҚЫЗЫ, филология ғылымының кандидаты, доцент: Дәл қазіргі таңда бұл тақырып өте өзекті болып отыр. Қоғамдық ортаны қойып, Сенат қабырғасында қозғалуының өзі мәселенің маңыздылығын аңғартса керек. Сондықтан қоғам болып қыздарымыздың шетелде білім алуын шектеуді қолдауымыз қажет. Ұстаз, әйел, ана ретінде және өмірде талай оқиғалармен бетпе-бет келіп жүргендіктен, қозғалып отырған мәселенің жайжапсарын жақсы білгендіктен, мен қыздарымызды шетел асырып оқытудың жақсылыққа апармайтынын жақсы білемін. Кәмелетке толартолмас жаста қорғансыз қыз баланы шетел асырып жалғыз жіберу арыстанның аузына апарып тосқанмен бірдей. Жақында Сенат депутаты Жабал Ерғалиев мырза «қазақ қыздарының шетелде білім алуын шектеу керек» деген ұсыныс айтты. Сенатордың бұл пікірін қолдаушылар да өз наразылықтарын білдіріп, қарсы пікір айтушылар да табылды. Осыған орай қоғамдағы қордаланған мәселелерді әртүрлі көзқарастағы азаматтардың пікірімен саралайтын «Алаш айнасы» газеті мен СТВ арнасының бірлескен жобасы аясында жарық көрген бағдарламаның кезекті тақырыбын қызу тартысқа түскен қыздар тақырыбына арнауды жөн көрдік. Ендеше, «өзі үйде, қылығы түздегі» қыздарымызды шекарадан әрі аттатпаудың жақсылығы мен жамандығы неде, артықшылығы мен кемшілігі қайсы? Саралап көрелік... -бетте ЖОҚ Өз басым қыздарымыздың шетелде білім алуын шектеу керек деген ұсынысқа қарсымын. Қазір ХХІ ғасыр. Халықаралық қатынастар дың дамыған кезі. Осындай кезеңде қыздарымыздың халықаралық деңгейде білім алуына жағдай жасамай, керісінше олардың білім алуға деген құқығын шектеу дұрыс шешім болмас еді. Ұлтымызды, қыздарымызды алдымен өзіміз көтеруіміз керек. Бірлі-жарым орын алған оқиғаға бола қыздарымыздың барлығының бірдей құқығын шектеу де әділеттік болмас еді. Дәл солай тізе беретін болсақ, шекара асып білім алуға аттанған жігіттеріміз де дәм-тұз тартып шетелде қалып жатыр. Нұра ТЫНЫСҚЫЗЫ, заңгер:

2 2www.alashainasy.kz САЯСИ БЮРО МЕРЕЙ Әр алуан мәдени орта араздыққа себеп бола алмайды Елдегі ынтымақ пен татулықты паш ететін Қазақстан халықтарының бірлігі күні мерекесі биыл 16-рет тойланды. 100-ден астам ұлт пен ұлыс ынтымақта ұйыған Қазақстан үшін бұл мерекенің орны бөлек екені айтылып жүр. Биыл да бұл атаулы күн республикамыздың барлық өңірінде кең көлемде атап өтілді. Басты шаралар Алматы мен Астана қалаларында өткізілгені белгілі. Алматыда «Бір аспанның астында бір лігі жарасқан» деген ұранмен «Астана» ала ңында халыққа арналған концерттік қо йылым болды. Арнайы жұмыс са па рымен Алматыға келген Нұрсұлтан На зарбаев өзінің зайыбы Сара Назарбаева ханым мен бірге осы концерттің құрметті қо нағы болып, мерекелік қойылымдарды та машалады. Елбасы Нұрсұлтан На зарбаев осы мерекенің үстінде барша қа зақстан дықтарды Халықтар бірлігі күнімен құт тықтады. «Құрметті отандастар, сіздерді осы та маша мерекелеріңізбен құттықтағым ке леді. Біз халқымыздың игілігі үшін барлық қиындықтарды жеңеміз, біздің жалғыз Отанымыз Қазақстан, жалғыз жері міз Қазақстан жері. Әр шаңырақта, әр бір отбасында бақыт, береке-бірлік бол сын!» деп ізгі тілекпен сөз бастаған Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев еліміздегі бейбітшілік пен тұрақтылық, достық ел эко номикасының жақсаруына бірден-бір себеп болып отырған фактор екенін атап өтті. «Біз тарихи қысқа мерзім 20 жыл ішін де Тәуелсіз мемлекет құрдық, оны түр лі ұлттардың бірлігі арқасында әлемге әй гілі еттік, бәрі бізден үлгі алып отыр. Ұл тына және діни сенімдеріне қа рамастан, достық пен сенім, ынтымақтастық пен ауызбірлік біздің отандастарымыздың С.БОНДАРЕНКО, Б.ОТАРБАЕВ (фото) барлығына тән. Бұл біздің бірлігіміздің не гізі, біздің тұрақтылығымыз бен рухани кү шіміздің қайнар көзі, ертеңгі күнге деген сеніміміз. Біз әр алуан мәдени және тіл дік орта алауыздық пен араздыққа себеп бола алмайтынын күллі әлемге көрсеттік. Керісінше, бұл біздің маңызды стратегиялық даму ресурсымыз. Қазақстандықтар республика халықта рының құқығын, бостандығын, тілі мен на ным-сенімін құрметтей отырып, дағда рыс қиындығын жеңе білді. Осының бә рі елімізде тұрып жатқан барлық халық тар дың, ұлттар мен ұлыстардың бірлігі, дос тығы, өзара түсіністігі ар қасында мүм кін бо лып отыр. Бұл қиын-қыстау заманда біз жақсы өмір жағ дай ларын құру идея сы тө ңірегіне жи налуымыз қажет. Біз дің бағ дар ла ма ла рымыз жұмыс орын да рын құру, қол же тімді баспана ұсы ну, ден саулық са ласын жақсарту, бала ла рымызға жақсы бі лім беру. Бұл біз дің идеологиямыз, бар ша халықтың бір лігі, достығы мен ба уыр ластығы идеясы», деді Елбасы. Мем лекет басшысы сон дай-ақ әлемде со ғыс, әлеуметтік, этни калық және ай мақ тық кикілжіңдер орын алып отыр ғанда, Қазақстанда орнық ты өсу мен тұ рақ тылық орнағанын атап өтті. Сөз со ңында Мемлекет басшысы қа зақстан дық тарға денсаулық пен бақыт, та быс пен амандық, оптимизм мен ертең гі күн ге деген сенім тіледі. Алматы қала сына са пары барысында Қазақстан Президенті сондай-ақ «Алмалы» жаңа сауда орта лығын аралаған болатын. Алауыздықтан ада, бірлігі бекем, ынты мағы мығым Қазақстан халқы бүгінде бір үйдің баласындай, бес саусақтың сала сындай күн кешіп жатыр. Бүгінгі мына мереке соның дәлелі іспеттес. Еліміздің бар лық аймақтары бұл мерекені кеңінен атап өтті. Мерекені атап өтудегі әр қаланың өзіндік ерекшелігі де, ұқсастықтары да бар. Мәселен, 16-рет аталып отырған достық күнінде түрлі ұлт өкілдері өздеріне тән ұлттық ерекшеліктерден, баба ларынан қалған мұраларынан көрме ұйымдастыру дәстүрге айналып үлгерді. Сәдуақас КЕБЕКБАЙ ҰСЫНЫС Мамырдың 1-ін қаралы күн деп жариялау ұсынылады Биыл қазақ халқының тарихында болған аса қасіретті оқиғалардың бірі 192- жылдардың ашаршылық «науқанының» өткеніне 80 жыл толып отыр. Оған қоса, сталиндік қуғын-сүргіннің қазақ жерін жайпап кеткеніне 75 жылдың жүзі болып қалды. Осыған орай, «Аманат» интеллектуалды пікірсайыс клубы мүшелері тағы бір мәрте бас қосып, «192- жылдардағы ашаршылық зардаптары: тарихи шындық және саяси баға» тақырыбын талқыға салды. Жалпы, тарихқа үңіліп қарайтын болсақ, сол кездегі Кеңес Одағы құрамында болған халықтардың барлығы да ашаршылық пен қуғын-сүргіннің зардабын көрді. Билік басына коммунистердің келуімен басталған қасіреттен Қазақстан, Ресей, Бела русь пен Украина жерінде 7 млн адам құр бан болды деген тарихи дерек бар. Далада аш-жалаңаш қалып, өлім құшқан дардың 1,5 миллионы қазақ стан дықтар. Са рапшылардың мәліметі бойынша ашаршылық кезінде 600 мың қазақ туған жерін тастап кетуге мәжбүр болды. Ал сталиндік репрессияға 1,5 миллионнан астам адам тап болып, олардың 700 мыңға жуығы ату жазасына кесілді. Қазақ халқы ашаршылықтың екі бірдей кезеңін бастан кешірді. Оның біріншісі жылдар болса, екіншісі 192- жылдардың қасіреті. Ашаршылықтың алғашқы науқаны барысында Қазақстанда 1,5 млн адам қырылды. Ал 192- жылдары 2,7 млн адам ашаршылықтың құрбаны болды. Осылайша 6,7 млн халқы болған Қазақ елі айналасы он-ақ жылдың ішінде 4,2 млн адамнан айырылды. «Аманат» пікірсайыс клубы осы мәселеге арнап бірнеше отырыс өткізіп, ашаршылық тақырыбын жиі қозғау арқылы сол сұрапыл жылдардың зардаптары зор болғандығын, оны зерттеу жұмысын бір жү йеге түсіріп, орта және жоғары білім беру орындарында оқытылуы қажеттігін алға тартады. Сонымен қатар осынау қасіретке шынайы саяси баға беріп, биылдан қалмай, мамырдың 1-ін қаралы күн деп жа рия лауды ұсынып отыр. Сол арқылы клуб мүшелері қасіретті жылдарды естен шы ғармай, құрбан болған боздақтар ға лайық ты құрмет көрсету қажет деп са найды. Бүркіт АЯҒАН, Мемлекет тарихы институтының директоры: Шыны керек, ашаршылық пен жаппай қуғын-сүргін қазақ халқының тек демографиясын ғана емес, рухани сана-сезімін де қатты есеңгіреткен оқиғалар болды. Осы орайда «кім кінәлі?» деген сұрақ туындайды. Тарихшылар Голощекин деп жазады. Ал, шын мә нінде, ол тек орындаушы ғана болған. Не гізі, сол кезде билік басында отыр ған дардың көбі догматик болған ғой. Боль шевиктердің көсемі Лениннің де, ке йінгі Сталиннің де ел айтқандай білімі бол маған. Олардың оқып-тоқып, бі тірген жоғары оқу орындары шамалы. Ал билікке кел геннен кейін, елді бас қару керек қой. Міне, сол кезде олар тығы рыққа тіре леді. Мәселен, Лениннен «Ел ді қалай басқарамыз?» деп сұ раған кезде, ол үнемі Маркстің іліміне жүгінеді. Оның идеясы бойынша жекеменшікті жойып, бәрін халыққа таратып бе ру қажет. Осыдан таптық күрес пен қан ды қырғын басталады. Голощекин кезіндегі «Кіші қазан» төңкерісі де осы идеядан бастау алған. Сталин де бұл догматикалық білімнен алыс кеткен жоқ. Арман АСҚАР МӘЖІЛІС «Қазақтелеком» басшысының айлығы қанша? Басы 1-бетте «Мәселен, «Қазақтелеком» АҚ телефон байланысына абоненттік төлем көтерілгенімен, кеңжолақты интернетке қолжетімділік қызметінің ай сайынғы төлемдері төмендегенін алға тартады. Егер интернет тек ірі қалаларда болып, шалғайдағы ауыл үшін оның қолжетімділігі қамтылмаса, сосын ғаламторды көбінесе кіл жастарымыз ғана пай даланып жүргенін ескерсек, онда қайдағы қолжетімділік? Қайдағы интер неттің ай сайынғы бағасының төмендегені туралы әңгіме болып отырғаны түсініксіз. Бұл бұл ма, сапасы да сын көтермейді», деп кесіп айтты Мұхтар Бәкірұлы. Сосын мә жілісменнің сөзіне сенсек, компанияның жыл дық (52 апта бойынша) акциясы 54 па йызға артқан. Мұны мәжілісмен ак циясын 64 пайызға көтеріп үлгерген Apple се кіл ді алпауытпен салыстырады. «Ба қуатты ком паниялар не үшін тариф көтеруге әуес екен осы? Мәселен, осы былтырдың ақ па нын да ғана «Қазақтелеком» қалалық тар үшін тарифті 18%, ауылдық жер лер ге 0 па йызға көтеріп алды емес пе?» дейді Мұх тар Тінікеев. Осыған орай, депутат «Қа зақ телекомның» те лефон ақысы үшін або ненттік төлем көтеру не гіздемесін тү сін гісі келетінін жеткізді. Бұл ғана емес! «Қо сымша сұрайтыным, «Қа зақтелеком» АҚ басшыларынан бастап бөлім басшы ла рына дейінгі қызметкерлердің жалақы мөл шерін, сондай-ақ олардың сыйақы бо нустары туралы да білгіміз келеді. Әйтпесе та рифті көтеру арқылы мемлекеттік ком па ниялардың шенеуніктері өздерінің жа лақысы мен бонустарын арттырып отырған жоқ па деген ой келеді», деп аяқтады сауалын депутат Мұхтар Тінікеев. Сөйтіп, ұмыт бола бастаған алпауыт компания басшыларының жалақысы туралы қайта сөз болды. Алты жыл бұрын Президенттің пәрменді сынынан кейін ұлттық компания басшылары да кезекпен айлығын жария лап шыққан. Бұл жолы қалай болар екен? МЕМЛЕКЕТ МОНОПОЛИЯДАН КЕТЕ БАСТАЙДЫ Айтқандай, кешегі жиында Мәжіліс екі бірдей заң жобасын екінші оқылымда ма құлдады. Оның бірі дәл осы баға белгі леу мәселесін қамтып, еліміздің эко номи ка сына мемлекеттің араласуын азайтуды қа растырады. Нақтылап айтқанда, Мәжіліс ма құлдаған «Қазақ стан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне мемлекеттік монополия мәселе лері бойынша өзгерістер мен толық тырулар енгізу туралы» заң жо ба сы мемлекеттің монополиясын біртіндеп шек теуді көз дейді. Мемлекет тек қана ұлт тық қауіп сіздікті, мемлекеттің қорғаныс қа білет тілігін, қоғамдық тәртіпті, халық денсау лығын қорғау мақсатындағы кә сіп кер лік қызметтерге қатыса алады. Яғ ни мем лекеттік монополияны ерекше жағ дайларда енгізу көзделеді. Бұдан бөлек, заң жобасымен мемлекеттік мо но - по лияға жат қызылған салаларды, мемле кеттік монополия деп жарияланбаған ерекше құ қық тарды азайту және бәсе келестік на рық та қызмет түрлерін көрсету мүм кін дік те рін заңнамалық деңгейде бекіту ша ралары қамтылады. Ең бастысы, баға бел гілеудің ашық болуын қамта масыз ету жә не мемлекеттік монополия субъек тісінің жоғары тарифтерін белгілеуге жол бермеу үшін бағаны Үкіметтің бекітетіні де көзделіп отыр. Тоқтала кететін екінші заң жобасы, Қазақ стан Республикасы Конститу ция сы ның 78-бабын іске асыру мәселелерін қамтыған еді. Мысалы, іс жүргізу заңдарында ҚР Кон с титуциялық Кеңесінің заңды немесе нормативтік-құқықтық актіні конституциялық емес деп тануының құқықтық сал дарынан туындайтын мәселе реттелмеген. Сөй тіп, егер ҚР Конституциялық Кеңес қан дай да бір істі қарау барысында белгілі бір заңды немесе өзге де нормативтік құқық тық актіні конституциялық емес деп та ныса, қылмыстық істі тоқтату шарасы шешіл мей келген болатын. Мәжіліс мақұлдаған заң жобасы осындай олқы лықты бол дырмайды. «Егер сот Конституциялық Кеңеске адамның және азаматтың баянды етілген конституциялық құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтіретін заңды немесе нормативтік-құқықтық актіні конcти туциялық емес деп тану туралы ұсыныспен жүгінсе, соттың қылмыстық іс бойынша іс жүргізуді тоқтата тұру міндеті белгіленді. Заңның конституциялығын тексе ру басқа соттың бастамасы бойынша жүр гізілген жағдайда да соттың осындай мін деті туындайды», дейді Мәжіліс депутаты Оңалсын Жұмабеков. Мансұр ХАМИТ (фото) Астана КӨРМЕ «Кadex-2012» көрмесі басталды Бүгін Астанада екінші халықаралық «KADEX-2012» қару-жарақ және әскери-техникалық мүлік көрмесі ашылды. Бұл жолы көрмеге қатысушы компаниялардың саны былтырғыдан 0 пайызға көп. Яғни жиырмадан астам мемлекеттен 250-ден аса компания қатыспақ екен. Демек, алдыңғы жылы өткен көрме көптеген компанияның қызығушылығын тудырған. Бұл жолы отандық кәсіпорындарымыз әскери өнімдердің кең ауқымын ұсынбақ. Көрме негізінен «Құрлық әскерлері мен әскери-теңіз күштерінің қару-жарағы мен әскери техникасы», «Арнайы мақсаттағы құралдар мен мүліктер», «ІТ-технологиялар, байланыс жүйесі мен құралдары», «Әскерлерді тылдық және техникалық қамтамасыз ету», «Авиация және авиа циялық қару-жарақ» бағыттарында өтеді. ҚР қорғаныс министрінің орынбасары Талғат Жанжүменовтің айтуынша, осыдан екі жыл бұрын өткізілген көрменің қорытын дысы нәтижелі болған. «Қорғаныс министр лігінің өкілетті органы «Қазар наулы экспорт» кәсіпорны сол жолы бірнеше шетелдік компаниялармен құны 1,5 миллиард теңгеден асатын 20-дан астам келісімшарт жасады», дейді қорғаныс ми нистрінің орынбасары. Соның нәтижесін де қазіргі таңда ел аумағында бірнеше бір лескен кәсіпорын ашылып, жұмыс іс теп жатыр. Атап айтсақ, электронды-оптикалық құралдар өндіретін түріктің «Қазақстан Aselsan Инжиниринг», ЕС-145 тікұшақтарын жасап, оларға техникалық қол дау көрсететін француз-немістік «Eurocop ter Қазақстан Инжиниринг», радиостан сылар өндіретін француздың «Tales Ин жиниринг» және испандық «Indra Қазақ стан» секілді жетекші компаниялар еліміз де өндіріс көрігін қыздыруда. Бұл ар қылы әскери базамыз да жаңа заманғы тех никалармен жабдықталуда. Міне, негізінен бұл көрменің мақсаты осындай компаниялармен келісімге келіп, олардың әскери техникаларын өзімізге әке ліп, біздің техникаларды оларға ұсыну. Көрменің алғашқы күні жоғары мәр тебе лі меймандар мен шетел делегация лары ның қатысуымен ресми бөлімге арналады. Бұл күні ҚР Қарулы Күштері Құр лық әскерлері мен Әскери-теңіз күштерінің қарамағындағы заманауи қару-жарақ пен әскери техника үлгілерін көрсету жос парлануда. Бұдан басқа, арнайы мақсат тағы бөлімшелер әскери техникалар мен тактикалық іс-қимылдарды көрсетеді, сондай-ақ жұртшылық Қазақстанның әуе қор ғанысы күштері, жауынгерлік авиациясы ұшу тобының Л-9, МиГ-29, Су-27 ұшақтарымен әуеде ұшу өнерін тамашалай алады. Ресейдің әскери әуе күштерінің «Русские витязи» пилотаждық тобының да ұшуы жоспарланып отыр. Көрме шеңберінде «Замануи әскеритехникалық саясат: проблемалары және бо лашағы» атты халықаралық әскери ғылы ми-техникалық конференция ұйымд асты рылады. Сонымен қатар ҰҚШҰ әскериэкономикалық ынтымақтастық жөніндегі Ха лықаралық комиссия жанындағы іс керлік кеңесінің және ҰҚШҰ-ға қатысушы мем лекеттер үйлестіру кеңесінің отырысы өте ді. Кейбір әскери техникалардың мүм кіндік терін көрсету үшін көрме маңында арнайы полигон да дайындалыпты. Бұл маман дарға әскери техниканың так тикалық-техникалық сипаттамасын және оны тәжірибе жүзінде бағалауға мүмкін дік береді. Осы жерде айта кетейік, Airbus C-295 концерні жасаған әскери-көлік ұша ғы да жұрт назарына ұсынылады. Қару-жарақ және әскери техниканың экспорты мен импорты бойынша Қорғаныс министрлігінің өкілетті органы «Қазар наулыэкспорт» республикалық мемлекеттік мекемесі аталмыш концернмен екі С-295 ұшағын сатып алу туралы келісім жасаған екен. Бұдан басқа тағы да алты С-295 ұшағын сатып алу жөнінде мемо ран думға қол қойылған. «Келесі жылдан бастап осы ұшақтар әуе паркімізді толықтыра түседі. Қазақстан ТМД елдері бойынша көліктік авиация паркін әлемдік стандарттарға сай жаңартып отырған бірінші мемлекет», дейді Талғат Жанжүменов. Көрменің соңғы күнінде Қазақстан Қарулы Күштерінің, Германия, Польша, Тәжікстан оркестрлерінің қатысуымен шеру өтеді. Салтан СӘКЕН, Астана Сөз бостандығы бойынша әлемдік рейтинг жарияланды Америкалық дипломаттар Қырғызстандағы баспасөз бостандығы әлемдік өте жоғары деңгейде дегенді жиі айтады. Әлемдік рейтинг бойынша олар қаншасыншы орында? Алмат, Астана Жуырда ғана америкалық Freedom House ұйы мы әлем елдерінің баспасөздеріндегі сөз бостан дығын анықтайтын зерттеуінің қорытын дысын жариялаған болатын. Қырғызстан сол зерттеу дегі 197 елдің арасында «сөз бостандығы жоқ» елдердің қатарында тұр. Посткеңестік елдер ден Латвия, Литва және Эстония елдерінің БАҚ өкілдері «билікке тәуелсіз» категорясына енсе, Грузия, Украина және Молдова «жартылай тә уел сіз» статусына ие болды. Ресей 172 орында. Ал әлемдік деңгейдегі сөз бостандығы бар ел дердің қатарына жылдағыдай Финляндия, Нор вегия, Швеция, Бельгия, Дания, Люксембург, Ни дерланды, Швейцария, Андорра және Исл андия елдері енді. Бұл тізімде Германия 16-ыншы, АҚШ 22, Ұлыбритания 1-орында тұр. Ал сөз бос тандығы мүлде жоқ елдердің қатарына Иран, Бе лоруссия, Түрікменстан, Солтүстік Корея елдері жат қызылды. «Араб көктемі» төңкерісінен кейін Таяу Шығыс және бірқатар араб елдерінің аталған мә селеге қатысты рейтингі жоғарылаған. Сарапшы лар америкалық ұйымның зерттеуінің объектив тілігіне күмән келтіреді. Себебі онда батыстық саясатқа бағыт бұрған елдерге жағымды, ал кері сінше, саяси көзқарас түйіспейтін елдерге жағым сыз баға беріледі. Әлемдегі қала басшыларының табысы қанша? Менің білгім келетіні, әлемдегі мемлекеттердің ірі қалалары басшыларының табыстары қандай? Айнұр, Алматы Лондон мэрі Борис Джонсонның жылдық табысы АҚШ долларын құрайды. Ал Нью-Йорк мэрі Майкл Блумбергтің ресми жалақысы бар болғаны 1 долларды құрайды. Деген мен оның жеке қаржы қоры доллар. Бұған дейін штат мэрі болған Арнольд Шварценеггер мен Ларри Пейдждің де ресми жалақысы 1 доллар. Нидерланды мэрле рі нің табыстары британиялық қала бас шыларынан үш есе аз. Амстердам қа ласының басшысы Эберхард ван дер Лаан жылына доллар та быс табады. Рига қаласының бас шысы Нил Ушаковтың жылдық табысы доллар. Мәскеу мэрі Сергей Со бяниннің жылдық табысы долларды құрайды. Украинаның Харьков қаласының басшысы Геннадий Кер нес өткен жылы доллар табыс тапқан екен.

3 Басы 1-бетте ҚОҒАМ «Алаш айнасы» газеті мен СТВ телеарнасының бірлескен жобасы «Алаш айнасы» «Ой-көкпар» бағдарламасының жазбаша нұсқасы Жүргізуші: Жарқын ТҮСІПБЕКҰЛЫ Бағдарлама ұзақтығы: 27 минут Эфирдегі уақыты: жұма күні сағат 22:0 Бағдарлама қонақтары: Әлима СҚАҒИҚЫЗЫ, филология ғылымының кандидаты, доцент Нұра ТЫНЫСҚЫЗЫ, заңгер «Қыздарымыздың шетелде білім алуын шектеу керек» деген ұсынысты қолдайсыз ба? Әлима СҚАҒИҚЫЗЫ, филология ғылымының кандидаты, доцент Бағдарлама қонақтарының ұстанымы айқындалды. Енді бағдарламамыздың «Тартыс» бөліміне өтіп, ойымызды тарқатып айтсақ. Әлима апай, неліктен қыздарымыздың шетелде білім алуына үзілді-кесілді қарсылық білдіріп отырсыз? Шыны керек, шетелдің білімі біздікінен жоғары, біздікі төмен деп айта алмас едім. Оның үстіне, қазір онсыз да шетелден гөрі жастарды өзімізде оқытуға басымдық беру сөз болуда. Ендеше, шетелге иек арта беріп қайтеміз?! Рас, шетелде білім алып келіп, қоғамның әр саласында жемісті еңбек етіп жүрген де қыздарымыз жетерлік. Мәселен, Халықбанкінің төрайымы Үміт Шаяхметова шетелден білім алып келіп, елімізде абыройлы қызмет жасап жүр. Алайда бірді-екілі орын алған оқиға деп шетелде қалып кетіп жатқан қыздар тағдырына көз жұмып қарауға болмайды. Біле білсек, әр адам мемлекеттің байлығы. Біз білім аламыз деп барып сол шетелде қалған қыздарымыз арқылы білімді жастан бір, азаматшамыздан екі айырылып отырмыз. Және жігіттерден гөрі шетелде қалып жатқан қыздар көбірек. Осы орайда халықаралық деңгейдегі Назарбаев университетінің ашылуы дұрыс болды. Алдағы уақытта қыздарымызды да, жігіттерімізді де шетелден гөрі өз елімізде оқытсақ дұрыс болар еді. Әйтпесе қыруар қаржы бөліп оқытып жатқан қыздарымыздың үмітті ақтамай сол елде қалып кетуі ұят тірлік болуда. Онсыз да халқымыздың саны аз. Мемлекеттің қаржысын бөлгізіп, оларды оқытып, дайын маманды өзге елдің қолына ұстата салу арқылы біз екі есе ұтылып отырмыз. Қазақ «қыз тәрбиелеу арқылы ұлтыңды, ұл тәрбиелеу арқылы ұрпағыңды тәрбиелейсің» дейді. Ендеше, ұлт тәрбиесінің көрсеткіші саналатын қыздарымызға дұрыс тәрбие беріп, өз елінде білім алуына, өз елінің көркеюіне үлес қосып, қазақ елінің санын көбейтуіне мұрындық болуымыз керек. Нұра Тынысқызы, шетелде дәл қазір білім алып жатқан қыздардың көбісі сіздің замандастарыңыз. Солардың бәрінің ойлағаны шетелде қалып, өзге елдің көсегесін көгерту ме? Жоқ, шетелде оқып жатқан таныстарымның барлығы ұлтшыл. Олар тек шетелдің артықшылығын үйреніп, үйренгенін елге келіп үйретуге асығып жүрген жастар. Жалпы, жастардың білімін шыңдау мақсатында шетелге білім алуға ұмтылуы жақсы нәрсе. Мұны құптау керек. Дегенмен оқуды сылтауратып барып, сол елде қалуы жақсы нәрсе емес. Сондықтан біз сол шетелде қалып кететін САЙЫС БӨЛІМІ Бағдарламамыздың үшінші бөлімі «Сайыс» деп аталады. Осы тақырып аясында қарсыластар өзара сұрақ-жауап алмасады. Шектеу деген сөз белгілі дәрежеде шетелге шығатын жастардың жасына немесе басқа да мәселелерге байланысты санын азайту. Ал түбегейлі тоқтату деген сөз қыздарымыздың жаппай шетелге шығуына тыйым салу. Осы тұрғыдан келгенде шектеу ОЙТҮЙІН Соңғы бөлім «Ойтүйін» деп аталады. Осы тақырыпқа қатысты ойымызды түйіндесек. Ендеше, қарсыласыңыздың ойынан не түйдіңіз және оның ұстанымына өтіп кеткен жоқсыз ба? Қарсыласымның пікіріне өте қойғам жоқ. Дегенмен қыз дарымызға қажетті деңгейде тәлім-тәрбие беру Мәселен, жақында айдай аруы мыз қай дағы бір шетелдіктің қолынан қаза тапты. Мектепті үздік бітірген білімді қыз қайдағы бір қыл мыскердің қолынан ажал құшты. Егер білім алу үшін шетел аспай, елімізде жүргенде білікті маман атанбасына кім кепіл еді?! Осыған дейін де «Бо лашақ» бағдарламасымен ше телге білім алуға кет кен қыздары мыздың көбісі елге қайтпай, шетелде тұр мыс құрып қалып кетті. Бүгінде олар дың да тағдырынан бей хабар мыз. Сон дық тан мен қыз дарымыздың шетелде білім алуын шек тейтін кез келді деп білемін. ТАРТЫС БӨЛІМІ Сондай-ақ талай қыз да ры мыз шетелде білімін ұш тап ке ліп, жақсы жерлерде мемлекетіміздің мүддесі үшін жұмыс істеп, білік ті лі гімен, бі лім ділігімен көзге тү сіп, жүр. Сондықтан қыз да ры мыздың шетел де бі лім алуын шек теу керек де ген ұсы нысқа мен қар сы мын. Мен ға на емес, бұл ұсы ныс қа та лай қазақ қызы қар сы деп айта ала мын. Өйткені білімін ұштағысы келген талай қа зақ қызы шетелге шыққысы келеді. Шетелде білім сапасы да жоғары. Сондықтан қыздар да шетелге шығып оқығысы келеді. Бұл тұрғыда бұл шектеу олардың құқықтарын шектейді. жастарға қатысты мемлекеттің саясатын өзгертуіміз керек секілді. Мәселен, мектеп қабырғасынан бастап жастардың бойындағы отаншылдық сезімді арттыратындай идеологиялық сабақтар жүргізу қажет. Қазақта мақал бар ғой, «Қызға қырық үйден, қала берді, қара күңнен тыю керек» деген. Ендеше, жастарымыз, соның ішінде қыздарымыз, шетелде қалып кетпесе екен десек, олардың бойында отаншылдық сезімді арттыратындай тәрбие жұмыстарын жүргізуден тартынбауымыз керек. Дегенмен тәрбие жұмыстары олардың құқын шектейтіндей дәрежеде болмауы керек. Себебі еліміздің Ата Заңы бойынша азаматтарымыздың білім алуына еш шектеу қойылмаған. Айта кетер жайт, қазір еліміздің білім беру жүйесіндегі Ph талабы бойынша жастар шетелде оқып келуге міндетті. Ал енді келіп аяқастынан қыздарымыздың шетелде білім алуын шектейтін болсақ, Ph талабын бұзған болар едік. Гендерлік саясатқа байланысты да қазір бірқатар заңнамаларға өзгертулер енген. Сондықтан біз дәл қазір қыздарымыздың шетелде білім алуын шектей алмаймыз. Дамыған заманда шекараны да бекітіп ұстау мүмкін емес. Есесіне тәрбие жұмыстарын жүргізуге шамамыз жетеді. Егер біз қыздарымызға ұлағатты тәрбие мен тәртіпті бойына қатар сіңіре білсек, олардың шетелдегі болашағына алаңдамас едік. Шыны керек, Әлима апай, Қазақстанға келіп білім алып жатқан шетелдікке де тұрмысқа шығып, еріп кетіп жатқан қазақ қыздары жетерлік. Осы тұрғыдан келгенде, қыздарымыздың шетелде білім алуын шектеу нәтижелі қадам бола қояр ма екен? енгізу дұрыс шығар? Мен шектеу немесе түбегейлі тоқтатудан гөрі олармен ұлттық тәлім-тәрбие турасындағы жұмыстарды көп жүргізуді қолдар едім. Мәселен, жас маман ретінде алдағы уақытта зерттеп біткен ғылыми жұмыстарымды шетелде зерттеуге алып шығамын ба деген ойым бар. Сондықтан орын алған бірді-екілі оқиғаға бола жаппай қыздарымыздың құқын шектеу артығырақ секілді. жа ғынан Әлима апаймен пікірлес екенбіз. Сондай-ақ жат жұрттағы қыздарымызға кез келген уақытта көмек қо лын созатындай мүмкіндіктер көбейсе дұрыс болар еді. Бұл мәселе ұлтқа ортақ мәселе. Сондықтан сенатордың бастаған бастамасы ұлт тарапынан қолдау тауып, қыздарымыздың шетелге шығуына шектеу Нұра ТЫНЫСҚЫЗЫ, заңгер Қазір жаппай шетелге барып білім алу сәнге айналды. Жоғары оқу орнын ғана емес, колледжді де шетелде оқығысы келетін жастар көбейді. Ұстаз-ғалым ретінде осыған қарным ашады. Менің бұған келтірер мысалым өте көп. Көптеген таныстарымның қыздары шетелге барып алып, елге қайтпай, ата-анасын зар жылатып сол елдерде қалып кетіп жатыр. Олар сол елдің азаматтарына тұрмысқа шығып, елін, жерін, тілін, дінін ұмытып кетуде. Біз білім алуды желеу етіп, шекара асуды көздеген қыздарымыздың бұл әрекетіне тосқауыл қоймасақ, келешекте бармақ шайнарымыз анық. Демократия, құқығын шектейміз деп біз кез келген нәрсеге еркіндік беріп алдық. Мен неміс тілінің маманы болғандықтан, шетелге көп шығамын. Сонда көзімнің жеткені біз қазір көп нәрсені теріс түсініп алыппыз. Біз қандай жағдайда да алдымен ұлттық, мемлекеттік мүддені ойлауымыз керек. Дәл қазір біз қыздарымыздың шетелде білім алуына шектеу қойсақ, заңдық тұрғыдан оның құқығын шектеген болып табыламыз. Сондықтан бұл мәселеге басқа тұрғыдан келу керек секілді. Мәселен, түрікмен қызын шетел азаматы әйел ретінде алатын болса, ресми түрде мемлекеттік бюджетке 50 мың доллар төлеуі тиіс. Бәлкім, бізге де осындай шешім керек шығар. Нұра Тынысқызы, қыздарымыз шетелде білім алып болғаннан кейін, елге қайтып келуге міндеттілігі жайлы қолхат алу құқын шектеу болып табыла ма? Бірқатар шығыс мемлекеттері қыздарына шектеу қойған. Сондай-ақ олар отыз жасқа толмаған, тұрмыс құрмаған қыздарды да еліне қабылдамайды. Сол секілді біздің еліміз де қолхат жаздырып алу арқылы елге қайтаруға тырысса, мемлекеттің ішкі жағдайына байланысты қабылданған ол өзгеріс азаматшалардың құқығын шектеу болып табылмас еді. Сондықтан мемлекет бұл тұрғыда ұлттық тәлім-тәрбиелік ерекшеліктер мен әдет-ғұрыптарына, ішкі жағдайына байланысты заңға өзгертулер енгізе алады. Ал заңға дәл осы күйінде шектеу енгізу гендерлік саясатқа да қарсы шығу болып табылады. Әлима апай, қыздарымыз шетел асып, білім іздеп кететіндей біздің елімізде білім сапасы төмен бе? Жоқ, біздің еліміздегі білім сапасы төмен емес. Оған біздің еліміздің жастарының шетелге барып халықаралық жарыстарда білімімен көзге түсіп, топ жаруы айқын дәлел бола алады. Сізге қояр сұрағым, Әлима апай, өзіңіз де ғылыми жұмыстармен шетелге барып-келіп жүрсіз. Егер сіздің кезіңізде осындай шектеу қойылса, сіз бұл мәселеден қалай шығар едіңіз? Негізі, шектеуге қатысты мәселені қыздарымыздың жасына байланысты қайта қарастыру керек секілді. Мәселен, оң мен солын танымаған жастан гөрі келешекте 0-дан асқан қыздар ғана шетелге білім қуып бара алса дұрыс болар еді. енгізілсе дұрыс болар еді. Ең болмаса қыздарымыздың жасына қатысты шектеу енгізу артықтық етпес еді. Бүгінгі бағдарламамыз да өз мәресіне жетті. Қоғамдағы түйткілді мәселелерді көтеріп, елеп-екшеп, қоғамдық пікір қалыптастыру біздің міндет, ал шешім қабылдау әрқашанда тиісті органдардың еншісінде. Жазып алған Қуаныш ӘБІЛДӘҚЫЗЫ БРИФИНГ Қазақтың текті иттерінің тегін жоғалтып алмайық «Түгел» баспасөз клубында өткен брифинг те осындай жақсы жаңалықтан ха бардар болдық. Бөрібасар тұқымды иттер арасындағы әлем чемпионатының финалы Мәскеу қаласында өтіпті. Чемпионат бірнеше кезеңге бөлінген. Бірінші кезеңі Украина дан басталған. Одан соң Мәскеудің Клин де ген жерінде жалғасын тауып, үшінші кезең Ресейдің Воронеж қаласында өткен. Чемпионатқа 12 елдің иттері қатысқан. Оның ішінде Украина, Болгария, Өзбекстан, Ресей, Тәжікстан секілді елдердің чемпион иттері келген. Бізден барғандар бұл жарысқа үш ит қосып, олжалы қайтыпты. Чемпион болған «Қонақ» атты иттің иесі Асланбек Мұқашевтің айтуынша, төбелес тартысты өткен. Қонақ бұл чемпионатқа үшінші рет қатысып тұр екен. Екі рет жолы болмай, үшінші реткі осы қатысуында алды нан шыққан азулының бәрін қан қақ сатқан. Сөйтіп, иесінің қанжығасы 1 миллион тең гемен майланыпты. Асланбек Мұқашевтің айтуынша, итке де спортшылар секілді бап керек. Тілі жоқ мақұлықты баптау да оңайға соқпайды. Жү гірту, денесін шынықтыру секілді жаттығу лар да үзілмеуі қажет. Бір қызығы, бізде «Тазы Төбет Бө рі басар» деп аталатын республикалық феде рация да құрылған көрінеді. Иттердің төбелесі, текті иттерді тану, сақтау, будандастыру секілді шаралардың бәрі осы федерацияның жұмысы. Біреулер иттердің төбелесі түкке қажеті жоқ деп есептейді екен. «Тазы Төбет Бөрібасар» республикалық федерация сының президенті Оралбек Қайсанов бұнымен келіспейді. «Иттердің жекпе-жегі тестік сы нақ», дейді ол. Яғни төбеттердің тектілігін төбелес арқылы ғана ажыратып, сол ар қылы таза қанды төбеттерді көбейтуге болады екен. «Төбелес төбеттердің қанында бар қасиет», дейді Асланбек Мұқашев. Сондықтан да төбелестен төбесі көрінген төбеттің тегі тегін емес деген қорытынды шығаруға болады. Төбеттерді төбелесте сынап, бағалайтын тәртібі бар. «Тазы Төбет Бөрібасар» рес пу бли калық феде рация сының бұ рынғы президенті Абылай Аман сү гіровтің айтуынша, төбет төбелес ке шық қанда қарсылас итін бірден бас салма са, онда тектілігі бір саты ға төмендейді. Со сын таза қанды тө бет төбелес барысында еш үн шы ғармауы тиіс. Ырылдап, қың сыла у ы не тісін ақситып айбат шегу тө бетке сын болмақ. «Осының бә рін бағалап келген де, төбеттің тек тілігі айқындала түседі. Со дан кейін оған мықты қаншық тауып будан дас тырып, таза төбет алуымыз ке рек», дейді Абылай Амансүгіров. Бү гінде, өкінішке қарай, мемлекет қа зақ иттеріне жете көңіл бөлмей отыр. «Тазы Төбет Бө рібасар» рес публикалық федерациясы да ит ке жанашыр адамдардың қар жы сымен күнелтіп келеді. «Егер мем лекеттің қазақ иттеріне деген қам қорлығы зор болса, ендігі әлем чем пионы болып келген Қонақтан кү шік алып қалудың амалына кі рісер еді», деп кейиді Абылай Аман с үгіров. Оның айтуынша, Тү рік менстан өздерінің ала байларына мемлекеттік деңгейде жағдай жа сап қойған. Оның үстіне ала бай лармен ақша да тауып отырған кө рі неді. «Түрікменстаннан оңай шылықпен алабай алып шыға алмайсың, сотталып кетуің мүм кін. Ол үшін итті мемлекеттен сатып ала сың. Сонда ғана мемлекет шекарадан алып шығуға рұқсат береді», дейді ол. P.S. Қазақта «ит опа, қатын жапа» деген сөз бар. Осы сөздерденақ қазақтың дүниетанымында иттің алар орны ерекше екенін аңғару қиын емес. Яғни ит иесіне қайырымды болғандықтан, опасыздық жасамайтындықтан, қазақ итті опа санаған. Сондықтан да оны жеті қазынаның қатарына қосып, ерекше әспеттеген. Алайда бүгінде жеті қазынамыздың қадірін жете түсіне алмай жатқанымыз өкінішті. Соның ішінде қазақы төбет пен құмай тазымыздың сиреп кеткені жанға батады. Жетістіктерін паш етіп жатқанымыз шамалы. Мәселен, қазақтың «Қонақ» есімді төбеті жуырда ғана ит төбелестіруден әлем чемпионы атанып келгенін естідіңіз бе? Жарыса жазып, көрсетіп жатқан бұқаралық ақпарат құралдарын көрмедік. Ертең Қонақтан кейін әлемнің назары қазақтың төбетіне ауады деген сөз. Қазірдің өзінде шетелден төбетті сұрап келушілер аз емес. Шекарадан да оңай алып кете алады. Егер мемлекет Түрікменстанның тәжі ри бесін енгізсе, мемлекет бюджетіне де қомақты ақша түсер ме еді? Сонда қазақтың тазысы Қазақстанда ғана емес, әлемге де мәш һүр болар еді. Әйтпесе бүгінде немістің овчаркасынан төбеттің несі кем, артық болмаса... Абылай Амансүгіров Ресейде та за қанды иттердің бір күшігі дол лар тұратынын айтады. Ал біздің тө беттер бар болғаны долларға ғана саудаланады. Бұл да төбеттің дұрыс на сихатталмауынан. «Тазы Төбет Бөрібасар» респу бли калық федерациясының мақсаты да сол таза қанды тазы мен төбет алу. Тағы бір мақсаты төбет пен тазыны халықаралық стан дартқа кіргізу. Бүгінде бұл екі итті де ха лықаралық стандарттың тізімінен көрмей міз. Онда бізге таныс түрікменнің алабай иті ғана бар. Көбіне біздің төбет сол ала байдың көлеңкесінде қалып қоя береді екен. «Ендігі мақсат осы қазақ төбеті мен та зысын халықаралық стандартқа кіргізіп, бүкіл әлемге паш ету. Себебі халықаралық көрмелерге апарсақ та, оларды алабайдың стандартымен қабылдайды. Ал біздің төбеттің алабайдан біраз айырмашылығы бар. Сондықтан да біздің төбеттердің ұпайы көбіне төмендеп қалады. Сол үшін бүгінде біз алабай мен төбеттің айырмасын ажы рату үшін күш салып жатырмыз. Ит тері мізді халықаралық стандартқа кіргізу үшін 12 стандарттан өту керек. Бізге соның енді төрт стандартынан ғана өту қалып тұр. Ол үшін төбеттің шыққан тегін ғылыми түрде айқындау керек, қай дәуірден бері келе жат қанын анықтау қажет, сондай-ақ төбеттер дің кавказдық бөрібасарлардан қандай айыр машылығы барын зерттеуіміз керек. Тө беттің басқа иттердің шатысынан шықпа ғанын, оның о бастан төбет болып жаратылып, төбет болып қалғандығын дәлел демекпіз», дейді Оралбек Қай са нов. Несін айтасыз, қанша айтып жазылғанымен, бүгінде ұлттық спортымызға жеткілікті деңгейде көңіл бөлінбейді. Бұған Қазақстан Республикасы ұлттық спорт түрлері қауымдастығының да айтар уәжі бар. «Биыл «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры Қазақстандағы спорттың 12 түріне 4 миллиард теңге қаражат бөлді. Соның ішінде баскетболдың өзіне 800 миллион теңгедей қаражат қарастырылса, біздің ұлттық спортымызға 100 миллион теңге ғана бөлінді. Ал ұлттық спорттың құрамында 25 спорт түрі бар. Яғни 25 ұлттық спорт түрін насихаттау үшін 100 миллион теңгені жеткізуіміз керек. Ал ол қай жағымызға жетеді? Қайта «Көкпарды» ғана теледидардан насихаттап жатырмыз, ал қалғандары бұқараға беймәлім. Өзге елдің спортын насихаттағанша, неге өзіміздің ұлттық спорттың насихатын көбейтпейміз? Баскетбол, таэквондо, самбо, дзюдо секілді спорттарды көгілдір экраннан түсірмейміз, ал саятшылық, ат жарыс секілді спорттарымызға келгенде сараңдық танытамыз. Ұлттық спортымызға деген көзқарас әлі де теріс», дейді ұлттық спорт түрлері қауымдастығының баспасөз хатшысы Альберт Мүрсәлімов. Салтан СӘКЕН, Астана? АЛАШТЫ А Л А Ш Т Ы АЛАЃДАТЋАН Л А Ѓ Д А Т Ћ А Н САУАЛ А У А Л Көлікті спирттік ішімдік ішіп басқарғандарға қатысты тек қана көлік басқару құқығынан айыру жазасын қалдыру керек пе? Марат БӘШІМОВ, заң ғылымының докторы, профессор: Қазір көлік адам өміріне үлкен қауіп төндіретін құрал ға айналып барады. Сондықтан адам өміріне қауіп төн діретін техниканы басқаратын адамдарға тәртіп қатаң болуы керек. Негізі, көлікті кәсіпке айналдырып, оны мен нанын тауып жүрген адамдар ешқашан ішіп алып көлік жүргізбейді. Мұны көбіне-көп қалталылар жә не солардың балалары жасайды. Олар таныс-біліс ар қылы сотпен сөйлесіп, айыппұлын төлейді де, қай тадан көлікке отырады. Ал егер тек қана көлік басқару құқы ғынан айыратын болсақ, онда ішімдік ішіп ұсталған адам дар өзінің қателігін сезінер еді. Қайтадан оқып, емти хан тапсырып, әуре-сарсаңға түскеннен кейін ендігіде ішіп алып көлік басқармайтын болады. Сот та бұл жерде еш теме істей алмай, еріксіз көлік басқару құқынан айыру ға шешім шығарар еді. Сондықтан мен мұны қол даймын әрі осылай етсек жақсы-ақ болар еді деп есеп теймін. Рамазан САРПЕКОВ, Мәжіліс депутаты: Мен осы мәселенің басы-қасында жүрген адам дардың бірімін. Біздің қолданыстағы заңымызда бірінші рет ұсталған кезінде, бір жылда екі рет ұсталғанда немесе көлік жүргізу құқынан айырылғаннан кейін де қайтадан тағы ішімдік ішіп алып көлік жүргізсе, оларға қандай әрекет қолдану керектігіне дейін анық жазылған. Оның ішінде тіпті 15 тәулікке дейін қамауға алу мәселесі де қарас тырылған. Сондықтан қолданыстағы осы заңды өзгерт кеннен жақсы бір нәтижеге қол жеткізе аламыз деп ай та алмаймын. Бұл жерде басты мәселе сол заңды дұрыс қол дануда болып отыр. Ішімдік ішіп көлік жүргізгендерге айып пұл салуды да, оларды көлік басқару құқынан айыруды да сот шешеді. Сондықтан бұл соттардың біліктілігіне, олар дың әділеттігіне, адалдығына байланысты. Қолданыстағы заңға өзгерту енгізудің ешқандай қажеттілігі жоқ, тек соттардың әділ шешім шығаруына қадағалау жүргізгеніміз дұрыс. Жұмажан ЖАҢБЫРОВ, Орталық Азия университетінің Машина жасау және көлік институтының директоры, техника ғылымының докторы, профессор: Бұл сұрақ өте орынды қойылып отыр. Бізде қазір заң бойынша ішімдік ішіп алып көлікті басқарған адамға айыппұл салу, сонымен қатар көлік басқару құқынан айыру жайлы әкімшілік жаза қаралған. Бірақ мұның барлығын сот шешеді. Бұл жерде сот ішімдікпен көлік басқарған адамға қандай да бір себептермен айыппұл сала салуы мүмкін. Сонымен қоғамға үлкен қауіп төндірген әлгі шопыр жүргізуші куәлігін алып, қайта көлік руліне отырып, жүре береді. Өткенде ғана Мәжіліс депутаты Орал Мұхамеджанов 2011 жылы бір жылдың ішінде 50 мың жүргізуші ішімдік ішіп алып көлік жүргізіп ұсталғандығы төңірегінде мәлімдеме жасады. Бұл сұмдық емес пе? Яғни бізде ішімдік ішіп алып көлік жүргізу қалыпты жағдайға айналып кеткен. Сондықтан мұны ретке келтіру үшін арақ ішіп алып көлік жүргізгендерге тек қана көлікті басқару құқынан айыру жазасын қолдану керек. Айыппұл сала салу дегенді тоқтатқанымыз жөн. Себебі қаншама адам жол-көлік оқиғасынан қайтыс болып жатыр, мүгедек болып қалуда. Онсыз да өзіміз аз-ақ халықпыз, демографиялық жағдайымыз нашар. Сондықтан бізде ең бірінші адам өмірі қымбат болуы қажет. Бұған тосқауыл қою үшін көлікті басқару құқынан айыру жазасын ғана қолданғанымыз жөн. Дайындаған Серік ЖҰМАБАЕВ

4 4www.alashainasy.kz МӘСЕЛЕ Басы 1-бетте Бағдат ТЕЛТАЕВ, техника ғылы мы ның докторы, профессор: Такси қызметі орташа қауіпті жұмыстардың қатарына жатады. Бірақ біздегі осы қызмет түрінде жұ мыс істейтін таксистер мұның жауап кершілігін сезіне бермейді. Біздің қаламызда жүрген жүрістері тым асығыс «пролетка» таксилер көбейіп кетті. Ал мұның арты жол көлігі оқиғаларының орын алуына және басқа апатты жағдайларға апарып соқтырып жатады. Сон дық тан біздегі таксистердің қызмет көрсету деңгейіне бақылау қажет. Таксистердің өміріне зиян жасап, ауыр қылмыстардың да болып жататыны айдан анық, үнемі жол үстінде қырағылықта отыратын так систердің көздері нашарлап, жүйке жүйесі ауруына шалдығу қаупі тағы бар. Демек, бұл қызмет түріне барғысы келе тін мамандар арнайы сынақтардан өткені жөн. АРЗАН ТАКСИ ҚАЙДА БАР? Білесіздер, былтыр бұл қызмет түрі 200 теңгеге қымбаттады. Бұған дейін так систердің қызметіне жүгінгеніміз үшін теңге төлеп келсек, былтырдан бері орташа есеппен теңге төлеп жүр міз. Қазірде өздеріне тұтынушы жинап алу үшін бұл кәсіп түрімен шұғылданып жүрген филиалдар түрлі жарнамалар жасау ға тым құштар. Мысалы, 158, 555, нөмірлеріне қоңырау шал саңыз, олар сол сәтте-ақ өздері жайлы жарна ма ларын жайып салады. Айналып келгенде, қызметіне жүгінсеңіз, көңіліңіз ор тайып, қаптаған жарнаманың сылдыр сөз екендігіне көз жеткізесіз... Мысалы, сол жарнамалардың бір парасы былай тізбектеледі: бізге қоңырау шалу тегін; такси бағасы арзан 400 теңге; жолау шының жайсыз сезінбеуіне кепілдік береміз; әр шақырымына 70 теңге (есептей беріңіз, шақырымына 70 теңге болғанда ақыр соңында кем дегенде теңгеңізді қақ шып алады); чектік қызмет ету; автобала күтушіміз бар; ішімдік ішпеген жүр гізуші (!) (мас күйінде жолаушы таситын таксистердің барын осы жарнама растай ТҮЙТКІЛ Гүлнар АХМЕТОВА НАРЫҚ Таксиді тақымдайтын мемлекеттік тізгін қажет түсе ме қалай?!) Тізе берсек, мұндай жарна малардан көз тұнады... Ал елдегі такси құнының қымбаттығын сөз етсек, олар бірден жанар-жағармайдың қымбаттығын; қосалқы бөлшектердің, көлікті жөндетудің қымбаттығын сылтауратады. Айтуларынша, қазірде техникалық қызмет көрсету, сақтандыру, жөндеу, жанар-жағармай қым бат болғандықтан, такси бизнесімен айналысып отырғандарға ауырлық түсуде. Сондықтан болашақта арзан такси қызметіне жүгіну-жүгінбеуіміз екіталай... Такси бизнесімен айналысатын филиалдар осылай деп мұң шақса, таксистердің де айтар базынасы жоқ емес. Айталық, таксист бір ауданда жүріп, күніне 10 мың теңге тапса, оның 1200 теңгесін диспетчер қызметіне береді, жанар-жағармайына қосымша беруі тиіс, тағы басқа қосалқы шығындарын есептегенде таксистердің қолында тапқан 10 мыңның 25 пайызы қалады. Сондықтан да таксистер «барынша асығыс, үлгерімді жылдамдатуға тырысамыз» деседі. «ЖОЛШЫБАЙ ТАКСИ» ЖӨН ЕКЕН... Сонымен, бұл салада арзан әрі сапалы қызмет түріне жүгінудің ауылы әлі де алыстау екені мәлім болған тәрізді... Тіпті қайсыбір сарапшылар бұл салада қала ішін дегі жолаушы тасымалынан, қала аралық тасымалдың өнімді әрі табысты екенін алға тартуда. Үсен АМАНБАЕВ, экономист-ғалым: Таксистердің өз арасында қалаара лық жолаушы тасымалы «жолшыбай такси» аталып кеткен. Деректерге жүгінсек, нақ қазір осы «жолшыбай таксилер дің» тапқан табысы да, істеген ісі де қомақты. Бір айта кетерлігі, бұл так систер арнайы салық төлемейді. Олардың өзіндік орнатып алған кезегі бар. Сол кезек арқылы жолаушыларын толтырып алады да, діттеген жеріне жеткізіп салады. Ал оларды арнайы бақылап оты ратын диспетчерлер мүлде жоқ. Түсімдері айтарлықтай... Сондықтан, менің ойымша, осы жолшыбай такси қызметіне арнайы салық төлеуді енгізу қажет. Олар да арнайы тіркеуден өтіп, лицензия алып, түскен табысының 5 пайызын немесе 7 пайызын салық ретін де төлеп отырса бір реттілік орнайтын еді. Сондай-ақ әлеуметтік такси желісін дамыта алсақ, осы арқылы халыққа дүкеннен азық-түлігін уақытын да әкеліп беретін жүйені жетілдіре алсақ, сондай-ақ мүгедектерге қызмет көрсететін таксилердің жұмысы алға басса оң болар еді... Жалпы, такси қызметіне жүгіну кезінде баршылықтың белгісі болса, қазірде бұл заман қажеттілігі. Алматы тұрғындарының үш тен екісі қазір осы қызмет түріне жүгінеді. Сондықтан осы салаға бақылауды күшейткен жөн. Қалай десек те, келешекте біздің бұл қызмет түріне жүгіну қарқынымыз арта беретіні рас. Қазір Алматы қаласы бойынша такси бизнесімен айналысатын 20 шақты арнайы филиал бар. «Олардың сапында осы бизнес түрін тек өз пайдасына ғана жаратып, қара басының қамы үшін халықтың қалтасына түсіп отырғандар да бар». Ендеше, мамандар сөз еткендей, бұл саладағы арнайы салық түрі, қызмет көрсету сапасы, қызмет құны белгілі бір өлшеммен үй лесімділік табуы тиіс. Бір сөзбен айтқанда, біздегі такси бизнесін тақымдап уыс та ұстап отыратын мемлекеттік тізгін керек. Дұрыс демалу да уайымға айналып барады Басы 1-бетте Қазақстан туризм қауымдастығының төрайымы Рашида Шайкенованың жуырда өткен Work Shop Tour туризм семинарында «Біздің туристерді жақсы көретін себебі олар қолма-қол ақшамен есеп айырысады. Жоғары деңгейлі мейманханаларға құмармыз. Дегенмен біздің шетелдік серік тес тер қазақстандық туристердің қанша ақжарқын болса да, қоятын талабы жоғары екенін мойындайды» деген еді. Тағы бір айта кететіні, қазір эконом-қызметті таңдайтын туристер тобы да қалыптаса бастаған. Бұл қауымдастық басшысы айтқандай, талғам ның биіктегені емес, әркімнің қалтасына қарай көсілетіндігінен болса керек. Әрі шетелдегі үш жұлдызды қонақүйдегі қызмет сапасы біздегімен салыстырғанда әлдеқайда жоғары. Бір жағынан, алақол фирмаға еш қандай лицензия да, реестр де кедергі бола алмайды. Былтыр біраз адамды сан соқтыр ған «4 маусым» турфирмасының да тиісті құжаты болған. Дегенмен әлгіндей реестрдің пайдасы тұтынушы сол жерден турагенттіктің нарық та қанша жыл жұмыс істеп келе жатқанын, қандай бағытта маманданғанын біле алады. Турагенттік қандай да бір себеппен реестрге енгісі келмесе, оған да құқығы бар. Бірақ ірі туристік ком па ниялардың өкілдері турагенттіктің реестрдегі нөмірін бәрібір талап етеміз дейді. Сондық тан бүгін бар, ертең жоқ «біркүндік» турагенттіктердің құлашын кең жаюына жағдай да жоқ сияқты. Осы орайда былтырғы демалыс маусымын еске ала кетейік. Әсіресе ол түрік жағалауына құмартқандар үшін қолайлы болған. Тұңғыш рет отандық турин дустрияда Антальяға «жедел» жолдаманы 200 долларға сатып алуға мүмкіндік туды. Мұның себебі неде? «Өйткені біздің нарықтағылар ұсыныс пен сұраныс тепе-теңдігін ескерген жоқ. Соның нәтижесінде ұсыныс сұраныстан асып түсіп, қатаң бәсеке, баға демпингі орын алды. Алып қойған ұшақ билетін сату үшін компаниялар арзан баға ұсынуға мәжбүр болды. Сондықтан 2011 жылы туристік компаниялар табысқа шаш етектен кенелді деуге келмейді. Биыл қалай болары белгісіз. Нарықтағы ойыншы лар чартерлік бағдарламалар бойынша шешім қабылдамас бұрын алдын ала есептеп алатын шығар», дейді Р.Шайкенова. Сондай-ақ өткен жылғы жазда түрік бағытында ерте броньдау бағдарламасына сұраныс жоғары болды. Бұл жолдаманы стандартты шартқа қарағанда, арзанға сатып алуға болады. Биыл да пайыз шегеріммен осы ерте броньдау бағдар ламасына ұсыныс көп. Алайда мамандар абай болуды ескертеді. Әдетте туроператор ұшақтағы орынның біраз бөлігін алып қояды. Айталық, Антальяға ұшақ билеті кемінде доллар. Бірақ демпинг басталғанда, билетті 200 долларға сата бастайды. Сонда 500 доллар айыр ма шылық ты басқа жақтан жабу керек. Осыдан кейін бизнес шатқаяқтайды. Қыстағы Ресей дегі «Ланта турдың» басынан кешкені осының жақсы мысалы. Бір жерде кеміткенін екінші жерден жабамын деудің салдарынан сазға отырды. Еліне қайта алмай шетелде 2,7 мың клиенті қалды. Ақпанның басында компанияға 7 млн доллар несие беріл геннен кейін ғана шетелдік серік тестермен есеп айырысып, жұртты елге қайтара алды. Компания қарызы сол кезде 20 млн доллардан асқан еді. Енді бізде де осындай жағдай қай талануы мүмкін деген сөздер шығуда. Биылғы жазда жүгенін сыпырып қоя берген (лицензиясыз жұмыс істейтін) турагенттер ештеңеден тайынбайтын сияқты. Негізі, турагент туроператордан дайын өнімді алып, оны сатқан соң өз үлесін алуы тиіс. Ал қазір турагенттіктер тек ұшақ билетін ғана сатып алып, түрік мейманханаларымен тікелей келісімге келуге тырысады екен. Сарапшылардың болжамынша, демпинг соғысының нәтижесінде ұсақ турагенттіктер тамызда тегіс банкротқа ұшырауы мүмкін. Ірі компаниялардың жолдаманы өз құнынан кемітіп сатпайтыны белгілі. Бірақ олардың да делдалдың көмегіне жүгінетінін сыртта демалып жүргендер жақсы біледі. Бір басылым жазғандай, қазір түрік курорттарына жолдаманы түрік азаматтары сатып жатқан көрінеді. Олар бізден біреуді дирек тор етіп қойып, жолдама сатудан мейманханаға дейін жеткізуді түгелдей өз бақылауына алады. Мұндай компаниялар салық төлемейді және туристің тағдырына жауап бермейді. Сондықтан Көлік және коммуникация министр лігі шетелдік әуе компанияларынан өз азаматтарын елге қайткенде де қай тарады деген кепілдеме беруін талап етуі тиіс. Бұл орындалса, әуе компаниялары сенімді турфирмаларға ғана иек артып, өз тәуекелін сақтандырар еді. Өз қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін тұтынушы турагенттіктермен жазбаша келісімге отырып, міндетті түрде тәуекелді сақтандыратын компанияның аты көрсетілуін талап етуі қажет. Егер жолдаманы сатып алған соң, баратын елде төтенше жағдай орын алып бара алмай қалса, онда туристің ақшасы қайтарылмайды. Бұл форсмажорлық жағдай болып есептеледі. Мұндай жағдайда сақтандыру компаниясы шығынды өтемейді. Туризм нарығында 100 пайыз кепілдік берілмесе де, көп келеңсіздіктен құжаттардың дұрыс рәсімделуі де құтқаратыны сөзсіз. Нұрғиса ЕЛЕУБЕКОВ (фото) info@alashainasy.kz ЖОБА Ел аумағының бас схемасына қатысты ұсыныстар қабылданады Алматыда республика аумағын ұйымдастырудың бас схемасын әзірлеу мәселелері талқыланды. Енді кез келген тілек білдіруші азамат өз ұсынысын Тұрғын үй құрылысы және коммуналдық шаруашылық агенттігіне жазбаша түрде жолдай алады. Сәулет және қала құрылысы басқар мала ры басшылары мен жоба жасаушы мекемелер өкілдері қатысқан отырыста республика аумағының бас схемасы мен мемлекеттік қала құрылысы кадастры төңіре гіндегі мәселелер қаралды. Семинар барысында бірнеше жобалау ұйымының бас шылары жылдар аралығын да бітірген жұмыстарының қоры тынды ларын баяндады. Жұмыс нәтижелері кеңінен талданып, келер жылдың жоспарла ры таныстырылды. Экономиканы, туризм ді дамытудың тиімді жолдарын САЛЫҚ ЖҮЙЕСІ қамтыған жаңа жобада тұрғын үй, халықты жұмыспен қамту, су тапшылығын шешу мәселелері қарастырылған. Мамандардың айтуынша, бұрынғы жобалардың осал тұстары аз болмапты. Республика бойынша бас жоспарға бағынбаушылық пен қателіктер көп. Енді мамандар 201 жылға дейінгі жоспардың жобасына қатысты ұсы ныс тарды күтеді. Ұтымды ұсынысы бар кез келген азамат өз ойын Тұрғын үй құрылысы және коммуналдық шаруашылық агенттігіне ғаламтор арқылы жолдай алады. Сандуғаш ӘЛІМЖАНОВА Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес «Жемқорлық мемлекеттің, қоғамның дамуына тежеу болатын, болашағына кесірін тигізетін індет». ҚР Президенті Н.Ә.НАЗАРБАЕВ Кез келген өркениетті қоғам үшін сыбайлас жемқорлықпен күрес ең өзекті мәселелердің бірі болып табылады. Сыбай лас жемқорлық мемлекетті ішінен ірітудің бастамасы мен жетістіктерімізді жоққа шығаратын, ұлттық қауіпсіздікке қауіп-қатер әкелетін құбылыс екендігі күмәнсіз. Сондықтан да Қазақстан Республикасының мемлекеттік саясатының негізгі басым дылық тарының бірі болып осы зұлымдықпен күресу болып табылады. Үлкен әлеуметтік қасірет болып табы ла тын ол саяси даму тұрғысынан бір-біріне ұқсамайтын әлемдегі барлық елдердің қай-қайсысын да қатты алаңдататыны айқын. Тәуелсіз Қазақстандағы сыбайлас жемқор лықпен күрестің даму тарихын жал пылай төрт кезеңге бөліп қарастыруымызға болады. Бірінші кезең жж. Сы байлас жемқорлықпен күрестің бастапқы кезеңі және нормативтік-құқықтық базаның қалыптасуы. Екінші кезең жж. Сыбайлас жем қорлықпен күрестің басты құқықтық және әдістемелік негізі ретінде сыбайлас жем қорлыққа қарсы туралы заң на маның пайда болуы. Үшінші кезең жж. Сы байлас жемқорлықпен күрес проблемаларын шешуде жүйелік көзқарастың қалып та суы. Төртінші кезең 2005 жылдың ақпаны нан. Қазақстанның жылдам эконо микалық, әлеуметтік және саяси модер низация лау контекстінде сыбайлас жемқорлықпен күресі. Біздің еліміз ең алғашқы болып ТМД елдері арасында «Сыбайлас жемқорлықпен күрес туралы» Заңын (1998 жылы) әзірлеп, қабылдады. Осы заңда мемлекеттiк мiндет тердi атқаратын, сондай-ақ соларға теңестiрiлген адамдардың лауазымдық өкілеттігін және соған байланысты мүмкіндіктерін пайдалана отырып, мүлiктiк пайда алу үшiн олардың өз өкiлеттiктерiн өзгеше пайдалануы, жеке өзi немесе делдал дар арқылы заңда көзделмеген мүлiктiк игiлiктер мен артықшылықтар алуы, сол сияқ ты бұл адамдарға жеке және заңды тұлғалардың аталған игiлiктер мен артықшы лықтарды қылмыстық жолмен беруi арқылы оларды сатып алуы сыбайлас жемқорлық деп ұғынылады. Бұл заңмен сыбайлас жемқорлыққа қарсы әрекеттердің негізгі қағидалары анық талып, сыбайлас жемқорлыққа қатысты құқық бұзушылық түрлері, сонымен бірге жауапкершілікке тарту жағдайлары бекітілді. Бірінші қадам ретінде 1998 жылы «Мемлекеттік қызмет туралы» Заңының аясында пайда болды. Қазіргі таңда жылдарға арналған сыбайлас жемқорлыққа қарсы бағдарламаның өзектілігі бәрімізге айқын. Бағдарламаның негізгі ережелері сыбайлас жемқорлықпен күрес жөніндегі заңнаманы, құқық бұзушылықтың деңгейін төмендету бойынша арнайы шараларды жетілдіруге, құқық қорғау және сот жүйесі қызметін оңтай ландыруға, азаматтық қоғаммен өзара әрекетке, мемлекеттің сыбайлас жем қорлыққа қарсы саясатын насихаттау мен халықаралық ынтымақтастықты нығай туға бағытталған. Сонымен қатар құқық бұзушылық пен қылмыстық фактілерге және оларды тудыра тын жағдайларға жол бермеу мақсатында салық қызметі органдарының қызметкерлері Қазақстан Республикасы Қаржы министр лігі Салық комитеті төрағасының 2006 жылғы 0 қыркүйектегі 474 бұйрығымен бекітілген Салық органдары қызметкерінің кәсіби этикасы кодексінің және Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Салық комитеті төрағасының 2007 жылғы 26 желтоқсандағы бұйры ғымен бекітілген, Қазақстан Республикасының салық қызметі органдарындағы сыбайлас жемқорлықпен күрес стратегиясының талаптарын басшылыққа ала отырып орын дау және жүзеге асыру оның тиімді жүзеге асырудағы алғышарттардың бірі болып табылады. Жоғарыда аталған заңдарды жүзеге асыру барысында Алматы қаласы бойынша Медеу ауданының салық басқармасында 2012 жылдың 26 сәуірінде салық төлеу шілерге арналған «Сыбайлас жемқорлыққа қатысты құқық бұзушылықты алдын алу және де ескерту шаралары» атты семинар өткізілді. Жалпы, семинарда қарастырылған өзекті мәселе салық төлеушілерді жем қорлықпен күрес туралы заңдармен, сонымен қатар салық төлеушілердің құқықтарымен таныстыру болып табылды. Кез келген салық төлеуші салық органдары қызметкерлерінің заңсыз әрекеттеріне қарсы Алматы қаласы бойынша Медеу ауданының салық басқармасының 8 (727) сенім телефонына хабарласа алатынын ескертеді. Елбасымыз атап айтқандай, «Сыбайлас жемқорлықпен күрес қылмыскерлерді жазалау жөніндегі табанды шаралар ғана емес. Бұл мемлекет пен қоғамның күнде лікті жұмысының біртұтас кешені» болып табылады. Сол себепті әрбір Қазақстан Республикасының азаматы сыбайлас жемқорлыққа жол бермеуге міндетті. А.СҰЛТАНОВА, Алматы қаласы бойынша Медеу ауданының салық басқармасының заңды тұлғалардың cалық аудит бөлімінің бас маманы Нұрғиса ЕЛЕУБЕКОВ (фото) Техникалық байқау талонының жаңа үлгісі қолданысқа енді Мен жыл басында техникалық байқаудан өткен болатынмын. Қазір жаңа техталондар енгізіліп жатқан көрінеді. Осыған байланысты техникалық байқау талонын жаңа үлгіге алмастыруым қажет пе? Жанат, Алматы қаласы, автоәуесқой 2012 жылдың екінші тоқ саны нан бастап жаңа үлгідегі техникалық байқау талоны енгізіліп жатқаны рас. Бұл жөнінде таяуда Көлік және ком му ни кация министрлігі хабарлаған болатын. Ведомствоның хабарлауын ша, онда бұрын көр сетілетін көліктің жүк көтерілімдігі, пас сажирлер орнының саны, қоз ғалтқыш көлемі және өзге де баптар алып тасталған. Жаңа үлгідегі талондарды министрліктің өзі дайындайды жә не онда бірыңғай стандарт қабыл данған. Ол жалған құжат жасаудан кемінде төрт қорғаныс элементімен қорғалған: гильошир тор немесе ор намен талды зер түріндегі сетка; «Техникалық байқау» микро тексі, 7-белгілі сериялық нөмірі және полиэстрлі үш қабат ты композиттік мате риал. Жыл басынан бері берілген техникалық талондар көр сетілген мерзіміне дейін жарамды және оларды жаңа үлгіге ауыстырудың қажеті жоқ. Биылғы техосмотрдың көп ерекшелігі жоқ Биылғы жылғы автокөлікті техникалық байқаудан өткізудің ерекшеліктері қандай? Жәнібек, БҚО 2012 жылдың 1 қаңтарынан бастап Қазақстан Республикасындағы автокөлік құрал дарының техникалық байқауын жеке техникалық қызмет орталықтары көр се те ді. Техникалық байқаудан өту үшін тө мен дегі құжаттардың түп нұсқасын көрсету қажет: автокөліктің техникалық құжаты; биылғы жылдың көлік салығы төлен гені туралы немесе азаматтың салық тө леу ден босатылғаны жөніндегі құқығын рас тайтын құжат; азаматтық-құқықтық жауап кер шілік ті міндетті сақтандыру келісімша р- ты. Техникалық байқау барысында автокөлік құралының: тежеуіш жүйесі; басқару жүйесі; әйнектерінің кеңдігі; сыртқы жарық құралдары; дөңгелек, шина, бекітілу нүктелері; бөлінетін газдағы зиянды заттар құрамы; бөліктері мен шасси агрегаттарының бекі тілуі мен жұмысы; өзге де құрал-жабдықтар (қауіпсіздік белдіктері, спидометр, аптечка, өрт сөндіру құралы) жайы тексеріледі. Жеті жылдан асқан автокөлік құралдары жыл сайын, -7 жыл аралығындағы автокөліктер екі жылда бір рет, үш жылға жетпеген автокөліктер 6 айдың ішінде бір рет техникалық байқаудан өтуі қажет. Қо ғамдық көлік (автобус, микроавтобус, такси) меншіктік жайына немесе шыққан жылына қарамастан, техникалық байқау дан жылына екі рет өтуі тиіс. Сондай-ақ биылдан бастап тех никалық байқауды тек автокөлік құралы тіркелген жер ден ғана емес, еліміздің кез келген түк пірінен өте беруге бола ды.

5 САХНА КӨРМЕ БАЙҚАУ Дирижерлер байқауы жалғасын тапты Кеше Алматыда Нұрғиса Тілендиев атындағы ІІ республикалық дирижерлер байқауы басталды. Алғашқы республикалық байқау 2004 жылы өткен болатын. Әртүрлі себептермен үзіліп қалған аталмыш байқау араға сегіз жыл салып, биыл қайтадан өз жалғасын тапты. Мәдениет және ақпарат министр лігінің Музыка өнері басқармасының бастығы Нұрболат Ахметжановтың айтуынша, биыл байқауға еліміздің түкпір-түкпірінен 16 үміткер қатысып отыр. Олардың көбі оркестрлермен жұмыс істеп жүрген мамандар. Дирижерлер байқауына ҚР Еңбек сіңірген әртісі Айтқали Жайымов бастаған қазылар алқасы төрелік етеді. Байқауға қатысып отырған 18 бен 40 жас аралығындағы үміткерлер Н.Тілендиев атындағы «Отырар сазы» фольклорлыэтнографиялық және филармония ның симфониялық оркестрлерімен жұмыс істейді. Олар Н.Тілендиевтің шығармаларын, батыс классиктерінің әртүрлі жанрдағы туындыларын орындайтын болады. Жамбыл атындағы Қазақ мемлекеттік филармониясында өтіп жатқан бұл шара 5 мамырға дейін созылады. «Қыз Жібек» Оралда қойылды Батыс Қазақстан облыстық қазақ драма театрында 1 мамыр күні Ғ.Мүсіреповтің «Қыз Жібек» шығармасы бойынша қойылған музыкалық драма-дастанның тұсаукесері болды. Бұл қойылымды Ш.Құсайынов атындағы Ақмола облыстық қазақ музыкалық драма театрының көркемдік жетекшісі әрі режиссері Қуандық Қасымов сахналады. Суретшісі Қырғызстан Республикасының еңбек сіңірген мәдениет қайраткері, халық суретшісі Маратбек Шарафидин. Сахнада Қыз Жібек бейнесін бұл жолы Жұлдыз Мәмедова шығарса, Төлеген рөлін де Ринат Сабырғалиев ойнады. Бекежан рөлінде Бақытжан Өтеғалиев. Басқа кейіпкерлерді сомдауға театрдың Мұсағали Бектенов, Ербол Есендосов, Бибігүл Исалиева, Боранбай Молдабаев сынды белді әртістері қатысты. Ән мен биге көбірек мән берілген, сөзден гөрі қимыл-қозғалысқа құрылған драма-дастаннан режиссерлік тың шешім дер де анық байқалады. «Дебют» көрерменін күтеді Кеше Алматыдағы Әбілхан Қастеев атындағы мемлекеттік өнер мұражайында жас суретші, дизайнер Ақмарал Еспенбетованың «Дебют» деп аталатын тұңғыш жеке көрмесі ашылды. Өнерлі жанұяда өскен Ақмарал 12 жасында балалар шығармашылық үйіндегі тігін курсына барып, оны екі жылда меңгеріп шығады. Ал 2002 жылы экономика мен математиканы тереңдетіп оқытатын 55 мектептің 9-сыныбынан кейін О.Таңсықбаев атындағы Алматы сәулет-қолданбалы өнер колледжінің дизайн факультетіне түседі. Оны 2006 жылы киім ди зай нері, ал 2008 жылы Милан қаласындағы Еуропалық дизайн институтын киім және тоқыма дизайны мамандығы бойынша бітірген. Италияда оқып жүріп Милан, Флоренция, Болония сияқты түрлі қалаларда өткен байқауларға және көрмелерге қатысып, шеберлігін шыңдаған қолөнер шебері 2009 жылы Қазақ-Британ техникалық университетіне оқуға түсіп, 2008 жылы маркетинг және менеджменттегі іскерлік әкімшілік магистрі болып шықты. Ақмарал Еспенбетова сурет пен кескіндемелік 0 және керамикалық табаққа салынған 12 туындысын ұсынып отыр. Көрме 12 мамырға дейін созылады. Құралай ҚОҢЫР ӨРКЕНИЕТ ТҰЛҒА Шоқанның көзі, қазақ рухының нағыз өзі Шығармашылық туын дылары аядай бөлмеден арыға аса алмайтын шеберлер бола ды, керісінше, күллі елді өз лабораториясының ішіне енгізгендей, қай түкпіріне барса да, алдынан өз туынды лары қасқайып қарсы ала тын ғажайып тұлғалар да бар. Шоқтығы биік Шота Уәлиханов соның айқын дәлелі. Ол еңселі елордамыз төріндегі ХАН КЕНЕ, ал оған дейін әкімдік ғимараттарды айтпағанда, ару Алматының алаңында тұрған тұтас ғасырлардан бергі қазақтың өр рухы мен тарихының символындай ТӘУЕЛСІЗДІК МОНУМЕНТІ, шығысымыз Абай туған қасиетті мекен Семейдегі ядролық сынақтың зардабын тартқан халықтың жан азабын «ӨЛІМНЕН КҮШТІ» атты монументке сыйдырған, ал бәрінен бұрын Тәуелсіз еліміздің ең басты рәміздерінің бірі ЕЛТАҢБАМЫЗДЫҢ авторы. Мәриям ӘБСАТТАР ШЕЖІРЕСІ ШЫҢҒЫС ХАННАН ТАМЫР АЛАТЫН......Шота Уәлиханов атақты Шыңғыс төре тұқымынан, яғни Алаштың арда ұлы Шо қан ның інісі Мақының немересі. 192 жылы бір кездері Айғанымдай ел билеген адуынды әжесінің иелігінде болған ұлы Сырымбет тауының етегінде дүниеге келген сәби бүгінде сексеннің сеңгіріне шыққан Алаштың ардақты ақсақалы. Сәулет өнеріндегі ұлттық бояу оған арғы тегінен қанымен келсе, бесігінде жатқаннан бастап та баланың құлағына ұлы бабалары туралы аңыздар айтыла берген. Сондықтан жазушы Роллан Сейсенбаев айтқандай, «ол тудырған дүниенің бәрі ХХ-ХХІ ғасырлар дағы Қазақстанның тарихына тиесілі бір тұтас, көркем бейнелі, моральдық-психологиялық, тарихи-ождандық құжат». Көрнекті қоғам қайраткері, еңбек сіңірген сәулетші, ҚР Мемлекеттік сыйлығының ӨНЕРДІҢ ӨЗ ӨКІЛІ Алғашында Оңтүстік Қазақстан облыстық «Арай», республикалық «Жас қанат», халықаралық «Азия дауысы» сияқты байқауларда лауреат атанып, 2000 жылы «Өмірөзен» атты алғашқы альбомын жарыққа шығарған әнші-сазгер Алтынай Жиенбекованың әндері бүгінде жақсы бағаланып жүр. Аталмыш альбомға авторлық «Қажыдым», «Мазала жырым», «Сен», «Сәби арман» т.б. әндері енді. Алтынай бүгінде «Достар» вокалды-аспаптық ансамблінің әншісі. Алтынай, 2000 жылдан бері NAYA деген лақап атпен танылып келесіз. Оған дейін «Агат» дуэтінде өнер көрсет тіңіз. Сізді әнсүйер қауым Алтынай Жиенбе кова деп емес, NAYA деп қабыл дай ды. Өзіңізге лақап есім ойлап табудың қажеттілігі неден туындады? Өйткені сол жылдары үлкен сахнаға менімен қатар Алтынай Жорабаева да жол тартқан болатын. Ол да Шымкенттен, мен де. Ол да Қ.А.Ясауи атындағы ХҚТУдың түлегі, мен де. Ол да 1978 жылы туған, мен де сол жылы дүниеге келгенмін. Тіпті аты-жөнімізді де қысқартып алсаңыз, А.Ж. болып шығады. Жоғарыдағы се бептермен бізді халық үнемі шатастыратын. Оның үстіне, менің эстрадалық бағытым стандартты емес, электронды. «Алдарыңызда Алтынай Жиенбекова!» деген кезде бәрі қолында домбырасы бар, дәстүрлі халық әншісін елестетеді. Ал оған менің ұстанған бағытым да, әнім де мүлде сәйкес келмейді. Сондықтан әнші ретінде қалыптасуыма себепкер болған Марина Керімбайқызымен, «Анда-санда» студиясының музыка өңдеушісі Ағын Қасымбекпен кеңесе келіп, осы лақап есімді қабылдадым. Өзіме ұнайды, алдағы уақытта да NAYA болып қала беремін. Бірақ бүгінде «Достар» вокалды- лауреаты, «Құрмет» орденінің иегері Шота Уәлихановтың 80 жылдық мерейтойы құрметіне таяуда Ә.Қастеев атындағы Өнер мұражайында сол еңбектің тұсаукесері әрі тұлғаның тұтас өмірі мен шығармашылығын қамтитын фотосурет көрмесі ұйымдастырылды. Шәкір ЫБЫРАЕВ, филология ғылымының докторы, профессор: Қазақ өнері мен мәдениетінде мемлекеттік маңызы бар ғимараттар мен қазақтың ең бір бедерлі кезеңдерін қамтитын монументтер, еңселі ескерткіш тер жасаудың ең қадірлі төрінде осы Шота Уәлиханов ағамыз тұр. Бір ғана Елтаңбамыздың авторы деген атының өзі қандай мәртебелі құрметке лайық! Жалпы, ол кісінің шығармашылығына тән ең басты ерекшелік ХХІ ғасырдың сәулет өнерінің қырсырын да меңгер ген, сондай-ақ ұлттық бояуды да еш уа қыт та ұмытқан емес. Бүгінгі мерей тойға таңғаларлық табыспен жеткен Шота Ыдырысұлының өмірі мен шығар машылығына арналған көрме ден тұтас ұлттың тарихын көрмеу мүм кін емес. Айта кетерлік тағы бір жайт, көрмемен қатар мерейтой қарсаңында «Атамұра» корпорациясы «Шота Уәлиханов» атты кітабын шығарды. Орысша, қазақша және ағылшынша үш тілдегі кітапты құрастырған әрі дизайнын жасаған өз немересі Гауһар. Кітаптың алғашқы бөлімі бала Шотаның туылу тарихы мен шежіресі болса, екінші бөлімінде жас Шотаның студенттік дәурені, зайыбы Зинаидамен танысу кезін қамтиды, үшінші бөлімі шығармашылығына арналады. Төртінші және бесінші бөлімінде қайраткер тұлғаның өмірі, ортасы қамтыла ды. Барлығы да фотосуретпен көмкеріліп отырған. Рақымғали Құл-МҰХАММЕД, «Атамұра» корпорациясының президенті, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері: Шота Уәлиханов бір қызығы, тек сәулетші ғана емес, суретші, ақын, тіпті аудармашы да, жалпы, қазақта қандай өнер болса, ешқайсысынан құр алақан қалмаған ерекше жан. Күллі қазаққа еңбегі сіңген асқар таудай аға мызға тамшыдай болсын інілік ілтипа тымызды көрсетейік деген ойдың жемісі осы кітап. Расында, Шота еңбектері Алаш баласы үшін атаның мұрасы. Қазақта «Күш білімде, білім кітапта», «Мұхит басы бұлақ, білім басы кітап» деген сөз бар. Сондықтан әр адам өз ғұ мырын саралап, осындай мерейто йын да бір-бір кітап шығарса, артық болмайды. Себебі ас ішіледі, киім тоза ды, ал білім мен кітап кейінгіге мұра болып қала бермек. Бүгінгі мерейтой дың ең басты ерекшелігі осы кітаптың шығуында деп ойлаймын. Қырым АЛТЫНБЕКОВ, реставратор, «Құрмет» орденінің иегері: Шота ағамызды қазақ халқының маңдайына біткен ұлы перзент деп NAYA, «Достар» вокалды-аспаптық ансамблінің әншісі: айтуымызға әбден болады. Бұл оның қолымен жасаған әрбір туындысынан көрініп тұр. Халқының бүкіл ішкі болмысын түсініп, арғы-бергі тарихын түгел біліп, соған қарап өз образын жасаған Шота ағамыз сонымен қатар сол ісінің нәтижесін осыншалық жасында халқы мен бірге көріп отырған бақытты жан. Себебі ол екінің біріне беріле бер мей тін бақыт. ШОҚАННЫҢ АРМАНЫН АРҚАЛАП... Шота ағамыздың сәулет өнерімен ғана шектелмейтінін жұрт жақсы біледі. Ұлы сәулеткерлігі өз алдына, ол соншалық ше бер суретші, сондай-ақ ақын әрі драматург те. Шота Ыдырысұлының қазақ халқы тарихындағы тоталитарлық кезеңнің қан ды беттерін қамтитын «Жазықсыз төгілген қан», сонымен қатар бабасы Шоқан жайлы бір емес, «Шоқанның анты» (1985), «Шоқанның жарық түндері» (1986) атты бірнеше пьесасы бар. Алматы қаласында Ғалымдар үйінің алдында ойланып тұрған Шоқан бейнесі де Шота сынды ұрпағы ның қолтаңбасы. Шоқан жайлы Олжас Сүлейменов: «Ол келешектің адамы еді, өткенде өмір сүрді...» деп жазса, Шота сол Шоқан бабасының жете алмай кеткен арманы мен қиялын ұрпағына жалғап, бүгінге жеткізуші десе әбден болғандай. Гитараны кәсіби деңгейде тарта алатын қазақ баласы жоқ аспаптық ансамблінің құрамындасыз. Сазгер-әнші NAYA көлеңкеде қалып қоймады ма? Жоқ. Басқа топтың әншісі бола тұра, жеке шығармашылығыңды қатар алып жүруіңе әбден болады. Әндерімді де шығара беремін, оның бәрі де қаражатқа байланысты ғой. Ал «Достар» вокалдыаспаптық ансамблі, аты айтып тұрғандай, бәріміз бірдей ән салып, аспапта ойнаймыз және ең басты ерекшелігіміз тек қана жанды дауыста өнер көрсетеміз. Осы ерекшелігіміз назарға іліксе керек, 2009 жылы Белоруссияда өткен халықаралық В.Мулявин атындағы «Золотой шлягер» байқауында 1-орынды иелендік. Бүгінде жеке студиямыз бар, өткен жылдан бері Айгүл Иманбаевамен бірге жұмыс істеп, бес облыстың қала-аудандарын, ауыл дарын аралап, концерт бердік. Оның сыртында белгілі әншілерге жанды сүйемел жасай мыз. Өкінішке қарай, жанды дауыстың не екенін білмейтін, музыкалық аспаптарды өмірінде көрмеген бауырларымыз, ауылдарымыз бар. Ал қарапайым халыққа керегі де, қызығы да сол ғой. Өз басым жұмысымнан ләззат аламын, музыкадан жалықпаймын. Ән жазғанда демаламын, басқа сезімің ашылатын секілді. Десе де, «болды, енді ән жазбаймын» деген де кездерім болған. Бірақ бұл да болса Құдай дың берген дарыны. Одан қашып құтыла алмайсың. Қалай жалтарсаң да, бір күні өзекті жарып шығып жатады. Әркімге әр қалай қарым-қабілет берілген ғой. Біреу лер саудаға икемді, бірақ ол менің қолым нан келмеді. Әйтпесе «прилавканың» астына басымды тығып алып, картоп сатқан да күндер өтті (күліп алды). Қазіргі жазып жүрген әндеріңіз қандай? Ең қызығы, бірінші альбомымда мұңды әндер көп екен. Екінші альбомыма енгелі отырған әндер сергек, жеңіл. Жақында «Жылама» деген әнім шықты, радиодан да беріліп жатыр. Бұл ән бір құрбымның қайғысымен бөліскенде туды. Жігіті «әкешешем солай деді, саған емес, басқа біреу ге үйленетін болдым» деп, оны тастап кетеді. Сол кезде досым өмірден түңіліп, қайғыдан құса болды. Гитараны қолыма алдым да, «Жыламаны» шығарып, айтып бердім. Жылап алсыншы дедім. Яғни өмірде әртүрлі жағдайлар болады, бірақ түңілуге болмайды. Кім болсаң да, қандай жағдайға тап болсаң да еңсеңді көтеріп, өзіңді қолға алып, аяққа тұруың керек! Көптеген танысым, танымайтын да адамдарым осы әнді тыңдап, рақмет терін айтып, «рух береді екен» деп жа тыр. Сосын «Өмір гүлім» деген ән жаздым, өлеңі Исраил Сапарбайдікі. Ол барша қазақтың сұлу қыз-келіншектеріне арналған. Жүрген жерімде солай атаймын. Көпшілік жақсы қабылдады. Ана туралы да бір ән жазғанмын, бірақ әуеніне дөп келетін, әдемі, салмақты сөз жаза алатын бір ақынға тоқталу керек болып тұр. Соңғы кездері «Жылама», «Күрсінбе», «Аһылама, үһілеме» деген әндер көбейіп кетті. Неге? Ақын-сазгерлеріміз күйреуік пе, әлде қоғам сондай ма? Кей орыстілді қазақ музыканттарымыз «ыңырсып қалған ән жазбайықшы» деп жатады. Бірақ табиғатымыз солай ғой, ескі өлеңдерді алсаңыз да, мұңды әндер ба сым. Далаға шығып алып, «аха-а-у» деп шерімізді тарқатпасақ болмайды. Өзіміздің қанымызда бар нәрсе, сосын сұраныс та талғамға сәйкес артады. Қазір қосымша вокалдан дәріс беріп жүрмін. Сонда байқай тыным, жастардың көбі «Мейрамбек, Нұртас сияқты болғым келеді» дейді. Соларға еліктейді. «Мен әуелі халықтың жүрегінен орын алуым керек» деп, көпшіліктің сұранысына қарай ізденіп, сазгерге тапсырыс береді. Тәжірибеге сүйенсек, халық ең көп тыңдайтын, рейтингі жоғары «МузАРТ» тобы болсын, Қайрат Нұртас болсын бәрі мұңды әннен бастайды да, біртіндеп жеңіл әндерге көшеді. Яғни алдымен аудиторияны бау рап алып, жеке шығармашылығына, өзінің жеке бағытына ойысады. Нұрғиса ЕЛЕУБЕКОВ (фото) МЕРЕЙ 5 Қазақтың Қалиласы 55-те «Тәушен», «Міржақыптың оралуы», «Нәубет», «Мағжан», «Кісен ашқан», «Алашорда» секілді қазақтың бағы мен соры дерлік жайларды тізіп, бас-аяғы 0 шақты деректі фильм түсірген режиссер Қалила Омаров биыл 55 жасқа келді. Ал оның шығармашылық ғұмырына 0 жыл! Осыған орай, күні ертең сағат 14.0-да Қазақстан Жазушылар одағының Әдебиетшілер үйінде кинодокументалист Қалила Омаровтың «Нәубет» пен «Мағжан» атты туындыларының көрсетілімі болады. Атап айтарлығы, биыл тарихи датаға толы жыл: 192 жылғы аштыққа 80 жыл толса, 197 жылғы репрессиядан бері де 75 қыс еріп, соншалық көктем келіпті. Қалила Омаровтың «Нәубет» пен «Мағжаны» қазақтың басындағы осындай қаралы күндерге арна лып түсірілген туындылар. Олар да өздері тиек еткен тақырып секілді кезінде талай теперіш көріп, енді бүгін ғана қайта тіріліп, көрерменге оралды десе болғандай. «Атадан ұл туса игі, ата жолын қуса игі» дегендей, режиссердің ұлдары да өзінің жолын қуып, бүгінде деректі фильм жолына түскен. Тіпті Қуаныш атты ұлы әкесінің өмірі мен шығармашылығы жайлы «Форточкадан қонған бақ» атты туындыны түсір ді, осы кеште соның тұсауы кесілмек. Мәриям ЖАГОРҚЫЗЫ Сонда әншілеріміз өнерге емес, сұранысқа қызмет етеді демексіз ғой? Шетелде тәжірибе бөлек, олар жүрек теріне жақын дүниені жазады. Ал біздікілер сұранысқа, көпшіліктің ығына жығылады. Әсіресе тойда өтетін әндерді жазғыш-ақ. Өкінішке қарай, одан халықтың өресі өспейді, сол «унса-унсамен», бір темппен қалып қояды, ары қарай даму жоқ. Осындай кезде «байғұс, әншілер-ай» дегім келеді. Себебі әнді өңдеуге 1000 доллардай, сазгерге 1000-нан 000 долларға дейін шығындалады. Оған қоса, ортаңқол деген бейнебаяндарға доллардай тағы жұмсайды. Бірақ та соның бәрінен ең қымбатқа түсетіні ротация, телеарналар мен жұмыс істеу. Мысалы, біздің арналар ресейлік болмаса шетелдік әншілерді тегін «жарнамалап», таңертеңнен кешке дейін соларды дәріптейді. Ал өзіміздің әншілерге келгенде қалтадан қағып қалуға тырысады. Әділетсіздік қой! Осыдан барып қайдан ғана шығарма шылық, өнер, эстрада өссін? Өспейді. Меніңше, өз әншілерімізге, олар дың шығармашылығын дамытуға, бейне баяндарын экрандауға жеңілдік жасайтын, жағдай тудыратын қандай да бір заң шыға рып, қабылдау керек. Сосын тағы бір айт қым келетіні, «мәдениетті дамытуға» деп қаншама миллиондаған қаражат бөлініп жатыр. Бірақ ел-елді аралағанда, ауылдағы аппаратты, ескі қаңырап қалған клубтарды көргенде жылағың келеді. Әнші-әртістердің көбі апалар, оларды жұмыстан шығарайын десе, жас маман жоқ. Ал баласына кәсіби білім беруге, өнерге баулып, аспап әперуге көп ата-ананың қалтасы көтермейді. Меніңше, мемлекет тарапынан үйір мелер ашып, ансамбльдер құрып, ауылдың мәдени ошақтарын жандандыру қажет. Біздің де балаларымыз кез келген аспапта ойнай алса екен дейсің. Байқасаңыз, әлі күнге бас гитараны, тіпті жай гитараны кәсі би деңгейде тарта алатын қазақ баласы жоқ. Сұхбаттасқан Жазира БОТАҚАРА Батискаф қандай аппарат? Су астында ұзақ уақыт болуға мүмкіндік беретін әртүрлі аспаптардың бар екендігі белгілі. Мысалы, батискаф. Осы аппарат туралы кеңірек мәлімет берсеңіздер екен? Абзал БЕКМҰХАМЕТ, Ақтау Батискафты швейцар ғалымы Агюст Пикар 1948 жылы ойлап тапты және жасап шығарды. Батискаф мұхиттану және басқа да суасты зерттеулеріне арналған, терең суда өздігінен жүретін аппарат жылы Триест Жак Пикар және амери калық Дон Уолж батискафпен Тынық Мұхиттағы Марианск ойпатына түсе алды. Оның тереңдігі метр. Батискаф алты метрге дейінгі терең дікке еніп, су астында 80 сағат бола ды. Сағатына тоғыз шақырым жылдам дықпен қозғалады. Аппарат бор тында бір мезетте үш гидронавт бола алады. Батискафта терең зерттеулер жүргізуге арналған кинокамера, фотокамера, микроорганизмдерді ұстауға арнал ған қалтқы, қуатты шамшырақ сияқты ең заманауи құрал-жабдықтардың бәрі бар. Тундрада өсімдік өсе ме? Жер бетіндегі қысы өте суық және тоғыз айға созылатын аймақ тундра. Білгім келетіні, мәңгілік тоң аймағы болып есептелетін тундрада өсімдіктің қай түрі көбірек өседі? Гүлжан ЕРБАҚЫТ, Талдықорған Тундра табиғи аймағы Еуразия мен Американың солтүстік жағалауын бойлай алып жатыр. Тундраның солтүстігін ала бере полярлі шөлейттер басталады. Ал оңтүстік жағында тайга орналасқан. Тундраның климаты қатал және үнемі суық жел соғып тұрады. Ал төмен температураның салдарынан жер алты метр тереңдікке дейін мұз болып қатып жатады. Жазда әдетте топырақтың ең жоғарғы қабаты ғана жібіп үлгереді. Ал бұл небәрі 0 сантиметрді ғана құрайды. Сол себепті де тундраны мәңгілік тоң аймағы деп атайды. Соған қарамастан өсімдіктер осы қатал климатқа жақсы бейімделген. Суық түскенге дейін жеміс беріп үлгеру үшін олар жаз шығысымен тез арада гүлдей бастайды. Сөйтіп, жазда тундра гүлденген, сан бояулы келісті кілемге ай налады. Бұл арадан әртүрлі шөптер ді, кішкентай бұталар мен жемістерді, саңырауқұлақтарды кез дестіруге болады. Бірақ тундрада бә рі нен бұрын мүк пен қына көп өседі. Тундрада жылу топырақтың жоғарғы бетіне жақын жерде ғана сақталады. Сондықтан да бүкіл өсімдіктер жерге жабысып өседі, желден солай қорғанады. Иә, тундра аласа бұталар мен шөптердің, қыналар мен мүктердің және ергежейлі ағаштардың пат шалығы. Тундрада кішігірім өзендер мен батпақтар көп, олар жазда полярлі құстардың көпші лігінің мекеніне айналады. Демек, мәңгілік тоң аймағы болып есептелетін тун дра соншалықты қорқыныш ты аймақ емес.

6 6www.alashainasy.kz ДЕНСАУЛЫҚ ЖИЫН Ауа құрамын өлшейтін құралдар тозып тұр Алматының атмосфералық ауасының ластану деңгейін анықтайтын құрал-жабдықтар ескі. Оларды жаңалауға мемлекеттен қаржы бөлінбей отыр. Алматыда ҚР Қоршаған ортаны қорғау министрлігі Экологиялық реттеу және бақылау комитетінің төрағасы Данияр Ереншіновтің қатысуы мен өткен жиында «Қазгидро мет» кәсіпорнының басшылары осыны айтты. Соңғы кездері оңтүстік астананың атмосфералық ауасының ластану индексінің төмендеп келе жатқанын жиі еститін болдық. Дегенмен алматылық гидрометеорологтердің өзі бұл салаға тиісті көңіл бөлінбей отырғанын айтты. Қонысбек БАЙЕДІЛОВ, «Қазгидромет» РМК директоры: Біз Алматы қаласы және Алматы облысы бойынша атмосфераның құрамын күнделікті тексеріп, ауаны зиянды қалдықтармен ластаушы ең ірі орындар ды анықтап отырамыз. Өндіріс орындарына дер кезінде ескерту жасалып, шаралар қолданылады. Соның арқасында 2011 жылдың көрсеткіші 2010 жылға қарағанда едәуір жақсарған. Десек те, өлшегіш құралдардың саны аз. Ал қолда бар құралдар ескірген. Мемлекет тарапынан басқа облыстарға қаржы жиі бөлінеді. Бірақ еліміздегі атмосфералық ахуалы ең нашар Алматы қаласының экологиясын қорғауға келгенде шабандық байқалады. Отырыста оңтүстік астананың қоршаған ортасына қатысты басқа да ұсыныстар айтылды. Мәселен, көліктерді газбен жүру ге толық көшіру, жасыл желектің санын арттыру, халық санасына қоқысты арнаулы бөлінген контейнерлерге тастауды сіңіру, құрылыс қалдықтарына арнайы жәшіктер қою, тағы басқа. Ерекше ойлантатыны Қарасай ауданындағы қоқыс полигонының толуы. Қазір Іле ауданында қалдық қабылдайтын жаңа аймақ салу туралы ұсыныс бар. Мамандардың айтуынша, қаладан 70 шақырым жердегі заманауи полигон әлемдік стандартқа сай, аумақ тұрғындарына залалсыз болады. Сандуғаш ӘЛІМЖАНОВА Ауруын жасырған өледі Ақтөбелік дәрігерлер Үкіметтің көмегіне жүгінуді жөн санап отыр. Олар ҚР «Халық денсаулығы, денсаулық сақтау жүйесі» туралы кодексіне өзгертулер енгізуді талап етпек. «Екпе қабылдамаған балалар балабақшаға, мектепке жіберілмесін», дейді эпидемиологтер. Мұндай мазмұндағы хат мәжілісмендер мен Денсаулық сақтау министрлігіне жолданып та үлгерілді. Ақтөбе облыстық санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау департаментінің бөлім бастығы Клара Омарованың айтуынша, облыста бүгінде қатерлі дертке қарсы берілетін екпелерді қабылдамаған 200 бала бар. «Бұл жағдай соңғы жарты жылдан бері өз маңыздылығын жоғалтқан емес. Оның үстіне күн өткен сайын «Діннің талаптарына қарсы» дейтіндердің қатары артып барады. Қазір еш шарасызбыз, себебі заң солардың жағында. Адамның ағзасына оның рұқсатынсыз екпе жұмыстары жүргізілмеуі ке рек. Сондықтан біздің үкіметтегілерге инфекцияларға қарсы екпе жасатпаған ба лаларды балабақшаға, мектепке қабыл дамау туралы ұсынысымыз қабылданса, заңды құжаттар қатарына енгізілсе деп отырмыз», дейді К.Омарова. Облыстың бас имамы Әбдімүталі Дәуренбеков бұл жайттан құлағдар екенін және мешіттің екі қызметкері егілуге қарсы ата-аналармен әңгімелесуге, оның адам денсаулығы үшін маңызды екендігін түсіндіруге жібергенін айтты. «Исламда ем қабылдама, егілмеуге болмайды» делінбеген. Күллі мұсылман құлшылылық етуге Меккеге барғанда Араб елі мұсылманның қауіпті дертке қарсы егілген-егілмегендігін растайтын құжаттарын талап етеді. Халық осыны түсінуі керек. Түсіндіру жұмыстарынан кейін алты ата-ана райынан қайтып, сәбиін ектірген», дейді Ақтөбенің бас имамы. Дәрігерлердің дабыл қағатындай жөні бар. Екпе жұмыстары дұрыс жүргізілмесе, бес жылдан соң қатерлі ауру дендеп кету қаупі төніп тұр. Ақбаян БОЛАТБЕКҚЫЗЫ, Ақтөбе облысы АЙТӨБЕЛ-ДАТ! Қазақты күллі әлемге танытқан палуан Жақсылық Үшкемпіров жайлы қаныға түссем, тереңірек білсем деген тыңдуашыларымыз көп болуы мүмкін. Әңгіменің бастауы балалық шағыңыздан өрбісе... Жамбыл облысының қазіргі Байзақ ауданы, Тегістік ауылында 1951 жылы 6 мамырда дүниеге келіппін. Тегістік Тараз қаласынан шақырым, Таластың бойындағы отыз шақты үйден тұратын кішкене ғана ауыл. Әпкем, қарындасым бар. Ұлдан жалғызбын. Әкем көп ағайынды болған екен. Бірақ барлығы шетінеп, он үшінші баладан кейін әкем өмірге келіпті. Мен әжемнің қолында өстім. Әкем айтып отыратын: «Маған дейінгі балалар шетіней бергеннен кейін атымды ырымдап қойған. Ауылдағы үш кемпірдің астынан өткізіп, мені Үшкемпір атапты» деп. Әкем есеп ші, шешем дүкен ұстаған. Тұратын үйіміз қоржынтам. Бір жағында біз тұрамыз, бір жағы дүкен. Анамның ай-күні жеткенде әжем бір жерге кетіп қалған екен, шешем дүкенде толғатады. Шақыра қоятын жедел жәрдем тұрмақ, аурухана да жоқ. Дәл сол толғақтың үс тінде бір ақсақал дүкенге келіп, шешемнен сабын сұрайды. Үлкен кісіге толғатып тұрмын деп айта алмайды. Ұялғанынан, сөредегі сабынды алып беріп жатқанда мен түсіп қалыппын. Ауылға жақсылық келді ғой деп, менің атымды Жақсылық қо йыпты. Әжемді шақырып, менің кіндігімді кесіпті. Сөйтіп, адам топырлап жатқан жерде туғанмын. Кейіннен шешем айтады ғой: «Әй, сенің мынау бүкіл атағың халық тың аяғының астынан шықты» деп. Палуандық қазақпен бірге жасасып, қазақтың дәстүріне сіңген, Алашқа ортақ төл өнер ғой. Дегенмен екінің бірі палуан бола бермейді. Бойдағы өнерді ата тектен келген, ананың ақ сүтімен дарыған деп жатамыз. Сізге қай жағынан келген? Әкемнің палуандығын көргенім жоқ. Шешем мен сияқты кішкентай ғана адам еді. Шешемнің күштілігіне таңғалатынмын. Мәселен, 50 келілік екі қапты екі қолтығына қысып алып жүре беретін. Есімді біліп, 10-сынып оқып жүргенде куә болдым, көзіммен көрдім. Осыған қарап, палуандық шешем жағынан келген-ау деп ойлаймын. Шешем Кіші жүздің әлім руынан, Ақтөбеден. Байдың қызы болғандықтан, 19 жылдары қудалауға ұшырап, Нүкіске өтіп кеткен. Сол жақтан Жамбыл облысына келіп, бұл жақта әкеммен танысып, үйленген. Таластың бойында түйе шаруашылығымен айналыс қан. Мен мектеп бітіргеннен кейін Семейге барып, малдәрігерлік институтында зоотехник мамандығын оқыдым. Спортқа байланысты мамандығым ұмытылып кеткен еді, бірақ қазір өз мамандығым бойынша жұмыс жасап, колхоз бастығы болып жүрміз. Шешем айтып отыратын: «Үш түлікті асырадың. Енді түйе асы ра шы» деп. Анамның сөзін жерге тастамай, қазір түйені де асырап жүрген жайым бар. Күрес, палуандық туабіттілігімен қоса, жүре келе толығатын нәрсе ғой. Күреспен айналыс қан нан кейін, оның шегіне дейін жету деген бар. Кеңес Одағы ның құрама командасында 10 жылдан аса болдым. Кеңес Одағының үш дүркін чемпионы болсам да, кейіннен іліктік қой әлемдік жарысқа. Шыдам дылық намыс пен ұштасып жататын нәрсе. Олимпиада чемпионы боламын деп ойла ған жоқпын. Үлкен еңбектің арқасы ғой деп ойлаймын. Кім біледі?! Әжесінің қойнында өскен әкесінің жалғызы ерке болған шығар? Мен ерке болған емеспін. Мен жалғыз болсам да, әкем қатал еді. Ылғи таңғы 6-да АЛАШ АЗАМАТЫ «Алаш айнасы» газетi мен Қазақ радиосының бiрлескен жобасы «Айтөбел» хабарының жазбаша нұсқасы Авторы: Едiл АНЫҚБАЙ Хабардың тiкелей толқындағы уақыты: 101 ҒМ, сәрсенбі күні сағат 14:05-15:00 Жақсылық ҮШКЕМПІРОВ, қазақтың тұңғыш Олимпиада чемпионы, спорт ардагері: Біз қалада ғана өмір сүрмейміз, ауылды да ойлауымыз керек оятатын. Содан мені аямай жұмысқа салатын. Талай қиыншылықты көрдік қой. Казір немерелерімізге олай қарамаймыз. Сол кезде жағдай бола тұра 8-сыныпқа дейін велосипед әпермеді. Былай қарасаңыз, жалғыз ұлмын ғой. Қаталдықтың көрінісі емей немене? Шынында сол дұрыс па деп ой лай мын. Ол қаталдық қатыгездік емес тәртіп негізі. Таңертең 6-дан тұрып, жоңыш қа орамын, ауылдың қыруар шаруасын атқарамын. Спортты жақсы көрдім. Әбілсейіт Айханов, Әбдісалан Нұрмаха нов тардың есімін естіп өстік. Солардай бол сақ деп армандайтынбыз. Қажымұқанның кітаптарын көп оқыдым. Ол кезде бәрін кітап арқылы білуші едік қой, теледидар жоқ. Радио тыңдаймыз. Радио, газет, кітап пен ғана өмір сүрдік. Күнде спортпен айна лысатынбыз. Міне, соның арқасы деп ойлай мын. Қазіргі жастар жалқау сияқты. Ол кезде бәріміз жабылып, сыныптастары мызбен әрбір үйдің шөбін шабатынбыз. Сол кезде екі гектардай жерді мен жеке шабатынмын, ал тағы сондай көлемдегі жерге үш-төрт бала бірігіп кіріседі. Сонда үш-төртеуі шөп шауып бітіргенше, мен де бітіріп қоятынмын. Бала күнімнен жарысып, на мыс қа тырысып, алда болуға ұмтылатын мын. Бәлкім, сол әдет табандылықпен ұшта сып, үлкен жеңіс терге жетелеген болуы керек. «Әке көрген оқ жонар, шеше көрген тон пішер» дейді ғой. Өзіңіз әкеңіздің қатал тәрбиесін балаларыңызға қолдандыңыз ба? Жоқ, қазіргі заман бөлек. Оның үстіне, Алла тағала маған үш ұл берді. Үш ұлдан қазір, құдайға шүкір, он шақты немере бар. Немерелер әлі кішкентай, өзімнің жанымда. Ұлдарымның үшеуін де күрестіріп көрдім. Ортаншы ұлым Қазақстан біріншілігінде жеңді, бірақ қиналып. Мен айттым: «Балам, сен бүйтіп күреспей-ақ қой. Мынауың болмайды. Бүйтіп күресті қорлама. Сенің қолыңнан келмейді. Ол әркімге дари бермейді. «Жүзден жүйрік, мыңнан тұлпар» деген жай айтылған сөз емес. Күресе салып, чемпион боламын деп ойлама. Оған үлкен қайрат, жігер керек. Бүкіл жастығыңды сарп етіп, бәрін беруің керек», деп тоқтатқанмын. Қазір балаларым жанымда, күні-түні жұмыс іс тей ді. Ауыл шаруашылығы өте қиын сала. Мен өзім ауылда өскендіктен, зоотехникті бітіргеннен кейін мамандығым бойынша ауыл шаруашылығымен айналысып жатырмын. Кеңес өкіметі «бұратана халық өкілдері» деп қазақты көп жерлер де шеттеткені белгілі. Олимпиада кезінде қазаққа өгей баланың күйін кештіргені де рас. Осы жайттарды қалай деуге болады? Қазір де ауылда кей ағайындар сыйыспай жатады ғой. Ол сол сияқты. Күлетін, қиналатын ешнәрсе жоқ. Бұл өмір. Біз солардың құрамында болғандықтан, орыс халқы, әрине, өзінің үстемдігін жүргізді. Олар қалай айтса да, тек қана бас идік, сіздікі дұрыс дедік. Одан басқа шара болған жоқ. Өтті, кетті. Егер солай болып осы күнге дейін тұра бергенде, біз тілімізді, дінімізді білмей отыра беретін едік. Енді егеменді, ерікті ел, Тәуелсіз мемлекет болдық, құдайға шүкір. Бұл біле білген адамға үл кен тарихи кезең. Өмір бақи атабабала рымызға бас иеміз, осындай байтақ жерді қалдырған. Біз сол жерді сақтай білуіміз және ел мен жердің қадір-қасие тін біліп, жастарға айта жүруіміз керек. Тәуелсіз ел болдық. Қазақ спортының Тәуелсіз жылдарына қандай баға берер едіңіз? Енді, әрине, бұл көзге көрініп отырған нәрсе ғой. Әрбір жылдың, әр кезеңнің жетістіктері болып жатады. Кеңес кезінде де біз басқа мемлекеттерден артта қалған жоқпыз. Әлемдік додаға Әбілсейіт, Әбдісалан, Бұғыбаевтар Олимпиадаға, Әлем біріншілігіне, болмағанда Еуропадағы додаларға барулары керек еді. Өкінішке қарай, ешқайсысы да бара алмады. Қынжылатын нәрсе осы ші жылдары қазақ жастарынан Серік Қонақ баев екеуіміз ғана іліктік. Мен қазақтың тұңғыш әлем чемпионы болдым, Серік бокс тан екінші орын алды. Содан кейін барып елдің ішінде бізде де нар жігіттер бар екен ғой деген сенім пайда болды. Тәуелсіздік жылдарын да ме нің артымнан төрт Олимпиада чемпионы шықты бокстан. Егер сол Кеңес үкіметі болып тұрғанда осы төртеуі ОҚШАУ ОЙ Қазақ халқы жеті атаға толмай қыз алыспайды. Бұл қанның тазалығын сақтай тындығы әлемге белгілі болып отыр. Біз жылдам қабылдаймыз, тез үйренеміз, не нәрсеге болсын бейімбіз. Бұл ата-бабамыздан келе жатқан ерекше қасиет. Алла тағала бізді солай жаратқан. Мысалы, мен талай мемлекетте болдым. Қанша жерден керемет болса да, айналып келгенде, өз жерімізден артық жерді тапқан жоқпын, таба алмаймын да. шығар ма еді, шықпас па еді?! Шындығында шық пай тын еді. Тәуелсіздік жолдың ашылған дығы. Дербес мемлекеттік алып, Қазақ елі күрделі кезеңнен өтті. Бәрін қайтадан бастадық. Керек десеңіз, 1991 жылдардың бер жағын да жейтін тамақ болмай қалған жоқ па? Басқаны былай қойғанда, «қайтіп өмір сүреміз?» дедік. Жас балаша өмірге қайта келдік. Енді-енді есімізді жиып жатырмыз. Құдайға тәуба, шүкір. Дүниежүзінде бұған жетпей жатқан мемлекеттер де бар ғой. Ата-бабаларымыз осынша жер ді ақ найзаның ұшымен, ақ білектің күшімен аттың жалы, түйенің қомында жүріп алып қалды. Дүние жүзіндегі алып мемлекеттер мен салыс тырсақ, солардан артық болмасақ, кем емеспіз. Қай елдің спорты дамыса, соны біз ең күшті мемлекет деп есептейміз ғой. Соның қатарында біз де жүрміз, қалған емеспіз. Елбасына рақмет! Қысқы Азия ойынын өткізді. Үлкен-үлкен ғимарат тар салды. Осыған миллиард таған ақша жұмсал ды. Соның ішінде біздің ұрпақ тарымыз өсіп, қазақтың кім екенін танытады әлі. Біз бірталай жетістік терге жеттік деп ойлаймын. Ол тек Олимпи ада чемпионы болу ғана емес, қазір қаншама жастар басқа мемлекеттерде оқып, білім алып, еңбек етіп жүр. Дегенмен Тәуелсіз мемлекет тің күрес спортына нақтырақ тоқталсаңыз. Беталыс қандай? Соның ішінде жүрмін ғой. Күресті жаман деп айтуға болмайды. Түркияға, Иранға барып, еркін күрестен екінші, үшінші орын алдық былтыр. Дегенмен адам санының аздығы білініп тұрады. Жердің шалғайлығы да әсер етеді. Мысалы, Түркия ға бардық, көрдік. Бір-бірімен тығыз жатқан 80 млн халық тұрады. Біздегі 17 млн мен 80 миллионды салыстыра алмайсыз ғой. Ойлап қараңызшы, бүкіл Түркия жабылып бір чемпион шығарады. Ал бізде 15 млн халық болып тұрып, 106 ме млекеттен қатысып, соның ішінде екінші, үшінші орын алдық, жаман емес. Миллиард тың ішінен чемпион болып шығып жатқан мысалдарды көптеп келтіруге болады. «Жүзден жүйрік, мыңнан тұлпар» дейді қазақ. Бәріміздің чемпион болуымыз мүмкін емес. Бірақ мен жастарға сенемін! Барлық ауылдағы спортты көтеру керек. Алаш айнасы Бәріміз ауылдан шықтық. Біз қалада ғана өмір сүрмей міз, ауылды да ойлауымыз керек. Болашақ чемпионның бәрі ауылда. Сол үшін ауылға жағдай жасауымыз керек. Әлі де мән бермей жатырмыз. Қаражат дейміз, басқа дейміз. Шындықты, ақиқатты айтуы мыз керек, өтіріктен көсегеміз көгермейді. Алматыдан 50 шақырым шығып көріңіз. Ауылда не болып жатыр? Кім не істеп жатыр? Күнде ауылға барып, көріп жүрмін. Ауылдың жастары казір компьютерден басқа түк көрмейді. Жалқаулық басым. Оған жастар кінәлі емес. Өзіміз, ата-аналар кінәліміз. Баяғыда ата-аналар бізді қалай өсірді? Сол кезде аталарымыздың өзі футбол ойнайтын. Сонау 1960-шы жылдары, соғыстан кейінгі қиын жылдар еді. Сол кезде ел спортқа қатты ден қойды. Соның арқасында спорт көтерілді. Бала күнімізде малдың алдынан шығып, қызу футболға кіріп, күрестің қызы ғымен малдың қайда кеткенін білмей қалып, әкемнен талай таяқ жегенмін. Сон дай спорт қазір жоқ ауылда. Ауылдың бала лары казір ішімдік ішеді, компьютерден шықпайды. Жұмыс жоқ, түк жоқ дейді де отырады. Жұмыс көп, бірақ жалқаулық басым. Міне, қазір өз басымнан көріп жатырмын. Мен қазір асылтұқымды мал өсірумен айналысамын. Соған не тракторист таба алмаймын, не малшы таба алмаймын. Бір күн жұмысқа шығады да, бес күн қашып кетеді. Болмаса біраз істейді де жалқауланып, айлығымды көтер, жағ да йымды жаса дейді. Әркімнің еңбегіне қарай беруіміз керек қой. Мысалы, қазіргі үкіметте жұмыс істеп жатқан адамдар дан біздің жұмысшылардың айлығы артық. Бірақ соның өзінде келгісі келмейді. Тер төгіп, еңбек етуден қашатын сияқты. Жанда рын қинағысы келмейді. Біз ары қарай қалай өмір сүреміз? Мен осыған таңғаламын. Бәрі оқымысты болып кетуі мүмкін емес қой. Тек интернетте отырса, бәрі керемет болады деп айта алмаймын. Егер жұмыс істемесек, қалай болады? Спортта да солай. Бәрі бірдей чемпион бола бермейді, жалқаулар қалады. Кім еңбегін, ар-намысын ойлап, соған жетем десе, сол адам ғана биікке шығады. Ауылмен етене араласып, күнбе-күн қарым-қатынастасыз. Ауылдың спортын көтерудің, жалқаулықты жеңудің қандай жолдарын атар едіңіз? Ұсынысыңыз бар ма? Алматының іргесіндегі Жамбыл ауданының Мыңбаев ауылында жұмыс істеп жатырмын. Осыдан төрт жыл бұрын Серік Әбікнұлы Үмбетов облыстың әкімі болып тұрғанда: «Жақсылық, сен осы ауылды көтер ші», деді. Өзімнің де Балқаш ауылын да жерім бар, сол жақта малмен, етпен айналысып жатқанмын. 20 мың гектарға жуық жері бар екен. Ауыл құлдырап кеткен. Кезінде Кеңес Одағы бойынша асылтұқым ды мал шаруашылығы жөнінде көрмелер өткен ауыл ғой. Қонаев ақсақал дың тірі кезінде сол жерде талай қызықтар болған. Бірақ мен келгендегі жағдайы керемет емес еді. Ауылды сақтап қалу үшін, ауыл ды жандан дыру үшін келдім. Яғни қиыншылықпен күрестім. Төрт жылдан бері істеп жат қан тірлігімізде нәтиже бар, құдайға шүкір. Мойныма алғаннан кейін, елмен бірге көте рейінші деп жұмыс істеп жатқан жайы мыз бар. Жаңа елмен жұмыс істеу де күрес. Бірақ екі күрестің ұқсастығы мен бірге айырмашылы ғы да бар. Мәселен, info@alashainasy.kz кілемдегі күресте қаншама елдің алдында жекпе-жекке шығасыз. Қарсыласыңызбен күресесіз. Ал мұнда бүкіл халықпен бірге істейсіз. Әр адамның мінез-құлқы әртүрлі. Демек, психолог болуымыз керек. Жақсылық аға, көптеген елдерде болдыңыз. ТМД-ны айтпағанда Чехословакия, Франция, Германия, Югославия, Дания, Норвегия деп тізсек, кете береміз. Қазақ мемлекетін өзге жұрт қаншалықты таниды? Танымалдығы несімен артты? Құдайға шүкір, шетелдің бәрі таниды. Қазір қазақты білмейтін мемлекет болмай қалды-ау. Өйткені қай ел болса да бізге келгіш. Дүниежүзіне біз байлығымызбен, қарапайымдылығымызбен, қо нақ жайлығымызбен танылып отырмыз. Сон дық тан да ата-бабадан келген қасиетті ары қарай дамыта берсек, басқа мемле кеттерден кем қалмаймыз. Елбасы бекер ден-бекер айтып жатқан жоқ: «Елу елдің қатарына енеміз» деп. Жалғыз ол кісінің айта бергені емес, халық бірігіп қозғалсақ,бірігіп жүгір сек, бірігіп тірлік жасап, бір терінің пұшпа ғын бірге иле сек, сол дәрежеге жетеміз ғой. Әрқайсы мызда кішкене ой болу керек: «Еліміз үшін бірлесіп істейік, қолымыздан келгенше тырысайық» деген. Өзімнің ойым, мысалы, әрбір әлеуетті қа зақ бір ауылдан қамқор лық қа алса, сонда барлық ауыл малға толып, ата-баба ның бұрынғы кәсібін жалғастырып кетеміз. Бәріміз бірге көтерсек, жүк жеңіл болады, алынбай тын ешнәрсе жоқ. Міне, бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарсақ, ынтымақ, татулық болса, содан нәтиже шығады деп ойлаймын. Көп нәрсе адамның қабілетіне байланыс ты. Адам талаптанса, алға бір мақсат қойса, одан өтуге болады. Соған қажырқайрат, ақылдылық керек. Өмір болғаннан кейін бәрі болады. Әрине, бәрі дайын тұр деп айта алмаймын. Спорттың көп жақсы жері менің бойыма сіңген. Мәселен, талаптанып, намыстанып өскендіктен бе, маған казір жеңілдігі де сол, қай ұлт өкілімен болсын, қай азаматпен болсын, тіл табыса аламын, үлкенмен үлкенше, кішімен кіші болып сөйлесеміз. Сондықтан да шығар, мен ешуақытта әлем чемпионы мын деп өзімді-өзім кеудеге ұрғаным жоқ. Сондықтан мен мынаумын деп айтудың қажеті жоқ. ол менің жас кездегі жұмысым болды. Жас кездегі менің өмірім солай болды. Сол халықтың намысы үшін сол дәрежеге жету керек болды. Соңғы сұрақ. Дінге қалай қарайсыз? Қазақ бір шетінен өзі қызық халық. Не нәрсеге болсын еліктейміз. Кеңес үкіметі кезінде, қиын кезеңде Алла тағалаға сыйын дық қой. Мен әр қадамыма атабаба ға сыйынып отыра тынмын. Бірақ мен намаз оқымаймын. Адамшылық қасиет ниетке байланысты. Ниет түзу, адамның ішкі жан дүниесі таза болса деймін. Жиырма жыл біз үшін аз емес. Туған нәрестенің жігіт болып қалған кезі ғой. Мемлекеттің жігіттік шағы. Менің айтарым әр отбасына амандық тілеймін. Әрбір босағада үлкен бақыт болсын! Елбасымыз аман болсын! Бір-бірімзді қадірлеп, Қазақстанымызды қолдан келгенше гүлдендірейік. Сұхбатыңызға рақмет! Бақылау жүйелерін орнатуға лицензияны кім береді? Бейнебақылау қондырғыларын орнатумен айналысушы кәсіпорындарға қандай мемлекеттік мекеме лицензия береді? Мұндай мәселемен қайда хабарласқан жөн? Айдар ЖҮСІПБЕКОВ, Ақтөбе облысы ҚР «Лицензиялау туралы» Заңының -бабының 1-тармағына сәйкес, сәулет, қала құрылысы және құрылыс сала сындағы жобалау-зерттеу қызметіне ішкі кішігірім құрылғыларды: радио фи кацияларды, электр мен уақыт өлшеуіш терін, телефон жүйесін, ішкі және домо фондық байланысты, кабе льді телеар наларды, күзеттік бейне бақылауды, электрдабыл жүйесін, өртке қарсы жүйені және сыртқы желі лерді орнату жатады. Демек, бейне бақылау қондырғыларын орнату қыз метіне лицензия берумен жергілікті мемлекеттік сәулет-құрылыс бақылау басқармалары айналысуы тиіс. Жұмысқа тұру үшін қандай құжаттар талап етіледі? Тұрғын үй құрылысы және коммуналдық шаруашылық жөніндегі агенттіктің бір бөліміне жұмысқа орналасқым келеді. Ол үшін қандай құжаттар талап етіледі? Мәди АЙТЖАНОВ, Астана қаласы Аталған агенттік сайтындағы мәлімет бойынша, ҚР Еңбек кодексінің 1-бабына сәйкес, бос жұмыс орнынан үміткер кадр бөлімі қызметкеріне: 1) жеке куәлігі неме се төлқұжатын; 2) білімі, біліктілігі, арнайы білімдерінің немесе кәсіби дайындығының болуы туралы құжат; 4) еңбек жолын растайтын құжат (еңбек өтілі бар адамдар үшін); 5) әскери есепке тұру құжаты (әске ри міндеттілер және әскери қызметке шақырылуы тиіс адамдар үшін); 6) алдын ала меди циналық куәландырудан өткендігі туралы құжат; 7) салық төлеушінің тіркеу нөмірі және әлеуметтік жеке код берілген дігі туралы куәліктердің көшірмелері; 8) жеке параққа арналған құжаттық фото сурет.

7 ЖУРНАЛИСТЕР МҮЙІСІ Халықаралық конференциядағы пікірталас Сәуір айының соңғы күндері Алматыда «Қазіргі замандағы коммуникативтік технологиялар» айдарымен Қазақстан коммуникативтік қауымдастығының ІІ халықаралық конференциясы өтті. Әуелі Қазақстан коммуникативтік қауым дастығы жайлы қысқаша ақпар беріп өтсек. Аталмыш қауымдастық 2010 жылы құрылыпты. Бұқаралық, кәсіптік және халықаралық коммуникация саласын да еңбек ететін мамандар қызметін жан дандыру және қолдау мақсатында құрылып, елімізде бірыңғай комму ни кативтік кеңістік қалыптастыруды көздеп, өз жобаларын жүзеге асырып жүр. Бұл қауым дастықтың төрайымы филология ғылымының докторы, профессор Бағила Ахатова ханым. ІІ халықаралық конференцияның жұмы сы екі күнге созылды. Осы кон фе ренция ға Қазақстан спорт басылымдары қауымдастығы да атсалысып, халықаралық конференция аясында дөңгелек үстел өткізді. Дөңгелек үстелдің тақырыбы «Ком муникативтік технологияларды спорт та қолдану. Бүкіләлемдік және қазақстандық тәжірибе». Дөңгелек үстелді Қазақстан ком му ника тивтік қауымдастығының төрайымы Бағила Ахатова ашып, одан кейін Қазақстан спорт басылымдары қауымдастығының Бас хатшысы Сұлтанмахмұт Шоқпытов қыс қаша баяндама жасады. Дөңгелек үстел барысындағы пікірталас кезінде көптеген мәселе тілге тиек етіл ді. Атап айтқанда, спорт саласындағы жанкүйерлермен қарым-қатынас барысында қолданылатын коммуникативтік тех но логиялар жайлы егжей-тегжей айтылды. Бұқа ралық ақпарат құралдары өкілдерінің (оның ішінде электронды басылымдар да бар), сондай-ақ әр клубтың баспасөз қызме тінің ішкі және сыртқы ұйымдармен (бас шылармен) қарым-қатынасы, жұмысы жайлы сөз қозғалды. Спорттық клуб тардағы баспасөз қызметкерлерінің рөлі және қызметтері кеңінен талқыланды. Дөңгелек үстелге қатысқан Қазақстан спорт басылымдары қауымдастығы өкілде рі өздерінің бастарынан өткен жағ дайлар ға сүйене отырып, өз тәжірибелерімен бөлісті. Ал дөңгелек үстелге қатысушылар сұрақтары мен тілектерін жаудыртып, Қазақ стан спорт басылымдары қауым дастығы өкілдерімен қызылкеңірдек болып дауласпаса да, белсенді түрде пікір таластыр ды. Қазақстан спорт басылымдары қауымдас тығының вице-президенті Михаил Васильев өз сөзінде «спорт додаларының тек нәтижелерін ғана жариялаумен шектел мей, оның бәрін көрермендер (жанкүйер лер, оқырмандар) көрмей, білмей қалған сол доданың айналасындағы дерек-дәйектермен тұздықтап отырса, неғұрлым қызығырақ болады» деп шегелеп өтті. Осы қауымдастықтың атқару коми тетінің мүшесі Ерзат Серғазин «Бізде жанкүйерлер қозғалысы енді ғана дамып келе жатыр, футбол, шайбалы хоккей, волейбол және баскетбол секілді спорт түрлерінде шағын ғана фан-клубтар пайда бола бастады» деп бірнеше мысал келтірді. Атқару комитетінің енді бір мүшесі Нико лай Жданов: «Бүгінде оқырмандарды спорт жаңалықтарымен құлағдар етуде (әсіресе интернет арқылы) соңғы ақпа раттарды жедел және жылдамырақ берудің маңызы зор. Алайда біздің елдегі көп те ген федерацияның баспасөз қыз мет керлері бұл тұрғыда жайбасарлық танытып жүр», деп тоқетерін айтты. Сұлтанмахмұт Шоқпытов Қазақстанда көптеген спорттық федерацияның өз қызметтерін лайықты түрде көрсете алмай, насихаттай білмей жүргендеріне көңіл аударды. Бокс, күрес түрлері, футбол, вело спорт, волейбол, баскетбол, ауыр атлетика, теннис секілді спорт түрлері ғана, яғни федерациялары ғана өз жұмыстарын жүйелі түрде жүргізіп келе жатқандығын сөзіне арқау етіп, басқа спорт түрлерінде осы мәселелерді лайықты деңгейде жүргізіп отыруға білікті мамандардың же тіспей тіндігін дәлелдеп берді. Әлихан ЖАППАР ДОДА ФУТБОЛ Арынды «Ақжайық», ашулы «Астана»... Нұрғазы САСАЕВ «Ертіс» Ақтөбе» 1:2 Бұл турда көпшіліктің назары ерекше ауған ойын Керекудегі «Ертіс» пен «Ақтөбе» арасындағы матч еді. Мамандар босқа алаңдамапты, бұл ойын қым-қуыт оқиғаға толы болды. Матчтың 22-минутында бесінші турда алақанын жарақаттап алып, содан бері емделіп, осы ойында ғана алаңға шыққан Самат Смақов қайтадан жарақаттанып қалды. Капитан алаңнан кетіп, орнына Д.Евстигнеев шықты. Алайда 10 минуттан соң «Ақтөбенің» асығы алшысынан түсіп, пенальти арқылы есеп ашты. Бірақ бұл қуаныш ұзаққа созылмады, бірін ші таймның аяғында жас талант Қуат Исламбек алаңнан қуылып, төреші екінші рет пенальти белгіледі. Бірақ қарамақарсы қақпаға. Өзбек мергені Ұлықбек Бақаев мұндай мүмкіндікті бос жіберсін бе? Теңбіл допты қақпа торында балықша тулатып, таразы басын теңестірді. Әйтсе де бір ойыншысы кем болса да, «Ақтөбе» екінші таймда бір гол соғып, ерке Ертіс жағалауынан үш ұпай олжалап кетті. Сөйтіп, өткен жылдың 12 маусымынан бері өз алаңында ұтылып көрмеген «Ертіс» Керекудің «Орталық» стадионында ұтылып қалып, жанкүйерлерін жасытты. Ал биылғы маусымды өте сәтсіз бастап, сүреңсіз ойын дарымен өз жанкүйерлерін мезі қылған «Ақтөбе» түзде жеңіске жетіп, қайсар лық танытты. «Тобыл» «Қайсар» 2:0 Осы турда «Тобылдың» төрт құбыласы тең түсті. Өз алаңында «Қайсармен» кездесіп, биылғы маусымда ойыны қожырап жүрген Сыр бойының аяқдопшыларын сүріндірді. Бір голды астықты өлкеге қайта оралған команда капитаны, Қостанай жұрт шылығының көзайымына айналған сүйікті ойыншысы Нұрбол Жұмасқалиев соқса, екіншісін биылғы маусымда сұрмер гендер көшін бастап келе жатқан жас «пері» Бауыржан Жолшиев енгізді. Мұнымен шектелмей, «Тобыл» екінші орынға да АУЫР АТЛЕТИКА Ел чемпионатының премьер-лигасында сегізінші турдың ойындары өтіп, жанкүйерлерді тағы да, кездейсоқ демесек те, қызықты нәтижелерімен таңдандырды. Жастарымыз Азиядан төрт жүлде әкелді Азия чемпионатының соңғы күндеріне рет-ретімен тоқталсақ, 85 келі салмақ дәрежесінде Ермек Өміртай «А» тобында, ал Ербол Мейірманов «В» тобында бақ сынады. Ербол Мейірманов жалпы есепте 20 келіні бағындырса, Ермек Өміртай жүлделі орындарға ілігуге тырысқан. Бірақ ересектер арасындағы халықаралық арена да алғаш рет сынға түсіп тұрған 20 жаста ғы жас жігітке Азияның үздіктерімен тайта ласу оңай болған жоқ. Қоссайыс қорытындысы бойынша Өміртай 8 келі көрсеткішпен 8-орынға ие болды. Ал Ербол Мейірманов 1-орынға орна ласты. 94 келі салмақта Игорь Башанов қоссайыс қорытындысы бойынша үздік үштікке ілікті. Кішігірім жарақаты бол ға нына қарамастан, қайсарлық танытып, жұлқа көтеруде 170 келіні, серпе көтеруде 196 келі салмақты бағындырды. Өз кезегінде Игорь Башанов «Өзіме риза болып тұрмын. Бірақ алғашқы жаттығуда кіші қола медаль ға сәл-пәл жетпей қалдым. Оқасы жоқ, ең бастысы, Азия чемпионатының үшін ші орнына ие болдым. Алдағы уақытта бұдан да жоғары жетістіктерге қол жеткізуге тырысамын», деп қола жүлдеге дән риза екендігін білдірді. Ұлттық құраманың бас бапкері Алексей Ни: «Екеуі де жастар сапынан енді ғана ауысып келген жігіттер, болашақтары әлі алда. Бұл жолы екеуі де бұрын өздері көтер меген салмақты бағындырды. Соған қуанып тұрмын. Екі жылдан кейін жүлде де әпереді әлі», деді қуанышын жасыра алмай. Әйелдер арасындағы 69 келі салмақта көтерілді. Ал бір кездері құрамында қазақ жігіт тері көп болған, шеберліктері шыңырау болмаса да, қайсарлықтың үлгісін көрсетіп жүретін сол жігіттердің қатары селдіреп, аутсайдерге арналған «Қайсар» болса, көш соңында салпақтап жүр. Бас бапкерлік тізгінді қолына алған Владимир Никитенко Қызылорда клубын түлете алар ма екен, жоқ, әлде «Қайсардың» қайраңда қалғаны қалған ба? «Шахтер» «Ордабасы» 1:1 Басқа басқа, бірақ биыл «Шахтердің» жолына жуа болып біткен «Ордабасы» болып тұр. Биылғы ел біріншілігі басталмай тұрып, осы екі клуб суперкубок аясында додаға түскен еді. Елорда төрінде өткен сол матчта «Ордабасы» Арқаның аяқдопшы ларын ома қаптырып, мәртебелі кубокты Елбасының өз қолынан алып, «Шах терді» шымбайынан «шымшылаған». Кен шілер клубы осы ойында сол жеңілістің есесін қайтармақ болып, қанша қыспаққа алса да, Шым-қаланың шымырлары шаша ларына шаң жұқтырмай кетті. Тіпті бір гол соғып алып, жеңісті де өңгеріп кете жаздады. Алаң иелері соңғы минуттарда ғана есепті теңестіріп, бір ұпайға шүкіршілік етті. Бірақ «оһ, осы Ордабасыны-ай» деп аһ ұрып, тістеніп қала берді. «Қайрат» «Жетісу» 1:0 «Ауылдары аралас, қойлары қоралас» екі команданың кездесуі (футболда мұны бір өңірдің дербиі дейді) жай ғана ойын емес, үш ұпай үшін шайқас болуы тиіс еді. Өйткені екі ұжым да көш соңында сылбырап, басшыларының да, жанкүйер лерінің де үміттерін ақтай алмай келеді. Бірақ Оңтүстік Кореяның Пуенктаэк қаласында ауыр атлетикадан Азия чемпионаты аяқталды. Бұл сында ел намысын жас зілтеміршілеріміз абыроймен қорғап қайтты. Нақтырақ айтқанда, жас таланттарымыз екі күміс, екі қола еншілеп, елімізде аға-әпкелеріне лайықты ізбасарлар өсіп келе жатқандығын дәлелдеп берді. Анастасия Швабауерге сенім артқанбыз. Ол енді ғана осындай дүбірлі додаларға қа тысып жүргендіктен, Настядан жүлде күтпеген едік. Алайда небәрі 19 жастағы Настя жұлқа көтеруде өз мүмкіндіктерін ұтымды пайдаланып, қола жүлдеге қол жеткізді. Бірақ серпе көтеруде тәжірибелі қарсыластарына ілесе алмай, жалпы есепте 5-орынға табан тіреді. Азия чемпионатының соңғы күні Қазақстан құрамасының қоржынына тағы бір күміс және бір қола түсті. Аса ауыр салмақта Александра Аборнева күміспен күптелсе, 75 келі салмақ дәрежесінде бақ сынаған Гүлнәз Наурызова қола медаль олжалады. 75 келі салмақтағы Гүлнәз Наурызова алғаш қы жаттығуында 90 келіге тапсырыс беріп, оны оңай бағындырған. Бұдан кейін тактикалық тұрғыда қателесіп, 94 келіні еңсере алмады. Бірақ үшінші мүмкіндігінде осы салмақты көтерді. Екінші жаттығуды 105 келі салмақты көтерумен бастады. Одан соң 110 келіге тапсырыс беріп, оны да бағындырды. Ал соңғы мүмкіндігінде барлық күш-жігерін жұмсап, бұрын-соңды өзі бағындырып көрмеген 114 келіні тік көтеріп, жекелей рекордын жаңартты. Осылай қоссайыс қорытындысы бойын ша 208 келі нәтижемен қола медаль алды. Бірінші орынды Қытай қызы иеленсе, күміс жүлде кәріс қызына бұйырды. 75 келіден жоғары салмақта екінші орын үшін Қазақстан және Тайланд қыздары таласты. Ал бас жүлдені мамандар алдын ала Оңтүстік Кореяның беткеұстар ауыр атлеті, Олимпиада чемпионы Миран Жангке беріп қойған. Бейжіңнен кейін үлкен сүйектен өтер суық жаңбыр екі команданың да өрнекті ойын үлгісін көрсетулеріне кесірін тигізді. «Қайрат» бағы жанып, бір гол соғып, өзіне ауадай қажет үш ұпайға қол жеткізді. Бұл матчта да «Қайраттың» сапында бесаспап шабуылшы жоқ екендігі не көз жеткіздік. Ал құрамына көп клуб қызығатын «Жетісу» клубының ойыны әлі мандымай жүр. Кежегелері кейін тартып, төмен сырғып барады. Команданың бас бапкері болып тіркелген Серік Әбдуәлиев: «Маусымға дайындық кезінде бәрі де ойдағыдай еді, қазір жолымыз болар емес, қырсық деген шыр айналдырып, ойынымыз үйлеспей жүр», деп түсіндірді. «Оқжетпес» «Сұңқар» 0:2 Өткен турда «Оқжетпес» елордада жергілікті «Астананы» 4:1 есебімен талқан дап, қаһа рына мінгендей еді. Көкшенің қабақтары қатулы көкжалдары енді екпін алған шығар деп те ойладық. «Оқжетпес», қақ пасына доп жетпес» деп таңдайымыз тақылдап, тәнті болдық. Бірақ ол бір турға ғана азық болған қуаныш екен. Сегізінші турда Көкше клубы премьер-лигада бірінші рет доп теуіп жүрген Қаскелең клубынан ұтылып қалды. «Сұңқар» самғап, «Оқ жет пестің» қақ пасына бір емес, екі доп жеткіз ді. «Сұңқардың» жас бапкері Алмас Құл шын баевтың алмастай жарқылдайтын кезеңдері әлі алда болғай деген тілектеміз. Кіл мық ты лар арасындағы ығай мен сығайлар орта сында тәжірибесін толық ты рып жүрген Алмас бауырымыз «Сұң қар мен» самғай берсін деген тілегіміз барын жасыр май мыз. «Атырау» «Астана» 1:0 «Мұржасы түзу болса да, түтіні түзу спортпен қоштасып кеткен Миран Лондонға баруды ұйғарып, екі айдан бері қайтадан темір көтеріп жүр екен. Бұрынғы мол тәжірибесінің арқасында Миран қиналмай алтын медальды жеңіп алып, Азия чемпионы атанды. Ал біздің Алек сандра Аборнева жұлқа көтеруді 105 келіден бастап, екінші мүмкіндігінде 110 келіні де бағындырды. Бірақ үшінші мүм кін дігінде 115 келіні көтере алмады. Тай қызы бұл салмақты бағындырып, алғашқы жаттығуда ұшпай жүрген» клубтардың бірі «Астана». Жеті турда жетістірмеген, жеті ұпай ғана еншілеп, жұлдызды команданың жігерін құм қылған бас бапкер Олег Протасов желкесін көрсеткелі қашан?! Әйтсе де бұл клуб бауырын жаза алар емес. Мұнайлы өлкедегі «Мұнайшы» стадионында өткен ойынға елордалықтарды Григорий Бабаян бастап барып, ол да мұңайып қайтты. «Аста наның» қорғанысын алынбас қамалға айнал дырады деген Мұхтар Мұхтаров алаңнан қуылыпты. Жүйкесі сыр берген бе?.. Айтпақшы, «Оқжетпестен» күйрей ұтылған соң, тек Протасов қана емес, бірталай лауазымды тұлға «Астанадағы» жы лы орынтақтарын суытуға мәжбүр бол ған. Атап айтқанда, клуб президенті Лашын Айма ғамбетов те отставкаға кетіп, бап керлер құрамындағы Томас Янитопулос пен Сергей Краковский де Протасовтың ізімен кеткен. Клуб президенті қызметіне Азамат Айтқожин тағайындалыпты. Ал бас бап кердің кім болары әлі белгісіз. Әу баста шет тілін жетік білетіндігінің арқасында алыс тан келген білікті мамандарға көмекші бо лып, біраз тәжірибе жинаған Г.Бабаян тіз гін ді ұзақ ұстамас. Ұстаса да, оның «Ас та наның» тасын өрге домалатып, қар қы нын күшейтуге қабілеті жетер ме екен?! «Ақжайық» «Тараз» :0 Оралдың «Ақжайығы» өз алаңында «Таразды» жүндей түтіп, көш басында одан әрі ойқастауда. «Тараз» да оңай шағылатын жаңғақ емес еді. Биылғы чемпионатты өте жоғары қарқында бастап, көш басында төбе көрсеткен-ді де. Бірақ бесінші турдан бастап, жеңісінен жеңілісі жиілеп, төмен қарай жылыстап барады. Тек тым төмен сырғып кетпесе етті. Әйтпесе «Тараздан» тарақ қалғалы қашан деп жүрерміз. Любо Петрович ақсақалдың айласы мен амалы, ілімі мен білімі әлі таусыла қойған жоқ шығар. Десек те, Жайық жағасында «Тараз» ойынның алғашқы жарты сағатында-ақ өз қақ пасынан үш мәрте доп қармап, салы суға кетті. Тіл-көзіміз тасқа, әзірше «Ақжайықтың» ай дарынан жел есіп тұр. Қарт Жайықтың ақ көбік атқан адуынды толқынындай арын дап тұр. Словак маманы Йозеф Шкрлик құрамында маздап жанған жұл дыздары жоқ ұжыммен жоғары өрлеп барады. Ылайым солай болғай. Жағрафиялық орна ласуымыз бойынша еліміздің Еуропа бөлі гінде орналасқан команданың нағыз еуро палық ойын үлгісін көрсетуі өзіне жара сып-ақ тұр. Қазақстан қызы ның алдына шығып кетті. Сер пе көтеуде Аборнева 15 келіге тап сырыс беріп, оны оңай бағындыр ды. Тай қызы нан асып түсу үшін 141 келіге тапсырыс бе ріп, оны да көте ріп кетті. Оның қайсарлығына риза болған жергілікті халық ұзақ қол соқты. Осының өзі күміс медаль иеленуге молы нан жеткендіктен, Алек санд ра Аборнева үшінші мүм кін дігін пайдаланған да жоқ. Тай қызы болса, үшін ші мүм кіндігінде 16 келіні әзер көтерді. Сөйтіп, екеуі жалпы есепте 251 келі мен тең түсті. Бірақ біздің қыз қар сы ласынан 9 ке лі жеңіл бол ған дық тан, күміс медаль Абор не ваға бұйырды. Александра АБОРНЕВА: Шынымды айтайын, күміс медаль алуды жос парлаған жоқ болатынбыз. Бас бапкеріміз Алексей Ни: «қола медаль алсаң, сол да үлкен нәтиже» деген болатын. Алғаш қы жаттығуда өз қате лігім нің кесірінен қарсы ласым ды алға жіберіп алдым. Ал екінші жат тығуда одан асып түсуге бола тын дығын сездік те, тактикалық тұрғыда бапкерім оларды алдап кетті. Қарсыласымның жүйкесі алғашқы мүмкіндікте сыр бер ді. Соны сезіп, бар күшімді салдым да, 141 келіні бағындырдым. Өте қуа ныш ты мын. Бұл жеңіс бапкерлерімнің арқа сында келді. Ендігі Азия чемпио на тында алтын аламын. Телжан КҮДЕРОВ, «Алаш айнасы» үшін Оңтүстік Кореядан ШАЙБАЛЫ ХОККЕЙ ВОЛЕЙБОЛ 7 «Жетісу» жүлдеден тыс қалды Таиландтың Накхонрат ча сима қаласында волейболдан әйелдер арасындағы Азия елдерінің чемпиондары кубогы аяқталды. Клубтық Азия чемпио натында ел намысын қорғаған «Жетісу» қыздары биыл төртінші орынды қанағат тұтты. Былтыр Вьетнамда өткен Азия чемпион дары додасында қола жүлдеге қол жеткізген Талдықорған қыздары биыл сол жетістіктерін де қайталай алмады. «Жетісу» биылғы клуб тық Азия чемпионатында алты ойын өткізіп, соның тең жартысында жеңіске жетті де, қал ған үшеуінде жеңілістің кермек дәмін татты. «В» тобындағы алғашқы кездесуінде Қы тай чемпионы «Бриджстоуму» клубынан 2: есебімен ұтылып қалды да, бұдан кейін Малайзия және Шри-Ланка чем пиондарын :0 есебімен тізе бүктірді. Сөйтіп, «В» тобын да екінші орын алды да, ширек финалда «А» тобында үшінші орын алған Giti Pasand Isfahan клубымен кездесті. Бұл Иран чем пионы болатын. Бұл матчта Қазақстан қыз да ры :0 (25:21, 25:8, 25:1) есебімен үстем дік танытып, жартылай финалға шық ты. Жартылай финалда «Жетісу» Жапо нияның Toray Arrows деп аталатын клубынан 0: (17:25, 17:25, 20:25) есебімен ұтылып қа лып, финалға шыға алмады. Ал үшінші орын үшін өткен матчта Таиландтың Chang деген клубынан үш сетте ұтылып қалды (21:25, 10:25, 18:25). Осы команда былтыр ғы клубтық Азия чемпионатының жеңім пазы болатын. Ал «Жетісу» клубымен бірге бір топта ойнаған Қытайдың Tianjin Bridgestone клубы финалда жапон қыз дарын :2 есебімен ұтып, биылғы Азия чемпион дары кубогының иегері атанды. «Жетісу» осы чемпиондар кубогы додасын да 2010 жылы күміспен күптеліп, былтыр қола медаль еншілеген. Ал биыл тағы бір саты төмендеп, төртінші орынға табан тіре ді. Айқын ЖАППАР «Бейбарыс» еліміздің екі дүркін чемпионы Шайбалы хоккейден Қазақстан чемпионатының финалдық ойындары да аяқталды. Ұзаққа созылған додада Атыраудың «Бейбарысы» жеңіске жетіп, екінші жыл қатарынан ел чемпионы атанды. Финалдық дода төрт жеңіске дейін созыл ған-ды. Атыраудың «Бейбарысы» мен Павлодардың «Ертісі» арасындағы ақ тық матчтар шектен тыс шиеленісті өтті. Әуелі бұл екі клуб Атырау мұзайдынында сы ңар кездесу өткізді. Екеуінде де «Бей барыстың» бағы жанды. Бірінші күнгі ойын ның негізгі уақыты тең аяқталып, овер таймда Атырау клубы гол соғып кетті. Есеп 2:1. Екінші күнгі матч та тура осындай нәтиже мен аяқталды. Бірақ «Бейбарыс» кез десудің негізгі уақытында басым түсті. Алайда Кереку хоккейшілері ерке Ертіс жағасында еселерін қайтарып, жалпы есеп те таразы басын теңестірді. Үшінші ойында «Ертіс» :2 есебімен жеңіске жетті. Бұл кездесудің де негізгі уақыты тең аяқталып, жеңісті гол овертаймда соғылды. Төртінші матчта «Ертіс» тіпті әріге шапты. Жайық жағасынан келген қонақ та рын 2:0 есебімен ұтып, оларға бірде-бір гол соқ қызбай, діңкелетті. Осыдан соң мамандар «енді «Ертіс» бой бермейді» деп ойлаған еді. Бірақ бәрі де керісінше болды. Атыраудағы бесінші ойында «Бей барыс» 4:1 есебімен басым түсіп, «Ертіс ті» есең гіретті. Ал ысқырығы Пав ло дарда безіл деген алтыншы матчта «Ертіс» «Бейба рысқа» тура солай жауап бере алма ды. Екінші кезеңде бір шайба өткізіп алып, ойын ның соңғы минут тарында тара зы басын теңестірмек болып, тайлы-таяғымен алға шапқан. Тіпті қақпашыларын алтыншы ойыншыға алмас тырып, лап қой ған еді. Алайда асығып жүріп шайбадан айырылып қалды да, «Бей ба рыс тың» рекордшы сұрмергені М.Паньшин қарауылсыз қалған қақпаға екінші шайбаны тоғытып, Атырауға алтын алып берді. Дархан ӨМІРЗАҚ Жас таланттарды Азия ойындарына әзірлеп жатырмыз Ауыр атлетикадан Оңтүстік Кореяда аяқталған Азия чемпионатында кілең жастар бақ сынапты. Нәтижелері жаман емес те сияқты. Десек те, тым болмағанда Владимир Седов, Алмас Өтешев секілді тәжірибелі саңлақтарды немесе Надежда Ногай сияқты нағыз жас таланттарды апармағандары несі? Олар барғанда, алтын алуға да болатын еді ғой. Төкен СЕТЕРБЕК, ШҚО Азия чемпионатына не үшін тек жастардың барғанын бұған дейін де жазғанбыз. Әйтсе де сіздің сұрағыңызға жауап беру үшін ауыр атлетикадан Қазақстан ұлттық құрамасының бас бапкері Алексей Нимен тілдесіп, төмендегідей жауап алдық: Бұл біріншілікке кілең жастарды апарған себебіміз Оңтүстік Кореяда сынға түскен осы жастарды 2014 жылы өтетін Азия ойындарына дайындап жатырмыз. Иә, қазірден бастап. Сол себептен тәжірибе жинап, ысыла түссін деп, өрімдей жастарды додаға салдық. Ал сіз айтқан тәжірибелі спортшыларға келетін болсақ, олар Олимпиада ойындарына дайындалып жатыр. Бізде Лондон Олимпиадасының сегіз жол да ма сы бар. Оның төртеуі ерлердің еншісінде де, төртеуі әйелдерде. Әзірге кімдердің бар атын да ры белгісіз. Бәрін де дайындап жатырмыз. Яғни Олимпиадаға барудан бәрі де үмітті. Қазір Владимир Седов Текеліде, Алмас Өте шов Ал ма тыда, ал Ильия Ильин Астанада жеке-жеке дайын далып жатыр. Ал қыздардың үшеуі Ал матыда. Подабедова, Манеза, Чин шан ло үшеуі Энвер Туркелеридің қол астында жатты ғуда. Бұлардан бөлек Мария Грабовецская, Надеж да Ногай және Жанна Нұрмұхамбетова сынды қыздарымыз да Олимпиадаға барудан дәмелі. Сол себептен үздіктерімізді Азия чемпионатына апармадық. Ал кімнің Лондонға ба ра тындығы 1-6 маусым аралығында Тал ды қор ғанда өтетін ел чемпионатынан кейін белгілі бола ды. Сол сын да Ильин бастаған ауыр атлет тер дің барлығы бақ сынап, өздерінің қазіргі таңдағы қабілеттерін көрсететін болады. Ал Оңтүстік Кореядағы Азия чемпионатында ел на мы сын қорғаған жастарға риза мын. Олар сенім үде сінен шықты. Үмітті ақ тады, деді бас бапкер. Махамбет және Исатай бабаларымыздың турнирі Атырауда бокстан Махамбет Өтемісұлы мен Исатай Тайманұлын еске алуға арналған халықаралық турнир басталып еді. Соның аяқталатын уақыты болды. Не болды екен? Осы турнирдің қорытындысы жайлы білгім келеді. Болат ҚАБДОЛЛАҰЛЫ, Семей қаласы Атыраудағы Махамбет Өтемісұлы мен Исатай Тайманұлы бабаларымыздың турниріне әдеттегідей алыс-жақын шетелдерден тәжірибелі былғары қолғап шеберлері жиналды. Олардың арасында Лондон Олимпиадасының жолдамасына ие болған боксшылар да бар. Атап айтқанда, Куба мен Сирия құрамындағы боксшылардың арасында Олим пиа да жолдамасына қол жеткізгендер де болды. Ал Қазақстан ұлттық құрамасының мүшелері Алма тыдағы ел Президентінің кубогына қатысатын болғандықтан, Атырау шаршы алаңында қосалқы құрамдағы боксшыларымыз өнер көрсетті. Сонымен, өз салмақтарында Жандос Дүйсеков (49 келі), Василий Веткин (52 келі), Сенім Шахин (56 келі), Константин Шоқанов (60 келі), Мәулен Өскенбек (64 келі, Адриан Лескай (69 келі, Куба), Ерік Әлжанов (75 келі), Дәурен Елеусінов (81 келі), Мұхам мед Гуссон (91 келі, Сирия), Жан Косо буцкий (+91 келі) сынды былғары қолғап шебер лері жеңімпаз атанды.

8 8www.alashainasy.kz АУА РАЙЫ Бұршақ аралас жаңбыр селге ұласуы мүмкін Алдағы тәуліктерде еліміздің көп бөлігінде бұршақ аралас жаңбыр жауып, қолайсыз ауа райы қалыпта сады. Күшті жауынның салдарынан Алматы және Жамбыл облыстарының таулы аймақтарын да өзендер тасып, сел жүруі мүмкін. «Қазгидромет» кәсіпорны маманда рының ескертуінше, бүгін және алдағы күндері атмосфералық таралымдардың өтуіне байланысты Қазақстанның көп бөлігінде жаңбыр жауып, найзағай ойнайды, жел күшейіп, бұршақ жауады. Ақмола облысында м/с, кей жерлерде 25 м/с жел соғып, күндізгі уақытта бұршақ жауады. Қостанай, Батыс Қазақстан, Атырау облыстарында желдің екпіні 22 м/с-ке жетеді. Батыс Қазақстан және Маңғыстау облыстары аумағын да тұман түседі. Ақтөбе, Шығыс Қазақстан облыстарында 15-2 м/с жел соғып, найзағай ойнайды, бұршақ жауады, Шығыс Қазақстан облысының кей жерлерінде топырақ борайды. Солтүстік Қазақстан облысында жел екпіні м/с-ке жетіп, тұман түседі. Павлодар, Оңтүстік Қазақстан, Қызылорда облыстарында да м/с жел соғады, найзағай ойнап, жаңбыр жауады. Қарағанды, Алматы, Жамбыл облыстарында м/с, кей жерлерде 25 м/с жел соғады, жаңбыр жауып, найзағай ойнайды. Алматы облысында бұршақ жауады. Жауыншашынның салдарынан Алматы және Жамбыл облыстарындағы таулы аймақтарда өзен-сулар тасып, сел жүру қаупі бар. Батыс Алтай мен Оңтүстік Қазақстан облысындағы өзендерде де су деңгейі ауытқуы мүмкін. Болатбек МҰХТАРОВ СІЗ ЕСТІДІҢІЗ БЕ? 26 сағат сұхбат беріп, рекорд жасады Жаңа Зеландияның Инверкаргилл қаласының мэрі Тим Шедболт сұхбат беру ұзақтығы жөнінен әлемдік рекорд орнатты. Оның жергілікті телеарналардың біріндегі әңгімесі 26 сағатқа созылды. Segodnya.uа порталының ақпара тына қарағанда, журналист Том Конрой қала басшысымен сұхбатты сенбі күні түс кезінде бастаған. Тікелей эфирдегі екеуара әңгіме жексенбі күнгі сағат ге дейін созылыпты. Мэр тіпті әлі он сағат сұхбаттасуға дайын екенін айтқан. «Мен әңгімелескенді жақсы көремін, бірақ осы кезге дейін өзім туралы бұ лай ша ұзақ сөйлеген емеспін», дейді Т.Шедболт. Те леха барға қатысқан СКАНВОРД Алюминий кені Жеті данышпанның бірі (грек) Ғимараттардағы тіреу, бағана Орденнің сипаты, тағылу тәртібі Испания ақсүйегі Киімнің етекжеңіндегі көмкерме Ұпай, баға Үндістандағы әкімдік атақ Бұта тектес жемісті ағаш «Үшқара» терме авторы Сыйлы адам Жағымды үн, дауыс Еліміздегі өзен Түтін салық Ораза түрі Гиннестің ре кор дтар кіта бының өкілі интервьюер мен журналистке әлемдік рекордты растайтын куәлікті табыс етті. Бұл хабар дүние жүзіндегі ең ұзақ әрі үзіліссіз телебағдарлама ретінде де тарихта қалмақ. Шедболт қала басшысы ғана емес, танымал шоу мен де. Ол бірнеше телесер иалға, жарнамалық роликке түскен. «Жұлдыздармен билеу» теледума нының жергілікті нұсқа сына қаты сып, үшінші орын алған. Үлкен Тәж-Махал тұрған қала Пәкістан. мемлекеттік тілі Гуанако, вигонь Ешкім баспаған тың жер Құрастырған Айтқазы МАЙЛЫБАЙ Бокстағы соққы Гольф таяқтарының бірі Қалаш, тоқаш Немерелі еркек Атмосфера ОҚЫРМАН ЛЕБІЗІ Газетіміздің 7 (755) санында жарияланған сканвордтың жауабы КӨЛДЕНЕҢІНЕН: Болат. Узо. Ромб. Клерк. Ата. Асау. Ережеп. Секем. Әлеке. Ира. Әккі. Өкіл. Окоп. Лек. Да. Этна. Осал. ТІГІНЕН: Бойлер. Лөкет. Есе. Барраж. Кәлла. Ток. Есек. Апе. Коко. Қубас. Киік. Тапер. Ода. Бодау. Мақпал. РЕСПУБЛИКАЛЫҚ РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ ГАЗЕТ Мамандар арықтау үшін көп ұйықтауға кеңес береді Ұзақ ұйықтау адамды семіздіктен қорғайды. Вашингтон университетінің зерттеушілері осындай қызық жаңалық ашты. The Telegraph-тың хабарлауынша, Натаниэль Ватсон бастаған ғалымдар тобы 1000 жұп егізді қатыстырып, зерттеу жүргізген. Соның нәтижесінде артық салмаққа ие және генетикалық факторларға сезімтал адамдардың жеті сағаттан ұзақ ұйықтай алмайтыны анықталды. Ал тоғыз сағаттан артық ұйықтауды әдетке айналдырған адамдар, керісінше, «семіздік генінің» fitness-live.ru әсеріне екі есе аз ұшырайды екен. Мамандар ұйқының семіздікке қатысы бар гендерге қалай әсер ететінін ғылымда тұңғыш рет нақтылады. Олардың мәліметінше, бұл гендер ағзаның қуатты қалай шығындайтынына, майды қалай сақтайтынына, қоректі қалай бойға сіңіретініне және қантты қалай пайдаланатынына да жауапты. «Алаш айнасы» газетiне жазылу индексi: Редакцияның мекенжайы: Бегалин көшесі «АЛАШ АЙНАСЫ» Бегалин көшесі, 148/ 1а ДУМАН «Алаш айнасы» газеті өмірге келгеніне көп болмаса да, бүгінгі таңда өз оқырмандарының көкейінде жүрген келелі мәселелерді дөп басып, оқырмандарының алғысына бөленіп жүрген менің ең сүйікті басылымдарымның бірі. Өмірдегі өзекті мәселелерді осылайша шынайы да шындықпен астастырып «Алаш айнасы» өз оқырмандарының құрметіне бөлене беруіне тілектеспін. Көмескі, бұлдыр бейне Тыныштық Болбыр, ынжық Түркия қаласы Алашаның көлденең жібі М. Мағауиннің кітабы Безбен Алматтың әзілдері Нашақорлар балыққа барғалы жатыр. Шылым алдыңдар ма? Иә, алдық. Шөп ше? Иә. Шприц ше? Иә! Қармақ ше? Қой, оны не қыламыз, жоғалтып алармыз. *** Аздап қызып алған әкесі баласына күнделігін әкелуді сұрайды. Бала біраз уақыттан кейін: Папа, әкелдім. Әкелдің бе, давай, құй онда! *** Екі жігіт сөйлесіп отыр. Неге үйленбей жүрсің? Шынымды айтсам, мен үнемі сенің әйеліңді көріп, ойланамын... Жындысың ба, ей, не айтып тұрсың? Жоқ, түсінбедің, маған сенікіндей әйел тап болса, не істеймін деп ойланамын. Бегалин көшесі Коккинаки көшесі Байтасов көшесі Алматы қаласы, Бегалин көшесі, 148/1 А Телефон: 8(727) , Факс: 8(727) Луганский көшесі Рабат ЖӘНІБЕКҰЛЫ, Сейдахмет Бердіқұлов атындағы сыйлықтың иегері, белгілі спорт комментаторы, журналист Республика сарайы Сәтбаев көшесі Достық даңғылы Абай даңғылы Құрманғазы көшесі Қабанбай батыр көшесі «Алаш айнасы» газетінің ұжымы және курстастары белгілі журналист, «Хабар» агенттігі бас продюсерінің орынбасары Арман Сқабылұлына інісі РУСЛАННЫҢ мезгілсіз қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады. Жм Сн Жк Дс Жм Сн Жк Дс Жм Сн Жк Дс Жм Сн Жк Дс Мамыр Мамырдың -і Алаштың атаулы күні Дүниежүзілік баспасөз бостандығы күні. Күн күні. Туған күн иелері Ғани Қасымов (1950) ҚР Парламент Сенатының депутаты, Қазақстан патриоттар партиясының төрағасы; Бақдәулет Құмар (1951) техника ғылымының докторы, Қ. Сәтбаев атындағы ҚазҰТУ-дың кафедра меңгерушісі; Михаил Боротник (1960) ҚР Парламент Сенатының депутаты; Әмірет Қонысбаев (1960) Alatau IT City Ақпараттық технологиялар паркін дамытуды қолдау жөніндегі қауымдастық президенті; Бағлан Жүнісов (1965) Қазақстан альпинизм және тасқа өрмелеу федерациясының президенті; info@alashainasy.kz Мерейлі күндеріңіз мерекеге ұласып, мәртебелеріңіз арта берсін! «Алаш айнасы» Белгілі есімнің белгісіз сыры ҒАНИ араби есім. «Ғани» сөзі арабшадан аударғанда байлық, дәулет, бақуаттылық және баршылық сөздерінің бірлесуінен құралған ныспы. Арабтанушы ғалымдардың айтуынша, бұл есім сондай-ақ «жақсы, жақсылық» деген мағынаны да білдіреді екен. 05,4 14,1 19,56 ТОҚТЫ Сіз үшін бұл күн сәтті басталмақ. Қаржылық мәсе лелер өз шешімін тауып, шаңырағыңызға үлкен қуаныш әкеледі. Күннің со ңы на қарай күтпеген қызық тардың куәсі боласыз. Өз мүмкін діктеріңізді жар қыра та аша білсеңіз, қызмет тік сатыда жоғарылауыңызға үлкен ық пал жасайды. ТОРПАҚ Сізді сынаққа алатын күн. Табиғатынан қыңыр мінезді сіз үшін бұл күні аян бай тер төгуге тура келеді. Табан дылығыңыздың арқасында жаңа қоныстойын тойлауыңыз мүмкін. Жұмыс күні қарбалас қа толы болмақ. Аздап шар шай сыз. Бірақ жемісті күн өмі ріңізге есте қалатын тосын сый сыйлайды. ЕГІЗДЕР Бұл күн сіз үшін табысты болмақ. Қызмет саласында ғы кейбір өзгерістер мен отбасылық жаңалықтар сізге өте жағымды әсер етеді. Осы ған дейін іздеген жан тыныштығының кілтін тапсаңыз, келешегіңіздің қамын да мықтап жасап аласыз. Қаржы жағынан қиындық жоқ, тек денсаулыққа мән бергеніңіз жөн. ШАЯН Есте қаларлық елеулі жаңа лықтарға толы күн. Бұл күні отбасыңыздағы біраз шешімін таппай келген әлеуметтік мәселелердің түйіні тарқатылады. Табысы мол жұ мысқа да қол жеткізе аласыз. Жап-жаңа көлік сатып алуы ңыз да ғажап емес. Алайда ағайын-туыстың да қамын қа растырып қойғаныңыз артық емес. АРЫСТАН Денсаулығыңызға көбірек көңіл бөлген жөн. Таза ауада серуендеп, бала-шағаңыздың ортасында болуға тырысыңыз. Отбасылық ки кілжіңдер азайып, қаржылық қиындықтардың шешілетін күні. Өзіңіз сүйіп қосылған жа рыңызға көп көңіл бө луді ұмыт паңыз. Ал бойдақ тар та нысып-табысуға асыққаны жөн. БИКЕШ Бұл күніңіз қарбаласпен басталады. Кейінге ысыра салған жұмыс тарыңызды реттеудің сәті түсіп тұр. Қыз мет саласында айтар лықтай, онша көп өзгерістер бола қоймайды. Ал есесіне отбасылық мәселелерде ірі-ірі табыстарға жетесіз. Осы жа қын күндерде көптеген той дың қонағы болуыңыз ғажап емес о +5+7 о о о о +6+8 о о ++5 о Ауа райы +6+8 о +0+2 о о +5+7 о ТАРАЗЫ Бұл күн жылға татырлық үлкен өзгеріске толы болуы мүмкін. Бой дақ болсаңыз, осы күні өз теңі ңізді тауып, шаңырақ көтересіз. Күннің екінші жар тысында қаржылық табыстарға қол жеткізесіз. Өзгерістердің ең елеулісі қызметте орын алмақ. Ал кешіңіз романтикалық кездесумен ерекшелене ді. САРЫШАЯН Бұл күні сіз көп нәрсенi уайымдап, жүйкеңiз дi тоздыруыңыз мүмкiн. Сізді көптен бері мазалаған мәселенің түйіні кешке қарай тарқатылады. Ерінбей еңбектенгеніңіздің жемiсін көресіз. Қызметiңiз ден бас алмай жұмыс iстеуге тура келедi. МЕРГЕНДЕР Бүгін аздаған қар жылай қиындықтармен басталады. Отбасылық мерекелер жиілеп, соңы үлкен тоймен аяқталады. Денсаулығыңыз сыр беріп жатса, кейінге қалдыра бермей, дәрігерге қаралған жөн. Жұмыстың барысы бірқалыпты өтеді. Арман дап, жоспар жасаған жөн, алайда асығудың қажеті жоқ. ТАУЕШКІ Бұл күні қызмет саласында өзгерістер болмағанымен, сезім әлемінде жаңалықтар көбейіп, романтикалық кештер мен қуаныштарға толы болмақ. Сүйген жарыңызбен табиғат аясында қыдыру сәттілікке бастайды. Ата-ананың да көңілін аулауға уақыт табыңыз. СУҚҰЙҒЫШ Отбасыңызда түсінісбеу шіліктер болуы мүмкін. Сондықтан жұбайыңыз дың тілектерін ескергеніңіз жөн. Өмірлік сері гіңізбен оңашада сырла су дың сәтті уақыты. Ойда жүр ген пікірлеріңізді жарыңыздан жасырмаңыз. БАЛЫҚТАР Жүректің әмірі мен отбасы құндылықтарын тең ұстасаңыз, күн тосын сыйларымен қуантпақ. Үйді жөндеу жұмыстарымен айналыссаңыз, ісіңіз алға басады. Жаңа жиһаздар сатып алуға да қолайлы күн о +2+4 о о о о +6+8 о о о о о о +5+7 о О О о о о о о о о о О О «Алаш айнасы» газетiне жазылу индексi: Редакцияның мекенжайы: Алматы қаласы,050051, Бегалин көшесі, 148/1 А Алматы қаласы «Дәуiр» РПБК ЖШС Қалдаяқов көшесi, 17-үй. Тел.: 8 (727) , Тапсырыс 152 Газет 2008 жылдың 17 қарашасында ҚР Мәдениет және ақпарат министрлiгiнде тiркелiп, бұқаралық ақпарат құралын есепке қою туралы 9650-Г куәлiгi берiлген. Редакция авторлар мақаласы мен жарнама мазмұнына жауап бермейдi. Авторлар қолжазбасы өңделмейдi және керi қайтарылмайды. Көлемi екi компьютерлiк беттен (14 кегль) асатын материалдар қабылданбайды. «Алаш айнасында» жарияланған материалдар мен суреттердi көшiрiп немесе өңдеп басу үшiн редакцияның жазбаша рұқсаты алынып, газетке сiлтеме жасалуы мiндеттi. Айдын ҚАБА жауапты хатшы Бас редактор Серiк ЖАНБОЛАТ Талғат КIРШIБАЕВ жауапты хатшының орынбасары Мұратқали ДҮЙСЕНБАЕВ Бас редактордың бiрiншi орынбасары Таралымы дана Астана қаласы «Астана-Полиграфия», Брусиловский көшесi, 87-үй. Тел.: 8 (7172) Тапсырыс 797 Нұрлыбай ИТЕКБАЕВ тех.редактор Дархан БЕЙСЕНБЕКҰЛЫ Бас редактордың орынбасары Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет Газет сейсенбi, сәрсенбi, бейсенбi, жұма, сенбi күндерi шығады. Бағасы келiсiмдi Күләш НАҚЫПОВА аға корректор, тел.: Кезекшi редактор Мәриям ӘБСАТТАР Құрылтайшысы және меншiк иесi «ТОЛҒАУ» ЖШС Директор Александр Филимонович АН Тарату қызметi (бөлшектеп сату және жазылу) тел.: 8 (727) Жарнама бөлімі тел.: 8 (727) (727) alikulova.a@orangepoint.kz Аймақтағы тiлшiлер: Атырау Бақытгүл БАБАШ, тел.: Қарағанды Серiк САҒЫНТАЙ, тел.: Жамбыл Гүлжан КӨШЕРОВА, тел.: Қызылжар Ербақыт АМАНТАЙ, тел.: Қызылорда Әділжан ҮМБЕТ, тел.: Өскемен Азамат ҚАСЫМ, тел.: Шымкент Шадияр МОЛДАБЕК, тел.: Орал Тоқтар КЕНЖЕҒАЛИЕВ, тел.: Астана бюросы: Мекенжайы: Сейфуллин көшесi, 1, офис 414«б» Тел.: 8 (7172) aa_astana@mail.ru Айбын ШАҒАЛАҚОВ Астана бюросының жетекшiсi Салтан СӘКЕН тiлшi Қанат ТОҚАБАЕВ тілші Арман АСҚАРОВ тілші Бөлiм редакторлары: Құбаш МЕҢДIҒАЛИЕВ саяси бюро, тел.: Берiк ӘШIМОВ нарық, тел.: Қалдар КӨМЕКБАЕВ қоғам, тел.: Алмат ИСӘДIЛ өркениет, тел.: Нұрғазы САСАЕВ дода (спорт), тел.: Болатбек МҰХТАРОВ жаңалықтар, тел.: Дәурен ҚҰДАЙБЕРГЕН меншiктi тiлшiлер қосыны, тел.: Қабылдау бөлмесі: 8(727) , факс: 8(727)