Латын қарпіне көшудің маңыздылығына назар аударылды

Transkripsi

1 ЖАЛПЫҰЛТТЫҚ РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ГАЗЕТ 1919 жылғы 17 желтоқсаннан шыға бастады (29188) 27 ҚАЗАН, ЖҰМА 2017 ЖЫЛ FACEBOOK.COM/EGEMENKZ TWITTER.COM/EGEMENKZ Латын қарпіне көшудің маңыздылығына назар аударылды ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ПРЕЗИДЕНТІНІҢ ЖАРЛЫҒЫ Қазақ тілі әліпбиін кириллицадан латын графикасына к шіру туралы Қазақ тілі əліпбиінің кириллицадан латын графикасына көшірілуін қамтамасыз ету мақсатында ҚАУЛЫ ЕТЕМІН: 1. Қоса беріліп отырған латын графикасына негізделген қазақ тілі əліпбиі бекітілсін. 2. Қазақстан Республикасының Үкіметі: Қазақ тілі əліпбиін латын графикасына көшіру жөніндегі ұлттық комиссия құрсын; қазақ тілі əліпбиінің 2025 жылға дейін латын графикасына кезеңкезеңімен көшуін қамтамасыз етсін; осы Жарлықты іске асыру жөнінде өзге де, соның ішінде ұйымдас тырушылық жəне заңнамалық сипаттағы, шаралар қабылдасын. 3. Осы Жарлықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Президентінің Əкімшілігіне жүктелсін. 4. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі. Қазақстан Республикасының Президенті Н.НАЗАРБАЕВ Астана, Ақорда, 2017 жылғы 26 қазан 569 Қазақстан Республикасы Президентінің 2017 жылғы 26 қазандағы 569 Жарлығымен бекітілген Латын графикасына негізделген қазақ тілі ЛІПБИІ Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев Президент кімшілігінің Басшысы ділбек Жақсыбеков пен Президент кімшілігі Басшысының бірінші орынбасары Марат Тәжинді қабылдады, деп хабарлады Президенттің баспас з қызметі. Кездесуде Нұрсұлтан Назарбаев латын қарпіне негіз дел ген қазақ əліпбиінің соңғы жоба сы қызу тал қыланып, қоғам та рапынан қолдау тапқанын атап өтті. Латын қарпіне негізделген қазақ əліпбиінің ұсынылған жобасын бекіту туралы жарлық шы ға ру қажет. Комиссия жұ мы сын аяқтады. Соңғы нұс қа жа рия лан ды. Ғалымдар, тілтану шы лар, саясаткерлер, жастар жə не Қазақстан халқы Ассам блея сының өкілдері ортақ мəмі леге келді. Жалпы, қо ғам қолдап отыр, деді Қазақ стан Прези денті. Мемлекет басшысы қазақ əліп биін латын қарпіне кезеңкезеңмен жəне жүйелі түрде көшірудің маңыз ды лы ғына назар аударды. Сонымен қатар Елбасына мемлекеттік тілді латын қарпі не көшіру жөніндегі жобаны іске асыру үшін құрылған жұмыс тобының атқарған қызметі туралы баяндалды. Сурет Президенттің баспас з қызметінен алынды Елбасының апталық кестесі Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев 2017 жыл ғы 30 қазанда Əзербайжан Рес пуб ли касына жұмыс сапарымен барады. Сапар аясында Мемлекет бас шысының Баку Тбилиси Карс темір жол желісінің салтанатты ашылу рəсіміне қатысуы жоспарланып отыр. ЭКОНОМИКА ЕТ ЖӘНЕ НИЕТ ҚОҒАМ 5-бет 5 МЫҢ ӘСКЕРИ ҚЫЗМЕТШІ ЗАПАСҚА БОСАТЫЛАДЫ РУХАНИЯТ 6-бет ТАЛАНТЫНЫҢ ӨЛШЕМІН БІЛЕТІН АДАМ ЕШКІМНЕН ҚОРЫҚПАЙДЫ 9-бет Жаңа бетбұрыс кезеңі басталды Елбасы Н.Назарбаевтың «Рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласында айтылғалы бері қоғамда қызу талқыланып келе жатқан латын əліпбиі мəселесі əртүрлі пікіркөзқараспен ширатыла келе, түйінін тауып, ресми түрде жаңа бетбұрыс кезеңіне өтті. Бұл тарихи шешім. Қазақ еліне құтты болсын айтамын. Президенттің үстіміздегі жылдың сəуір айында жа рия ланған «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласы қоғамға үлкен резонанс тудыр ғаны белгілі. Себебі мақалада көпшілік көкейінде көптен жүрген латын əліпбиіне көшу мəселесі таяу жылдардағы атқарылуы тиіс міндеттердің бірі ретінде ең алдымен аталды. Сол күннен бастап қоғам бұл мəселені əр қырынан, əр деңгейде талқылап келеді. Талқылау барысында кейбір пікірлерді есептемегенде, жалпы халықтың латын əліпбиіне көшуге ықыласты екенін ұқтық. Ел мен ұлт тағдырына, тіл тағдырына алаңдаулы аза мат тардың көптігіне көңіл мар қайды. Латын графикасына көшу арқылы тəуелсіздікті баян ды етуге, өркениетті елдердің қатарына қосылуға құлықтылық рухани жаңғыруға қоғамның дайын екенін көрсетіп берді. Əрине, қазақ даласында латын əліпбиі бұған дейін де қолданылған жылдары пайдаланылған бұл əліпбидің ғұмыры қысқа болғанын, соңыра кеңес Осымен үлкен жұмыс аяқталды деп есептемеу керек. Керісінше, қатқабат, қыруар, маңызды жұмыстың басы деп қабылдауымыз керек. Келесі жылдан бастап тиянақты іске асыруға кірісеміз. Алда əлі жаңа əліпбидің іске асыру тетіктерін бағдарлау, ғылыми-əдістемелік жоспарын жасау, көпшіліктің кеңесін зерделеу секілді толып жатқан міндеттер тұр. Жұмыс басталды. Латын əліпбиіне көшкенде тіл ережелері қайтадан жасалады. Ең бастысы, тіліміздің бүкіл заңдылықтарын өзінің табиғатына сай жасап шығаруымыз керек. Зиялы қауым өкілдері, тілшілер қауымы жаңа əліпбидің ережелерін, оқулықтарын, мұғалімдерін дайындау ісіне асықпай, науқандатпай жұмыла кіріскені жөн. Тіл білімі Көкжиегімізді кеңейтетін тарихи шешім өкіметінің күштеу сая сатымен кирилл əліпбиіне ауысқанымызды елдің көбі біледі. Тəуелсіздіктің ширек ғасырында жазуды ауыстыру қажеттілігі əбден пісіпжетілді. Оны көп созуға болмайтынын уақыттың өзі дəлелдеп отыр. Бұл орайда Елбасы Н.Назарбаевтың еңбегін ерекше атап өту қажет. Ол латын əліпбиіне көшу идеясын өзі бастап «Қазақстан-2050» Стратегиясында айтқан болатын. Араға бес жыл салып соны орындауға бел шеше кірісіп отыр. Қазақ жазуын латын əліпбиіне көшіруді Елбасының тарихи шешімі деп бағалаймын. Бұл тарихи шешім арқылы ғылым мен ақпарат, мəдениет салаларында үлкен жетістіктер орын алатынына сенімім мол. Халқымыздың алғырлығы, ғылымбілімге құштарлығы латын əліпбиін тезірек игеруге де септігін тигізеді деп ойлаймын. Серік НЕГИМОВ, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, филология ғылымдарының докторы, профессор ғылымының заңдылықтары бойынша олқы тұстарын жетілдіріп, қолға алынуы тиіс маңызды кезеңдерін жүйелеп, тізімін жасап, жоспарлы түрде жұмыс істеуге ғалымдарымыз əзірлігін осы сəттен бастап кетуі керек. Халықаралық тəжірибені ескеріп, өз тіліміздің негізіне сүйене отырып, жаңа əліпбимен қазақи, төл дыбыстың заңдылықтарына сəйкестендіріп, бір тілдің табиғи ерекшелігіне бағындыру оңай шаруа емес. А.Байтұрсынов негізін қалап берген жап-жақсы, жан-жақты төл, ғылыми жүйемізге оралудың мүмкіндігі бұл. Сөзбен емес, білек сыбанып іс-қимыл танытатын кезең келді. Мемлекеттік маңызы зор бұл іргелі мақсатты орындауға Тіл білімі инс титуты жұмыла кіріседі. Ең бастысы, мемлекеттік тілімізді бүкіл қоғамдық салада еркін қолданылатын дара, негізгі, əрі жұмыстың, əрі қарым-қатынастың құралына айналдыруымыз керек. Негізгі мақсат Қазақстандағы əр азаматтың мемлекеттік тілді жетік білуіне жағдай жасау. Өйткені тіліміз еркін дамыған жағдайда Қазақстан тəуелсіздігі түғырына түседі деп есептейміз. Латын əліпбиін қабылдау да осы ұлы мақсат жолындағы басты қадам. Ерден ҚАЖЫБЕК, А.Байтұрсынов атындағы Тіл білімі институтының директоры, ҰҒА корреспондент-мүшесі, филология ғылымдарының докторы, профессор Білімнің әлемдік айдынына шығамыз Əліпби ауыстыру ісі ешбір саланы айналып өтпейді. Дүниеге келген баладан, еңкейіп өтіп бара жатқан ұр паққа дейін əліпби ауыстырудың өзектілігін де, қажеттігін де көріп отыр. Өнеріміз де, өміріміз де тілімізге тəуелді. Өз басым əу бастан-ақ латын əліпбиін қолданудағы умляут (ноқат) таңбасын пай да ланған соңғы жобаны қолдайтын ұстанымымды бұған дейін де баспасөз беттерінде білдірдім. Жеті рет өлшеп, бір-ақ кесейік дегенді алға тарттық. Əрине, əліпби ауыстыру тарихи жауапкершілік. Бұл ел өміріндегі елеулі үдеріс. Əліпби ауыстыру маман ды ғымызға да шығармашылығымызға да өлшеусіз өзгерісін əкеледі. Бұл білімнің, мəдениеттің əлемдік айдынына шығуға орасан септігін тигізеді. Бұл ұлы өзгеріс болашақ үшін керек, кейінгі ұрпағымыздың əлемдік қауымдастыққа оңай сіңіп кетуі үшін де қажет. Меніңше, ноқат таңбасы əдеби, тарихи, ғылыми бай мұраларымызды шашпай-төкпей транскрипциялауға жеңілдік тудырады деп ойлаймын. Сондықтан Елбасы қабылдаған шешімді тарихи ұйғарым деп есептеймін. АЛМАТЫ Абдрахман АСЫЛБЕК, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, ақын ВАЛЮТАЛАРДЫҢ РЕСМИ (НАРЫҚТЫҚ) БАҒАМДАРЫ: EUR/KZT USD/KZT RUB/KZT 5.78 CNY/KZT 50.11

2 2 САЯСАТ 27 ҚАЗАН 2017 ЖЫЛ Тынысы кең, қадамы қарышты өлке Премьер-Министр Б.Сағынтаев жұмыс сапарымен Маңғыстау облысына келді. Үкімет басшысы киелі өңірде Елбасының «Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» Жолдауы мен мемлекеттік бағдарламалар міндеттерінің іске асырылу барысымен, сондай-ақ өңірдің көлік-логистикалық әлеуетін, әлеуметтік инфрақұрылымын дамыту және бизнеске қолдау көрсету шараларымен танысты. Гүлайым ШЫНТЕМІРҚЫЗЫ, Премьер-Министр алдымен Ақтау қаласының «Шығыс-1» шағын ауданында салынған студенттер жатақханасымен танысты. «Жаңа серпін» бағдарламасы аясында 1 313,6 млн теңге қаражатқа салынған 500 орындық жатақханада қазіргі таңда 337 адам орналасқан. Аталмыш бағдарлама аясында жастарды жұмысшы мамандығына дайындап, мүмкіндігінше жұмысқа орналастыру бағытында өңірдегі жетекші кәсіпорындармен арнайы меморандум жасалған. «Ақтау теңіз порты» арнайы экономикалық аймағы аумағындағы кәсіпорындармен 19 меморандумға қол қойылса, «Ерсай Контрактор» ЖШСне жыл басынан бері монтаждаушы, дәнекерлеуші сынды мамандықтарды иеленген 160 жас маман жұмысқа орналасты. Жалпы, «Жаңа серпін» бағдарламасы бойынша 700-ге тарта адам жұмысқа орналасып, «Арселор Миталл» АҚ, «АЗПМ» ЖШС, «ҚазАвтоЖол», «Капремсервис», «Айком Лтд» ЖШС, «Қазақтелеком» АҚ, «Бикада» ЖШС секілді іргелі кәсіпорындарға дәнекерлеуші, бухгалтер, жүргізуші, электрик, автокран жүргізушісі, геодезист, программист сынды мамандық алған 172 адам іс-тәжірибеден өтуге жіберілді. Жас мамандардың тұрғын үй мәселесін шешуге оң ықпал ететін тағы бір жатақхана жылдың соңына дейін Құрық ауылында пайдалануға беріледі деп күтілуде. Премьер-Министр жатақхана тынысымен танысып, жұмысты жастардың халжағдайын білді. Үкімет басшысы аралаған келесі нысан «Бизнестің жол картасы-2020» бағдарламасы аясында мемлекеттің қолдауымен тұрғызылған «Софи Мед Групп» ЖШС көпбейінді клиникасы. Бүгінде мұнда көптеген жалпы және бір жақты бейінді медициналық бағыттар бойынша қызметтер көрсетіледі жылы өз жұмысын бастаған клиника 2016 жылдан бастап арнайы дәрігерлік көмек және жоғары технологиялық дәрігерлік қызмет көрсетумен айналысып келеді. Сондай-ақ Үкімет басшысы «Атамекен» ҰКП өңірлік кеңесінің мүшелерімен кездесу өткізді. Онда шара қатысушылары мемлекет-жекеменшік әріптестігін дамыту, несие ресурстарының қолжетімділігін арттыру, туристік салаға қолдау көр сетудің мемлекеттік бағдарламасын әзірлеу және өңірде ауыл шаруашылығын дамыту үшін суаруға арналған сумен қамтамасыз ету мәселелерін талқылады. Өңірдің бизнес қауымдастығы тарапынан Өңірлік кеңестің төрағасы, «Запказтранзит» АҚ директорлар кеңесінің төрағасы Жаңабай Сүйіндіков, «Қазтеңізтрансфлот» компаниясының бас директоры Марат Орманов, Маңғыстау облысы Туризм қауымдастығының төрағасы, «Каспий холдинг» ЖШС директоры Виктор Кох, «Агророст» фермерлер қауымдастығының төрайымы Нұрсәуле Жиенбаева, «Заман және К» ЖШС және «Салют және К» ЖШС директоры Хажеден Измаилов, «Ақтау халықаралық әуежайы» АҚ атқарушы директоры Ерғазы Жолдасов, «Кезби» ЖШС директоры Бітім Кезбаев, «DeSali design territory studio» ЖШС және «Coffee&People» ЖШС директоры Сәуле Салыхова және «ҚазАзот» АҚ Шағырлы- Шөмішті бөлімшесінің директоры Абзал Меңдібаев сөз сөйлеп, өз пікірұсыныстарын ортаға салды. Көтерілген мәселелер бойынша Мәдениет және спорт министрі Арыстанбек Мұхамедиұлы, Инвестициялар және даму министрі Жеңіс Қасымбек түсініктеме беріп өтті. Бақытжан Сағынтаев өз сөзінде Үкімет еліміздің бизнес ахуалын жақсартып, отандық бизнесті дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасау жолында жүйелі жұмыстар жүргізіп жатқанын атап өтті. Бүгінде бизнесті қайта реттеу бойынша белсенді шаралар қабылдануда және бизнеске рұқсат құжаттамасының саны шамамен үш есеге қысқартылған. Сондай-ақ түрлі есептемелер мен мәлімдемелердің, негізсіз салық тексерулерінің санын қысқарту бойынша жұмыстар жалғастырылуда. Бұдан өзге, бизнестің мемлекеттік сатып алуларға және квазимемлекеттік сектордың сатып алуларына қолжетімділігін арттыру бойынша көлемді жұмыстар жүргізіліп, еліміздің әрбір жүйе құраушы кәсіпорны бойынша жергілікті қамту көлемін ұлғайтудың мақсатты индикаторларын белгілеу жұмыстары бастау алған. Ал қаржылық қолдау көрсету шаралары бойынша қазіргі таңда мемлекет іске асырып жатқан Нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті дамыту бағдарламасы аясында тиімді мөлшерлеме бойынша 18 млн теңгеге дейін шағын несиелер беріледі. Премьер-Министр өңір жұртшылығы мен орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдар басшыларының қаты суымен Маңғыстау облысының әлеуметтік-экономикалық дамуы мен мемлекеттік бағдарламалардың жүзеге асырылуы туралы кеңейтілген кеңес өткізді. Елбасының тапсырмасы бойынша біз өңірлерді аралап жүрміз. Жұмысымыз осы аптада Алматы қаласынан басталды. «ЭЫДҰ-ның Еуразия апталығы-2017: бірге өркендеуге арналған ашық нарықтар» форумына қатысып, 35 елден келген жауапты мамандар мен ғалымдар бизнес пен сауда алаңын дамытудың жан-жақты тетіктерін талқыладық. Мемлекетіміздің басты мақсаты 2050 жылы дамыған 30 елдің қатарында болу. Ол үшін біз стандарттарға сай болуымыз керек. Бір жылдың ішінде тек ғана Еуразиялық одақ көлеміндегі елдердің арасында сауда-саттық көлемі 30%-ға жоғарылады. Бүгін таңертең маңғыстаулық кәсіпкерлермен кездесіп, шоғырланған ұсыныс, мәселелерді талқылап, шешімін тапқандай болдық. Көптеген жақсы ұсыныстар айтылды. Кейбір мұнайшылардың да кәсіпкерлікке бет бұрып, жеке кәсібін ашқандары мені қуантады. Мен бүгін сіздердің алдарыңызға арнайы келіп, ұсыныспікірлеріңізді тыңдайын, күрмеулі мәселелер болса, бірігіп шешейік деп отырмын, деді актив жиынында Премьер-Министр Бақытжан Сағынтаев. Жиында Маңғыстау облысының әкімі Ералы Тоғжанов баяндама жасап, өңірді әлеуметтік-экономикалық дамыту шаралары туралы таныстырды жылдың қаңтар-қыркүйек айларында өңдеу өнеркәсібінде өндіріс көлемі 4,1%- ға ұлғайып, 119 млрд теңгені құраған. Баяндамада айтылғандай, облыстағы жүк тасымалдарының көлемі қаңтарқыркүйек аралығында 169,7 млн тоннаны құраған. Бұл 2016 жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 7,5%-ға жоғары көрсеткіш. Биыл Маңғыстау об лысының кәсіпкерлеріне қолдау көрсету кар тасы аясында 450 жаңа тұрақты жұмыс орнын ашумен, жалпы сомасы 71,5 млрд-тан астам теңгеге 7 жобаны жүзеге асыру көзделген. Осы жылдың басынан бері жалпы сомасы 1,2 млрд теңгеге екі жоба қолға алынды. «Нұр лы жол» бағдарламасы аясында кө лік тік инфрақұрылымды дамыту сала сында Құрық портындағы паром кеше нінің құрылысы жалғастырылуда. «Шет пе-жетібай-ақтау», «Бейнеу- Ақжігіт-Өзбекстан Респуб ли ка сының шекарасы», «Жетібай-Жаңаөзен», «Ақтау- Кұйылыс», «Форт-Шевченко-Ақ тау жолының 43-шақырымы-Қаламқас» және «Форт-Шевченко-Таушық-Шетпе» автокөлік жолдарын реконструкциялау мен жөндеу жұмыстары жүргізіліп жатыр. Жұртшылық тарапынан Д.Сейбағытов ірі көлік магистралдарын реконструкциялау барысы туралы, «Каспий» тұщы ландыру зауытының директоры В.Мурашко тұщыландырылған су көлемін арттыру туралы, Мұнайлы ауданы қоғамдық кеңесінің төрағасы Т.Әміров ауылдық дәрігерлер амбулаторияларын дамыту жайында, облыстық ардагерлер кеңесінің төрағасы С.Төлетов өңірдегі экологиялық ахуал туралы және Түпқараған аудандық мәслихатының хатшысы А.Досанова үш ауысымда оқытатын мектептер туралы ой өрбітті. Биылғы ҰБТ қорытындысы бойынша облыс көлемінде Түпқараған ауданы бірінші орыннан көрінді. Ақшұқыр ауылындағы екі мектебіміз де білім сапасы жағынан әрдайым алда. Біз осы сатыдан түскіміз келмейді. Алайда екі мектепте де әуел баста есептелген қуатынан білім ордаларында екі есе бала оқытылып жатыр. Сондықтан да жеделдетіп жаңа мектеп құрылысын бастамаса, үш ауысымды оқытуға көшіп кетуіміз әбден мүмкін. 600 орындық мектептің сметалық құжаттары дайын. Осы мәселені шешуге көмектессеңіз деп сұраймын, деді А.Досанова. Басқосуда көтерілген мәселелер бойынша Инвестициялар және даму министрі Ж.Қасымбек, Энергетика вицеминистрі М.Мырзағалиев, Денсаулық сақтау вице-министрі А.Цой, Білім және ғылым вице-министрі А.Аймағамбетов және Ұлттық экономика вице-министрі С.Жұманғарин түсіндіріп өтті. Премьер-Министр облыстың негізгі капиталға салынған инвестициялар мен құрылыс жұмыстарының көлемі секілді даму көрсеткіштері бойынша оң қарқынға ие екендігін, жастар арасында жұмыс орындарын ашу және сақтау қажеттігін, өңірде халық санының қарқынды өсуіне байланысты тұрғын үй мен әлеуметтік нысандар құрылысын көбейту қажеттігін айтты. Аймақта «Нұрлы жер» мемлекеттік бағдарламасы жүйелі жүргізіліп келеді, нәтижесінде тұрғын үйлер салынып, 10- ға жуық мектептің құрылысы басталды. Үкімет басшысы «Казтурборемонт» ЖШС цехында болып, сондай-ақ Құ рық ауылындағы паром кешенінің жұмысымен, кешеннің екінші кезеңінің құрылыс барысымен танысып, әлеуметтік инфра құрылым нысандары мен өнеркәсіптік кәсіпорындарды аралады. Маң ғыстауда жасалып жатқан жұмыстар өлке нің тынысының кеңдігін, қадамының қарыштылығын және қуаттылығын айқындай түседі. Маңғыстау облысы Құқықтық құжаттар Конституцияға қайшы емес Кеше Парламент Сенатының Төрағасы Қасым-Жомарт Тоқаевтың жетекшілік етуімен жалпы отырыс өтіп, онда бірқатар халықаралық маңызға ие құжаттар ратификацияланды. Сонымен қатар Үкімет басшысының атына жолдаған депутаттық сауалдарында сенаторлар Қытайдағы қандас бауырлардың бүгінгі жай-күйіне өз алаңдаушылықтарын білдіріп, судан келер қауіпқатер мен оған деген тапшылықтың тауқыметін сөз етті. Ал сенатор Әли Бектаев болса мемлекетіміздің мүмкіндігі жете тұра әлеуметтік сала қызметкерлері жалақысының аздығына көңіл аудару қажеттігін айтты. Нұрлыбек ДОСЫБАЙ, Күн тәртібіне сай Сенат депутаттары алдымен Қазақстан мен Сауд Арабиясы Корольдігі арасындағы ұстап беру туралы келісімді ратификациялады. Бас прокурордың орынбасары Андрей Лукин таныстырған бұл Келісім әрбір уағдаласушы мемлекеттің өзінің аумағында жүрген, ұстап беруге әкелетін қыл мыстар үшін күдік келтірі летін, айыпталатын немесе сотталған кез келген адамды қыл мыстық жауапкершілікке тарту немесе сот үкімін орындау мақ саттарында ұстап беруіне бағыт талған. Сол себептен де Келісімде адамды ұстап берудің және одан бас тартудың негіздері көзделген. Сонымен қатар жиын барысында Қазақстан мен Сауд Арабиясы Корольдігі арасындағы сотталған адамдарды беру туралы келісім ратификацияланды. Құжат сотталған адамдардың азаматтығы жағынан тиесілі қоғамға қайта араласуына жәрдем көрсетуге, әлеуметтік оңалтуға, сотталған адам азаматы болып табылатын мемлекетте жазаны өтеуді жалғастыру мақсатында барынша ынтымақтасуды жүзеге асыруға бағытталған. Келісімнің ережелеріне сәйкес, тараптардың әрқайсысы екінші тарапқа оның аумағында екінші тараптың кез келген азаматына қатысты шығарылған, бас бостандығынан айыру түріндегі жазаны көздейтін, соттың заңды күшіне енген үкімдері туралы дереу хабарлауға міндеттенеді. Сенаторлар талқылаған үшінші мәселе Ұстап беру туралы конвенцияны ратифика циялау. Конвенцияға 1933 жыл ғы 26 желтоқсанда Монте видео қаласында (Уругвай Республикасы) қол қойылған. Конвенция айыпталушыларды немесе сотталған адамдарды әлеуметтік оңалтуға жәрдемдесу мақсатында оларды ұстап беру саласында ынтымақтастық орнатуды, сон дай-ақ сотталған адамдар үшін жазасын өз елінде өтеу мүмкіндігін жасауды көздейді. Заң жобасы жөнінде баяндама жасаған Бас прокурор орынбасарының түсіндіруінше бұл Конвенцияның ережесіне сәйкес, оған қатысушы мемлекеттер өздерінің аумағында жүрген айыпталушыларды немесе сотталған адамдарды қылмысы үшін қылмыстық қудалауды және сот үкімін орындауды жүзеге асыру үшін беруге міндеттенеді. Айта кетейік, Конвенцияны ратификациялау кезінде Қазақстан Республикасы Конституциясының 11-бабына сәйкес Конвенцияның 2-бабы бойынша өздерінің азаматтарын ұстап бермеуі туралы, сондай-ақ 15- бабы бойынша іздестіріліп жатқан адамның мүліктерін тәркілеу және беру Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырылатыны жөнінде мәлімдеме жасау ұсынылады. Сондай-ақ Палата Инвес тиция лар және даму министрлігінің жауапты хатшысы Замир Сағыновтың таныстыруымен «Қазақстан Республикасы мен Азия Даму Банкі арасындағы 2967-KАZ Қарыз туралы ке лі сімге (Жай операциялар) (ОАӨЭЫ 2 Дәліз инвестициялық бағдарламасы [Маңғыстау об лысындағы учаскелер] 2-жоба) түзетулерге қатысты Қазақстан Рес публикасы мен Азия Даму Банкі арасындағы келісім-хатты ратификациялау туралы» заң ды қабылдады. Құжаттың негізгі мақсаты ОАӨЭЫ 2 Дәліз инвестициялық бағдарламасының 1-қосымшасымен Маңғыстау облысындағы ұзындығы 73 шақырым «Жетібай-Жаңаөзен» жолын реконструкциялауды қаржыландыру болып табылады. «Жоба Қазақстан мен Азия Даму Банкі арасындағы Қарыз туралы келісім аясында «Шетпе- Ақтау» жобасы бойынша үнемдел ген қаражат есебінен жүзеге асы рылады. Сонымен қатар, Келісім-хатты ратификациялау Қазақстан автомобиль жолдарын дамыту және реконструкциялау бойынша шығындарды тиімді басқаруға бағытталған. Осы жобаның іске асуы Қазақстанда көлік дәліздерін дамытуға негізделген және көлікке жәрдемдесу саласындағы шараларды жақсартуға бағ дарланған көлік саясатын қалыптастыруға ықпал ететін болады», деді З.Сағынов. Қандастар күйіне алаңбыз Күн тәртібіндегі мәселелер қаралып болған соң, Сенат депутаттары әдеттегідей өз құзырет тері шеңберінде Үкімет бас шы сының атына сауалдарын жолдады. Сенатор Нұрлан Қылышбаев Қытайдағы қандас бауырлардың бүгінгі жай-күйіне алаңдаушылығын білдірді. «Қытай Халық Республикасының Шыңжан-Ұйғыр автономды аймағында тұратын қазақ ұлты өкілдерінің заңды құқықтары қысым көріп жатқаны туралы шілде айындағы Дү ниежүзі қазақтарының құрылтайында көтерілген болатын. Содан бері ақпараттық кеңістік пен әлеуметтік желілерде Шыңжанда қоныс тепкен бір жарым миллионнан астам қандастарымыздың заңды құқықтарының шектелуі жөніндегі әңгіме кеңінен таралып келеді. Бұл ақпарат қанша лықты шындыққа жанасады және Сыртқы істер министрлігі мәселені зерделеп сараптау үшін қандай жұмыстар атқар ды, дипломатиялық жолдар ар қылы Қытай тарапымен келіссөз дер не болмаса консультация лар жүргізілді ме?», деді Н.Қы лыш баев. Ал өз кезегінде сөз алған депутат Ерік Сұлтанов Солтүстік Қазақстан және Қостанай облыстарында топтық су құбырларын қайта құру үшін қаражат бөлу қажеттілігін көтерді. «Өткен ғасырдың жылдарында салынған су тарт қыштардың жалпы ұзындығы шақырымды құрайды, бүгінгі күні олардың 965 шақырымының пайдалану нормативтік мерзімі бар, қалған 67%-ы немесе 1955 шақырымы өзінің нормативтік мерзімін 2 есе өткерген және толығымен тозған жылдан бастап 4 топтық құбырлар бойынша апат орын алған. Магистралды құбырлардың қатты тозуына байланысты тасымалдау кезінде суды жоғалтудың жалпы көлемі 65%-ды құрайды. Бұл жағдай суды өндірушілер мен тұтынушылар шығындарының ұлғаюына әкеліп соғуда және біздің мемлекетіміздің тұщы су сынды құнды және жаңартылмайтын табиғи ресурсын сақтау стратегиясына қайшы келеді. Аталған мәселенің әлеуметтікэкономикалық маңыздылығын ескеріп, Солтүстік Қазақстан мен Қостанай облыстарының топтық су құбырларын реконструк циялау үшін Ауыл шаруашылығы министрлігінің «Қазсушар» ШЖҚ РМК-на қаржы бөлу мәселесінің оң шешілуіне ықпал етуіңізді сұраймыз», деді Е.Сұл танов Премьер-Министр Б.Сағын таевтың атына жолдаған сауалында. Жаңа мамандық жарға жықпайды Әріптесінің бұл ойын құптай түскен сенатор Дархан Кәлетаев болса, гидротехникалық қа дағалауға қатысты және зіл заладан қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы проблемаларды шұғыл шешумен қатар, еліміздегі жо ғары оқу орындарында жаңа ма мандық иелерін даярлау қажет тігін алға тартты. «Бүгінде елімізде су гидротех никалық құрылыстарына (ГТҚ) бақылау жұмыстарын ешкім жүргізбейтіні анықталды. Қа зақстанда қолда бар гидро техникалық құрылыстың 392-і шұғыл жөндеуді қажет етеді. Осы күні шағын ГТҚ-лар үл кен проблемаға айналып отыр. Өйткені, олардың жартысы қараусыз қалған, иелері жоқ немесе пайдалану қызметі көрсе тілмейді. Сол сияқты Қазақстанда жер сілкінісіне төзімді құрылыс саласында ҚазҚСҒЗИ және Сейсмология институты сияқты құрылымдар жұмыс істейді. Бұл институттар өз қызметін жекеленіп және қалдық қағидаты бойынша толық емес көлемде қаржыландырып жүзеге асырады. Қазіргі уақытта, «ҚазҚСҒЗИ» АҚ-тың инженерлік-сейсмо метриялық қызметінің 12 стан сасының 8 аналогты аспаптары ескірген. Жалпы, сейсмологиялық бақылаулар саласында 63 сейсмикалық стансалардан 57-сі жұмыс істейді. Осындай се бептерден жер сілкінісі туралы деректер уақтылы өңделмей және ол туралы төтенше жағдайларды басқару органдарына шұғыл ақпараттар кешіктіріліп жеткізіледі. Мәселен, жер сілкінісі кезінде төтенше жағдайлар органдары шетелдік дерек көз дердің мә ліметтерін пайдалана ды. Өйткені олар 7 минут ішінде жедел және шынайы ақпаратты береді, ал біздің стансалар бұл ақпаратты 15 минуттан кейін алады. Осыған байланыс ты, мұндай институттарды жаңғырту үшін оларды қазіргі заманғы аппаратурамен бағдарламалық қамтамасыз ету және байланыс құралдарымен толық қайта жабдықтау туралы шешім қабылдау керек. Сонымен қатар сейсмикалық қауіпсіздік және геологиялық саланы білікті кадр лармен қамтамасыз ету мақсатында Қ.Сәтбаев атындағы ҚазҰТЗУ-де «Сейсмология» ма мандығы бойынша магистратура мен докторантура және «Геофизикалық іздеу әдістері және пайдалы қазбалар кен орындарын барлау» саласы бойынша маман даярлау ісіне көмек көрсету қажет», деді Д.Кәлетаев өз сауалында. Әлеуметтік қорғау, ден саулық сақтау, білім беру салаларын дағы медициналық, арнайы әлеуметтік мекемелерде қызмет жасайтын орта және кіші буын ма ман дардың жалақыларының төмен дігін сөз еткен сенатор Әли Бектаев олардың арасында кадр тұрақтамайтындығын алға тарт ты. Сонымен қатар істеп жат қан орта және кіші буын маман дарының көпшілігінде білімі орта, категориясы жоқ, еңбек өтілі аз екендігі де айтылды. «Біз әлеуметтік қорғау, білім беру, денсаулық сақтау меке мелеріндегі орта және кіші буын мамандар мен қызметшілердің еңбекақысын кемінде 2 есеге көтеру қажет деп есептейміз. Осы салаларда еңбек етіп, бар тау қыметті көтеріп жүрген 200 мыңнан астам орта және кіші буын қызметшілердің жалақысына тағы да 50 мың теңгеден қосылғанда шамамен 10 млрд теңгенің көлемінде қаражат қажет. Мұндай шешімге біздің мемлекетіміздің саясаты да тура келеді, мүмкіндігі де жетеді. Оған қоса бұл саладағы қызметкер лердің басым көпшілігі қызкеліншектер мен аналар», деді Ә.Бектаев. Оның айтуынша, бүгінгі таңда халықты әлеуметтік қорғау саласына қарасты әлеуметтікмедициналық мекемелерде 8 434, білім беру саласындағы ар найы интернаттарда 6 050, денсаулық сақтау мекемелерінде орта және кіші сатыдағы қыз метшілер жұмыс істейді екен.

3 27 ҚАЗАН 2017 ЖЫЛ 3 Түсіндіру жұмыстары жүргізілуде Латын əліпбиіне көшу мəселесін Елбасы алғаш рет 2012 жылғы желтоқсан айында жариялаған «Қазақстан-2050» Стратегиясында мəлімдеп, 2017 жылғы сəуірде жарық көрген «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласында нақты қолға алу керектігін ашып жазған болатын. Содан бері бұл мəселе қоғамда кеңінен талқыға түсіп, мемлекет тарапынан нақты шаралар жүзеге асырылып келеді. Ғалымдар бұл ретте өз ойларын ортаға салып, ұсынылып жатқан нұсқалар туралы пікір алмасуда. Сыр өңіріндегі ең ірі білім ордасы Қорқыт ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінің ғалымдары да облыс, қала, аудандарға шығып, түсіндіру жұмыстарына атсалысып жатыр. Ел арасында латын графикасына негізделген қазақ əліпбиін жасау дегенді латын тіліне көшу деп түсінушілік те бар. Бұл тарапта біз латын тілі деген тілдің жазуда ғана пайдаланылатын өлі тіл екенін жəне латын əліпбиінің барлық тілдерге ортақ графика екенін баса айтқымыз келеді. Оның үстіне жаңа қазақ əліпбиінің біздің ақпараттық жүйеге еркін енуіміз үшін, қазақ тілінің кирилл əрпін пайдалану кезінде бұзылған орфографиялық, орфоэпиялық заңдылықтарын қалпына келтіру үшін де маңызы зор. Қалай болғанда да, жаңа əліпби нұсқасын қабылдау болашақ ұрпақ үшін де, тіл тарихы үшін де филолог Мемлекет басшысының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағ дарламалық мақаласы аясында көтерілген көкейкесті мəселенің бірі латын əліпбиіне көшу халық арасында түрлі пікір туғызуда. «Қоғам дайын ба?», деген сұрақтың төңірегінде ойлана келіп, 26 жылдық жұмыс тəжірибем барысында өзім пікір алысқан жастардың ойын жеткізуді жөн көрдім. Елбасы бағдарламалық мақаласында «Рухани жаңғыру тарлан тарихтың, жасампаз бүгінгі күн мен жарқын болашақтың көкжиектерін үйлесімді с абақтастыратын ұлт жадының тұғырнамасы» деген болатын. Мақалада тұтас қоғамның жəне əрбір қазақстандықтың санасын жаңғыртудың бірнеше бағыты ұсынылды. Ал латын əліпбиіне көшу таяу жылдардың басым міндеттерінің бірі ретінде көрініс тапқан. Тарихқа көз жүгіртсек, 1929 жылғы 7 тамызда КСРО Орталық Атқару Комитеті мен КСРО Халық Комиссарлары Кеңесінің мамандардың иығына түсіп отырған жауапкершілігі мол іс. Сол себепті, латын графикасына негізделген əліпбиді жаңа дүние екен деп шошына қарамай, қайта кезінде Ахмет Байтұрсынұлы ұсынған əліпбиіміздің қайтып оралуы, ал, Нұрсұлтан Назарбаевтың тілімізді өз даму жолына салуға қатысты мəселені дер кезінде қолға алуы деп білуіміз керек. Енді 9 қазан күні Ақордада өткізілген жиында Мемлекет басшысына қоғамдық талқылаулар барысында келіп түскен ұсыныстарды ескере отырып əзірленген қазақ тілінің латын қарпіне негізделген бірыңғай стандартының жобасы туралы өз ойымызбен бөлісейік. Жасыратыны жоқ, жаңа əліпбидің бұған дейінгі Парламент Мəжілісінде ұсынылған əліпби нұсқасының көңілге қонбайтын тұстары бар болатын. Мəселен, қазақ тілінің жалғамалы (агглютинативті) тіл екенін ескерсек, нұсқадағы 8 диграфтың (Ng-ң, Gh - ғ, Ch - ч, Zh - ж, Sh - ш, Ae - ə, Oe - ө, Ue -ү) берілуі жазу үшін тек қиындық туғызып қана қоймай, оқу кезінде де шұбалаңқы əріптер тізбесі көз сүріндірер еді. Мысал келтіретін болсақ, «жаңаша» сөзі диграфтармен берілген нұсқада «zhangasha» болып 6 əріптің орнына 9 əріп түсіп шұбатылып шыға келді. Ал, қазақ тілінде екі дауысты дыбыстың қатар келмейтінін ескерсек «ə» əрпінің «ае» күйінде қосарланып келуі түрлі Жазу мәдениетінің жаңа белесі Президиумы латындандырылған жаңа əліпби «Біртұтас түркі алфавитін» енгізу туралы қаулы қабылдап, ол 1940 жылға дейін қолданылып, кириллицаға көшкен болатынбыз. Демек, біз өткенімізді қайта еске алып, жаңғыруға бет бұрдық. Бұл жердегі менің айтпағым, аға буын өкілдерінің басым көпшілігі латын əліпбиіне көшуді тосырқай, жатырқай, жалтақтай қарсы алса, жастардың латын əліпбиіне деген көзқарасы мүлдем бөлек. Бұдан 5-6 жыл бұрын балалардың латын əрпімен жазатынын көріп, алғашында таңғалыс білдіргенмін, біртіндеп мен де солардың легіне ілесіп, олардың жазғанына жауап беруге машықтандым. Бұл жердегі басты мəселе санамыз жаңғыруы керек, қандай жаңалық болсын тіксіне қарсы алудың еш қажеті жоқ. «Бізге латын алфавитінің қажеті бар ма?», деп жастардың ортасына барып сұраңызшы олардың барлығы да сізге «қажет» деп жауап береді. Олай деуімнің себебі, жастармен жұмыс жасағасын олардың орфографиялық қателерге жол береді. Сол себепті де қазақ əліпбиін ауыстырудағы басты талап қазақ тілінің табиғи қалпынан туындайтын төл заңдылықтарын ескеру болып табылады. Ол үшін бір дыбыс бір таңба, басы артық əріптерге жол бермейтін ықшамдылық, тілдің дамуына жол ашатын икемділік сияқты өлшемдер назарға алынуы тиіс. Осы өлшемдер 9 қазан күні Елбасына ұсынылған соңғы нұсқада ескерілген, яғни, бір дыбысты бір əріппен беру жазуға да ыңғайлы, оқуға да жеңіл. Біздің ойымызша, апострофтан қорқудың қажеті жоқ, кирилл жазуындағы 42 əріпті меңгерген əлеумет, жазуға ыңғайлы 32 таңбаны оңай-ақ үйреніп алады. Оның үстіне, болашақ кілтін ұстаған жастар қауымы əлеуметтік желіде латын əрпімен жазуға қалыптасып кеткелі қашан. Олай болса, болашақ ұрпақ қамын ойласақ, төл тіліміздің дамып өркендеуіне жол ашатын, əлем тілдерінің қатарына қосылуға мүмкіндік беретін жаңа əліпбиіміз туралы келте ойламай, үйренуге енжарлық танытпай, үлкен істерге жұмыла кірісейік дегім келеді. Күлдірсін САРЫШОВА, филология ғылымдарының кандидаты, Қорқыт ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінің қауымдастырылған профессоры өміріне латын алфавитінің етене еніп кеткенін кез келген педагог біледі. Неге екенін білмеймін, тіпті сабақты нашар оқитын оқушының өзі құрбыларына жазған хабарламаларын латын əліпбиімен жазып отырады. Яғни балалар жаңалықты тез қабылдайды. Бүгінгі күннің өзінде олар жаңалықты тез, қуана, жатырқамай қарсы алды. Ендеше аға буын өкілдерінің қорқуына еш негіз жоқ. Кез келген мемлекеттің өсіп-өркендеуі, дамуында ең бірінші «адами капиталға» мəн беретінін ескерсек, балаларымызға жағдай жасайтын реформадан қорықпауымыз керек. Тарихқа шегінсек, ежелгі Египетте 750 иероглиф болыпты, оны да жатқа білгендер болған. Алынбайтын қамал жоқ, біз бəрін де меңгереміз, күні бүгіннен сарыуайымға салынып, болашаққа сенімсіздікпен қарау дұрыс емес деген ойдамын. Орынтай БИМАНОВА, Атырау ңірлік «Рухани жаңғыру» жобалық кеңсесінің бас менеджері Қазақ тілі мен түркітану мәселесі талқыланды Кеше Назарбаев Университеті Гуманитарлық және әлеуметтік ғылымдар мектебі қазақ тілі және түркітану департаментінің ұйымдастыруымен «Қазақ тілі мен түркітанудың зекті мәселелері: ХХІ ғасырдағы рухани жаңғыру» атты халықаралық ғылымитәжірибелік конференция жұмысын бастады. Бекен ҚАЙРАТҰЛЫ, Үш күнге жоспарланған жиынның алға қойған мақсаты жайлы көпшілікке таныстырған басқосу модераторы, танымал ғалым, университеттің қазақ тілі жəне түркітану кафедрасының мең герушісі Юлай Шамилоғлы, аталмыш шараны тарихтың жаңа парағы ашылған күн деп атап өтті. Ғалымның олай айтуына себеп: халықаралық деңгейде беделі үлкен аталмыш университет қабырғасында бұған дейін қазақ тілі мен түркітану мəселесі тал қы ланбаған екен. Екіншіден, бұл бас қосудың тағы бір тарихи маңызы қазақ тілі мамандары мен оқытушылардың халықаралық қауым дастығын құрып, оның жарғы сын бекіту мəселесі де конфе ренцияның күн тəртібіне қойылып отыр. Сонымен басқосудың мақса тына тоқталсақ, жиынға шақы рыл ған қонақтар мен тіл білімі нің ғалымдары өзара пікір алма сып, тəжірибе жинақтаумен қатар, қазіргі рухани жаңғыру бары сында ұлттық сананың өзегі санал ған қазақ тілін дамытудың бағыт тарын айқындап, оны оқытудың ака демиялық əрі кəсіби негіздерін ойластырып, сондай-ақ үздік инновациялық технологияларды қолдану арқылы түркітануды жетіл діру мəселелерін қарастырмақ. Жоғарыдағыдай талқыға түс кен маңызды тақырыптар мен өзекті пікір алмасулардың шынайы жанашыры ретінде танымал Түр кі академиясы халықаралық ұйы мы да аталмыш шарадан тыс қал мады. Жиынға қатысушыларға аталған мекеме атынан жолданған құт тықтау хат оқылды. Онда: «Бү гінде президенттік «Рухани жаң ғыру» бағдарламасының аясын да əр алуан зор жұмыстар атқарылып жатыр. Осы бағыттағы көп міндеттердің бірі елімізде кеңестік кезеңнен бері бай дəстүрге ие бо лып келген түркология ғылымын қайта жаңғырту, оның да муына жаңа серпін беру болып табылады. Қазіргі заманғы түр ко логия өз дамуының жаңа саты сына көтеріліп, өресі кеңейіп, алтайтану саласымен ұшта сып, екінші жағынан қазақ тілта нумен де етене жақындығы күн сайын айқындалуда. Түркі академиясы халықаралық ұйымы мен Назарбаев Университетінің алдына қойған мақсаты ортақ. Ол біздің еліміздің ғылымына үлес қосып, жаңа дəуірдің талабына сай жас ұрпақтың тарих сахнасына шығуына ұйытқы болу» делінген. Сонымен қатар конфе рен цияның рухани-қоғамдық маңызы жайлы пікір білдірген Назарбаев Университетінің проректоры Адесида Илесанми мырза, тілдің ұлт үшін маңызы зор екеніне тоқ тала отырып, бұл жолғы талқы лаудың өзектілігі ұлттың рухани жаңғыруына қатысты дегенді баса айтты. «Сондай-ақ тіл дегеніміз адамның жаны, демек адамның жаны тілі арқылы байланысады һəм белгілі бір топтың ішіндегі қарым-қатынасты күшейтеді. Сол себепті де, біз қазақ тілі мен түріктану кафедрасын ашып, қазақ тілін жаңғыртудың қажеттілігін қолға алып отырмыз», деді проректор мырза. Əрі қазіргі таңдағы қазақ тілінің латын əліпбиіне өтуі де дұрыс қадам екенін атап өтті. Конференцияның алғашқы күні Польша еліндегі Адам Миц кевич университетінің профес соры Хенрик Яновский, Герма ния дағы Йоханнес Гутенбург универ ситетінің ғалымы Юлиан Рентьшс, Назарбаев Университетінің про фессоры Андрей Фильченко, Əуезов атындағы Əдебиет жəне өнер институтының қызметкері, фи лология ғылымдарының докто ры Айгүл Ісімақова, ҰҒА кор рес пондентмүшесі Шерубай Құрман байұлы бастатқан шетелдік жəне отандық ғалымдар баяндамалар жасаса, басқосудың келесі күні толықтай түркология тақырыбына арналды. Бұл ретте түркітанушы ғалымдар тарапынан «ХХІ ғасырдағы түркітану мəсе лелері», «Түркітану жəне антропология», «Түркі тілдеріндегі космого ниялық фразеологизмдер» қатарлы тақырыптар талқыға түсті. Әліпбидің өзектілігі сөз болды Елордадағы Қолжазбалар және сирек кітаптар ұлттық орталығында Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласы аясында «Қазақ елінің латын әліпбиіне оралуының зектілігі» деген тақырыпта д ңгелек үстел тті. Айгүл СЕЙІЛ, Елбасы 2012 жылы «Қазақстан-2050» Страте гия сында еліміздің 2025 жылдан бастап латын əліпбиіне көшуі қажет екенін айтқан болса, биыл жарыққа шық қан «Болашаққа бағдар: ру хани жаңғыру» атты мақа ласында қоғамдық сананы жаңғыртудын нақты жобалары қажет екенін, оның ішінде бүгінгі жазуымызды бірте-бірте латынға көшіру мə селесін айтып өткен болатын. Дəл сол мақаланың өзі қо ғам дық сананы жаңғыртуға локо мотив болғаны шындық. Əсіресе, əңгіме латын əліпбиіне тірелген тұста қоғам қатты белсенділік танытуда. Түрлі жобалардың ұсынылуы, түрлі деңгейдегі талқылаулар соның айғағы. Дөңгелек үстелде баяндама жасаған қоғам қайраткері, саясаттану ғылымдарының докторы Камал Бұрханов латын əліпбиіне көшудің саяси аспектілеріне тоқталды. Елі міздің аумағында түрлі дəуір де, түрлі кезеңдерде қолда нылған жазулардың тарихына тоқталып, жазудың ұлт мəдениетінде алатын орны ның ерекшелігін баса айтты. К.Бұрханов баянда ма с ы ның түйіні латын əліпбиіне көшуді саясиландырып, оның астарынан дау-жанжал ізде меу керек деген пікірге сайды. Ол əлемде жазуы бірдей не ме се ұқсас талай мемлекет бар екенін, бірақ, сол жазу дың бірдейлігі немесе ұқсас тығы олардың бірбірімен тату лық та өмір сүруіне кепіл бола ал май тынын айтып, бірқатар мем ле кеттерді мысалға кел тірді. Ал, Мемлекет тарихы инс - титутының жетекші ғылы ми қызметкері Құндызай Ерімбетова латын əліпбиіне көшу уақыт талабына сай дер кезінде көтеріліп отырғанын айтып, тəуелсіздікті алған кезде біз латын əліпбиіне көшуге дайын емес едік деген пікірде ой өрбітті. Ол латын əліпбиіне кө шу арқылы еліміздің ашық демократиялық қоғам қа лыптастыратынын жеткізді. «Біз латын əліпбиіне көшу арқылы рухани құндылықтарымызды қалпына келтіреміз, əлемдік өркениет көшіне жедел ілесетін боламыз», деді ол. Тілімізді жаңғыртуға жағдай туғызады Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев «Қазақстан-2050» Стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Қазақстан халқына арнаған Жолдауында латын қарпіне көшу мəселесіне ерекше тоқтала келіп: «Біз 2025 жылдан бастап əліпбиімізді латын қарпіне, латын əліпбиіне көшіруге кірісуіміз керек. Бұл ұлт болып шешуге тиіс принципті мəселе. Бір кезде тарих бедерінде біз мұндай қадамды жасағанбыз. Балаларымыздың болашағы үшін осындай шешім қабылдауға тиіспіз жəне бұл əлеммен бірлесе түсуімізге, балаларымыздың ағылшын тілі мен интернет тілін жетік игеруі не, ең бастысы қазақ тілін жаң ғыр туға жағдай туғызады» деп атап көрсетті. Қазақстан Республикасының Ұлттық архиві Астана қаласы «Нұр Отан» партиясының Есіл аудандық филиалымен бірлесіп мемлекеттік тілді латын әліпбиіне к шіру бойынша «Латын әліпбиі: жаңғыру жазудан басталады» атты іс-шара ткізді. Айгүл СЕЙІЛ, «Нұр Отан» партиясының Астана қаласы Есіл аудандық филиалы төрағасының орынбасары Ахмет Сейітов пен филиал кеңесшісі Ерлан Ахмеди қатысып, баяндама жасаған Бұқаралық ақпарат деректеріне сүйенсек, бүгінде əлемнің 70% елдері латын жазуы арқылы бі лімді игеріп, ғылымизерттеулер мен танысуда. Бұл білім, ғылым, саясат пен техника, мəдениет пен өнер, спорт, т.б. қатысты жазбаша ақпараттың барлығы дерлік латын графикасымен беріледі, қоғамдық өмірдегі жаңалықтардың басым бөлігі осы графиканың негізінде таралады дегенді білді реді. Демек латын əліпбиінің Отанымыздың əлемдегі дамыған 30 елдің қа тарына қосылу талабы ның орында луы жолында маңыз ды рөл атқаратыны сөзсіз. Əліпбиді латынмен ауыс тырғанда ұтатынымыз: біріншіден, тіл тазалығы мəселесі. Тіліміздегі Латын әліпбиі өркениет кілті қазіргі жат дыбыстарды таңбалайтын əріптерді қысқартып, сол арқылы қазақ тілінің табиғи таза қалпын сақтауға мүмкіндік аламыз. Екіншіден, басы артық таңбаларға қатысты емле, ережелер қысқарады. Үшіншіден, латын əліпбиіне көшу қазақ тілінің халықаралық дəрежеге шығуына ықпал етеді. Қазақ тіліне компьютерлік жаңа технологиялар арқылы халықаралық ақпарат кеңістігіне кірігуге тиімді жол ашылады. Төртін шіден, түркі дүниесі, негізінен, латынды қолданады. Олармен ру хани, мəдени, ғылыми, экономикалық қарым-қатынасты, тығыз байланысты күшейтеміз. Латын əліпбиіне көшу қазақ халқының алға жылжуына, шарада Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласындағы латын əліпбиіне көшіру мəселесі қамтылды. Филиал төрағасының орынбасары бүгінге дейін қоғамдық сананы жаңғырту жөніндегі ұлттық комиссияға 300-ге жуық жобаның ұсынылғанын айтты. Ол латын графикасын жасаумен А.Байтұрсынов атындағы Тіл білімі институты мен Ш.Шаяхметов атындағы тілдерді дамытудың республикалық үйлестіруəдістемелік орталығы белсенді айналысып жатқанын айта келіп, бұл мəселеде халық пікірі де ескеріліп жатқанын баса айтты. «Өзге елдер латын əліпбиіне өткенде халықтың пікірімен санасқан жоқ», деді ол. А.Сейітов латын əліпбиіне көшу кезеңмен-кезеңмен іске асатынын, бұл тұрғыда қоғамның ешқандай жаңа заман талабына сай өсіпөркендеуіне, болашақта еліміздің жан-жақты дамуына зор үлес қосары сөзсіз. Латын əліпбиіне көше отырып, өркениетті елдердің қатарына қосылып, тіліміздегі дыбыстық жүйелерді анықтап, қазақ тілінің жазылуы мен дыбысталу кезінде сөздер қолданысындағы артық кірме сөздерден арыламыз. Латын əліпбиіне көшу болашақ үшін маңызды. Шағангүл ЖАНАЕВА, Мұхтар уезов атындағы педагогикалық колледждің директоры СЕМЕЙ мүшесінің де алаңдауына негіз жоқ екеніне тоқталды. Ал «Нұр Отан» партиясы Астана қаласы Есіл аудандық филиалының кеңесшісі Ерлан Ахмеди біз латын əліпбиіне көшпейтінімізді, оған оралатынымызды баса айтты. Өйткені латын əліпбиін қолдану тəжірибесі қазақ даласында болған. Ол сондай-ақ көрші елдердің тарихынан мысалдар келтірді. Мəселен, бауырлас Түркия елі Ататүрік ел билеген тұста 800 жылдық араб жазуы нан үш айдың ішінде бүтіндей бас тартып, латын графикасына негізделген жазуға көшкенін баяндады. Онымен салыстырғанда жеті-сегіз жылдың ішінде кезең-кезеңмен латын əліпбиіне көшу аса көп қиындық тудырмауы тиіс деген пікір айтты.

4 4 САЯСАТ 27 ҚАЗАН 2017 ЖЫЛ Мәжілісте Сергей Дьяченконы еске алды Кеше Мәжілісте Қазақстан Республикасының көрнекті мемлекет және қоғам қайраткері, Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің V шақырылымының депутаты Сергей Дьяченконы еске түсіруге арналған жиында «Отан мен халыққа арналған ғұмыр» атты кітаптың тұсаукесері өтті. Жинаққа Сергей Дьяченко туралы елімізге белгілі достарының, әріптес терінің естеліктері, арнаулары, жүрек-жарды лебіздері мен ой-толғамдары жазылған. Іс-шараға Мәжіліс Төрағасы Нұрлан Нығ матулин, Парламент депутаттары, қо ғам қайраткерлері, Сергей Александро вичтің жақындары мен туыстары қатысты. Жиын барысында Сергей Дьяченконың еліміздің қоғамдық-саяси, эконо микалық және мәдени-гуманитарлық дамуына қосқан үлесі туралы естеліктер айтылды. «Егемен-ақпарат» Әріптестікті күшейту мәселелері қаралды Қазақстан Республикасы Президентінің көмекшісі Қауіпсіздік Кеңесінің хатшысы Владимир Жұмақановтың және Тәжікстан Республикасы Қауіпсіздік Кеңесінің хатшысы Абдурахим Каххаровтың төрағалығымен Қазақстан мен Тәжікстан Қауіпсіздік Кеңестері аппараттары арасындағы жоспарлы консультациялар өтті. Бұл туралы Президенттің баспасөз қызметі хабарлады. Іс-шараға екі елдің бірқатар қылмыспен және заңсыз есірткі мемлекеттік органдарының айналымымен күресу мәселелеріне қатысты екіжақты өзара басшылары мен жауапты қызметкерлері қатысты. іс-қи мылдың маңызды екеніне Кездесу барысында Қазақстан назар аударды. Тараптар ақпараттық қауіпсіздік саласы бойынша мен Тәжікстанның терроризммен және діни экстремизммен күрес, заңсыз миграцияға тұруды және екі елдің маманда тұрақты түрде деректер алмасып қарсы іс-қимыл салаларындағы ры арасында кездесулер өткізуді әріптестігін күшейту мәселелері ұсынды. қаралды. Сонымен қатар тараптар Ауғанстандағы әскери-саяси жесінде Қазақстан Респуб ли касы Өткен талқылаулардың нәти ахуал және осы өңірден төнетін мен Тәжікстан Республи ка сының қауіп-қатерлерге қарсы тұру шаралары жөнінде ой бөлісті. бірлескен шешімдерді іске асыруға Қауіпсіздік Кеңестері қабыл данған Сондай-ақ В.Жұмақанов бағытталған нақ ты қадамдар жасау трансшекаралық ұйымдасқан жөнінде уағдаласты. Дәріден келер қауіп жоқ Орталық коммуникациялар қызметінде Денсаулық сақтау министрлігі Фармация комитетінің төрайымы Людмила Бюрабекова және Дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдарды және медицина техникасына сараптау ұлттық орталығы бас директорының орынбасары Арнұр Нұртаевтың қатысуымен «Гепасан» дәрі-дәрмегіне байланысты баспасөз мәслихаты болды. Рауан ҚАЙДАР, «Бүгін «Время» қоғамдықсаяси газетінде Михаил Козачковтың «Препаратные игры» деген мақаласы жарық көрді. Онда ол «гепасан» дәрісінің медициналық тәжірибеде қолданылуы жөнінде жазып, маған осыған орай пікір білдіруімді сұраған екен. Мәселе отандық дәрі өндіруші «Химфарм» АҚ өндірген «гепасан» дәрісі жөнінде. «Гепасан» ол кардиология және кардиохирургия бөлімшелерінде қолданылатын және жансақтау бөлімінде жатқандар үшін өмірге аса маңызды дәрі. «Иә, шын мәнінде, биылғы жылдың тамыз айында осы дәрі-дәрмекті тіркеу туралы куәлікті біздің сараптамалық ұйым Дәрі-дәрмекті сараптау орталығының қорытындысы негізінде тоқтатты. Себебі 2016 жылы және 2017 жылдың бірінші жартысында осы препараттың жанама әсері туралы, атап айтқанда, оның тиімсіздігі туралы 4 картбаяндама келіп түскен. Осы төрт картаны қарастырған кезде, бір карточка жарамсыз болды және біз үш картаның негізінде дәрінің жарамсыз екенін анықтау үшін тіркеу куәлігін тоқтаттық. Содан кейін екі айдың ішінде біз медицина ұйымдарымен жұмыс істедік, облыстардан, Астана мен Алматы қалаларының барлық медициналық ұйымдарынан келіп түскен хаттарда оның қауіпсіз екені көрсетілген. Компания өндірушісі екі ай бойы Польшаның және Германияның екі еуропалық зертханаларында дәрідәрмекті тексерген. Нәтижесінде дәрілік заттың жоғары сапалы және қауіпсіз екені дәлелденді. Сонымен қатар препаратты қолдану бойынша нұсқаулықта өзгерістер болды, онда, яғни дәрі-дәрмекте пациенттердің көрсетілмейтін санаты бар, сондықтан дозаны өзгерту немесе басқа препаратқа ауыстыру ұсынылды. Осы ақпаратты мұқият зерделеп, Ұлттық сараптама орталығы аталған дәріні пайдалануға рұқсат беріп және «Химфарм» зауытына елдегі медициналық ұйымдардың бірінің негізінде клиникалық зерттеулерді ұсынады, онда олар гепарин натрий дәруменін ғылыми зерттеумен айналысады», деді Фармация комитетінің төрайымы Людмила Бюрабекова. Оның ақпаратына сәйкес, компанияның Денсаулық сақтау министрлігіне қарасты Сызғанов атындағы ғылыми-зерттеу институтының базасында клиникалық зерттеу жүргізу туралы келісімшарты да бар. Бірқатар басшы қанағаттанарлықсыз деген баға алды Бақтияр ТАЙЖАН, Тоқырау жылдары деген уақыттарды да бастан өткіздік. Халқының саны үш миллионға жетеғабыл дейтін Оңтүстік Қазақстан облысының жылдық бюджеті бүгінгідегі ең шағын ауданның бюджетінің ширегіне келмейтін жылдары сол кездегі облыс әкімі Бердібек Сапарбаев Ордабасы ауданындағы шағын маркеттің ашылу салтанатына қатысып, лентасын қиды. Жұмыс барысымен сол даңғыл бойымен жиі өтеміз ғой. Сол кезде маркет ашылды деп облыс әкімінің өзі қуанған, арнайы келіп тілек айтқан әлгі дүкен бүгінде жұпыны ғана нысан екен. Көзге қоңырайып көрінеді. Бүгінде басқа салаларды айтпағанда жыл сайын керіскедей етіп жиырмадан астам мектеп салып тастайтын облыстың мүмкіндігі қаншалықты өскендігін осыдан көре беріңіз. Бұрындары орта мектеп түгіл апатты білім ошақтарын бү тіндеуге қаржы таппай отыратын құрылыс басқармасы ғала мат ғимараттарды көтеріп жатыр. Яғни, ақша бар, тиімді жұмсау дың тетігін тапсаң болғаны. Бірақ, бар ақшаны игерудің өзі қиынға түсіп жатыр. Әкімдіктің кезекті мәжілісінде облыс әкімі Жансейіт Түймебаев бюджет қаржысының игерілмеуіне байланысты аудан, қала және басқарма басшыларының жұмысына қатысты сын пікірін білдірді. Біздің осы бағыттағы жұмысымызды Мемлекет басшысы мен Үкімет қатаң бақылауға алған. Осыған сәйкес біз бюджет қаражатын игеру мәселесін тұрақты түрде ай сайын қарап талқылаймыз. Алайда қаржы басқармасының бүгін жасаған баяндамасына сәйкес, облыстық басқармалардың және аудан, қала әкімдерінің бюджет қаражатын игеру бағытындағы жұмыстары төменгі деңгейде болып отыр. Сонымен қатар былтырғы жылдан бері бюджет қаражатын игеру бойынша берілген тапсырмалар орындалмағаны белгілі болды. Осы ретте, бірқатар облыс тық басқарма басшы ларының және аудан, қала әкімдерінің бюджет қаражатын игеру бо йынша жұмыстарына қанағатта нарлықсыз деген баға беремін, деді облыс әкімі. Жиында 2017 жылғы 9 ай дың қорытындысы бойынша об лыс бюджетінің атқары луы ту ралы сөз алған облыстық қаржы басқар масы басшысы ның мін детін атқарушы Р.Мүл ке манов облыстық басқармалар бойынша 209,6 млн теңге, ал, аудан, қалаларда 559,4 млн теңге қаржы иге рілмей қалғанын айтты. Жалпы, жыл басынан бері облыстық құрылыс, энерге ти ка, автомобиль жолдары және кәсіпкерлік басқармалары қаржылан дыру жоспарларына 17,1 млрд теңгеге 25 рет негізсіз өзгерістер енгізген. Егер қыркүйек айындағы 4,4 млрд теңге кейінгі ай ларға ауыстырылмаған жағдайда аталған облыстық бюджеттік қаржыны игеру деңгейі төмен болар еді. Бүгінгі таңда облыс бюджетінің қаржысы 99,8 пайызға игеріліп отыр, деді ол. Баяндамада мәлім болғандай, ең ірі көлемде игерілмеген қаржы Сарыағаш, Сайрам аудандары мен Шымкент қаласы және облыстық энергетика және тұрғын үйкоммуналдық шаруашылық пен денешынықтыру және спорт басқармаларына тиесілі екен. Жиынды қорытындылаған облыс әкімі кемшілікке жол берген аудан, қала және басқарма басшыларына өзіне тиісті жұмысқа немқұрайдылықпен қараған орынбасарларға үш күн ішінде тәртіптік шара көріп, нәтижесін баяндауды тапсырды. Бұл жолы орынбасарлар ғана жаза алмайтын сыңайлы. Жансейіт Түймебаев 2017 жылдың бюджетінде қаралған қаржылардың жыл соңына дейін игерілуін барлық басшыларға ескертіп, жұмыстар өз мәнінде орындалмаса бірінші басшыларға қатаң тәртіптік шара қолданбақ. Оңтүстік Қазақстан облысын да жалпы өңірлік өнім көлемі жыл сайын артып келеді. Биыл ғы жылдың бірінші жартыжылдығында облыста жалпы өңір лік өнім көлемі 1 340,5 млрд теңгені құрап, 2,7 пайызға артқан. Облыс әкімдігінің кезекті мәжілісінде облыстық экономика және бюджеттік жоспарлау басқармасының басшысы Арман Сәбитов жыл соңында жалпы өңірлік өнім көлемі 3 014,5 млрд теңгені құрайтындығын ай тады. Осылайша Оңтүстік Қазақ стан облысы республика кө лемінде өсім бойынша 5-орын ға тұрақтамақ. Ал өңдеу өнер кәсібі өнімінің көлемі 410,8 млрд теңгені құрап, 2,1 пайызға арт қан. Алайда өнеркәсіп өнімі бойын ша индикатордың орындал мау қаупі бар. Жылдық жос парды қамтамасыз ету үшін өнім көлемін 850 млрд теңгеге жет кізу қажет. Алайда Шымкент қаласы мен Бәйдібек, Отырар аудандарының индикаторлары жылдық жоспардан артта қалуда. Қазіргі кезеңде соңғы 9 айда өнеркәсіп өнім көлемі 605 млрд теңгені құрауы қажет болатын. Алайда 9 айдың қорытындысымен өнім көлемі 599,2 млрд теңгеге жетіп отыр. Бұдан бөлек, өңірімізде тіркелген шағын және орта кәсіпкерліктің әре кет ететін нысандарының үлесі 83 пайызды құрап, индика тор дың орындалмау қаупі бар. Соң ғы 9 айда тіркелген ша ғын және орта кәсіпкерлік ны сандарының саны болса, олардың сы әрекет етпейді. Оның ішінде ең жоғары дең гей Шымкент қаласында тірке ліп отыр. Яғни, қаладағы шағын кәсіпкерлік ны сандарының жұмысы тоқтап тұр, деді Арман Сәбитұлы. Сондай-ақ қоғамдық қауіпсіздікті қамту мақсатында ішкі істер департаментіне бюджеттен бөлінген қаржы көлемі жыл сайын ұлғайғанымен салаға қатысты бірнеше индикаторлардың орындалмауы байқалады. Атап айтқанда, жасөспірімдер жасаған қылмыстардың үлесінің жоспары 3,4 пайыз болса, нақты 9 айда 3,5 пайызды құраған. Өт кен жылдың 9 айымен салыстыр ғанда көрсеткіш Шымкент, Түркістан, Кентау қалалары мен Қазы ғұрт, Мақтарал, Отырар, Сайрам, Төлеби, Шардара аудандарында өскен. Жиында айтылған олқы лықтарға қаныққан өңір басшысы аудан, қала әкімдері мен салаға жауапты басшылардың жұмысын сынға алып, бірқатар тапсырмалар жүктеді. Бірқатар аудан-қалаларда тіркелгенімен әрекет етпейтін ша ғын және орта кәсіпкерлік нысандары көбейіп отыр. Мемлекет пен Үкімет тарапынан қаншама қолдаулар көрсетіліп отырған кезеңде шағын және орта кәсіпкерлікті тұралатуға болмайды. Мәселен, Шымкентте, Созақта, Төлебиде, Түлкібаста шағын және орта кәсіпкерлік нысандарының саны азайған. Аудан, қала басшыларының осы реттегі жұмыстарына қанағаттанарлықсыз деген баға беруге болады. Бұдан бөлек, бірқатар аудан, қала әкімдіктерінде тек бюджеттік инвестициялармен шектеліп, жеке инвестиция тарту бойынша жұмыстар тө мен деңгейде жүргізілуде. Жыл соңына дейін осы олқылық тардың орнын толтыруды және апта сайын ақпарат беріп отыруды тапсырамын, деді облыс әкімі. «Балапанды күзде санайды» деген қанатты сөз бар. Жыл бойы атқарылған жұмыстың нәтижелері қорытындыланып жатыр. Өткен жылдарға қарағанда табысы молайғанымен етектен тартқан енжарлық, жауапсыздық та орын алып келеді. Облыс әкімі осы жағына қатты мән беріп отыр. Оңтүстік Қазақстан облысы Ұлт жоспары орындалуымен құнды «100 нақты қадам» Ұлт жоспарының бес нақты қадамын Білім және ғылым министрлігі іске асыруға міндетті болатын. Бұл қадамдардың іске асырылуы ұзақ мерзімге есептеліп, сандық және сапалық көрсеткіштерінің атқарылуы жол картасы шеңберінде іске асырылуда. Жақсыбай САМРАТ, Үстіміздегі жылғы есебінде Білім және ғылым министрі Ерлан Сағадиев 64-ші қадамды орындау үшін ғылым мен ғылыми-техникалық іс-әрекетті коммерцияландыру туралы заң қабылданғанын айтып, оның бүгінгі күні жеміс бере бастағанын жеткізді. Бұл заң бойынша ғылыми гранттар мен бағдарламалар енді мемлекеттің индустриялық-ин новациялық даму жөніндегі сұраныстарын қанағаттандыруға бағытталған. «Біздің ғылымымыздың бүгінгі проблемасы ғалымдарымыздың еңбегінің қол данбалы сипаты төмен және коммерциялануы жарытымсыз болып кел гендігі еді. Енді жаңа заң бойынша ғалым дарымыз бір жоба ұсынғанда оны қосымша қаржыландыратын компания, кәсіпорын, бизнес немесе университет болуын талап етеміз. Сөйтіп біз бұл жо баның біреуге қажеттілігін білетін боламыз. Осы бағытта жүргізілген жұмыстарымыз нәтижесін бере бас тады, оны ғылыми орта мен бизнес қол дады», деді министр өзінің сөзінде. Оның айтуына қарағанда, бүгінге дейін ұсынылған 70 грантты жобаның 67-сі қосымша қаржыландыру көздерін тапқан. Сонымен қатар министр бүгінгі таңда 525 жаңа жұмыс орнын ашатын 13,7 млрд теңгенің 75 гранттық жобасы іске асырылуда екенін айтты. Бүкіләлемдік банктің құны 110 млн АҚШ долларын құрап, технологияны коммерция ландыруды көздейтін «Өнікті иннова цияларды ынталандыру» жобасы да қолға алынған. Осы қадамды іске асыру ба рысында 2020 жылдың қарсаңында барлық ғылыми жобалардың бизнес тарапынан қосымша қаржыландырылуы 15 пайызға жетпек. Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымына (ЭЫДҰ) мүше елдер стандарттарына сәйкес адам капиталының сапасын арттыруды қамтыған 76-шы қадам ды да аталған министрлік іске асыруда жылы Қазақстан осы ұйым ның Білім беру саясаты жөніндегі комитетінің толыққанды мүшесі болды. Ұйымның талабына сәйкес 2020 жылға дейінгі мерзімде барлық мектептерге «0+11 сынып» қағидатымен 12 жылдық білім беру енгізіледі жылдары 3-11 сыныптарға жаңа оқу бағдарламасы әзірленеді. Ал «Біртектілік пен бірлік» деп аталған реформаны іске асыруға алты қадам арналған. Бұл реформада Қазақстан халқы Ассамблеясына жауапты жұмыстар жүктелген. Осы ұйымның қолдауымен қазір қазақстандық біртектілікті нығайту жұмыстары жүргізілуде. Жалпы айтқанда, осы реформа, ең алдымен, жаңа қоғамдық қатынастар, қоғамның және мемлекеттің жаңа функциялары мен жаңа институттарын қалыптастыруды көздейді. Ол Жарлықтармен бекітілген «Қазақстандық біртектілік пен бірлікті нығайту және дамыту», «Қазақстан халқы Ассамблеясын 2025 жылға дейін дамыту» және «Мәдени саясат» тұжырымдамаларының негізінде іске асырылуда. Қазір Ассамблея аза маттық үкіметтің жаңа қоғамдық қызметі ретінде жұмыс істей бастады. Қазақстандықтардың біртектілігін нығайту және азаматтық қоғамның бүтіндігін қалыптастыру үшін Қазақстан халқы Ассамблеясы «Үлкен ел үлкен отбасы» мегажобасын да әзірлеп, іске асыруда. Ол Қазақстан Республикасының туристік саласын дамытудың 2020 жылға дейінгі тұжырымдамасын және «Астана Еуразия жүрегі», «Алматы Қазақстанның еркін мәдени аймағы», «Табиғат бірлігі және көш пелі мәдениеттер», «Алтай інжулері», «Ұлы Жібек жолын қайта жаңғырту», «Кас пий қақпасы» өңірлік мәдени-туристік кластерлерін құруды жүзеге асырумен бай ланыстырылады. Соңғы реформа «Есеп беретін мемлекетті қалыптастыру» деп аталып, оны іске асыратын 10 қадам «Ашық Үкіметтің» мөлдірлігін, мемлекеттік органдардың есеп берушілігін, қоғамдық бақылауды күшейту және азаматтық араласулардың кеңеюіне қол жеткізуді және жетілдіруді қамтиды. Осы реформаны іске асыру барысында қазір елімізде мемлекеттік қызмет көрсетілулердің сапасы жақсарып, мерзімі қысқарып, сондай-ақ барлық процестердің ашықтығы артып келеді. «Ашық Үкіметтің» «Ашық деректер», «Ашық бюджеттер» және «Ашық диалог» сияқты төрт компоненті іске қосылды. Ұлт жоспары осылай, барлық салалар бойынша ұтымдылықпен іске асырылып, тиімді нәтижелерге қол жеткізіп келеді.