Елбасы жастардың хиджаб пен пәренжі киюіне қарсы

Transkripsi

1 43 (495) 12 наурыз сенбі 2011 жыл Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет 201,46 5,08 22, , , ,12 113, ,20 Тәуелсіздік идеологиясын жастарға қалай сіңіреміз? Қайта түлеген Қызылағаш Ақша талантты тудыра алмайды, керісінше, шын талант ақшаны құл ете алады Тарбағатай Тәңір тау 1,37 2-бет Майра ІЛИЯСОВА: 6-бетте 145,66 ДАТ! Кеше Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Түркістан қаласындағы сапары Қожа Ахмет Ясауи кесенесіне зиярат етуден басталып, жергілікті жас жұбайларға бата берумен ұштасты. Бұл жаңадан шаңырақ көтеріп, өмір жолдарын бір арнада тоғыстырғысы келген кез келген жарасымды жұптың маңдайына жазыла бермейтін бақ. Мемлекеттің өзі отбасыдан құралатынын ескерсек, Елбасының бұл әрекетінен әрбір қазақстандық отбасын назардан тыс қалдырмайтын ниетін байқауға болады. Өткен жылдың соңында Түркістан қаласында облыстық бюджеттен бөлінген қаражатқа тағы бір нысан мәдени-тарихи этнографиялық орталық ашылған болатын. Осы орталықтың мәжіліс залында Президент Нұрсұлтан Әбішұлы қоғам өкілдерімен, зиялы қауым өкілдерімен кездесіп, ашық-жарқын пікір алмасты. Елбасы «Қазреставрация» республикалық мемлекеттік кәсіпорынының директоры Қанат Тұяқбаевтың баяндамасын тыңдады. Қ.Тұяқбаев мекеменің Қожа Ахмет Ясауи кесенесінде 2006 жылдан бері жүргізіп келе жатқан жаңарту жұмыстарының барысы туралы әңгімелеп берді. Қаланың 1500 жылдық мерейтойын тойлау қарсаңында ХIV ғасырдың сәулет ескерткіші саналатын бұл кесенеге түрік реставраторлары күрделі жаңарту жұмыстарын жүргізгенін, олардың нысанның іргетасы мен күмбезін бекіткенін атап көрсеткен Қ.Тұяқбаев, өкінішке қарай, түрік мамандары пайдаланған заманауи оқшаулау материалдарының көне құрылыспен сәйкес келмей шыққанын, күмбездің астына ылғал жиналып, кесене қабырғалары көгере бастағанын айтты. «Осының салдарынан кесененің төбесі құлайтын болғандықтан, біз қазір күмбездегі түрік тақташаларын алып, оны органикалық материалмен алмастырып жатырмыз», деді реставратор. Өз сөзінде Нұрсұлтан Назарбаев Түркістан Қазақстанның рухани орталығы, еліміздің ұлттық рәміздерінің бірі болып табылатынын атап өтті. Еліміздің бағзыдан рухани астана төрінде руханимәдени жәдігерлер төңірегінде мәселе көтеріп, осы салада соңғы уақытта атқарылып жатқан жұмыстарды тарқатып айтты. Ұлттық менталитетімізге жат кейбір шетелдік мәдениеттен сақтану керектігін ескерткен Елбасы оның жалғыз жолы барын айрықша атап өтті. Жалғасы 2-бетте Балабақшаларда ата-әжелер тәрбиесін неге пайдаланбаймыз? 4-бет ОЙ-ТҮРТКІ Жақсылық «...Не сұрайды мына бала, Сұрағанын берсеңші! Енді мұның жылағанын, Естігенше өлсемші!» деп Шәкәрім жырға қосқан өлеңнің қозғар тақырыбы әлі күнге маңызды. Маңыздылығын қатал келіннің тәрбиесіне заманауи өзгерістердің де қосыла демеу болуынанақ анықтап алуға болады. Ал нақты құбылыстарды ойға алсақ, қазіргі отбасындағы әже мен ата ролінің қазақ әулеттері тарихындағы алар орнынан анағұрлым төмендеп кетуінен туындайтын бірнеше мәселені көтеруге болады. Серік САҒЫНТАЙ Шынтуайтында, қазіргі қазақ отбасында ата мен немере, әже мен немере арақатынасы бір шаңырақ астындағы тәрбие ісінің шешуші факторы бола ала ма? Қазіргі балалардың түсінігіндегі ата мен әже тұлғасы халқымыздың сан ғасырлық көркем әдебиетінде қалыптасып, тұлғаланған ата мен әжеден қаншалықты өзгеше? Жаңа формацияда қалыптасып үлгерген әке, бала, жасөспірім, қазақ қызы, кәсіпкер, саясаткер, мұғалім сынды көптеген нақты «кейіпкерлердің» арасында ата мен әже тұлғасы анықталды ма? Ұлттық тәрбие, бала тәрбиесінің бастауы болар балабақшаларда аталар мен әжелердің тәрбиесін неге пайдаланбасқа? Мәселенки, педагогикалық қызметтен, не болмаса өзге әлеуметтік саладан зейнетке шыққан ата-әжелер кез келген балабақшада қоғамдық негізде, тіпті жалақы келісімшарты негізінде қосалқы тәрбиеші ретінде қызмет атқарса. Қазір балабақша атаулыда жас мамандар жетерлік. Негізгі тәрбиешіден өзге, күтуші, қосалқы көмекшілерінің дені жастар. Педагогикалық біліміне дау жоқ, тек өмірлік тәжірибесі аздық ететін, сол тарапта өзі де тәрбие қарауылына сұранып тұрған жастар. Оның сыртында, біздің балабақшалардың құрылымдық ұстыны кешегі кеңестік педагогикаға негізделгені кімге болса да жасырын емес. Оған қазір бақшаларға дендеп енгізіле бастаған «Тәй-тәй» (ағылшынша: «Step by step») секілді бағдарламалардан да ұлттық ерекшелік байқалар емес. Ал өзге қоғамнан алынған қондырғының орнына бір топқа бір ата не әже аптасына бірер күн ескі һәм есті аңыз-ертегісін айтып, өзге де тәрбиелік маңызды шараларына қатысып отырса, ұлттық ойындардың ұтымды жақтарын пайдалануға атсалысса, артық болмас еді ғой! Жаһанданудың жарнамасына қарсы ұлттық ұстаным қариялардың тәрбиесі арқылы болашақ ұрпақтың санасына бақшадан бастап сіңірілсе етті! Қазақтың әйгілі жазушысы Мұхтар Мағауин осыдан біраз жыл бұрын «Атасы келініне...» атты мақаласында посткеңестік қоғамдағы қазақ отбасының ахуалын суреттеп берген болатын. Жазушы кеңестік қазақ отбасындағы ата мен әженің жаңаша атау иеленгенін, қазіргі балалардың әжесін «апа» деп атауын, оның қате екенін нақты мысалдармен дәлелдеп жазады. Шындығында, отбасылық ортадан ығысып бара жатқан ата мен әженің тұлғасын қайтсек бала тәрбиесіндегі, ұлттық тәрбиедегі орыны бөлек тұлғаға айналдыра аламыз? Жастық шағы кеңестік кезеңде өткен қазіргі қариялар ұлттық тәрбие ұстаушысы бола ала ма? Әлбетте, бүгінгі баланың ермек ететін телеарналары мен компьютерлік ойындары, болмаса, көшедегі ортасынан гөрі қалай болғанда да, үйде не балабақшада қариялар тәрбиесін алса, ұрпақ үшін алаңның бір шаруасы реттелер ме еді?.. Қарағанды Басына бұлт қондырған, бауырына жұрт қондырған Шығыс Қазақстан облысындағы Тарбағатай тауы әлі терең зерттеуді қажет етеді. Бағзыда Барқытбел деп аталған тау, кейіннен қалмақ тілінде «суырлы тау» деген мағынаға ие Тарбағатай болып аталды. Шығысында түркінің алтын бесігі Алтай тауымен ұштасатын тау әлі күнге бар құпиясын ішіне бүгіп жатыр. Тарихтың қатпарына көз жіберсеңіз қазақ-жоңғар шайқастарының көп бөлігі осы өңірде өткеніне жергілікті жер-су аттары дәлел. Қазақ әскерінің орасан зор жеңіске жетуіне орай өткізілген тойда сойылған жылқының қисапсыздығы сонша, шатқалдан май өзендей болып ағыпты деседі. Сол шат «Майлышат» деп аталады. Қабанбай батырдың астындағы Қубас аттың жерленген жері «Қубас кезеңі» деген атқа ие. «Құлбабас», «Кондюрин», «Шайтан шатқал», «Толағай» сынды жер аттарының өзіндік тарихы бір кітап боларлық. Ал Тарбағатайдың ең биік шыңы Тазтау революция кезінде ақтардың соңғы қамалы болған. Сол жерден қызылдарға үлкен соққы беріп, Қытайға өтіп кеткен деген әңгіме бар. «Ақтар әскерінің Тазтауға тіккен жалауының ағашы әлі күнге сол шыңның басында тұр екен» дейді барып көргендер. ҚАЗАҚ ЖЕРІНІҢ ХИКМЕТТЕРІ Жалғасы 4-бетте Апат аймағында 100-ге жуық отандасымыз жүр Тынық мұхиты жағалауларын шетінен жайпап жатқан жойқын зілзала мен цунами Қазақстан азаматтарының өміріне де қауіп төндірді. Жер сілкінісі мен мұхиттың алапат толқынынан зардап шегіп жатқан Жапонияда 100-ге жуық отандасымыз жанын шүберекке түйіп отыр. ТАБИҒИ АПАТ Елбасы жастардың хиджаб пен пәренжі киюіне қарсы Наурыздың 11-і күні Астана уақыты бойынша шамасында Жапонияда жер 8,9 магнитудамен сілкінді. Зілзаланың ошағы Мияги префектурасынан 130 шақырым жерде анықталған. Мұхит жағалауындағы елдердің аумағында жер сілкінсе, артынша цунами ойнап, жұт үстіне жұт келетіні белгілі. Бұл жолы да сөйтті. Биіктігі бес қабатты ғимараттан асатын қуатты толқын соғып, мұхиттың солтүстік-шығыс жақ жағалауындағы елді мекендердің талқанын шығарды. Миллиондаған үй су астында қалып, маңызды экономикалықәлеуметтік нысандардың жұмысы тоқтады. Өнеркәсіп орындары апатқа ұшырады, олардың қатарында атомэлектр стансысының екі реакторы бар. Адамдар ізімғайым болды. Жалғасы 2-бетте ОЙ-КӨКПАР...дедiм-ай, ау! 5-бет Николай АЗАРОВ, Украина премьер-министрі: Құрметті отандастар, егер сіздерде ұнды қапшықтап алуға қажеттілік болса, алыңыздар, қапшық-қапшығымен алыңыздар, бірақ маған сеніңіздер, бұлай етуге болмайды, ол ұн бұзылып кетеді. ( сайтынан) Аймақтық жекеменшік телеарналарды жаппай сандық стандартқа өткізу қажет пе? ИӘ Шәһизада ӘБДІКӘРІМОВ, «Қызылорда» қоғамдық теле-радио компаниясының құрылтайшысы: Еліміз 2006 жылы Женева конвенциясына кіргендіктен, біз бес жылдың ішінде сандық теледидар жүйесіне өтуге міндеттіміз. Өйткені әлемнің барлығы сапалы сандық жүйеге көшіп жатыр. Сандық теледидарға көшіруге мемлекеттің өзі араласу керек. Бізде мынадай түсінік бар: сандық теледидар жекелеген телеарналар үшін ғана қажет сияқты. Ұлттық телеарналар бірінші мультиплекске кіріп жатқанда, аймақтық жекеменшік телеарналардың сандық стандартқа кіру-кірмеуі даулы мәселе болып жатады. Шынын айтқанда, мұндай мәселелердің туындауы дұрыс емес. Себебі сандық жүйе көрермен үшін керек. Қазіргі күні аймақтық телеарналар сандық жүйеге көшу үшін сұранысы жоғары, бәсекеге қабілетті әрі сапалы болуы керек деген талаптар қойылуда. Меніңше, мұндай талаптың болуы да жөн емес. Аймақтық телеарналардың рейтингін білу үшін сол аймақтағы көрермендерден сұрасын. Бүгінде қоғам арасында «аймақтық жекеменшік телеарналарды да сандық стандартқа өткізу қажет» деген мәселе төңірегіндегі пікірлер екіге жарылуда. Бірі «жекеменшік, ұлттық деп алалауға болмайды» десе, енді бірі оларды республика көлемінде хабар таратуға лайық емес деп есептейді. Біз екі жақтың да пікірін таразы басына салдық. 3-бетте ЖОҚ Аймақтық телеарна дегенде мына нәрсені ажыратып алу керек. «Қазақстан» теле-радио корпорациясының 14-тен астам филиалдары бар. Олар да аймақтық болып есептеледі. Олардың көбі ерте бастан жұмыс істеп келе жатқан, кейбіреуінің 60 жылдық тарихы бар телеарналар. Өздерінің шығармашылық деңгейі жоғары журналистік корпусы да қалыптасқан. Ол жергілікті жерлерді жаңалықпен қамтамасыз етіп қана қоймай, сол аймақтың қалыптасқан тарихын, мәдениетін, тілін, дәстүрін зерттеп жүрген компаниялар. Біз Парламент Мәжілісінде сол телеарналарды сандық технологияға көшіру туралы талап қойдық және соған қол жеткіздік. Бұл өте дұрыс дүние болды. Енді 40-тан астам аймақтық жекеменшік телеарналар бар. Соларды зерттейтін болсаңыздар, кейбіреулерінің студияларында үш-төрт-ақ адам жұмыс істейді. Олар келеді де Ресейдің, шетелдің дүниелерін таңертеңнен кешке дейін трансляциялап қосып қояды. Алдан СМАЙЫЛ, Парламент Мәжілісінің депутаты:

2 2 Басы 1-бетте Ол үшін қазақ ғылымының, мәдениеті мен әдебиетінің, руханиятының, діні мен тілінің сапасын арттыру жолында жұмыс жасауымыз керек. Мәселен, Жапонияның ғылымына әлем жұртшылығы қызыға да қызғана қарайды. Египеттің тарихы да кез келген азаматты қызықтырарлықтай дәрежеде. Сол секілді қазақтың да тарихын, ғылымын әлемдік аренада қызы ғу шылық тудыра алатындай сапалық дең гейге көтеру, әдебиетін әлемдік клас сикаға жа қындату керек. Осыған қол жеткізгенде ғана өз елімізде шетел әдебиеті мен мәдениетіне жұтылудан құтылатын жол таба аламыз. Тіл, дін мәселесінде де тын бай жұмыс істеген жөн. Елбасы тарих пен салт-дәстүрді сақтау әр халықтың маңызды міндеттерінің бірі екендігін атап өтті. Дін мәселесінде 1990 жылдарға дейін атеистік көзқараста тәрбие алған ұрпақ Тәуелсіздіктің арқасында дінімізге қайта оралды. Намазға жығылып, дін жолына түскендер көбейіп келеді. Алайда, сол дініміздің өзі бірнеше бағыттарға, тармақтарға бөлініп кетті. Біз соның ішінде Қожа Ахмет Ясауи ілімін алып жүруіміз қажет. Ал ұлттық философия, тіл, әдебиет мәселесінде Абай атамыздан артық жүгінеріміз жоқ. Абайдың еңбектерін көбі рек оқу, насихаттау керек, деді Нұрсұлтан Әбішұлы. Елбасы сондай-ақ мектептер мен оқу орындарында хиджаб киіп жүрудің дұрыс еместігін ескертті. Мұндай жайт қазақ тарихында болған емес, яғни қазақ тарихында әйелдер ешқашан да бет-әлпетін тұмшалап алып жүрмеген. Біз дұрыс бағытта келе жатырмыз, тарихты оқып-үйрену, әсіресе оған жастарды тарту аса маңызды. Бірақ мен пәренжі кигенге қарсымын. Әсіресе, хиджаб пен пәренжені студенттер мен оқып жүрген жастардың киіп жүргеніне қарсымын. Біздің әйелдер ешқашан оны кимеген, жүздерін жасырмаған. Әрине, біз мұсылман дінінің барлық өкілдеріне құрметпен қараймыз, бірақ біздің өз жолымыз бар, өз ұлттық салт-дәстүрлеріміз бар, деді Президент Н.Назарбаев. Ол атап өткендей, жастардың бойында дінге де ген қызығушылықтың артуы жағымды процесс. «Бірақ шынайы дінді жалған діннен айыра білу қажет», деп мәлімдеді Елбасы. САПАР Елбасы жастардың хиджаб пен пәренжі киюіне қарсы Өз ой-пікірлерін ортаға салған зия лы қауым өкілдерінің арасында белгілі ақын Б.Жақып қазақ энциклопедиясы жайын қозғаса, Б.Атығай қазақтың мың әні, мың күйі жобасы төңірегінде әңгі меледі. Айтыс өнерінің ардагері Ә.Қалы бекова қазақ біткеннің делебесін қоз ды ратын суырып салма ақындар айты сының қайта жандануына жағдай жасалып жатқанына алғысын білдірді, ал Б.Шойбеков Президентке арнау айтты. Жазушы М.Байғұт, журналист Б.Қонысбек мемлекеттік тіл төңірегінде тақырып қоз ғады. М.Мырзах метов болса, Елбасыға «Қазы налы Оң түстік» жинағының 20 томдығын тарту етіп, тектілік танытты. Журналистерге арналған брифинг бары сында Президент Оңтүстік Қазақ стан облысының белсенді дамып келе жатқанына тоқталып өтті. Экономика министрлігінің бағалауы бойынша, 2020 жыл ға дейін ең жоғары өсімге Оңтүстік Қазақстан облысы қол жеткізетіні болжанып отыр. Биылғы жылы мұнда инвестиция көлемі 67 млрд теңгенің тағы алты инновациялық кәсіпорыны іске қосылатын болады. Бұл мыңға жуық жаңа жұмыс орнын ашуға мүмкіндік туғызады. Сонымен қатар облыстағы өнеркәсіп секторында ауыл шаруашылығы, әлеуметтік сала үйлесімді даму да, адамдардың әл-ауқаты артуда. Мен жаңа маңызды іс IPO халықтық бағдарламасы туралы бастама көтердім. Ол бәрінен бұрын қарапайым қазақстандықтардың игілігіне бағытталған. Әр адам Қазақстанның перспективасы бар ірі кәсіпорнының акционері болу мүмкіндігіне ие болып, келешекте табыстан өз үлесін алады. Мұндай әлеуметтік әділеттілік шарасы халықтың әл-ауқаты деңгейін теңестіру үшін маңызды. Бүгінде біздің қоғамда болашақ даму стратегиясы бар. Бізді біріктіретін басты идея осы болып табылады. Мемлекеттің жоспары барша қазақстандықтардың жоспарына сәйкес келеді. Экономиканың артуымен бірге халықтың да әл-ауқаты арта түседі. Мұның барлығы еліміздің азаматтары үшін жасалып отыр. Оңтүстік Қазақстан облысына жасаған сапарымның қорытындысы бойынша, өңірдің экономикасы нығая түскенін, азаматтардың әл-ауқаты артқанын айқын айта аламын, деп атап өтті Мемлекет басшысы. Шадияр МОЛДАБЕК, Оңтүстік Қазақстан облысы ТАБИҒИ АПАТ Апат аймағында 100-ге жуық отандасымыз жүр Басы 1-бетте Жағалауға жақын маңдағы жүздеген кісі тиелген бірнеше су көлігінен хабар жоқ. Әзірше 40 адамның қаза болғаны нақтыланған, бірақ әдеттегідей төтенше жағдай басылмайынша, құрбандар санының да көбейетіні анық. Қазір Тынық мұхитындағы табиғи апаттың әсері Чилиге, Индонезияға, Папуа-Жаңа Гвинея мен Филип пинге, Тайвань мен Гавай аралдарына және Ресейдің Камчатка түбегіне, Сахалин, Курил аралдарына тарау қаупі басым. Ал біз Жапониядағы 95 қазақстандықтың жа йына алаңдап отырмыз. ҚР Сыртқы істер министрлігінің ресми өкілі Асқар Әбді рахмановтың хабарлауынша, жапон жерін дегі отандастарымыздың қатары бұдан да көп болуы мүмкін. Асқар ӘБДІРАХМАНОВ, ҚР Сыртқы істер министрлігінің ресми өкілі: Қазір министрлік Токиодағы елшілікпен ұдайы байланыста. Консулдық есебімізде 95 азаматымыз тұрған. Бірақ бұл нақты сан емес, өйткені ол жаққа барған қазақстандықтардың бәрі бірдей елшілікке тіркеле бермейді. Елшілік Жапонияның Сыртқы істер министрлігімен, төтенше жағдайларға жауапты мемлекеттік органдарымен байланыста отыр. Құдайға шүкір, апаттан зардап шеккендердің арасында Қазақстан азаматтары тіркелмеген. Цунами, негізінен, Тынық мұхитының солтүстікшығыс жақ жағалауында. Бұл аудандар да қазақстандықтар жоқтың қасы. Токиода зіл заланың біраз әсері болғаны рас. Дегенмен, жаманат хабар жоқ. Біздің елшілікке сол жақта жұмыс істеп жатқан азаматтарымыз, оқып жатқан студенттеріміз хабарласуда. Токиода қоғамдық көлік тоқтап қалды. Бірақ азаматтарымыздың көбі елшілікке келіп үлгерген. Қазақстандықтарды елге қайтарып алу мәселесі әзірше көтерілген жоқ. Себебі, біріншіден, бұл ұзаққа созылатын құбылыс емес, екіншіден, Жапония дамыған мемлекет, жағдайды жылдам қалпына келтіреді деп ойлаймыз. Болатбек МҰХТАРОВ ТАЛҚЫ САЯСИ БЮРО СЕНАТ Кеше Сенаттың әлеуметтік-мәдени даму комитеті еліміздің белді һәм беделді компанияларын, бизнес құрылымдар мен холдингтер басшыларының басын құрап, жиын өткізді. Әңгіме арқауы бизнестің әлеумет алдындағы әлеуметтік жауапкершілігін пысықтап, проблемалар мен пікірлерге ден қою. Қанат ҚАЗЫ Дүниедегі еңбекшілердің мүддесі үшін күресетін Халықаралық еңбек ұйымының жарғысына үңілсеңіз, «әлеуметтік әділдіктің арқасында ғана бейбітшілік орнайды» деген тамаша тұжырымдаманы ұшыратасыз. Осыдан 90 жылдай бұрын құрылған ұйымның жарғысына таңба боп басылған осы тұжырым күн өткен сайын өзінің ақиқаттығын және өте-мөте өзектілі гін айғақтап келеді. Қазақстандағы жағдай ға сал сақ, әлеуметтік жауапкершілікке қа тыс ты мемлекеттің міндеттері орындалып ке ле тіні анық. Оған дәлел бюджетіміз әлеу меттік бағдарынан танған емес, тіпті дағдарыс салқынына қарамастан, әлеу меттік жәрдемақы өсіп отыр. Алдағы межелеріміз де осы әлеуметтің мүддесі төңі ре гінде топтасады. Ендігі кезекте бизнес те осы үдерістен қалмай, ілескені ләзім. Өйткені билік бұған бар мүмкіндікті қам тып та, ынталандыру тетіктерін іске қосып та жатыр. Дегенмен әлі де жетілдіре түсетін мәселе баршылық. Кешегі Сенатта өткен жүздесуге қатысушылар дәл осы мұратты жүзеге асыру жайын талқылаудан бастап, пікір алысып, өзара жәрдемге жүрмекке сөз байласып тарқасты. Алдымен жиынды ашқан Сенаттың Әлеуметтік-мәдени даму комитетінің төрағасы депутат Ақан Бижанов мемлекет пен бизнес әлеуметтік саладағы мәселелерді шешу жолында толыққанды мүдделес әріптес болуы керек екендігін айтады. «Қоғамда бизнес пен кәсіпкерліктің рөлі жұмыс орындарын құру, материалдық Тәуелсіздік идеологиясын жастарға қалай сіңіреміз?! Саясатта әлеуметтену деген ұғым бар. Яғни адамның бала жасынан қоршаған ортасын, Отанын танып-біліп өсуі. Әлбет те, оған ықпал ететін құбылыстар болуы қажет. Атаана тәрбиесімен қатар, оқу орындарында оқушыларды бір мақсатқа жұмылдыру идеясын жүргізу арқылы тұлға ретінде қалыптастыра алуға болады. Өкінішке қарай, дәл бүгін Тәуелсіздік идеологиясын насихаттайтын осындай жалпыұлттық ұйымдар жоқтың қасы. Жарқын ТҮСІПБЕКҰЛЫ ЕЛБАСЫ ҰСЫНЫСЫ Жуырда Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев билік партиясының алдына «Жас Ұлан» бірегей жастар қозғалысын және «Жас қыран» атты жаңа балалар ұйымын құру туралы тапсырма берді. Мемлекет басшысы өз сөзінде «Бала тәрбиелеу бұл ата-ананың ерекше азаматтық борышы. Біздің халқымыз «Баланың бас ұстазы ата-ана» деп бекер айтпайды. Алайда кейінгі күні осы қағидадан шығып бара жатқандаймыз. Ауылда өскен балалар ата-ананың тәрбиесін білетін болса, қаладағылардың бәрі жұмысбасты болып, бала тәрбиесіне көп бара алмай жүр. Бұлай кете берсе, біз салтымыздан, тілімізден, ғұрпымыздан да ажырай беруіміз мүмкін. Ал баланың тілі ана тілінде шықса, бесігінде барлық қазақы тәрбиені сіңірсе, бойына ана сүтімен ұлттық қасиет дарытылса, сонда ғана отансүйгіштік болады», деді. Сонымен қатар Президент ана мен Қазақ бизнесі қайырымды болса игі құндылықтарды иелену немесе пайда алумен ғана шектелмейді. Олар өз дамуында белгілі бір деңгейге жетіп, алдына жаңа міндеттер қоюда. Бизнес не ғұрлым өркениетті болса, солғұрлым оның мемлекеттің әлеуметтік өміріне араласу шең бері кеңейеді. Бұл ретте 2008 жылы Жез қазған қаласында Елбасының қаты суымен өткен мемлекеттік органдар, ірі биз нес құрылымдары, кәсіподақтар бас шы ларының кез десуі осы үдерістің дамуына тың серпін бер ген бастама болды», дейді комитет төр ағасы Ахан Бижанов. Оның айт уынша, Мемлекет басшысының қолдауымен өткен фо рум бизнестің әлеу меттік жауапкершілігін се зі ніп, оны арт тыра түсуге тың сер пін беріп отыр. «Бү гінгі күндері Жезқазған фору мында айшықталған шаралардың ал ғашқы қоры тын дыларын шығарып, әлі де шешімін тап пай келе жатқан мәселелерді анықтау өзекті», деді ол. Жезқазған форумында Елбасы айқындаған межелерге жиын барысында еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі балаға мемлекеттік қолдаудың жақсы үрдіспен атқарылып жатқанын айта келе, бұл шараны болашаққа салынған сапалы инвестицияға теңеді. Президенттің айтуынша, мемлекеттік жастар саясатының негізгі мақсаты лайықты тұлға ретінде болашақ қазақстандықты тәрбиелеу болып табылады. ЖАСТАР ПІКІРІ Иә, қазіргі балалар мен жастарды қолдау сапалы инвестиция екені сөзсіз. Ел дің ертеңі де жастардың азамат, адам болып қалыптасуына байланысты. Алайда Елбасы ұсынған жастар мен балалар ұй ымдарының мәртебесі, әлеуеті, жұмыс жүр гізу шеңбері, қаржылық мүмкіндігі, ақ параттық ресурсы т.с.с. маңызды мәсе ле лері қалай болмақ? Осы мәселе жөнінде елі міздегі жастар ұйымдарының белсенділерінің пікірі мен ұсыныстарын білген едік. Әсет ТҰРДЫҒҰЛОВ, Қазақстан Жастар одағының төрағасы: Бүгінгі күні елімізде жастар ұйымдарының санының біршама екендігі белгілі. Ол ұйымдар өздерінің шама лары жеткендерінше жастар мәселелерімен айналысуда. Бірақ жастар проблемалары әлі күнге дейін түбегейлі шешімін таппай келеді. Осындай жағдайда Ел - басының жаңа ша жастар және балалар ұйымын құру жөніндегі бастама көтеруі белгілі бір дәрежеде уақыт талабы деп ойлаймын. «Бірақ ол ұйымдар уақыт өте келе, өзіне дейінгі жастар ұйымдарының кебін кимей ме?» деген күдік те жоқ емес. Басқа жастар ұйымдарымен қарым-қаты насы қандай негізде құрылады? Сұрақтар өте көп. Дегенмен де, меніңше, бұл бастама бірінші кезекте, жастар мәселесі Елбасының назарында екендігін көрсетеді. Екіншіден, жас азаматтарға тән проблемаларды шешуге нақты қадамдар істелінуі мүмкін. Үшіншіден, ол құры латын ұйым өзінше жеке дербес ұйым болғаны жөн. Гүлшара Әбдіқалықова да тоқталып өтті. «2008 жылы Жезқазғанда өткен форумнан бері бизнестің әлеуметтік жобаларды жүзеге асыруы туралы меморандумға мониторинг жасалып келеді жыл ғы 1 қаңтардағы мәліметке сүйенсек, шамамен 42 млрд теңгенің жобалары бойынша мемо ран ду мға қол қойылған», дейді министр. Ал 2008 жылдан бері «Еңбек келісім шар тын жасаңыздар!» атты акция шеңбе ріндегі ұжымдық келісімшарттар жүйесінде 53 мың кәсіпорын қамтылған. Яғни ел кәсіп орындарының 30 пайызына жуығы. Көр сеткішке қарасақ, әлеуметтік жауапкершілік мәселесінде бірқатар алға жылжушылық бар. Әйтсе де, министр ханым экономиканы жаңғырту мен халық тың әлауқатын жақсарту мәселесіне биз несті одан сайын ықпалдастыру қа жет тігін айтады. «Біріншіден, бүгінгі күні еңбекпен қамту саласында тиімсіз жұмыс пен қамту сақталып отыр. Еңбек ре сурс тарының сапасы төмен. Еңбек нары ғында баланстың үйлесімсіздігі де бай қалады. Мұндай проблемалардың Еркебұлан АЛДАБЕРГЕНОВ, Павлодар облыстық «Ұлан» жастар қоғамдық бірлестігінің төрағасы: Мемлекет басшысы жаңаша көзқарастың, жаңа серпіннің, жаңа өзгерістердің, жастар саясатындағы жүйеліліктің қажеттігін қадап айтты. Біз, жастар, шашыраңқы, бытыраңқы болғаннан ұтыламыз. Қазақстан жастарына бір қозғалысқа бірігетін уақыт келген сияқты. «Бір жағадан бас шығарып» ғана биік асуларды бағындыра аламыз. Мемлекеттігімізді нығайту, дамыту үшін ең алдымен барлық жастар ұйымы Елба сының ұсынысы аясында бірігу қажет деп түсінемін. Ал енді ұсынысым, сол ұйымдардың бәрі бас қосқанда Қазақстан жастарына «біз осы уақытқа дейін не істедік, болашақта не істейміз, қайда барамыз?» деген мәселелер шығарылған күн тәртібімен басқосу қажет. Сонымен қатар, Тәуелсіздігіміздің 20 жылдығы қарсаңында Қазақстан жас тарының нақты стратегиялық бағдар ламасын жасауды ұсынамын. ҚОЛҒА АЛЫНҒАН ШАРА Президенттің бұл ұсынысын жүзеге асыру аса қиынға соқпас. Себебі еліміздегі студенттік құрылыс және жастар еңбек от рядтары жастар қоғамдық бірлестігі осы мәселе төңірегінде біраз шаруалар атқарған болатын. Бірлестік жетекшісі Алмасбек НҰҒМАНОВ былай дейді: Жалпы, бұл идея біздің бірлестік құрылмастан бұрын бірді-екілі жас азаматтардың арасында пайда болды. Мектептерді аралағанымызда оқушылардың басын бір идеяға тоғыстыратын ұйымдардың қажет екенін түсіндік. Оның үстіне, оқушылар арасында қыл мыс тық әрекеттер де жиілеп кетті. Орта білім беру ТҮЙІН Мансұр ХАМИТ (фото) бар лығы еңбек өнімділігінің тым баяу өсіміне себеп бола алады. Өз кезегінде бұл құбылыс ұзақмерзімді экономикалық өсімге кедер гі келтіреді. Осыған орай, атал ған олқылықты жоюда Үдемелі индус триялық-инновациялық даму бағдарламасының алатын орны ерекше», деді Г.Әбдіқалықова. Бұл жерде ведомство басшысы бизнесті индустрияландыру шарасына белсене һәм бел шеше кірісу керектігін тағы қайталады. Жақында қабылданған «Жұмыспен қамту 2020» жаңа бағдарламасы да кәсіби стандарттар жүйесін енгізудегі бизнеске еншілеген үлес болып табылады. «Мұндай әріптестік еңбек өнімділігін айтарлықтай арттыруға септігін тигізеді. Ал егер бүгінгі күні кәсіпорындар өздері кәсіби стандарттарын ауыстырмаса, біз саладағы дамуды ары қарай жүзеге асыра алмаймыз», дейді министр. Жиын барысында «ҚазАтомӨнеркәсіп» АҚ, «ҚазМұнайГаз» ҰК» АҚ, «Қазақ телеком», «Қазақстан темір жолы» секілді компания өкілдері бизнестің әлеуметтік жауапкершілігіне қатысты атқарып жатқан шараларымен бөлісті. Талқылау барысында тың ұсыныстар да айтылды. Мәселен, әлеуметтік ынтымақ мәдениетін дамыту, бизнестің әлеуметтік жауапкершілік рөлінің мәнін ұғына түсу қажеттілігіне назар аударылды. Бір сөзбен айтқанда, сенаторлар компания басшыларына, бизнес өкілдеріне «бизнес табысты болса, әлеуметтік жауапкершілік артса, қоғам тұрақты болады, ал қоғам тұрақты болса, бизнес те дөңгелейді» дегенге саятын тұжырымды тағы еске салды. Расымен, мұндай өзара байланыс қоғам мен мемлекеттің тұрақты даму кепілі екендігі әмбеге аян. Ендеше, қазақ бизнесі халқына қайырымдылық жасай жүруді әрқашан естен шығармаса игі. орындарында мектепішілік ұйымдар жоқ емес, бар, бірақ олар мем лекеттің саясатын жалпыұлттық дең гейде насихаттап отырған жоқ. Кез келген жақсы дүние тарихтың жаңаруы. Сондықтан біз өткенді көшіріп алған жоқпыз, дегенмен ұқсастықтар бар. Жасөспірімдердің басын бір арнаға тоғыстыратын ұйымдар болмайынша, жалпыұлттық патриотизмді қалыптастыру мүмкін емес екеніне көзіміз жетті. Пат риоттық сезім ақшамен өлшенбейді. Ал мектеп жасынан ұлттық тәрбиені бойына сіңіріп өскен азаматтың рухы биік болады. Біз тәрбиені осындай ұйымдар арқылы жүргізсек, ұтылмаймыз деген ниетпен, осы жобаны жасап шығардық. Мектеп жасын дағы балаларды екі сатыға бөлдік. 1-5 сынып аралығындағы балаларды «отаншылдар», 6-11 сынып оқу шыларын «Жалынды жастар» ұйымына топтастырсақ деп ойладық. «Отаншылдарда» арнайы төсбелгі болады. Онда ұлттық нақыштармен жасалған сегіз бұрыш пен алтын әріптер жазылады, ортасында Тәуелсіздік монументінің белгісі салынады. Оның негізгі түсі Туымыздың түсі болады. Ал ұйым қатарына қабыл дану шарты бойынша, бала бірінші кезекте мемлекеттік рәміздерімізді білуі керек. Әнұранды, Туымыз бен Елтаң бамыздың сипаттамаларын жатқа айт қан балалар ғана «отаншы лдардың қатарына ене отырып, елімді, жерімді, ата анамды құрметтеуге дос та рымның алдында ант етемін» деп, ұйым қатарына қабылданса деген ойымыз бар. Ал екінші кезеңді «Жалынды жастар» деп атауымыздың себебі, баланың өтпелі жасында қылмысқа баруы жиі кездеседі, сабағында енжарлық байқатады. Міне, осы кезеңде жасөспірімдердің бойына «мен елімнің жалынды жасы боламын» дейтіндей идеяны сіңіру керек. Бұл ұйымның өздерінің анты да қарастырылды. Еліміздегі белсенді жастардың тың пікірлері мен нақты ұсыныстары Елбасының көтерген мәселесімен ұштасып жатқандай. Тек осы маңызды мәселенің жүзеге асуына тікелей ықпал ететін шенеуніктер жастар мәселесіне ерекше ден қойса екен дейміз. Әлемде қанша миллиардер бар? Менің білгім келетіні, әлем бойынша миллиардерлердің саны қанша? Нұржан ҚАЗЫБЕК, Қарағанды Forbes журналының мәліметі бойын ша, әлемде жалпы саны 1209 мил лиардер бар. Өткен жыл мен са лыс тырсақ, миллиардер лердің саны Ресей (101) мен Бразилия (30) мем ле кетінде ерек ше артқан екен. Қытайда 115, Үндістанда 55 мил лиардер бар. Қытай мил лиар дер ле рінің саны көп болғанымен, Үнді миллиар дер лерінің қаржысы қытайлық тар дан көп. Мысалы, үнді мил лиар дерлерінің әрбірінің қар жысы орта есеппен алғанда 4,5 миллиардты құраса, қытайлық тарда оның көлемі 2,5 млрд. Сарапшылардың болжауына жүгінсек, Ресейдегі миллиар дер лердің артуы шикізат баға сы ның көтерілуімен, Бразилияда ұлт тық валютаның нығаюымен, Қытай мен Үндістанда эконо ми каның жалпы көр сеткіш терінің артуымен бай ла ныс ты. Аброгация деген не? Осы аброгация деген сөздің мағынасын айтып берсеңіздер. Жалпы аброгация деген термин Рим құқығынан алынған. Аброгация латын тілінен аударғанда (аbrogatio) бас тарту дегенді білдіреді. Яғни оның мағынасы пайдасыз болып қалған, заман мен қоғам талабына сай келмейтін ескірген заңның күшін жою. Сонымен қатар аброгациямен түбірлес бірнеше Хантемір БАЙҒАЗИЕВ, Алматы облысы терминдер бар. Мысалы, аброгация ескі заңды түбегейлі жоюды білдірсе, дерогация ескірген заңды ішінара жою мағынасында қолданылады. Сол секілді, оброгация ескі заңға аздаған өзгерістерді енгізу дегенді білдіреді. Суброгация ескі заңға толықтыру енгізу мағынасында қолданылып жүр.

3 ӨРКЕНИЕТ 3 ОЙ-КӨКПАР Басы 1-бетте Аймақтық жекеменшік телеарналарды жаппай сандық стандартқа өткізу қажет пе? Шәһизада ӘБДІКӘРІМОВ, «Қызылорда» қоғамдық теле-радио компаниясының құрылтайшысы Олардың сандық жүйеге көшкеннен соңғы келешегі сол жердегі кө рермендердің қажеттілігіне, рухани сұранысына байланысты. Ме нің ше, аймақтық телеарналар Қазақ стан үшін керек. Бізде біреулер «ай мақ тық телеарналар не үшін қажет, Фран цияда осынша ғана телеарна бар, Германияда сонша телеарна бар» деп Еуропа елдерін мысалға кел тіреді. Оларға айтар уәжім мынау: Қазақстан территориясы жағынан дүниежүзі бойынша 9-орын алады. Мына шеті мен ана ТҮЙІН шетіне құс қанаты талып же те тін елде бірыңғай рес пуб ли калық ұлт тық телеарналардың бағ дар ла ма ла ры жеткіліксіз. Олар ай мақтағы кө рермендердің қажеттілігін өтей алмайды. Өйткені әр аймақтың өзінің ақпараттық сұ ранысы, қажеттілігі бар. Мейлі, ол Сыр өңірі бол сын, Сарыарқа, Батыс аймағы болсын, әрқайсысының ақпарат тық ландшафты бар. Ай мақ тық теле ар на лар жергілікті жерлердің проблемасын көтереді, жақсы жақтарын көрсетеді, мемлекеттік саясаттың қа лай жү зе ге асып жатқанынан ха бардар етіп оты рады. Сондықтан да аймақ тық же ке меншік теле ар на лар ды міндетті түрде сандық жүйеге кір гізуіміз керек. Бізді Франциямен са лыстыруға болмайды. Францияның тер - риториясына екі-ақ телеарна да же туі мүмкін. Тағы бір мәселе, қазір «әзірге бірінші мультиплекс қосылады, содан кейін екінші мультиплекс қосылуы мүм кін, халықтың сұранысына бай ла ныс ты үшінші мүльтиплекс те қосылып қа лар» деген сөздер де күмән кел ті реді. Былайша айтқанда, алдап-сулағандары сияқты. Сіз үш қабатты үй са лу үшін бірін ші бір қабатын салып алып, кейін сол бірінші қабатында оты рып, екінші қа батының жобасын, ол біткен соң, үшінші қабаттың но байын сызбайсыз ғой?! Сондықтан да үш мультиплекстің де техникалық не гіз демесі бір мезетте, бірден жасалуы керек деп ойлаймын. Министрлік «біз телеарналарды аймақтық, респуб ликалық деп алаламаймыз» дейді. Оларға қойылған та лаптардың үде сі нен шық са болғаны. Яғни бәсекеге қабілетті телеарналар жа ңа тех нологияның мүмкіндігін пай далануға құқылы де ген ге келтіреді. Бұл да дұрыс сияқты. Ақ параттық кеңіс ті гі міз дің сапалы болғаны халық үшін де пайдалы емес пе?! Сосын жарнама табумен ай на лысады. Міне, осындай теле ар налардың республика деңгейінде хабар та ратуына өз басым қарсымын. Неге дейтін болсаңыздар, олардың республика көлеміндегі кө рер мендерге сай хабар лары жоқ. Олар бізге емес, алдымен өздеріне та лап қойып, шы ғар машылық жағы нан республикалық деңгей ге кө те ріл сін. Бұл бір. Екіншіден, бұл те ле ар на ларды кім ашып отыр? Мәселен, азын-аулақ ақшасы бар кәсіпкер өзінің мүддесі үшін осындай телеарна ашады. Ол кейін жарнамамен ақша та буға көшеді. Сондықтан да кәсіпкер ол телеарнаны ұстап тұра алмайтын болса, неге ашады? Ондай теле ар на лар дың «ақша әкел» деп мемлекетке қол жайып отыруы дұрыс па? Мем ле кет тің ақшасы салықтан түскен ха лық тың ақшасы. Сондықтан да ол қар жыны кімге жұм сай ты нымыз ды ой лануымыз керек. «Аймақтық телеарналарды жап пай сандық жүйеге көшіру елдің та ла бы» дейді. Елдің талабын біз де зерт теп, қарап отырмыз. Ел біздің мен та литетке келмейтін, жастардың пси хологиясын бұзатын шетелдің ха бар ларын тоқтату туралы талап қойып отыр, керек де сеңіз. Рейтинг деп олар белгілі топтың арасында сауал на ма жүргізіп, соларын «халықтың сұранысы» деп көрсеткісі келеді. Сол рейтинг жасаған адамдар ауылға барып па? Қазақ көрермендері ара сын да сауалнама жүргізіп пе? Мыса лы, сауалнамаларының ара сы нан «Қазақстанның ақпараттық кеңістігіндегі телеарналар сіздің ұлттық мүд деңіз ге қаншалықты пайдалы, қан шалық ты зиян» деген бірде-бір сұрақ кез дестірмедім. Менің ойымша, осы сұ рақ ең негізгі сұрақ болуы ке рек. Аймақтық телеарналарға осы жағы нан қарау қажет. Алдан СМАЙЫЛ, Парламент Мәжілісінің депутаты Ал Парламент қабырғасына келіп түскен «Телевидение туралы» заң жоба сы анау айтқандай өзгелердің мүдде сін шектеу емес. Бұл бізге келіп жат қан басқа елдердің ақпараттарына ба қылау орнату. Кез келген мемлекет мұны істемей тұра алмайды. Мысалы, Еуропаның Франция, Австрия, Италия секілді елдерінде бұқаралық ақпарат құралдарына бақылау орнататын коми теттер бар. Бізде ондай да жоқ. Сон дықтан біз де Қазақстандағы ақпа раттық қауіпсіздікке солардың тұрғы сынан қарауымыз керек. Бізде кім бол са, ол болсын, мынаны ескеру керек: Қазақстанның мүддесіне шетелдің мүддесі арқылы келуге болмайды. Қазақстанның мүддесіне Қазақ станның мүддесі арқылы қарау керек! Әділ діктің шыңы осы. Дайындаған Салтан СӘКЕН, Астана ДӘРІС Керекуліктер қазақша сөйлейтін болды Павлодар қаласында наурыз айының басынан бастап қазақ тілін үйренуге арнал ған тегін курстар жұмыс істей бастады. Облыстық тілдерді дамыту басқармасы қыз мет кер лерінің айтуынша, тегін сабақтарды облыстық «Ана тілі» оқу-әдістемелік орталығы жүргізуде. Әзірге тіл үйренуге талпынған төрт топта 60 адам дәріс алуда. Былтыр мұндай тегін курстарда 254 адам оқып шығып, 38 тыңдаушы ерекше үлгідегі сертификатқа ие болған. Талғат ӘБІЛҚАСЫМОВ, облыстық тілдерді дамыту жөніндегі басқарма бастығы: Соңғы кезде тіл үйренемін деушілерге көмекші құрал-жабдықтар көптеп шығуда. Небір тамаша оқулықтар мен сөздіктерді қалалар мен аудандарға үлестіріп жатырмыз. Мәселен, жақында ғана шыққан «Іс жүргізу» атты кітаптың көпшілікке берері мол. Тегін сабақтар жүргізетін «Ана тілі» орталығында барлық мүмкіндік бар, тек тіл үйренуге ниетқұлқыңыз болса болғаны. Жанаргүл ҚАДЫРОВА РӘСІМ «Қазақ қызының» тұсауы кесілді Ұлтының ұяты деп қазақ ұлын емес, қызын санаған. Сондықтан қай заманда да қыздың әр қа да мы на әрі сүйсіне, әрі көзінің қарашығындай аса бір ыждағаттылықпен қарайды. Қырық үйден тыйым сала отыра, еркіндік тің еркін самалынан да қақпау арқылы таразы басын тең ұста ған ұлысымыздың осы үрдісі бүгінге жалғасып келеді. Күні кеше ақпарат айдынына өткен жыл дың қазан айында жол тарт қан, аруларымыздың жай-күйін, мұң-сырын күйттейтін жаңа ба сы лым «Қазақ қызы» журна лы ның тұсаукесер рәсімі болып өтті. Басылымның басты мақсаты жаһандану заманының кері тұстарына жұтылып кетпей, қыз-келіншектеріміздің бойында ұлттық болмысты қалыптастыру. Сол жолда ұлттық идеологияны жүргізуге атсалыса оты рып, қазақ қыздарының тәрбиесіне оңынан ықпал етуде, әрине, осындай ақпа рат құралының болғаны өте орынды. «Ата салт», «Қызым, саған айтамын», «Мен із деген қа лыңдық», «Білгенге маржан», «Ажарлы боламын десеңіз» секілді айдарлар дың бәрі бір кездері бабаларымыз бізге аманат еткен «қырық үйден тыюдың» жүгін ар қа лағандай. Ал «Арысын аялаған асыл жандар» айдарында ерін сыйлап, шаңырақ шаттығы мен ұрпақ тәрбиесін мүлтіксіз орындаған әйел-аналар өмірінен сыр шертіледі. Мұның өзі оң жақтағы қыздар мен та бал дырық аттаған келіншектерге, ерке қыз бен ақ жеңгелерге, байсалды бәйбішелерге сенімді серік болары сөзсіз. Мәриям ӘБСАТТАР БАСЫЛЫМ Қазіргі қазақ қоғамына есімдері белгілі ақын-жазушылардың, журналистер мен қоғам қайраткерлерінің арасында «Ұлан» балалар басылымының (кезіндегі «Қазақстан пионері» газеті) мектебінен өтпегені кемде-кем шығар. Қаншама шығар машылық адамының тыр нақалды туындыларын «сүйіншілеп» тұрып жалпақ жұртқа жария еткен, қазақ баласының сүйіп оқитын серігіне айналған басылым өткен жылы ғана өзінің 80 жылдық мерейтойын атап өткен болатын. Алмат ИСӘДІЛ Алдағы 14 наурыз күні балалар мен жас өспірімдерге арналған осы рес пуб ликалық «Ұлан» газетінің жарық көре бас таға нына 81 жыл толады. Бұл аз уақыт емес. Бір кісінің ғұмыр жасымен шамалас бо латындай осы уақыт аралығында басылым та лай қиындық көріп, бүгінде тәуел сіз елдің ұландарын тәрбиелеу ісіне ден қойып келеді. Бүгінде «Ұлан» газеті қазақ балаларының шам-шырағына айналып үлгерді деп толық сеніммен атауға тұрады. Алғашқы кезеңде әйгілі «Лениншіл жас» газетінің бір ғана бетін алып, қосымша ретін де шығып тұрған басылым заман озған сайын ақпарат кеңістігінде өз орнын айқын дай түсті. Сұрапыл соғыс жылдары өз жұмысын тоқтатуға мәжбүр болған балалар басылымы Ұлы Жеңістен соң, дәлірек айт сақ, 1946 жылдан бүгінге дейін еш үзіліссіз жарық көріп, әр апта сайын өзі нің жас оқырмандарымен жүздесіп келеді жылы басылымның «Қазақстан пионері» атауы «Ұлан» деген атаумен ал масты рылды. Бұл атауды сол кездегі қазақ қоғамы қуанышпен қабылдағаны аян. «Ұлан» деген ұғымды қазақ болашағына үмітпен қарайтын, өрімтал жас өскініне, ұлтын сүйетін рухты ұрпағына қаратып айта ды. Қазақ баласына етене жақын осы атау дың бізбен бірге біте қайнасып келе жат қанына да биыл 21 жыл болыпты. Қартаймайтын «Ұлан» Азамат ҚҰСАЙЫНОВ (фото) «Ұланның» басқа басылымдардан бір өзгешелігі, онда бұрыннан бері келе жатқан «Жас тілшілер» мектебін қалыптастыру үрдісі әлі де заңды жалғасын тауып келеді. Осы дәстүрді біз де үзбей жалғастырып, елеулі қолтаңбасымен ерекшеленген кішкентай ұландарымыз бен студент жас тардың арасынан шыққан оқырман ав торларға «Ұланның» жас тілшісі» деген арнайы куәлік беріледі. Олар кәдімгі тә жі риб елі мамандармен иық тіресе жүріп, шығар машылықпен айналысуға, түрлі байқау лар мен өзге де мәдени-көпшілік шараларға қатысуға көп мүмкіндік алады. Бұл болашақ журналистерді тәрбиелеу жолындағы алғашқы баспалдақтардың бірі. Бұған дәлел ретінде газеттің қазіргі ба с- шысы, белгілі журналист, ақын, Пре зи дент стипендиясының иегері Есей Жеңіс ұлы ның өзі де кезінде аталған басылымның жас тілшілері қатарынан көрініп, жоғары оқу орнына да осы «Ұланның» кепіл де ме сі мен қабылданғандығын айтсақ та, жет кі лікті. Бүгінде еліміздің ақпарат кеңістігінде бір неше балалар басылымы бар. Алай да олардың арасында «Ұланның» шоқтығы биік екендігіне ешкімнің таласы жоқ. Қазақ баласының төл басылымы са на латын «Ұлан» қазіргі кезде «Балдырған», «Ақ желкен», «Дружные ребята» сынды республикалық балалар басылымдарын біріктірген «Жас өркен» серіктестігіне қарайды. Қазақтың белгілі қаламгері, пуб лицист Жүсіпбек Қорғасбек басшылық жасай тын бұл серіктестікте заман талабына сай тың өзгерістер орын алуда. Жақында атал ған төрт бірдей балалар басылымын бұдан былай ғаламтордағы арнайы сайттан ( оқуға мүмкіндік жа салды. Енді «Ұланды» қала мен дала дағы қазақ оқырманымен қоса, алыс-жақын шетелдердегі қандастарымыз да үзбей оқып тұратын болады. Жасы 80-нен асса да, мәңгі жас қалпын сақтап отыратын балалар басылымының жаңа ғасыр белестерін бағындыруына біз де тілектеспіз. Есей ЖЕҢІСҰЛЫ, балалар мен жасөс пірім д ерге арналған республикалық «Ұлан» га зетінің бас редакторы: Қазіргі уақытта «Ұлан» газеті өзінің заманға сай келбетін қалып тас ты руға, бүгінгі баланың ой-талғамын өсіруге күш салу үстінде. Әрине, басы лым ның таралу жағдайы кезіндегі кеңес заманындағыдай 200 мыңнан асып жығылмаса да, биылғы тиражымыз 17 мыңнан асып отыр. Қазақстандық өлшеммен алып қарағанда, мұның өзі сон шалықты төмен көр сеткіш емес. Егер де қазіргі балалардың атааналары құ лықты болып, өздерінің мектеп жа сын дағы ұл-қыздарына «Ұланды» БАСЫЛЫМ ТАРИХЫНАН Газет 1930 жылы 14 наурызда «Жас Алаш» газетінің 5-6 беттерінде газет ішіндегі газет бо лып алғаш жарық көрді. Алғашқы атауы «Пио нер» болды жылы 5 қарашада «Пионер» газеті Ал маты қаласының Гоголь көшесіндегі 9 үйге өз алдына дербес басылым болып бөлініп шық ты жылдың наурыз айынан газет «Октябрь балалары» деген атаумен шыға бастады жылғы 28 маусымдағы санынан кейін соғыс жағдайына байланысты уақытша жа былды жылы 9 мамырда «Қазақстан пионе рі» деген атаумен қайта жарыққа шықты жылы 14 наурызда шыға бас тағанына 50 жыл толуына орай және жас ұрпаққа саналы тәрбие беру жолындағы еңбегі ескеріліп, «Қазақ стан пионері» газеті «Құрмет» орденімен мара патталды жылдан бастап «Қазақстан пионері» га зетінің атауы «Ұлан» болып өзгерді. «Ұлан» газеті 2002 жылы Қазақстан Респуб ликасы Журналистика академиясының «Ал тын жұлдыз» сыйлығын «Балалар ба сылымы» но минациясы бойынша иеленді. Газетті әр жылдары Ә.Ыдырысов, С.Берді құ лов, Ф.Оңғарсынова, Ғ.Доскен, Б.Сүлейме нов, С.Қалиұлы сияқты қазақтың қабырғалы қалам гер лері басқарды жылдардың ортасында газет тара лымы 200 мыңға жетті. Қазіргі тиражы дана. «Ұлан» газетін Тәуелсіздігіміздің алғашқы жаз ды рып алып тұрса, бұл көрсеткіш ана ғұрлым көп болар ма еді! Біздің негізгі оқырмандарымыз мектеп оқушылары болғандықтан, басылымның басты мақсаттарының бірі сол мектепте алған біліміне қосымша білім қосып, олар дың таным-түсінігі көкжиегін ке ңейту. Өкінішке қарай, бүгінгі біздің қоғамда рухани құндылықтарымызды дә ріптеу үрдісі материалдық құн ды лық тарға талпыну деңгейінен анағұрлым төмен болып тұрғаны жасырын емес. Дей тұрғанмен де, соңғы уақыттарда өз болашағына сеніммен қарап, ертеңгі күнінен үміт күтетін бүгінгі ұр пақтың ұлттық тамы рымыздан нәр алу ға деген талпы нысының жоғары екен дігін аңғаруға болады. Әдетте балалар басылымдары жас ұрпақты жазу-сызуға, көркем ойлауға, әдебиет пен өнерге, жалпы адамгершілік тұрғысынан тәрбиелеуге аса қатты кө ңіл бөледі. Алайда осы басты қа ғи да лар ды ұстана отырып, біз қазіргі уа қытта басылым беттерінде қазақ ба ла сын заманауи технологияларға, ақпараттық дәуірдің жаңа талаптарына бейім деуді негізгі бағыт етіп алып отыр мыз. Өйткені бүгінгі ұр пақ гуманистік идея лармен қатар, техно краттық жаңа шыл дықты да бірдей игеруі тиіс. Сон дық тан да «Ұлан» өзінің жас оқыр мандарын өнер мен мәдениетке ғана баулып қоймай, озық ғылым мен білімді ең серуіне де жаңа мүмкіндіктер жолын ашу ға ниетті. жыл дарынан 2008 жылдың қараша айына дейін белгілі балалар жазушысы Сұлтан Қалиұлы бас қарды. Қазіргі бас редакторы «Ұланның» бұ рынғы жас тілшісі, ҚазҰУ-дың журналистика фа культетінің 1998 жылғы түлегі Есей Жеңіс ұлы. «Ұлан» газетінде тәжірибелі журналист, Қазақ станның мәдениет қайраткері Алма Үмбеттегі 34 жылдан бері еңбек етіп келеді. Редак ция алқасы құрамында Бағдат Мәжитов (бас редактордың орынбасары), Қуаныш Нұрдан бек ұлы, Гүлфарида Зейнуллина сияқты тәжі ри бе лі журналистер бар. Әр жылдары Смағұл Елубаев, Жақау Дәурен беков, Жаңабек Шағатай сияқты белгілі қалам герлер, Мадина Омарова т.б. сияқты кейінгі буын өкілдері «Ұланның» жас тілшілері қатарында болды.? АЛАШТЫ АЛАЃДАТЋАН САУАЛ Ұлттық тәрбиеге негізделмейінше, жастардың бойында отандық патриотизмді қалыптастыра аламыз ба? Намазалы ОМАШЕВ, Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті журналистика және саясаттану факультетінің деканы: Ұлы Мұқаң «ел боламын десең, бесігіңді түзе» деген де нені айтқысы келді? Оның негізгі айтпақ ойы әр ба ла ең алдымен өз отбасы, ошақ қасында тәрбие алып, өсуі керек дегенге саяды. Яғни әр адам өз үйін де дұрыс тәр бие алатын болса, ол болашақта өз елі нің де сүйікті аза матына айналады. Тәрбиенің ішінде ең маңыздысы ұлт тық тәрбие. Себебі ұлт тық тәр бие ні ешкім қолдан ұйым дас тыр ып, не болмаса ас паннан ала салған жоқ. Ол атадан балаға тарап, бү гін ге дейін жасап келе жат қан құн ды лық тардың бірі және ең маңыздысы. Әр ұлттың тәрбиеге қа тысты өзіндік ерек шеліктері бар. Қазақи тәрбиедегі басты ерек - шелік деп ба ланы бесіктен бас тап кіші пейіл дікке, батырлыққа, бі лім ділікке, өнер ге үйрету дер едім. Егер біз жастарға ұлттық тәрбие бер месек, олар дың бойында отандық патриотизмді қалыптастыра алмаймыз. Ал ұлттық патриотизм шынайылыққа, әділеттілікке негізделеді. Манарбек ІЗБАСАРҰЛЫ, Қазақ ұлттық аграрлық университетінің аппарат жетекшісі, Жазушылар одағының мүшесі: Бұл сұраққа «жоқ» деп кесімді жауап беруге болады. Себебі ұлттық тәрбиеге негізделмейінше, отандық патриотизмді қалыптастыра ал май ты нымыз ақиқат. Әрине, қазіргі кезде кейбір мамандарымыз «ұлттық тәрбиеден ажырап бара жатырмыз» деген пікір айтады. Бұл пікірге келісуге де, келіспеуге де бо лады. Бірақ өз басым екінші жақты қолдаймын. Өйткені егер түп-та мы рымыздан ажырап кеткен болсақ, бүгінде қазақша сөйлеп, ұлттық дәстүрімізді мүл дем ұмытып кеткен болар едік. Аллаға шүкір, қазір біз өзіміздің дәс тү ріміз ді, ата дінімізді берік ұстанып келе жатырмыз. Тек өз балаларымыз ғана емес, өзге ұлттың бүлдіршіндері де қазақ тілінде еркін сөйлейді. Қазір біздің ал дымыздағы негізгі мақсат осы өзге ұлттың балаларын қазақ мәдениетін, қазақ дәстүрін терең түсініп, сыйлауға үйрету жұмыстарын қолға алу. Ал өз ба лаларымыз қай уақытта болса да туған тамырынан ажырап кетпейді. Қа зіргі күні «отандық тәрбие» және»ұлттық тәрбие» деген ұғымдардың жеке-жеке қол да нылып жүргені белгілі. Менің ойымша, осы екі ұғымды бір-біріне жақын датып, тек ұлттық тәрбиеге негіздеу керек. Себебі тек ұлттық рухпен, ұлттық тәр бие мен сусындаған бала ғана өз елінің нағыз патриоты бола алады. Наурызбай БАЙҚАДАМОВ, Қорқыт ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінің проректоры: Отаным дейтін адамның бойында ұлттық рух, ұлттық намыс болуы керек. Ұлттық рух әр баланың бойына өз от басында себілуі қажет. Менің ойымша, отаншылдық баланың кішкене күнінен отбасында алған тәрбиесінен қалыптасады. Оны ақша немесе басқа қымбат дүниеге сатып ала алмайсың. Біздің «патриотизм» деген ұғымды шынайы түсінетін уақытымыз жеткен сияқты. Сондай-ақ тек «патриот» қана емес, «ұлттық патриот» деген ұғымды әр баланың санасына құюымыз керек. Бұл үшін, әрине, әр балаға ұлттық тәрбие берудің маңызы ерек ше. Біз ірі ұлтқа айналуымыз қажет. Бұл қазақ ұлтын өзге ұлттардан биік қою деген сөз емес, оның мағынасы бізден озып кеткен елдердің деңгейіне жету дегенді білдіреді. Ал мық ты, патриот ұрпақ тәрбиелеу үшін, қайталап айтайын, бізге ұлттық тәрбиеге көп мән беру қажет. Әзірлеген Нұрмұхаммед МАМЫРБЕКОВ

4 ҚАЗАҚ ЖЕРІНІҢ ХИКМЕТТЕРІ ИГІ ІС 4 ҚОҒАМ Қайта түлеген Қызылағаш Ақсу ауданының Қызылағаш ауылында орын алған су тасқыны оқиғасына тура бір жыл толды. Осыған байланысты аталмыш ауылда апат құрбандарына арнап ас берілді. Үлкен жолдың бойына орнатылған ескерткіш монументке гүл қойылып, құран бағышталды жылдың 11 наурызынан 12-сіне қараған түні Қызылағаш суқоймасы дамба сының жа рылуы салдарынан бүтін бір Қызылағаш ауылы қирап, көршілес Ақтоған және Егін су елді мекендері де зардап шеккені бел гілі. Дегенмен Елбасыдан бастап жұрт болып жұмылудың арқасында қысқа мер зім ішінде Қызылағаш қайта тұрғызылды. Басына баспана, қорасына мал, жеріне егін салып бергеннен кейін, жабыққан ел дің еңсесі көтерілді. Аз уақыттың ішінде Қы зылағаш, Ақтоған, Егінсу ауылдарында 542 жаңа үй салынып, 105 тұрғын үй күр делі жөндеуден өтті. Қалыпты тіршілікке қа жетті барлық әлеуметтік-тұрмыстық мүм кіндік жаса лып, жаңадан салынған және жөндеуден өткен нысандар пай да лануға берілді. Сөйтіп, ел Тәуелсіздігі тарихында тү бірі мен қайта тұрғызылған тұңғыш ауыл Қы зылағаштың тірлігі қайта жанданды. Ас беру шарасына қатысқан облыс әкімі Серік Үмбетов осы күні «Қызылағаш Ltd» ЖШС-ға қарасты ауыл шаруашылығы және коммуналдық мақсаттарда пайда ланы латын су жаңа техникалармен толыққан ма шина-трактор стансасының ашылуында болды. Жалпы құны 135,0 миллион теңгеге сатып алынған 47 техниканың ішінде комбайн, трактор, экскаватор, жүк көлік тері, автокран, тіркемелер мен қон дыр малар бар. Техникаларды Ресей, Украина, Белоруссия зауыттарынан сатып алып, елімізге жеткізуге «КазАгроТехСнаб» және «Кан ди Алматы» ЖШС-лары атсалысқанын атап өту керек. Бұл техникалардың бәрі «Жансүгіров» қо ғамдық қорының қайырымдылық жо- лы мен жиналған қаржысына сатып алынды. «Қызылағаш Ltd» ЖШС өткен жылдың қазан айында «Жансүгіров» қоғамдық қоры ның бастамасымен құрылған еді. Оны құрудағы негізгі мақсат Ақсу ауданының Қызылағаш, Ақтоған, Егінсу елді мекен дерін де жаңадан салынып, пайдалануға беріл ген әлеуметтік-мәдени нысандарды өз қалпында сақтау, аудан тұрғындарының шаруашылығы мен коммуналдық саласына қызмет көрсету. Сонымен қатар серіктестік аудан шеңберінде өндірістік ғима рат тардың, тұрғын үйлердің құрылыстарын жүргізіп, жолдар мен коммуникацияларды жөндеу және салу, жүк тасу сияқты тұр ғындардың басқа да мұқтаждықтарына қызмет етпекші. Ең бастысы, ауыл еңбеккерлері үшін аса қажет жер жырту, тырмалау, егін егу, баптау, ору, мал азығын дайындау істерімен айналыспақ. Қазір мұнда 25 адам еңбек етеді. Алдағы уақытта тұрақты жұмыс шылар санын 50-ге, ал маусым кезінде олар ды 100-ге дейін жеткізуді жоспарлап отыр. Серіктестіктің бүгінгі жарғылық капиталы 180,0 миллион теңгені құрайды. Сол Тарбағатай Тәңір тау Басы 1-бетте «КОНДЮРИН» ЗАСТАВАСЫ Қытаймен арадағы шекара зас таваларының бірі Кондюрин деп аталады. Ашаршылық жылдары Қытайға босқан жұрттың Тарбағатайдың дәл осы жерінде көпшілігінің татар дәмі бітіп, талқаны таусылды. Қызыл әскердің қа нішер командирі Кондюриннің қолынан! Бүгінде Ақсүйек деп аталатын сайдың екі жағына екі пулемет құрып, босқан жұрттан адам шығармай, қырғызып отырған. Ғайыптың күшімен болмаса, қанды қасаптан жан баласы құтыл маған деседі. Қызыл командир Кондюриннің өзі қырылған адамдардың өлігін бір жерге жинап, соның үстіне шығып, темекі шегіп отырған дейді көне көз қариялар. Адамның қаны судай аққан сол сай кейіннен Ақсүйек деп аталып кетті. Әлі күнге сол сайда қылтанақ шөп шықпайды. Кейіннен Қытайдан бергі бетке жасырынып өткен екі намысқой жігіт Кондюриннің басын кесіп, аузына темекі қыстырып, сол сайдағы үлкен бір тастың үстіне қойып кеткен деседі. «ҚҰЛБАНЫҢ БАСЫ» НЕМЕСЕ ҚҰЛБАБАС Тебіске өзенінің жағасында орын тепкен ауыл ертеде Құлбабас атанған. Осы ауылдың шетінен басталған тас қорымдар тау бөктеріне жақындағанда тіптен молая түседі. Бұлар кезіндегі қазақ-қалмақ шайқасының белгілері. Ауылдың жоғары жағында үлкендеу келген дөң бар. Құймақұлақ қарттар сол төбеде қазақтың Жәні бек деген батыры (қай Жәнібек еке ні белгісіз) мың сарбазымен жатыр дей ді. Қалмақ әс керімен шайқаста мың сар ба зы мен қоршауда қалып, бәрі сол жер де қаза тапты дейді. Тебіске өзенінен бір шақырымдай жерде тұрған төбе нің астында қазақ ала ман да рының жатқандығын көктемде тасыған өзен ғана дәлелдейтіндей. Осыдан жыл бұрын өзен тасығанда жарлар опырылып, арғы жағынан ақсөңке сүйектерді су Жеңіс ЫСҚАБАЙ (фото) ағызып әкететінін талай көргенбіз дейді үлкендер. Ал ауылдың Құлбабас атанған себебі, сол жерге қалмақтың әйгілі Құлба атты батыры қосын тігіпті. Астына мініп жүретін өгізі шапқан атқа жеткізбей, қуса, жетіп, қашса, құ тылып кетіп отырған. Бір шай қас та астындағы өгізін садақтың жебесі жаралап, әскері тас-талқан болып жеңіліпті. Жаралы өгізімен қашқан Құлбаның Тебіске өзенінің жанында қазақ әскері басын кескен. Содан ауыл Құлбабас деп аталды деседі. Қазір бұл ауыл Құмгөл деп аталады. Қанша тарихқа куә болған Құмгөл ашылмаған сыр секілді. Осыдан он жылдай бұрын археологтар келіп, бір төбені қазып, батырдың сауыт-сайманы мен жас әйелдің сүйегін тапқанын жұрт айтып жүр. БАПАННЫҢ ШАҒЫРЫ Тарбағатай ауданының орталығы Ақсуат ауылынан шақырымдай жерде жергілікті жұрт Бапанның Шағырының мола сы деп атап кеткен жер бар. Абай «Айттым сәлем, Қаламқас» деп өлең шығаратын Тұр жан сұлудың әкесі әйгілі Тана мыр за ауылы ның тұсында. Бапанның Шағыры бұл адам ның емес, жылқының зираты. Бес мыңға жуық жылқысы болды делінетін Бапан бай, «байлық бір жұттық» дегендей, бір қыста бүкіл жылқысы қырылып, жүген ұстап қалады. Бапан бай сонда шағыр құсияқты оның материалдық базасын нығайтуға «Жансүгіров» қоғамдық қоры ның қайырымдылық қаржысынан 35,0 миллион теңге бөлінді. Облыс басшысы Қызылағаш ауылының қорында 150 тонна көктемгі егіс тұқымы бар болғанымен, оған қосымша тағы 150 тонна тұқым беруді ұйғарып отырғанын жеткізді. Салтанатты шарада «КазАгроТехСнаб» ЖШС жаңа мекемеге «Нива» автокөлігін тарту етті. лын ды жеке киіз үйде жас баладай мә пелеп, қиын қыстан шығарса керек. Түбінде атын бес мың жылқысы емес, осы шағыр құлын шығаратынын сезді ме екен? Сол шағыр құлынын баптап, көктем шықса, қай жерде ас-той болады, соған апарып, шағырын бәй геге қосады. Шағыр ат сан бәйгеден оза шауып, Бапанға бес мың жылқысының тең жарымын жинап беріпті. Бапанның Ша ғы ры деп атын шығарғаны Қытайда өткен үлкен бәйге. Сол аламан бәйгеде үш жүз аттың ішінен алдына қара салмай келген Шағыр ат елдің ұранына айналды. Кейін Шағыр ат өлгеннен кейін Бапан оны адамдай ару лап жерлеп, басына күмбез тұр ғы зыпты. Сол жер қазір Бапанның Шағы рының мола сы деп аталады. КӨПСҮЙЕК НЕМЕСЕ «ШАЙТАН ШАТҚАЛЫ» Тарбағатай тауындағы шатқалдардың ішіндегі үрейлі естілетіні Көпсүйек немесе жұрт «Шайтан шатқалы» атап кеткен жер. Кезіндегі қазақ-қалмақ шай қа сында осы шат қалда екі жақтан да есепсіз көп сар баз қырылса керек. Содан қорымның көптігінен Көпсүйек ата на ды. Кейін ашар - шылық жыл дары қиналған халық Қы тайды бетке алғанда, байлар көп қорымның арасына алтын-күміс, өзге де бағалы мүлкін көміп кетіпті. Адам дардың моласы деп ойласын де ген шығар. Ел ау зында Серік ҮМБЕТОВ, Алматы облысының әкімі: Қызылағаш ауылын қалпына келтіріп қана қоймай, ертеңгі тіршілігін жақсарту мақсатында «Қызылағаш Ltd» серіктестігін құрып, оған заманға сай жаңа техникалар тапсырдық. Қазіргі уақытта техниканың күшінсіз тындырым ды ештеңе жасай алмаймыз. Сондық тан жаңадан ашылған мекеменің Қызыл ағаш, Ақтоған, Егінсу елді мекенде рінің өркендеуіне септігін тигізетініне сеніміміз зор. Серіктестік басшылары мен ма мандары көктемнің әрбір сәтін босқа жі беріп алмай, егістікке дайындық, ауылды тазалау сияқты жұмыстарды шұғыл қол ға алуы қажет. Бұл стансаның жұмысы алдағы уақытта Елбасының ауылды қолдау, егін және мал шаруашылығын дамыту туралы тапсырмаларын жүзеге асыруға зор мүмкіндік береді. Мұхтар ИБРАЙЫМОВ, «Қызылағаш Ltd» ЖШС директоры: Механизатор, комбайншы секілді барлық қажетті мамандарды алыстан іздеген жоқпыз. Жұмысшыларымыздың барлығы ауыл тұрғындары. Бүгінге дейін 131 гектар жер жырттық. Алдағы күндері 1500 гектар жерге егін саламыз деп жоспарлап отырмыз. 100 гектарға қант қызылшасын өсірмекпіз. Осындай жұмыстармен қатар, алдағы уақытта жаңа техникаларымызбен қыста тұрғындарға көмір тасып әкелуге, қоражайларын салысуға да жәрдемдесетін боламыз. Сағыныш НАМАЗШАМОВА, Алматы облысы «сол тығылған ал тынд арды жын-шайтан мекендеген» дейтін сөз бар. Әйтеуір, кім «көргені» бел гісіз, кейіннен «Шайтан шатқалы» ата лып, жұрт ол жермен жүрмеуге тырысатын болыпты. Жұрт арасында бұл шатқал жайлы аңызға бергісіз әңгі мелер молынан жетіп-ар тылады. Бірде совхоз директоры ауылдағы жас шо пырдың бірін жайлауға шопанның үйін кө шіруге жұмсайды. Жүк машинасымен таң ертеңнен жүріп, түске таяу жайлауға жет кен шопыр жігіт жүкті түсіріп болып, қайтайын десе, қойшының кәрі әке-шешесі мен аяғы ауыр әйелінің киіз үйді құратын шамасы жоқ. Отағасының малын айдап қашан жететіні белгісіз. Содан қойшы, шопыр жігіт үйді құрып беріп, жүгін кір гізіскен ше кеш те түседі. Үлкендердің қонып кет дегеніне қарамай, жолға шыққан шопыр көз байлана «Шайтан шатқалына» келіп кіреді. Аз ғана жүрген соң, ма шинаның борты тарсылдай бастайды. «Е, жа ңа күректі тартып байламағанмын ғой» деп ойлаған жігіт бортқа шығып қараса, кү регі байлаулы қалпында тұр. Қаттырақ тар тып байлап, жүріп келе жатса, тағы да бір нәрсе тар сыл дайды. Машинаның жанын дағы айнасына көз қиығын тастаған жүр гізуші өз көзіне өзі сенбейді. Кабинаға жабысып, шашы көз жеткізгісіз жерге дейін жайылып, бейтаныс әйел тұр. Жылдам дық ты үдеткен үстіне үдеткенімен, әлгі әйел шашы жайылып, жыл жып келіп, капоттың алдына жатып алсын. Ол ол ма, біраз уа қыттан кейін кабинаның ішіне еніп, шо пыр дың қасына жайғасып алады. Есінен айырылған жүргізуші сол екпінмен келіп, бөктерде отырған көп балалы бір қой шының үйін қаға-маға тоқтайды. Үйден жүгі ре шыққандарға «машина» деп айтуға ша масы келеді. Машинаны олай қарап, бұ лай қарағандар ештеңе таппайды. Ал шо пыр жігіт содан кейін Көпсүйек жаққа ат тап баспайтын болыпты дейді үлкендер. Тарбағатай тауындағы тарихи жәдігер тастар қаншама! Кішкентай сәбидің ая ғының ізі бетіне кәдімгі балшыққа кіргендей, он сантиметрдей кірген үлкен сандықтас бар деседі. Былтырғы қалың түскен қар көк темде үлкен тасқынға айналғанда, қанша тарихи жәдігерді қиратқаны да белгісіз. Ал Тарбағатай тәкаппар қалпында, «бар құ пия менде» дегендей, алыстан асқақ көз тас тайды. Оңғар ҚАБДЕН БАҒДАРЛАМА Бұл мәселе кеше Астанада еліміздегі өн діріс саласын жаңғыртуға арналған ғылы ми-тәжірибелік конференция аясында тағы бір мәрте қозғалып өтті. Жиын Қазақстандық индустрияны дамыту инс ти туты мен Шетелдік инвесторлар кеңесінің мұрын дық болуымен өткізіліп отыр. Бүгінгі таңда осы саланы сауықтыру бағдар ла малары жан-жақты талқыланып, ин дус триялан дыру бағдарламасы аясында бизнесті қолдаудың 100-ден астам тетігі қарас тыры луда екен. Осының арқасында өңдеу өнер кәсібі алға құлаш ұра бастады. Премьер-министрдің орынбасары әрі ин дустрия және жаңа технологиялар министрі Әсет Исекешевтің айтуынша, аталмыш сала ның өндірістік қуаты тау-кен өндірісінің өзін басып озған. «Үдемелі индустриялықин новациялық даму бағдарламасы осымен Мансұр ХАМИТ (фото) info@alashainasy.kz Елімізде соңғы жылдары экономикалық өсімге аса мән беріліп, өндіріс ошақтарын заманауи үлгідегі жабдықтармен жарақтандыру ісі қолға алынып жатыр. Алайда бұған кәсіпорындардың басым бөлігі, нақты мысал келтірсек, төрттен үші қауқарсыз. Ақылы барының ақшасы жоқ немесе керісінше. Кеңестік жүйеден қалған ескі техниканы серік еткендер біртіндеп бизнес марафонынан шығып қалып жатыр. «Қола дәуірінде» қалып қойған кәсіпорындарға қолдау керек кәсіпорындардың тек төрттен бірінің ғана дайын екенін көрсетіп берген. Жағдай көпшілік ойлағандай аса мәз емес. Жекелеген сегменттер бойынша кәсіп орындардың пайызында жабдық тар дың тозы ғы жеткен. Ең өкініштісі, өндіріс орындарының тек пайызының ғана өз бетінше кәсіпорынды жаңғыртуға қау қары бар. Ал қалғандарының қаржысы да, дағда рыстан соң даму жоспары да жоқ немесе ме неджмент жүйесі жоқтың қасы. Яғни оларды «қола дәуірінің» заң ды лы ғы мен өмір сүріп жатыр деуге болады. «Бұл әсі ресе шағын бизнеске қатысты», дейді «Қазақ стандық индустрияны дамыту инсти ту ты» мекемесінің президенті Мейрам Қажы кен. Бұл олқылықтың орнын толтыру үшін мемлекеттен үлкен қолдау жасалып отыр. Ол осы «Өнімділік 2020» атты бағ дар лама аясында жүргізіледі. Қазақстандық индустрияны дамыту институтының өнді ріс тік технологияны жаңғырту орталығының директоры Салтанат Жұмабекованың сөзіне қарағанда, тұралаудың шегінде тұрған кәсіпорындарды лизинг беру арқылы дамытуға болады. «Алайда олардың көбінде мерзімді даму туралы жоспары жоқ. Сол се бепті Үкіметтен қолдау дәметіп отырған өн діріс ошақтары үшін инвестициялық жос пар бекітілді. Бұл жоспар үш жылға ҚҰҚЫҚ ПЕН ҚҰРЫҚ екінші жыл іске асырылып келеді. Атап айтқан да, бағдарламаның бірінші жылы табысты болды, яғни өнеркәсіптік деңгей алға жылжып отыр. Өңдеуші өнеркәсіп сала сы алғаш рет тау-кен саласына қарағанда жыл дам дамуда», деп атап өтті ол. Конференцияда шетелдік мамандарға «Өнімділік 2020» бағдарламасы таныстырылды. Бұл бағдарлама кәсіп орын дардағы бизнес-модельдерді жетілдіріп, маркетинг саласы мен технологияларды жақсар ту үшін нақты қаржылық және тех никалық қолдау мақсатында қабылданғаны белгілі. Мамандар аталмыш бағ дар ла маның жайдан-жай қабылданбағанын ай тады. Бағдарламаны қабылдамастан бұрын құзырлы органдар 200-ден астам ком пания ға тексерулер жүргізген екен. Тексеру жұмыстары мұндай талаптарға отан дық дайындалуы тиіс. Ал олар бұл жоспарды өз еркімен жасай алмайтын болса, кон сал тинг компанияларды көмекке шақыра ала ды. Бұған кеткен шығындарының тең жар тысы мемлекет қаржысынан төленетін бо ла ды», дейді Салтанат Жұмабекова. Әри не, мұнымен мәселе шешіле қойса жақ сы. Өйткені сырттан әкелінген заманауи жаңа технологиялардың тілін білетін маман мәселесі тағы кес-кестеп алдымыздан шығып отыр. Сол себепті «Өнімділік 2020» бағ дар ламасына мамандарды оқытуүйрету жоспары да енгізілген. Жоғары білікті мамандарды шақыртып, жергілікті қыз меткер лерді оқытады. Оған кеткен шы ғынның да жартысын мемлекет өз мойнына ал мақ. «Бағдарлама аясында 2020 жылға дейін екі мыңнан астам менеджер мен ма мандар өз біліктіліктерін арттырады. Ол үшін бюд жеттен 30 миллиардтан астам тең ге бөлініп отыр. Лизинг арқылы қар жы ландырудың көлемі 6-7,5 пайыз ара лығында болады. Бұл қаржы бәріне бірдей берілмейді. Еңбек өнімділігін екі есеге дейін арттыратындай бизнес-жоспар жа сап алып келген ком пания ларға беріледі», деп атап өтті Қазақстандық индустрияны дамыту институтының өндірістік тех но ло гия ны жаңғырту орталығының директоры. Бүркіт НҰРАСЫЛ Арақты бомждар өткізген бөтелкемен сатыпты Солтүстік Қазақстан облыстық ішкі істер департаментінің Ұйымдасқан қылмысқа қарсы күрес басқармасының із кесушілері қалалық прокуратура қызметкерлерімен бірлесіп, Қызылжар қаласында қолдан алкоголь өнімдерін жасап, таратумен айналысып жүрген екі адамды ұстады. Арнайы жедел іздестіру шараларын жүр гізу барысында тәртіп сақшылары Чайковский көшесінде орналасқан жер үй лердің бірінен арақ шөлмектерінің 530 қақпағын және «Старлей», «Статус» белгілері жапсырылған 33 бөтелке арақ тәркіледі. Үйде жасалған спирттік өнімдердің құны 26 мың теңгені құрады. Және бұл үйден екі құты толы 30 литр спирт тәркіленді. Күдіктінің көршісі шағын фирмалардың бірінде экспедитор болып жұмыс істейді екен. Екеуі қолдан жасалған арақты «Старлей», «Статус» маркалы бөтелкелерге құйып сатқандарын мойындады. Өнімдерін қала шетіндегі шағын дүкендерге және облыс аудандарында орналасқан дүкендерге арзан бағаға өткізіп жүрген. Ал танымал бренд болып саналатын «Ста р лей», «Статус» арақтарының бос бөтел келерін оларға тұрақты мекенжайы жоқ бомждар өткізіп жүрген. Ербақыт АМАНТАЙҰЛЫ, Қызылжар Маркетингтік жүріс дегеніміз не? «Сауда жасауда маркетингтік жүрісті біліңіз» дегенді жиі естимін. Осы саудадағы маркетингтік жүріс дегеніміз не? Мира БЕКБОСЫНОВА, Алматы қаласы Сауда жасауда біз білуге міндетті жайт бұл маркетингтік жүріс. Яғни қандай да бір сауда жасайтын адам алатын тау а рының өзіне қаншалықты қажеттілігін те ре ңірек білгені дұрыс. Мысалы, дүкеннен шығар тұста өндірушілер мен дүкен иелері сый лықтарды қайсыбір тауарларға қосып сатады. Мұның бәрі эмоциялық факторда есеп айырысу арқылы шешіледі. Сөз жоқ, жұрт тың көбі сыйлық алғысы келеді. Осы сый лық үшін сізге қажеті жоқ, керегі аса шамалы тауардың құнын төлеу керек болуы да мүмкін. Осындай сәтте жар на ма лық акциялар мен бағасы төмендетілген нау - қандарға аса сақ қараңыз. Бұл тура сын да мамандар «кез келген адам сауда жа сап, жоспарлағаны бойынша аяқтаған соң, не тындырғанына салқынқан ды лық пен бір үңіліп көріп, сараптау жасауы қа жет ті гін» алға тартады. Жалпы, маркетингтік жү ріс дегенде алдымен жоспарланбаған шы ғыс жасаған себепті жазып отыру керек. Айыппұл көлемі өсе ме? Таяуда «Автомобиль жолдары туралы» заңның өзгеруіне байланысты жол ережесін бұзғандарға қатысты салынатын айыппұл көлемі өсетінін естіп қалдым. Бұл қаншалықты шындыққа жанасымды? Жарас ӨМІРЗАҚОВ, Алматы қаласы Оқырман сауалына орай ай тары мыз, айыппұлға қатысты өзгеріс тер негізінен коммерциялық та сы мал мен айналысатын көліктер ге, автобустарға қатысты болып отыр. Расымен де, Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне көлік мәселелері бойынша өз ге рістер мен толықтырулар ен гізілді. Бұл заң ға 100-ден астам өзгеріс ұсы ны лып, қазір 30-дан астам тү зе ту енгізіліп отыр. Олардың ішінде «Автомобиль жолдары ту ра лы» жә не «Ав томобиль көлігі ту ралы» бө лім деріне ай рықша назар ауда рыл ған. Мәсе лен, біздің елде осы уа қытқа дейін жол ережесін бұз ған дар ды әкімшілік жауап кер шілікке тартып, айыппұл салатын. Айып пұлдың ең жоғарғы мөлшері мың теңге шамасында бо латын. Мамандар бұған қатысты: «Коммер циялық көліктер мен автобус иелері үшін бұл ақшаны төлей салу сон ша лықты ауыр емес. Өйткені коммерциялық тасымалмен ай на лы са тын дар үшін бұл қомақты ақша емес. Сон дық тан біз айыппұлдың мөл ше рін екі есе ге көбейтуді ұсынудамыз», деді. Демек, болашақта ком мерциялық тасымалмен айналысатын кө лік тер мен автобустар жол ережелерін бұзған жағдайда екі есе көп айып пұл тө лейтін болады.

5 ТҰЛҒА 5 САҢЛАҚ Темірхан ДОСМҰХАМБЕТОВ, Қазақстан Республикасының туризм және спорт министрі: Жақсылық Грек-рим күресінен Олимпиада жеңімпазы, әлем чемпионы Жақсылық Үшкемпіровтің бозкілемдегі бейнеті мол жылдары туралы Қазақ спортының тарихындағы маңдайы жарқыраған, елінің ыстық ықыласына бөленген спортшының бірі әрі бірегейі Жақсылық Үшкемпіров екені анық. Жалпы спорт дүниесінде Жақсылықтай табанды, сабырлы спортшылар сирек кездеседі. Жақсылық жылдардағы КСРО чемпионаттарында қатарынан сегіз рет чемпион әрі жүлдегер болды. Бұл айтуға ғана оңай. Ол кезде Кеңес Одағының классикалық күрес (қазіргі грек-рим) шеберлері Олимпиада ойындары мен әлем чемпионаттарында көш тізгінін ешкімге бермейтін. КСРО чемпионатында бірінші орын алған балуанды айтпағанда, екінші, үшінші орынға ие болған спортшылардың өзі әлем чемпионы деңгейінде күресуші еді. Осындай ортада Үшкемпіров қазақтың намыс туын биік ұстай білді. Ол Одақ бапкерлерінен көп қысастық көрді жылы КСРО халықтарының спар такиадасында жеңімпаз атанған Үшкемпіровті Кеңес құрамасының жаттықтырушылары спорттық принцип бойынша сол жылғы Әлем, Еуропа чемпионатының біреуіне апаруға тиіс еді. Жақсылық сол жылы Кеңес Одағы құрамасы сапында халықаралық турнирлерге ғана барды. Қазақ балуаны жылдары Одақ чемпионатының күміс медалін жеңіп алды жылдардағы үш Одақ чемпионатында Жақсылық бір ғана қарсыласына сәл ғана ұпай айырмашылығымен есе жіберіпті. Қалған белдесулердің бәрінде жеңіс біздің жігітке бұйырған екен. Біріншіліктің финалындағы Үшкемпі ров төреші лердің көпе-көрнеу әділетсіз дігінен екінші орыннан аса алған жоқ. Ірі жарыстарда, оқу-жаттығу жиындарында Одақтағы не гіз гі қарсыластары Олимпиада ойын дары мен Әлем, Еуропа чемпионаттарында жүлде алған Шумаков, Зубков, Аникин, Нецветаев, Бозин секілді мықтылар ды ұтып жүрген Жақсылық Әлем чемпио натын былай қойғанда, қатарынан жеті жыл бойы Еуропа чемпионаты мен Әлем кубогы бәсекелерінен сырт қалды. Осындай жігіт тің жігіті ғана шыдайтын сынаққа төтеп берген Үшкемпіровтің жолы 1980 жы лы ғана ашылды. Жақсылықтың орнында басқа адам болса 1976 жылы Монреаль олимпиа дасына, 1977 жылы Әлем чемпионатына қаты сатын мүмкіндікті қалт жібермеуі мүмкін еді. Бұлай деп отырғанымыздың себебі бар жылдың басында екі бірдей ірі жа рыс та топ жарған Үшкемпіровтің Монреа ль олимпиадасына бармайтыны белгілі бола ды. Сол кезде Украина құрамасының жат тықтырушылары Жақсылыққа «Киевке ауыс» деп қолқа салады. «Украина астанасынан үш бөлмелі пәтер беріп, жалақыңды екі есе өсіреміз, олимпиадаға талассыз барасың» дейді украиналық мамандар. Жақсылық кәдімгідей толқиды. Бұл хабар құлағына тиген Семей облысы спортының басшысы, көпке сыйлы Қабыш Омаров Жақсылықты күрес залына іздеп келеді. Қабекең жаттығу соңында Үшкемпіровті қолынан жетектеп, айнаның алдына әкеліп: «Кімге ұқсайсың?» дейді. «Әжемнің баласы мын, әжеме тартқанмын», дейді Жақсылық. «Жоқ, сен қай ұлтқа ұқсайсың?» дейді Қабыш аға табандап. «Қазақпын, аға...» «Қазақ болсаң, Киевте атаңның басы бар ма?» дейді Омаров қатуланып. Жақсылық жанарымен жер шұқып, үнсіз тұрып қалады. «Саған бүтін қазақ бауырым, ұлым деп үміт артып отыр. Сен кетсең, туған халқыңның ақжарма көңілін аяқасты етесің. Сен ол жаққа сіңе алмайсың. Түбі елге ораласың, сонда өз жұртыңа қай бетіңмен қарай сың?! Есті жігіт аяқ астындағыны ғана көріп қоймай, келешегін қамдай білуі керек...» деп, Қабыш аға ел ағасына жараса тын түйінді сөзін айтады. Жақсылық елде қалады. Монреаль олимпиадасынан кейін кезекті бір жарыста Украина құрамасының бапкері Кондрат: «Бізге келгеніңде Олимпиада чемпионы болатын едің. Енді не болды?» дейді шын таланттың тұсалғанына налып. «Біз ақсақалдарды тыңдайтын халықпыз, дейді Жақсылық. Үлкендер рұқсат бермеді. Келесі Олимпиадада сол кісілердің сенімін ақтауым керек». Құдай аузына салған шығар, Жақсылық төрт жылдан кейін, 1980 жылы барша қазақтың атынан Мәскеу олимпиадасында белдесті. Бұл Олимпиадаға қатысу оңайға соққан жоқ. Ең әуелі КСРО чемпионатында Олимпиада жолдамасы үшін айқасты. Сол жылы ақпанның басында Мәскеуде болған чемпионаттың бірінші күні Жақсылық үш қарсыласын таза жығып, ресейлік Вылежанинді 22:0 есебімен тас-талқан қылады. Ертеңіне жартылай финалда Еуропа чемпио натының жүлдегері, қазандық Анатолий Бозинді 11:1 есебімен еркін еңсерген Үшкемпіров финалда Одақтағы ең күшті балуандардың бірі, украиналық Виктор Савчукті 12:0 есебімен ойсырата жеңеді. Сөйтіп, біздің бауырымыз екінші рет Кеңес Одағының чемпионы атанады. Адамгершілік тұрғысынан және спорттық талап бойынша Мәскеу олимпиадасына Жақсылық Үшкемпіров талассыз қатысуы керек. Бірақ Кеңес Одағы құрамасының бапкерлері Жақсылыққа «Олимпиадада сен күресесің» деуге асықпайды. Олимпиада және әлем чемпионы Алексей Шумаков екеуін сол жылы көктемде екі бірдей турнир де сынап көреді. Жақсылық екі жарыстың да шешуші белдесуінде Шумаковтан басым түседі. Олимпиада жолдамасының иесі әлі белгісіз. Құрама жаттықтырушылары 48 келі салмақтағы Шумаков, Бозин, Савчук, Аникин, Казарашвили, Үшкемпіров арасында өзара бәсеке ұйымдастырып, Олимпиада жолдамасы үшін таласты қыздыра түседі. Жақсылық тағы да жеке-дара шығады. Жұрт осыдан кейін Үшкемпіровтің жолы ашылған шығар деп ойлайды. Жоқ, олай емес екен. Құрама бапкерлері әлі де үнсіз. Осындай жүйке әбден жұқарып, шыдам шегіне жеткен тұста Алексей Шумаков бас бапкер бастаған жаттықтырушылар алқасының алдында әділін айтады. «Дәл қазір Үшкемпіров бәрімізден күшті. Жақсылыққа сенуге болады!» дейді Шумаков. Бұл нағыз жігіттің сөзі еді. Бірақ түйін әлі де шешілмейді. Қызуқанды грузиндер «Темо Казарашвили Олимпиадада күресуге лайық» деп, жан аямай іске кіріседі. Бапкер лер алқасы екеуін дауысқа салғанда 6:2 есебімен Темо басым түседі. Осы тұста іске Қазақстанның Орталық партия комитеті араласады. Сөйтіп, Олимпиада жолдамасы Жақсылыққа бұйырады. Біз бұл оқиғаны жастарға үлгі болсын деп әдейі айтып отырмыз. Осындай әділетсіздік бел алып, маңдай терімен жеткен жеңісінің өзі саудаға салынған кезде Жақсылық өзін барынша сабырлы ұстай білді. Бапкерлермен сөз таластырған жоқ. Командалас балуандарға ренжімеді. Ұзақ жыл бірге жүрген жігіттерге теріс қабақ танытқан жоқ. Осындай жайлы мінезінің, адамгершілігінің арқа сында Жақсылық Кеңес Одағы құрамасын дағы сыйлы азаматтардың бірі бо л ды. Үшкемпіровтің Мәскеу олимпиа дасындағы бірінші қарсыласы жы л- дардағы әлемнің екі мәрте чемпионы, Еуропаның бірнеше дүркін жеңімпазы, румын балуаны Константин Александру еді жылдардағы Еуропа чемпионатының финалдарында Алексей Шумаковты бет қаратпай ұтқан Константин нағыз бабында болатын. Жақсылықтың жаттықтырушысы Вадим Псарев пен күні кеше ғана бозкілемде атой салған Олимпиаданың екі, әлемнің бес мәрте чемпионы Валерий Резанцев кілемге өздері шығатындай толқып жүр. КСРО-ның ұлттық құрамасына Олимпиада кезінде арнайы шақыртылған белгілі күрес маманы Қабден Бай досов: «Александрудан сен жақсы күресесің. Ақылың мен сабырыңды тең ұстасаң, ұтасың» деп, Жақсылықты қайрап қойды. Қабден Байдосовтың сөзінің жаны бар. Бұдан бір жыл бұрын Жақсылық Алма тыдағы Сұлтан Баймағанбетов атындағы бәсекеде талай жыл ешкімнен жеңілмеген Константинді жер соқтырған еді. Енді, міне, екеуі екі елдің атынан кілемге шықты. Сырт көзге Олимпиада ойындарындағы көп белдесудің бірі ғана. Әйтсе де екі балуанның ішкі дүниесіндегі арпалысты тілмен жеткізу мүмкін емес. Екеуі де бұл Олимпиадаға барын салып дайындалды. Константиннің атақ-даңқы бір басына жетіп-артылады, оған жетпей тұрғаны тек Олимпиада алтыны ғана, ал Жақсылықтың иығындағы жүк мың батпан. Осы сәтті табаны күректей жеті жыл күтті. Ал табиғатынан батыр әрі балуан қазақ халқы үшін бұл жекпе-жектің бағасы тіпті бөлек. Жақсылық қазақ балуандарынан бірінші болып Олимпиада кілемінде белдескелі тұр. Алаш жұртының Олимпиада кілеміндегі тұңғыш үміті, көшбасшы батыры. Бүтін бір ұлттың аманатын арқалау оңай ма?! Осыны жан-жүрегімен сезінген Жақсылық арыстанша айқасты. Қай жеңілгені алтыннан күдер үзетінін түйсінген екеу дің айқасы қалың жанкүйердің көңілінен шықты. Үшкемпіров Александрудан 6:2 есебімен басым түсті. Кейінгі үш жылда Жақсылықтан басқа жан баласынан жығылмаған Константин Александру біз үшін мерейлі сәтте қандай көңіл күйде болды екен? Ал Үшкемпіров болса, дем алатын бөлмеге тәлтіректеп зорға жетеді. Жүз келі темір көтергенде сыр бермейтін тізесі дірілдеп, екі қолы жансызданғандай болып, кереуетке құлай кетеді. Қабден Байдосов Жақсылықты қызғыштай қорып: «Тиіспеңдер, екі-үш сағатта қалпына келеді», деп шыр-пыр болады. Тіпті дәрігерлердің өзін қасына жолатпайды. Жақсы- лықтың өзінің айтуынша, мұндай жағдай оның басында бұрын-соңды болмаған екен. Осы оқиғадан-ақ Александрудың қандай мықты болғанын, Олимпиаданың тұсаукесті бәсекесінің Жақсылыққа қаншалықты ауыр соққанын біле беріңіз. Тура үш сағаттан кейін Жақсылық есін жияды. Қабден ағасы жарты кесе қымыз ішкізгенде Жақсылықтың көзі шарадай жанады. «Бұдан артық сұрасаң да бермеймін», дейді Байдосов балуанды арқасынан қағып. Негізгі қарсыласын сан соқтырған Үшкемпіров әрі қарай қамшы салдырған жоқ. Еуропа чемпионы, поляк Роман Керпачты, Венгрия чемпионы Ференц Шерешті, әлем чемпионатының қола жүлдегері, болгар балуаны Павел Христовты бірінен соң бірін ұтып, Олимпиаданың алтын тұғырына табан тіреді. Сол бір мерейлі сәтте көзіне жас алмаған қазақ кемде-кем шығар. Осы Олимпиадада қазақтың тағы бір балуан ұлы, Жақсылықтың үзеңгілес досы Шәміл Серіков те алтын жүлдеге қол жеткізді. Біз бұл тарихты жайдан-жай қозғап отырған жоқпыз. Мәскеу олимпиадасына Қазақстан ның классикалық күрес балуандарының атынан Жақсылық, Шәміл және Анатолий Быков қатысты. Алғашқы екеуі Олимпиада чемпионы атанса, Быков күміс медальды жеңіп алды. Үш балуанның ешқайсысы елге жүлдесіз қайтқан жоқ. Бұл дегеніңіз, аталған үш жігіттің әлемдік деңгейдегі мықты спортшы болғандығын дәлелдейді. Сонымен бірге Вадим Псарев бастаған бапкерлердің балуан баптаудағы биік өресі мен тиянақты еңбегінің, терең ізденісінің жемісі. Тәуелсіздік алғаннан бері балуандарымыз төрт жазғы Олимпиадаға қатысты. Солардың ішінен Юрий Мельниченко ғана Олимпиада шыңына жетті. Қалған жігіттерге Жақсылықтың табандылығы мен еңбекқорлығы, Шәмілдің бойындағы ғажап ше бер лік пен өр мінез жетіспеді. Жақсылық пен Шәміл бір барғанда-ақ Олимпиада тұғырына көтерілсе, кейінгі жастардың ішінде екі Олимпиададан бос қайтқандары бар. Үшкемпіров келесі, 1981 жылы Әлем чемпионатында алғаш рет бақ сынап, алтын медальға ие болды жылы Әлем кубогы сынында топ жарды. Яғни жылдарда Кеңес Одағы құрамасы сапындағы ресми жарыс тарда тек жеңіс биігінен көрінді. Яғни, жеті жыл армандаған мүмкіндікті қолы жеткен сәтте қапы жібермей пайдаланды. Бұл кәсіби деңгейі өте биік, жан-жақты шыңдалған спортшының ғана қолынан келетін ерлік. КСРО құрамасында болған он жылда Үшкемпіров кросс жүгіруде, тауға шығуда, белдемеге (турник) тартылуда үнемі үздіктер қатарынан табылыпты. Ал су астында демін ішіне тартып отыруда Одақ құрамасында Жақсылықтың алдына ешкім түсіп көрмепті. Үшкемпіров су астында дем алмай төрт минутқа дейін шыдайды екен. Бұл оның өкпесінің күшті екенін білдіреді. Қазір Жақсылық мықты кәсіп кер. Алматы облысының Балқаш, Ұзынағаш аудандарында үйір-үйір жылқы, табын-табын ірі қара ұстай ды. Екі мал шаруашылығы, мыңдаған гектар жайылымы, басқа да тірліктері сәтімен дөңгеленіп жатыр. Жақсылық елуден астам адамға жұмыс тауып беріп отыр. Үшкемпіровтің ендігі арманы сиыр тұқымын асылдан дырып, қазақтың мал шаруашылы ғы ның өркен деуіне өз үлесін қосу. Жақсылық қашан көрсең де жайдары, қарапайым, сабырлы қалпынан айнымай ды. Кеудесін көтермейді. Қазір де күрес десе, ішкен асын жерге қояды. Балуан інілері оқу-жаттығу жиынына жиналғанда бір малын арнайы сойып, етімен бірге балуандардың қант-шайын арқалап, Жақ сылық ағалары жетеді. Біле білген адамға осының өзі өнеге. Біз осы мақаланы жас тар Жақсылықтың жақсы жағын біле түссе, атақты балуанды үлгі тұтса деп, әдейі жаздық. Әлем чемпионатына автобуспен кеткендері қалай? Биатлоннан Ресейде өтіп жатқан әлем чемпионатына «Қазақстан құрамасы әдеттегідей ұшақпен емес, автобуспен кетті» деп естідім. Қызық екен, осындай қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған атом заманында спортшыларымыздың алыс жолға автобуспен аттанған дары қалай? Ербол ӨМІРЗАҚ, Балқаш қаласы Биатлоншыларымыздың Ханты- Мансыдағы әлем чемпионатына автобуспен кеткендері рас. Оларды мәжбүрлеген ешкім жоқ. Өздері осы қысқа жолды таңдап алыпты. Себебі ұшақпен ұшса, тікелей әуе қатынасы жоқ, Ханты-Мансыға дейін бірнеше қалаға ұшып барып, ұшақ тан-ұшаққа ауысып отыруға тура келер еді. Ең қысқа жол Мюнхен арқылы ұшу екен. Мына іргедегі Юграға бару үшін сонау «Кәртамыс ғаламдағы» неміс қаласы арқылы ұшып бару... екі күнге созылар еді. Ұшақтан-ұшаққа ауысып міну де оңай емес. Қайта-қайта тіркеуден өту керек. Сондықтан Қазақстан құра масының биатлоншылары Юграға автобуспен барды. Автобус ҚР биатлон федерациясының 50 адам дық жайлы көлігі. Орын дықтары жұмсақ, іші жылы. Биат лоншыларымыз межелі жерге сағатта барыпты. Құрама са пын дағы 15 адам абажадай авто буста емінеркін ұйықтап барған деуге болады. Бұйыртса, әлем чемпионаты аяқ талған соң, биатлоншылар ұжы мы әлгі автобус пен кері қайтады. Қазақтың «бір жол бар: алыс та болса, жақын, бір жол бар: қысқа да болса, алыс» дегені осындайда айтылса керек. Баскетболшылар мен теннисшілерге телефон пайдалануға болмай ма? Естуім бойынша, баскетболшылар мен теннисшілерге ойын кезінде ұялы телефон және ноутбук қолдануға болмайды екен. Бұл ақпарат қаншалықты рас? Әсем СЕРІКОВА, Ақтау қаласы Халықаралық теннис федерациясының теннисшілерге ойын кезінде ұялы телефон және ноутбук қолдануға тыйым салғаны рас. Федерация басшы ларының бұл қадамға теннисшілердің ойын кезіндегі аздаған үзілісті пайдаланып, ұялы телефонымен сөйлесетіні, сондай-ақ ноутбукпен өзін сергітетіні себеп болса керек. Сонымен қатар баскетболда да мұндай тыйым бар. Дегенмен, бұл бүкіл баскетбол шыларға емес, Ұлттық баскетбол қауымдастығына мүше командалардың ойыншыларына ғана қатысты ереже. Бұл ереже бойынша, баскетболшылар ойынға 45 минут қалғанда телефонын толық сөндіріп, тек матч соңындағы баспасөз мәслихаты басталар кезде ғана қосулары керек. Егер оған дейін ойыншының телефоны қосылып қалған болса, ірі көлем де айыппұл төлеуіне тура келеді.

6 6 АЛАШ-АҚПАРАТ Юньнаньда тағы да жер сілкінді Қытайдың оңтүстікбатысындағы Юньнань провинциясында жер сілкінісі болды. Бейсенбі күні жергілікті уақыт бойынша күндізгі сағат 12:58 де, Рихтер шкаласы бойынша 5.8 баллдық көрсеткішпен тіркелген жойқын апаттың жерасты ошағы шамамен он шақты километр тереңдікте орналасқан. ДАТ! АЛАШ АЗАМАТЫ Майра ІЛИЯСОВА, ҚР еңбек сіңірген әртісі, «Құрмет» орденінің иегері, әнші, продюсер: Ақша талантты тудыра алмайды, керісінше, шын талант ақшаны құл ете алады Эпицентрі Мяньмамен (Бирма) шекаралас таулы аймақта болған деп хабарлайды, жергілікті ақпарат. Соңғы мәліметтер бойынша зілзаладан 25 адам қаза тауып, 250-ден астамы түрлі жарақаттар алған. Cондай-ақ бір мыңнан аса үй қирап, шамамен бес мың үйге зақым келген. ҚХР Төрағасы Ху Цзиньтао зардап шеккен аймақты ауызсу, азық-түлікпен қамтамасыз етіп, бүлінген үйлерді қайта қалпына келтіруге бұйрық берді. Естеріңізге сала кетейік, Юньнань провинциясы ақпан айындағы 4.8 баллдық жер сілкінісінің эпицентрінде болған еді. Сол уақыттағы сұрапыл апаттан 80 мыңнан аса тұрғын зардап шегіп, үш мыңнан аса үй бүлінген болатын. Қытай улануы мүмкін «Қытайдың шығыс өңіріндегі Чжэцзян провинциясына қарасты Цюйчжоу қаласында орналасқан химиялық зауытта көлемі кемінде 20 тоннаға жуық уландырғыш фторлысутегі қышқылы сыртқа тарады», деп хабарлайды жергілікті БАҚ. Қауіпті жағдай орын алғаннан кейін ондағы жұмыскерлер мен зауыт маңайында тұратын халық тұтастай көшірілді. Әзірге зардап шеккендер туралы ақпарат болған жоқ. Апатты аймақта құтқару жұмыстары жүріп, ақаудың себептері анықталуда. Ертай НҮСІПЖАНОВ 10 жасар қызға ойына келгенді істеген Ақтөбе облысында жантүршігерлік оқиға болды. 26 жастағы жігіт тұлымшағы желбіреген қызды айуандықпен зорлаған. Оқиға Қандыағаш қаласында орын алған. Алаңсыз сабақтан кетіп бара жатқан 10 жастағы мектеп оқушысын көзі шалған жігіт, қыз баланы күштеп көлігіне мінгізіп алған. Қала сыртына апарып, бүлдіршінге күш көрсетіп, білгенін істеген жігіт қалаға кері оралып, жәбірленушіні мектеп жанына тастап кеткен. Ақтөбе облыстық ішкі істер департаменті баспасөз қызметінің бастығы Алмат Иманғалиевтің мәлімдеуінше, қазір күдікті уақытша тергеу қапасында отыр. Тергеу барысында қылмыскердің Моңғолияда туғандығы анықталған. Қандыағаш қаласындағы жеке кәсіпкерліктің бірінде көлік жүргізушісі болып жұмыс істейді. Қазір аталған дерек бойынша, оның үстінен ҚР ҚК «Зорлау» бабы бойынша іс қозғалып, іс сотқа жолданбақ. Бұл Ақтөбе облысында жыл басынан бері бүлдіршіндерді зорлау бойынша тіркеліп отырған үшінші қылмысты дерек. Ақбаян БОЛАТБЕКҚЫЗЫ АЛАШҚА АЙТАР ДАТЫМ... Мен бір нәрсені түсінбеймін: халықаралық сайыстар, олимпиадаларда жүлде алып келіп жатқан спортшыға Алматы не Астанадан пәтер береді де, дәл сондай дүниежүзілік дәрежедегі ән байқауынан бас жүлде алған бірде-бір әншіге үй бермек түгіл, елемейтін де кездер аз емес. Әлі күнге талай байқаудың жүлдегерлері, мықты әншілер пәтер жалдап тұрады. Ең болмағанда, Әміре Қашаубаев атындағы байқаудың бас жүлдегерлеріне пәтер беруге болады ғой. Мәселен, Ахат Жақсыбаев деген дарынды жігіттің сол байқаудан бас жүлде алғанына бес жыл болды, әлі күнге бір рет теледидардан көрсеткен де жоқ. Осы әділетті ме?! Бір кездері қазақ эстрадасына «продюсер» деген терминнің өзі таңсық естілетін болса, бүгіндері продюсерсіз әнші бар десе, таңғалатын дәрежеге жеттік. Көптеген танымал продюсер есімі брендке айналып, олар әншілік әлемінде танымалдықтың, табыстың кепіліндей болып кеткені рас. Алайда осыған қарап, бізде шоу-индустрия қалыптасты деп айтуға келе ме? Шынында да, қызық сұрақ екен... Өйткені бұл өзгені айтпағанда, өнерде жүргендердің өзі бірі түсінсе, бірі әлі күнге түсіне алмай жүрген жайт. Тек продюсердің өзіне келсек, бұрындары тек Ресей шоу бизнесіне қатысты әңгіме қозғалғанда ғана, мысалы, Валерия, «Тату» тобы т.б. көптеген топты прод юсерлері алып шыққаны жайлы еститінбіз. Өзімізге де сол жағдай келді, бірақ әлі күнге бізде шоу-бизнес, шоу-индустрия қалыптасып, дамып кетті дей алмаймын. Біз әлі бейне бір бірінші сыныпқа енді ғана барып, жаңадан әріп үйреніп жатқан бала секілдіміз. Өйткені продюсер деп ауыз толтырып айтуға тұрарлық бірді-екілі есіммен ғана тоқтап қаламыз. Алғаш продюсерлікті қолға алып, жобасы бірден халықтың жүрегін жаулап алған адам деп мен Қыдырәліні айтар едім. Оның бір ғана «Ұлытауының» өзі бүгінде халықаралық деңгей ге шығып кеткен топ. Сондықтан Қыдырәлінің жұмысы үлкен бағаға лайық деп білемін. Өзімді де продю сермін деп есептемеймін. Мен жастарды тәрбиелеп жүрген ұстазбын. Өйткені продю сер деген қомақты қаржы салу, со сын алған әншіңді жоғарғы деңгейге көтеру, онымен келісімшартқа отыру, сол шартты бұлжытпай орындап, ол бұзылған жағдайда соттасу, сондай көптеген жауапкершілікті талап ететін мехнатты жұмыс. Осы талап тұрғысынан келгенде, мен ешкіммен ешқан дай шартқа отырмаймын, ешқашан ешкім мен соттасқан жоқпын, ауыз толтырып айтатындай қаржы құйған жоқпын. Менің топтарыма келсек, мысалы, «Ерке» тобына үш жылдың ішінде жұмсаған қаржым ары кеткенде 60 мың долларға жетуі мүмкін. Соншалықты көп емес те. Сондықтан мен өзімді ұстаздық, бағыт сілтеушілік жолда жүрмін деп түсінемін. Сондайақ менің орталығымдағы Бейбіт Алдаберген 2007 жылғы «Жас қанаттың» бас жүлдегері, сол жігіт Маңғыстау облысынан өзі қоңы рау шалып «Майра апай, менің арманым Алма ты, көмектесіңізші» деген соң, тыңдап көрдім де, алдым. Онда да жұмыс істеп жатқаныма төрт-бес айдың жобасы ғана бол ды. «Сақ» этно тобы бар, олар да әлі қалт-құлт етіп жүрген сәби сынды, аяғынан нық тұрған жоқ. Жалпы, осы этно топ деген бізде әлі игерілмеген тың сияқты. Қай жағынан қалай шығып, қайткенде сол тыңнан дән өсіріп, өндіріп шығарарымды білмей жүрмін. Яғни этно топты алға жылжытудың тетігін таба алмай жатырмын. «Қыздар-ай» сонау Қыдырәлі «АБК»- ны алғаш алып шыққан кезде ойламаған жерден өзінен-өзі туып кеткен топ. Ешқандай да бір жоба жасап, сахнаға алып шығамын деген ой, шыны керек, сол тұста үш ұйықтасам, түсіме кірмеген. Тек барған жерімде мен ән айтамын, екі келінім екі жағымнан қосылады. Содан дауысымыздың керемет үндестігін байқаған елдің өзі бізді шақыратын болды. Тіпті ат та қойған жоқпыз өзімізге, алғаш орындағанымыз Жәудір Артықбаеваның «Қыздар-ай» әні еді, содан ел солай атап кетті жылы дүниеге келген топ әлі күнге өз танымалдығын жоғалтқан жоқ. Және сол тұста бейнебаянсыз-ақ бірақ айдың ішінде танылып кетті. Қазіргідей бес-алты бейнебаянды айлап айналдырып, содан зорға көтерілетін тұста, әлгіміз тіпті адам сенгісіз жағдай секілді. Гастрольдерде халық өте жақсы қабылдайды. Ал енді продюсерлікте Қыдырәліні мақтап жатқан себебім, оның ең бірінші жақсы жобасы «АБК», сосын «Ұлытау», тіпті Қарақатты да дәстүрлі әннен эстрадаға алып келген сол азамат. Қарақаттың жеке орындауы, кейде екеуінің бірігіп айтуы, жетігенмен, фольклор лық ансамбльмен ән орындауы Қыдырәлінің идеясы, соның тікелей ұйытқысымен болып жатқан жұмыс. Қазақтың өзі нің төл қуыршағын шығаруының өзі сондай бір ұлтжандылық пен жанқиярлық әрекеттің жемісі. Міне, сізге шоу-индустрия! Сондай-ақ кейінгі кездегілерден Ерік Тастамбековтің жобалары да жаман емес. Қазақшаны шалалау айтып кететін әншілері кездесіп қалатынын ескермесек, тәп-тәуір жұ мыс істеп жатқандардың бірі осы жігіт. Айтқандай, осы қазақтілді, орыстілді болып бөліну құбылысы қазіргі кезде әншілердің арасында қатты байқала ма, әлде олар біртіндеп бір арнаға тоғысып, өзара ымыраға келіп жатыр ма қайта? Қазір бізде екі топ бар: оның бірі қазақ эстрадасына, екіншісі Қазақстан эстра дасына қызмет етіп жатқандарын алға тартады. Қазақстандық эстрада әншілерінің қазақ әншілеріне мұрын шүйіре қарайтын кездері байқалады. Меніңше, бұл жерде кінә өзімізден де бар. Жасыратыны жоқ, Қазақстан эстрадасына қарап отырсаңыз, әнші қыздардың киімдері де өздеріне жарасады, шаштары да соңғы үлгіде, макияждары, жасап жатқан бейнебаяндары қазақ эстрадасынан көш ілгері. Осыны біз еріксіз мойындауға мәжбүрміз. Бұл пікірім үшін қазақ эстрадасындағы әншілер өкпелемейақ қойсын, себебі ішінде өзім де бірге жүзіп жүрмін. Қазақ эстрадасын кемсіткендермен ұрсысып та жүрміз. Бірақ өзімнің ұйымдастыратын жобаларымда өзіміздің көптеген мінімізді көзбен көріп жүрмін. Кемшілікті бетке айтқан орынды, сынды көтере білу керек және ол үшін «сен солай дедің» деп жаға жыртысқанша, сол олқылықты түзеуге тырысуға тиіспіз. Ол қандай кемшілік? «Жан анама» болсын, «Сағындырған әндер-айға» болсын қатысушылардың әнінен бөлек, түркелбетіне, киіміне қатты мән беремін. «Он арзан көйлек алғанша, бір жақсы, сапалы көйлек ал, он арзанқол аяқкиім алғанша, бір қымбатын ал» деп отырғанның өзінде кейде әлдебір әнші сахнаға шыға келгенде, көйлегін көріп, талып қала жаздаймын. Анадай түрімен сахна түгіл, көшеде көрінудің өзі ұят. Жалпы, жобаның барлық жағына өзім жүгіремін, сондықтан үнемі бақылай алмаймын ғой. Өткен жылғы «Сағындырған әндер-айда» мен осы жағынан өте үлкен сынға ұшырадым. Ондай жағдайдың болғаны рас. Алайда осы ретте Рамазан Стамғазиев інімнің «әншілерді топырлатып шығара береді, әннің қадір-қасиеті кетіп жатыр» дегеніне өз басым қосыла алмаймын. «Жастар көп шығып, әннің сапасын солар түсіріп жатыр» дегенді қабылдаймын. Себебі мәселе топтасуда емес, мәселе жастар арасында әнді түсінбей орындай беретіндерде. Себебі біз де әндерді екшеп, сұрыптап, көп дауысқа келетін әндерді ғана береміз. Жақсы қабылданғаны шығар, сол әндер хитке айналды және «Сағындырған әндер-айға» халық ағылып келіп жатыр, жаман болса, келер ме еді солай?! Үшінші бір дәлелім, менің сол топтастыруыма қарап, елордамыздағы мемлекеттік дәрежедегі Елбасымыз қатысатын концерттерге әншілер екіден, үштен, төрттен, тіпті оннан да топтасып шығатын болды. Осының бәрі «Сағындырған әндер-айдан» кейін шықты, мен бұған автор ретінде толық кепілдік бере ала мын. Әрине, менің ең бір үлкен кемшілігім әлі күнге соған авторлық алмағаным, бірақ ел-жұрт көріп отыр ғой бәрін. Сондықтан «топырлап шығып, әннің қадірін қашырып жатыр» дегенді бауырымның өзіме келіп айтуына болар еді. Не жетпейді бізге?! Пендешілік қой, басқа түк те емес. Бізде бәсеке бар ма? Нақты айта аламын, бізде бәсеке жоқ, көре алмаушылық қана бар. Ресейде осы ретро концерт өтіп жатады, әншілер соның бірінен жүгіріп шығып, екіншісіне қатысып, бір концертте айтқанын екіншісінде қайталамай, бірінде киген киімін екіншісінде кимей, солай бірімен-бірі бәсекелесе отырып, екінші жағынан, бірін-бірі қолдап жатады. Эстраданың басында Кобзон, оның жоғарысында Алла Пугачева отыр, солайша олар топтасып, бірігіп жатыр. Ал бізде керісінше, тек етектен тарту. Басында жалғыз «Жан анамнан» бастасам, қазір оған «Сағындырған әндер-ай», «Алтын домбыра» қосылды, шүкір. Бәрінің де басынан аяғына дейін жүгіріп өзім жүремін, кейде тіпті әл-дәрменім қалмай шаршаймын. Бірақ ешқашан мойыған емеспін. Тек әлгіндей тіпті Халық әртісі дәрежесіндегі әртістеріміздің талғамсыз киініп шыға салуына қынжылмасам, аттарын да атап бере алар едім, бірақ одан не ұтамыз? Текке жеккөрініш ті боламын, жаны ашығаннан айтып тұр деп ойламайды. Ал енді Роза, Мақпал, Мәди на Сәдуақасова, Қарақаттар үшін мен ешқашан да алаңдаған емеспін, олар өздерін қалай ұстауды, қалай сахнаға киініп шығу керектігін өздері біледі. Имидж, стиль деген әннен артық болмаса, кем рөл ойнамай ды сахнада. Қазақстандық эстраданың қазақ әншілерін менсінбей, көзге шұқып көрсете алатыны осы тұсымыз. Қазақ эстра дасында талғамсыз киінетіндер көп. Мүмкін, жақсы ақша салуы да мүмкін өзіне, бірақ талғамсыздық сол ақшаны жұтып, жетістігін көзге көрсетпей тастайды. Сіздің жобаларыңызға шығу өте қиынға ұқсайды. Нендей талаптар қоясыз? Әншілерді қалай таңдайсыз? Танымал әншілерді тегін шақырасыз ба? Әрине, қиын. Себебі талап өте жоғары. Жасырмаймын, менде өзі үнемі жобаларымнан қалдырмайтын танымал әншілердің тізімі де бар. Себебі оларға халық көп келеді, солардың арқасында билет сатылады. Өңшең танымалдарды ғана қамтиды деп сына масын деп, соңғы «Сағындырған әндерайда» мен 60 пайыз жастарды қатыстырдым. Содан мен не таптым? Бар тапқан «пайдам»: жоғарыда айтқандай сынға ұшырадым. Расында, кемшілігі өзіме де байқалды, әдетте екі сағатта өте шығатын концерт төрт сағатқа дейін кетіп қалды да, халық жалықты. Осы маған үлкен сабақ болды. Сіздің былтыр эстрадамен қатар, дәстүрлі әнді де қолға алып, «Алтын домбыра» жобасын жасағаныңызды білеміз, оған деген халықтың ықыласы қалай? Шынын айтсам, «Алтын домбыра» маған өте қиынға түсті. Өзім дәстүрлі әншімін. Домбырамен керемет ән салатын әншілер көп бізде. Концерт жоқ. Сондықтан сағынасың оны. Бірақ, әттеген-айы, сондай оймен халық сағынды ғой деп, арнайы концерт ұйымдастырғанда, былтыр халық тым аз келді. Неге? Өйткені домбыраның жарнамасы жоқ. Бізде осы уақытқа дейін дәстүрлі әннің кешін екі жерден шам іліп қойып, екі жерден дауыс зорайтқышты қойып, сондай бейшара халде өткізіп келген ғой. Халықтың санасында домбыра десе, сол бір сүреңсіз көрініс қалып қойған ғой, сол себепті келмейді деп ойлаймын. Дәстүрлі ән кешінің өзін шоу қылып жасау керек. Шоу деген қалай? Әлдекімдер ойлағандай, ол дәстүрлі әнді эстрадаға айналдырып жіберу емес, ол жарық, ол сапалы дыбыс, ол сахнаны безендіру. Осыларға ақша ны аямай салу керек. Шамамен алғанда, бір концертті жасауға қанша қаржы кетеді? Және ол қандай шығындарға? Минимум, осы қысып-қысып жеткіздім дегенде мың доллар ойланбай кетеді. Осының бәрін талдап түсіндірер болсам, мәселен, жарыққа мың доллар, сахна безендіруге 7-10 мың доллар, дыбыс қоюға тағы 5-10 мың доллар. Мен былтыр шоу қылып жасадым, жақсы шықты. Тек, өкініштісі, жарнамамыз болған жоқ. Сол себепті бар тапқан «пайдам»: небәрі 1000 билетті әзер саттық, қалған 2000 билетті таратып бердік те, 9000 долларды мен өз қалтамнан төледім. «Жан анам» мен «Сағындырған әндер-ай» осы шығындарды толығымен жабады. Бір қуаныштысы, былтыр «Алтын домбыраны» жалғыз өзім ұйымдастырып, үлгере алмай, жанталасып жүргенімді байқаған бауырым, белгілі меценат Нұртай Сабильянов концерт біткен соң жаныма келіп: «Майра апай, бұдан былай мен сізге тұрақты демеуші болайын», деп азаматтық қол ұшын ұсынды. Сонымен, биыл екінші жыл «Алтын домбыраны» ұйымдастырамыз. Қазірдің өзінде ол бізге 700 мың теңге аударып үлгерді. Көп емес, бірақ осының өзі мен үшін үлкен көмек. Солғұрлым қалталы азаматтар баршылық, бірақ олар үндемей, бұғып қалады көбіне. Қазіргі қазақ эстрадасының басты мұңы не? Ең үлкен проблема: бізде қаржы жоқ. Қаржы көзін кім қалай қолынан келеді, солай тауып жүр. Халыққа танымал, халық аңсап шақыратын әнші бізде жақсы өмір сүріп жатыр. Тойы бар, концерті бар, гастролі де бәрі бар, әншінің жағдайы жақсы. Таны малдық көп рөл ойнайды, негізі. Танымал әншіні сонау Батыс Қазақстан, Шығыс, Солтүстік Қазақстан бар ма, барлық жақтан адамдар хабарласып, тойларына шақырады. Сондайға халық 5000 доллар төлейтін де әнші бар, 500 долларға шығатын, тіпті 50 доллардың өзін қанағат тұтатын да әншілеріміз бар. Танымалдық шешетін болса, танылудың, онда да жай көрініп қана қоймай, халық тарапынан мойындалған әнші болудың қазіргі талаптары қандай? Қарым-қабілет әлі де болса құнды ма әлде бүгінде тек қаржы шеше ме бәрін? Өнерде қай кезде де ең басты құндылық Алла берген дарын. Танымал болу үшін өте талантты әнші болу керек. Көп ақша болса, дарынсыздан да әнші шығарып, ол халыққа өтеді дегенге өз басым келіспеймін. Ақша талантты тудыра алмайды, керісінше, шын талант ақшаны құл ете алады. Ондай әншіге Роза жатады, ондай әншіге Мақпал жатады, Мәдина Сәдуақасова. Өзім де, шүкір, ешқандай шағым айта алмаймын ол жағынан. Халық барын аямай ды, кейде тіпті жағдайын айтқан адамдардан бір тиын да алмай баратын да кездеріміз болады. Жастардың арасында да халықтың өте үлкен сұранысына ие әншілер деп Айгүл Иманбаева, Айгүл Қосанова, Ербо лат Құдайбергенов, Бейбіт Қорған, Еркін Нұржанов, Нұржан Қалжандарды ерекше атай алар едім. Тіпті кейінгі шыққан Қайрат Нұртастың өзі қандай! Содан соң, тағы бір айтарлығы, бүгінде дәстүрлі әнге деген де сұраныс аз дейтіндер бар, мен оған қарсымын. Олай деушілердің өздері мықты әншілерден емес. Себебі домбырамен де халықтың жүрегінен орын алып, қолданқол ға тимей, тойдың да, сахнаның да төрінен түспей жүрген дәстүрлі әншілер бар. Жұмыс ретімен кейде өнерге енді қадам басып жатқан жас өнерпаздармен де сөйлесуге тура келеді. Сонда басым көпшілігінің бойынан «әттең, маған жақсы продюсер табылмай жүр, болмаса эстрадада құр жүрген талайларды жолда қалдырар едім, мені сондай біреу көрмей, қор болып жүрмін ғой» деген сыңай байқадым. Бұл деген масылдық психология емес пе? Сіз продюсерсіз ғой, осыған не дер едіңіз? Бұлай деушілер кімдер? Ол өз деңгейін білмейтін, әншіліктен құр дәмесі бар адам. Маған күніне кемінде бес адам «продюсерім болыңызшы» деп хабарласады. Мүмкіндігінше тыңдаймын, шын дауысы керемет әнші ілуде біреу. Таяуда мен «Ерке» тобына бір қызымның орнына әнші іздедім. Сонда 50 қыздың ішінен бір әнші таппадым ғой, сенесіз бе? 51-қызды алдық. Талант жоқ қазір, оны іздеу деген үйілген шөп арасынан ине іздеумен бірдей. Сондай-ақ дәстүрлі әншілер тобын құрғым келді де бірде консерваторияға бардым. Домбырашы ұл-қыздарды тыңдап, біреуін таба алмаған соң, сонда дәріс беретін ұстаздары Сәуле Жанпейі сова, Айгүл Қосановаларға «қайда Қайрат Байбо сынов, қайда Бекболат, қайда Сәуле, қайда Айгүл, қайда Майра» деп қарным ашып шықтым. Сосын, бір қызығы, ана туралы ән жазса, бітті, маған алып келеді. «Жан анама» шығарады дегені ғой. Ана туралы әннің бә рін шығара беру шарт емес, егер ол талапқа сәйкес келмесе, жақсы ән болмаса. Қазір халық сүйіп тыңдайтын әншілердің бәрі талантының арқасында жарқ етіп шыққан дар. Ал енді әлгіндей «маған продюсер болмай жүр» дегендер әнші емес, себебі мықты әнші продюсерсізақ жарып шығады. Оған тіпті продюсердің қажеті де жоқ. Қайта продюсер боламын деп, соның арқасында нан жеуді ойлайтындар кездесуі мүмкін. Бізде де қазір продюсер мен әншінің екі жаққа кетуі ұшырасып жатыр ғой. Соның себебін немен түсіндіруге болады? Ең бірінші себебі, бізде өзін продюсермін дейтіндердің көбі басында аз ғана тиын-тебен салады-дағы, есесіне содан соң әншіні теспей сорады. Мықты продюсер болсаң, әншіңді ешбір келісімшартсыз ұстап көр. Егер келіспей жатсаң, батаңды бер де өз жайына жібере сал. Ешқандай қағазбен тізгіндеп, «мен саған осынша ақша салдым, қайтарып бер» демей-ақ. Продюсер адал болса, шын талант үшін жүгіріп, қаржысын аямай салуы керек. Продюсердің мықтылығы көп ішінен шын талантты адаспай таба білуінде. Бүгінде аранжировка мен ән бір-бірімен біте қайнасып кеткен егіз ұғымдар іспетті. Өңделмеген әнді әнші де орындап шыға алмайды, тыңдаушы да қабылдай қоймай ды. Әннің тағдырына жауапты, әнге баға тағайындайтын бүгінде осы аранжировщиктер. Солардың кейбірінің өте қымбат баға сұрауының себебі неде? Жалпы, осы ән өңдеуге қатысты өзіңіз қандай мәселемен ұшырасып қаласыз? Жақсы өңдеуші өз қызметіне ешқашан арзан сұрамайды. Онысы өте орынды да, себебі ол өзінің еңбегін, өзінің талантын төмен бағаламауы тиіс. Қоғам мойындаған мықты әрлеушілердің қатарында бүгін Бағлан Омаров, Арман Бексұлтан, кейінгі кезде маған қатты ұнап жүрген Бақыт деген жігіт бар. Олардың қызмет ақысы жоғары, сондықтан кез келгеннің қолы жете бермейді. Мәселе дегенге келер болсақ, біздің көптеген әрлеушіміздің көбінің қолын ескі техника байлап тұр. Олар қанша жақсы жұмыс істегенімен, техникасының үні ескі. Техника мен технология күн санап дамып жатқан тұста бір жылдың өзінде музыка қаншама алға жылжып кетеді, ал ол техника қолында жоқтар қатардан қалып қояды. Бізде қазір әншілер кезекке тұрып ән жаздыратын екі-үш студия бар, ол Арман Бексұлтан жұмыс істеп отырған Беляевтің студиясы, «МұзАрт» сонда шығармашылықпен айналысады. Ол Melomen жұмыс істейтін Жаннаның One студиясы. Ең мықтылар осылар. Неге? Себебі олар мың доллар салған. Осынша ақша тұратын студия жабдықтап алуды біздегі барлық аранжировщиктің қалтасы көтере бермейді. Және осы студияларда музыка өңдеуші болып өзбек ағайындар отыр. Өйткені олар өте жоғары деңгейде өңдейтінге ұқсайды. Міне, осы жүректі ауыртады. Қазақ балалары неге соған талпынбайды екен? Әңгімелескен Мәриям ӘБСАТТАР Жеті қаланың ауасы әбден ластанған Еліміздің ауасы лас қалалары қандай? Ауасы ешқандай химиялық затпен ластанбаған, ең таза қала ше? Азамат ЖҰМАГЕЛДИЕВ, Алматы қаласы ҚР Қоршаған ортаны қорғау министрлігі «Қазгидромет» РМК Эко логиялық мониторинг департаменті мамандарының өткен қаңтар айындағы мәліметі бойынша, жеті қала еліміздің ең лас елді мекендері атанып отыр. Олар: Алматы, Шымкент, Өскемен, Теміртау, Тараз, Ақтөбе және Қарағанды. Мамандар бұл қалаларда ауаның жоғары деңгейде ластанғанын анықтаған. Ал орташа деңгейде ластанған қалалардың қатарына Жезқазған, Риддер, Семей, Қызылорда кіреді. Алматы ауа бассейні зиянды қалдықтармен ең көп мөлшерде ластанған қала күйінде қалып келеді. Аталған қалалар атмосферасында күкірт қостотығы, көміртегі тотығы, аммиак, көмірсутегі, фенол және басқа да зиянды заттар қалыпты мөлшерден асып кеткен. Құран саңырау адамдар тіліне аударылған ба? Құран Кәрімнің саңырау адамдарға арналған нұсқасы бар деп естимін. Шынымен де, қасиетті кітап дактильді әліпбиге аударылған ба? РАУШАН, Орал қаласы Араб тілін меңгерген саңырау адамдарға Құранның мағынасын түсінудің қиынға соқпайтыны белгілі. Дегенмен Иорданияның Құранды оқуды қолдау жөніндегі қоғамы құлағының мүкісі бар және қол қимылы әліппесімен сөйлесетін адамдар үшін арнайы жобаны қолға алды. Саңырауларға Құранды мейлінше ұғынықты етуді көздейтін жоба Жер шарындағы құлағы естімейтін 6 миллионға жуық мұсылман баласына арналып отыр. Есту қабілеті нашар адамдардың Пайғамбарымыз түсірген қасиетті кітаптың кейбір сүрелерін, олардың мәні мен дыбысталуын білмейтіні және осы себепті шариғатқа бет бұрмай қалуы мүмкін. Иорданиялық мамандардың Құранды дактилология тіліне аударып, ұсынып отырғаны да сондықтан.

7 ДОДА 7 КӘСІПҚОЙ БОКС «Баку оттарын» сөндіретін сәт келді ме дейміз... Бүгін кешкі сағат де Астанадағы «Дәулет» спорт кешенінде Бүкіләлемдік бокс топтамасы бойынша еліміздің «Астана арландары» мен әзірбайжандық «Баку оттары» кездеседі. Алдынан шыққанның бәрін шарпып келе жатқан «Баку оттары» біз үшін оңай шағыла қалар жаңғақ болмайын деп тұр. Бұған дейінгі үш кездесуіміз де сәтсіз өткенін білесіздер. Ал бүгінгі жекпе-жек «Астана арландары» үшін сәуір айының алғашқы апталарында өтетін жартылай финалға жолдама алуға мүмкіндік беретін негізгі шайқас болмақ. Алла жар болсын дейміз. Кеше кездесу алдында баспасөз мәсли хаты өтіп, боксшыларымыз таразыға тұрып, салмақтарын өлшеді. Бүкіләлемдік бокс топтамасының барлық аймақ нәтиже сі бойынша командамыз әзірге 23 ұпаймен 4-орында тұр. Бізден кейін табан тіреп Италияның «Милан найзағайы» келе жатыр. Ал ереже бойынша үш аймақтың үз дігі және өз тобында екінші орын алған ко мандалардың ішінде ұпайы жоғарысы жартылай финалға өтеді. Сондықтан да бізге қазір тек қана биік тұғырдан ғана көрі ну керек. Бұл бәсекеде біздікілер ұлттық спортшы ларымызға зор үміт артып отыр. Ал «Баку оттары» өз боксшыларын өңкей легио нерлерден жасақтап кепті. «Астана арландарының» бас бапкері Бейбіт Есжанов бұл жолы жеңісті қолдан бермеуге тырысатынын айтты. «Әр ко манда «жеңіске жетемін» деп дайындалады. Біз де солай дайындалдық», дейді ол. «Баку оттарының» бас бапкері Гамзат Агаев те оңайшылықпен сөне қой май тындық тарын айтады. «Бұл жолы да жеңеміз деп отырмыз», дейді ол. Кімнің кім екенін кешке көреміз. Боксты тамашалаушылар үшін билет тегін. Сондықтан барша елордалықтар мен Астана қонақтарын «Дәулет» спорт кешеніне келіп, мұқым еліміздің намы сын қорғайтын арландарымызға ақ тілеумен болысуға шақырамыз. КОМАНДАЛАР ҚҰРАМЫ Астана арландары Міржан Рақымжанов, 54 келі Ержан Мүсәпіров, 61 келі Қанат Сіләм, 73 келі Рамызжон Ахмедов (Өзбекстан), 85 келі Руслан Мырсатаев, 91+ келі Мансұр ХАМИТ (фото) Баку оттары Тугстгот Ниямбаяр (Моңғолия), 54 келі Коба Пхакадзе (Грузия), 61 келі Батыржон Махмудов (Өзбекстан), 73 келі Денис Пояцыка (Украина), 85 келі Бека Лобжанидзе (Грузия), 91+ келі Салтан СӘКЕН Қазақтың намысын оятып, мемлекетіміздің асқақ таған абыройы үшін ора сан пайдасы тиген қысқы Азия ойындарына өз басым, жалпы алған да, көңілім тол ды. Қыс қы демалыс аяқтала салысымен Қытайға орал дым. Мұндағы елін сағынып жүрген бар-жоғы бірді-екілі қазақтың да айтар әңгімесінің сол қыс қы ойындар турасында жүріп тұрған шағы екен. Олардан біздің уни верситетте оқитын бір қытай студентінің шайбалы хоккейге жа рыс қа қатысқанын естідім. Сол Уаң Хоң Зиямен кеше кездесіп, тамақтанып қайттым. Онымен жүз де судегі мақсатым Қазақстан жайындағы алған әсерін білу еді. Ал, Уаң жолдас, айта отырыңыз Қазақ станнан қандай әсер алып қайттыңыз? Алғаш барғанда сіздерді қалай қарсы алды? Сөз жоқ, Қазақстан бізді тамаша қарсы алды. Қандайда бір кемшіліктер бол ғаны есімде жоқ. Жалпы, мұндай үлкен жиын дарда солай болуы заңдылық қой. Әсі ресе тәртіп мықты болған сияқты. Біздің қа уіпсіздігімізге ерекше мән берілді. Тіл мәселесінде қиындықтар туындамады ма? Аудармашылардың қызметіне қалай баға бересіз? Аудармашылардың басым көпшілігі біздің Шыңжаң өлкесінен барған қазақ ұлт ты азаматтар сияқты көрінді маған. Өзіміз сіздерде пайдаланатын бірде-бір тілде сөй лей алмаймыз, әрине. Бірақ ау дар машы лар жағынан қиындықтар болмады. АУЫР АТЛЕТИКА CЕНБІ КҮНГІ СҰХБАТ Уаң Хоң ЗИЯ, Қытайдың хоккейден ұлттық құрамасының ойыншысы: Қазақстан хоккейшілеріне таңғалдық Телжан КҮДЕРОВ АУЫР АТЛЕТИКА КӨШІН СҮЙРЕГЕН БАСШЫ Қайрат Болатұлы 2001 жылдан бері елі міздің ауыр атлетика федерациясы прези денті қызметін атқарып келеді. Осы он жыл ішінде Қайрат Тұрлыханов ел ауыр атле тикасының дамуына өзіндік зор үлес қосты. Біздің зілтемір көтерген тола ғай лары мыз халықаралық ареналарда, Олимпиа да және Азия ойындарында, Әлем чем пио наттарында бұрын-соңды ел спорты ның тарихында болмаған зор табыстарға ке нелді. Жас талант Ильия Ильиннің Олимп шы ңын бағындыруына өзіндік септігін тигізді. Қайрат Болатұлы әсіресе жастардың жетіліп, танылуына үнемі көмектесіп келеді. Сонымен қатар қазақ ауыр атлеттерінің өздерінің сүйікті ісімен алаңсыз жаттығуына барлық жағдай жасады. Біз Қайрат Тұр лыха нов алдағы уақытта да ел ауыр атле тика сының әлемдік аренадағы беделін одан әрі жоғарылай беруіне аянбай еңбек етеді деген ойдамыз. ТАШКЕНТТЕ ЖИЫН, ШЫМКЕНТТЕ ЧЕМПИОНАТ Ташкентте Азия ауыр атлетика кон феде рациясының жиыны өтіп, Қайрат Тұр лыха нов вице-президент болып сайланған Жал пы, қазақстандықтардың көбі, ме ніңше, қытайша білетін сияқты, солай ма? Қайдам... Сіздердің айна ла ңызда ғылардың бәрі аудармашылар болған соң, бәлкім, солай сезілген болар. Меніңше, бізде әлемдегі көп қол данбалы тілдер арасындағы ең кенже дамығаны қытай тілі сияқты... Мүмкін. Өйткені біз сыртқа шығып көше, дүкен аралаған жоқпыз. Оған уақыт та тығыз болды. Әрі біздің қауіпсіздігімізге қатты алаңдаушылық болды. Себебі бізге елден шығар алдында «Шың жаң дағы шырғалаң оқиғаны ту дырғандар» ол жақта бар. Абай болыңдар» деп ескерт кен болатын. Сол себептен аз күн ішінде Қазақстан туралы қан дай да бір әсер алып қайтудың мүм кін діктері аса болың қы ра мады. Сіздіңше, қазақ пен қытайдың түр лері, расымен де, ұқсай ма? Меніңше, олай емес. Дұ рыстап қараса, айыр ма шы лықты байқауға болады. Қазақ тар, жал пы, жа пон дық тар мен қытай лық тардың ор та сындағы бір халық сияқ ты. Мен түр ұқсастығы жа ғынан ғана айтып отырмын. Ерекшеліктері мұрынды, күн дері Шымкентте ауыр атлетикадан ҚР Тәуелсіздігінің 20 жылдығына арналған ел чемпионаты аяқталды. Ерлер мен әйелдер арасындағы төл біріншілігімізге көпшілікке танымал ауыратлеттеріміздің көбісі қатысты. Тек арнайы бағдарлама бойынша дайын далып жатқан Ильия Ильин ғана ел чем пионатында сынға түскен жоқ. Ерлер арасындағы 56 келі салмақ дәре жесінде қызылордалық Ербол Жола манов жұлқа көтеруде 109 келіні, ал серпе кө теруде 132 келіні бағындырып, бірінші орын алды. 62 келіге дейінгі салмақта Ақмо ла облысынан келген Нұрлан Сапар ғалиев ел чемпионы атанды. Ол бірінші жатты ғуда 120 келіні, ал екінші жаттығуда 155 келіні басынан асыра көтерді. 69 келі де алтын медаль болашағынан үміт күтті ретін жастарымыздың бірі, алматылық Игорь Казакқа бұйырды. Ол алдымен 145 келіні, одан кейін 170 келіні көтеріп, қоссайыс қо рытындысында 315 келімен үздік шық ты. 77 келіде қарағандылық Александр бой шаң әрі ақшылдау келеді екен. Бұ рындары Қазақстанға бармай тұ рып, қазақтар десе көз ал дыма Шыңжаңдағы қазақтар елес тей тін. Ал, негізінде олай емес, шыңжаңдықтарға қарағанда біраз ақ шылдау болады екен. Қазақстанның ұлттық тағамынан дәм таттыңыз ба? Не алып қайт тыңыз? Жоқ, ұлттық тағам жемедік, себебі берілмеді. Мен туып-өскен қалада орыстар көп. Біздің онда жегендеріміздің бәрі солардың тағамдары ма деп ойладым. Дәмді, үй тағамы. Ал өзім естелікке біраз бұйым дар аламын ба деп ойлаған едім, сыртқа шығып, еркімізбен көше аралай алмадық. Азиаданың төл белгісі соғылған бір-екі кішігірім естелік заттар ғана алдым. Олардың өзі қымбат екен. Біреуінің өзін 60 юаньға (1300тг) алдым. Негізі, қай елде болсын, ондай кезде бәрі де қымбат болады ғой. Ал, жалпы, сайыс кезінде қандай да бір ереже бұзушылықтар бай қа дыңыз ба? Жалпы, осы өзіңіз қатысқан ойын ның қорытындысын қалай ба ғалай сыз? Меніңше, ешқандай ереже бұзу шылық тар орын алмады. Қазақстанның хоккей шілеріне таңғалдық. Расымен де, мықты екен. Канада, Ресейдің ойын шы ла рынан кем түсіп тұрған жоқ. Осы спорт шы ларды Еуропадан алдыртқан сияқты ғой? Өңдері қазақтарға ұқсамайды Жоқ. Олар Қазақстандағы орыстар ғой. Қазақстан көпұлтты мемлекет. Сіздердің ойын нәти желеріңізге елге оралған соң, көңіл толмаушылықтар айтылды ма? Жоқ. Себебі өзіміздің жат ты ғуы мыздың сұрқы солай болды. Қысқы ойындарға, әсіресе осы шайбалы хоккейге бізге әлі біраз дайындықтар керек. Оның үстіне, біз әлі жаспыз ғой. Біздегі кейбір мықты спорт шы ларымыз бармады. Неліктен? Бір мықтымыз бар еді. «Қазақстанда қауіпті. Шыңжаңдағы бүлікті бастағандар ол жақта да бар. Соғып кетеді» дегенді есті геннен соң, өзінің қауіпсіздігін ойласа керек. Бірақ бұл дегенің ондайлардың келмеуінің себебін білдірмейтін шығар. Қысқы Азия ойындарының маңыздылығы төмен деген себептер де болды Солай деңіз Астана қалай екен? Алматыда болдыңыз ба? Астананы суық деп естіген едім. Мен одан әлдеқайда суық аймақта өскендіктен бе, керісінше, маған жылы сезілді (Уаң Қытайдың солтүстігіндегі «мұзды қала» Харбинде туып-өскен). Қала сұлу екен. Бей жің сияқты үлкен қалалардан кем түсіп тұрған жоқ. Қаланың тұрғызылғанына көп жыл болмағанын естіп, аз жылда әдемі қала тұрғызған Қазақстанға таңырқай қара дық. Ал Алматыға барудың сәті түспеді. Рақмет. Жарыстарда жемісті болы ңыз. Әңгімелескен Ертай НҮСІПЖАНОВ, «Алаш айнасы» үшін Қытайдан Азия федерациясына вицепрезидент болған қазақ Ташкентте Азия ауыр атлетика конфедерациясының алқалы жиыны өтіп, онда ҚР ауыр атлетика феде рациясының президенті Қайрат Тұрлыханов Азия ауыр атлетика кон фе дерациясының вице-президенті қызметіне бірауыздан сайланды. Нұрғиса ЕЛЕУБЕКОВ (фото) Дзю ба да ел чемпионы атанды. Саша алғашқы бағдарламада 150 келіні көтерсе, екін шісінде 184 келіні бағындырды. 85 келіде жеңіс тұғырының ең биік сатысына ұлттық құрама мүшесі Владимир Кузнецов көтерілді. Семейлік зілтемір шебері қоссайыс қорытындысында өз еншісіне 356 келі салмақты жаздырған болатын. Володя жұлқа көтеруде 160 келіні төбесіне тік көтер се, серпе көтеруде 191 келіні еңсерді. Соң ғы уақытта бағы мен бабы қатар шаппай жүрген Владимир Седов 94 келі салмақ та бірінші орын алды. Алматы облы сының толағайы 182 және 210 келіні ба ғындырған болатын. 105 келіде шымкенттік Сергей Истомин қоссайыс қоры тын ды сында 391 келіні көтеріп, топ жарды. Аса ауыр салмақта жас таланттарымыздың бірі Ибрагим Бирсанов бәрінен асып түсті. Тал дықор ғандық тарлан 177 және 207 келіні көте ріп, алтын медаль олжалады. Ал әйелдер арасында төмендегі арулар өз салмақ дәрежелерінде ел чемпиондары атанды (Бір қызығы, 75 келіден жоғары ең ауыр салмақта ешкім сынға түскен жоқ): 48 келі: Галина Мамотова (Қарағанды обл) 150 келі (65+85), 53 келі: Маргарита Елисеева (Алматы обл) 186 келі (83+103), 58 келі: Светлана Виноградова (Алматы обл) 210 келі (90+120), 63 келі: Карина Горичева (Алматы обл) 216 келі (98+118), 69 келі: Жазира Жапаркүл (ОҚО) 236 келі ( ), 75 келі: Анна Нұрмұхамбетова (Ақмола обл) 239 келі( ). Командалық есепте ерлер арасында бірінші орынға Алматы облысының ауыр атлеттері ие болса, үздік үштікке Қызылорда және Ақмола облысының атлеттері ілікті. Ал әйелдер арасында Оңтүстік Қазақстан облысы бірінші орынды иеленіп, Алматы облысы мен Шығыс Қазақстан облысы екінші және үшінші орындарға ор на ласты. СУРЕТТЕ КІМ? Талантты жазбай таныңыз Елімізде өткен VII қысқы Азия ойындарының қаһармандарын таныс ты руды одан ары жалғастырамыз. Де ген мен, шынымызды айтсақ, суреттегі бұл аруымыз тек VII қысқы Азия ойын дарында ғана емес, басқа да тур нир лерде үздік танылып жүр. Шайбалы хоккейден ұлттық құрамамыздың на мы сын қорғайды. Сонымен қатар Алма тының «Айсұлу» командасында өнер көрсетеді. Жасы 20-да. Күзде өт кен Еуропа чем пиондары кубогының іріктеу кезеңінде өз шебінің үздік ойыншысы атанған. Соның арқасында «Айсұлу» Еуропа чемпиондары кубо гы ның негізгі кезеңіне жолдама алған. Елімізде өткен Ақ Азия ойындарында бір ойынның үздігі танылып, турнир қо ры тындысында өз шебінің үздігі атанды. Жақында бұл атаққа Еуропа кубогы чемпиондары кубогының негізгі ке зе ңін де де қол жеткізді. Сонымен осынша атаққа ие аруымыз кім? А) Виктория САЗОНОВА Ә) Дарья ОБЫДЕННОВА Б) Елена ШТЕЛМАЙЦТЕР В) Алена ФУКС Газетіміздің 8-наурызға арналған мерекелік нөмірінде VII қысқы Азия ойындарында көпшіліктің көз айы мына айналған тағы бір шайбалы хоккейшіміз Зарина Тухтиеваның суретін берген бола тынбыз. Дүбірлі до да дан кейін Заринаны көпшілік қауым «Ақ Азиа даның ең әдемі аруы» деп те жүр. ШАЙБАЛЫ ХОККЕЙ Жартылай финалға шыққан төрттік Шайбалы хоккейден Қазақстан чемпионатының плей-офф жүйесімен өтіп жатқан ширек финалдық ойындары аяқталып, жартылай финалға шыққан квартет анықталды. Төрт жұптағы текетірес біршама қызық ты болды. Біз алдын ала бол жағандай, Қарағандының «Сарыарқасы» ғана Сәтбаев клубын үш рет қиналмай ұтты. Атырау дың «Бейбарысы» да Рудный хок кейшілерін үш кездесуде тізерлетті. Бірақ алғашқы екі жеңіс оңайшылықпен келген жоқ. «Ертіс-Павлодар» өз айдынында өткен бірінші ойында Көкшетаудың қайсар ко мандасынан ұтылып қалғанымен, одан кейінгі кездесуде есе қайтарып, түздегі екі матчта жеңіске жетті. «Барыс-2» клубы да жар тылай финалға шығу үшін Теміртау клубымен төрт рет кездесті. Ширек финал қорытындысы: «Сарыарқа» «Қазақмыс» 3:0 (3:1, 7:0, 2:1) «Бейбарыс» «Горняк» 3:0 (3:2, 3:2 /буллите/, 4:1) «Барыс-2» «Арыстан» 3:1 (3:1, 3:2, 6:7 /буллитте/, 4:3) «Ертіс-Павлодар» «Арлан» 3:1 (0:3, 2:1 /овертаймда/, 3:2, 6:5) Жартылай финалдық жұптар: «Сарыарқа» «Барыс-2» «Бейбарыс» «Ертіс-Павлодар» Нұрғазы САСАЕВ Жейденің ішкі жағында не бар? Бұрындары көптеген футболшылар гол соққан кезде жейделерін көтеріп, іш көйлектеріндегі әлдебір жазуларды көрсетіп, голын солай атап өтуші еді. Соң ғы кездері Испания чемпионатының ойындарынан футболшылардың мұн дай қылықтарын байқап жүрген жоқпын. Голды бұлайша атап өтуге тыйым салынды ма? Иә, расында да, бұрындары фут болшы лардың өз голдарын осылайша атап өтуін жиі байқайтынбыз. Тіпті кейбіреуі іш көйлектеріндегі сол жазуды көпшілікке көрсету үшін бірнеше ойын бойы гол соға алмай қара терге түсетін. Айта кетеріміз, голды осылайша атап өту негізінен Ис пания чемпионатында өнер көрсетіп жүрген фут болшыларға тән болатын. Мәселен, Бауыржан ИСМАИЛОВ, Тараз қаласы «Реал» командасының жартылай қор ғаушысы Кака өз голын іш көйлегіндегі «Мен Исаға бағыныштымын» деген жазуды көпшілікке көрсету арқылы тойлайтын. Ал Роналду гол соққанда көбінесе іш көйлегіндегі «Мадейра» деген жазуды көрсететін. Тіпті, кейбір футболшылар мұн дай әрекетті табыс көзіне де айналды рып алып, әр түрлі компаниялардың атын іш көйлектеріне жазып алуды шығарған-ды. Дегенмен өткен жылдың басында Испания футбол федерациясы голды осылайша атап өтуге тыйым салды. Федерация басшыларының шы дамының шегіне «Севилья» шабуыл шысы» Фредерик Кануте жетсе керек. Малилік шабуылшы кезекті голын соққаннан кейін іш көйлегіндегі төрт тілде жазылған «Палестина» деген жазуды көрсетіп, сол үшін бірнеше ойын нан аластатылған. Онымен қоса 3 мың евро айыппұл төлеуге мәжбүр болды. Ал осыдан кейін Испания футбол федерациясы футболшылардың гол ды іш көйлектеріндегі қандай да бір жа зуды көрсетіп, атап өтуіне тыйым салды. Бес облыс қысқы спортқа жоқ екен Қазір біздің елде қысқы спорт түрлерінен Бүкілқазақстандық жастар ойыны өтіп жатыр. Жақында бізде осы кешенді дода бағдарламасындағы шаңғы жарыстары өтті. Оған тоғыз коман да қатысты. Жастар ойынына мүлде қатыспай отырған облыс тар да бар көрінеді. Осы орайда қысқы спортының кежегесі кейін тартып отырған қай облыстар екенін білуге бола ма? Файза ӘМІТАЕВА, Ақмола облысы Біздің елде алғаш рет ұйымдастырылып отырған Бүкілқазақ- жү гіру жарыстары шешуші ке зең- хоккей додасы мен конькимен стан дық жастар ойыны қысқы де ріне жетті. Қалған төртеуінің спорт тың 13 түрі бойынша өтуде. ақ тық сындары сәуір айына дейін Әзірше осылардың жетеуі бойынша финалдық жарыстар (до да- Қорытындысы шығарылған өткізіледі. лар) аяқталып, қорытындысы жеті спорттың түріндегі жарыстар шы ғарылды. Дәл қазір шайбалы мен додаларға бес облыстың спортшы жастары (коман да лары) қатысқан жоқ. Олар: Атырау, Маңғыстау, Жамбыл, Қызыл орда және Оңтүстік Қазақстан облыстары. ҚР Туризм және спорт министр лігінің Ұлттық штаттық командалар және спорт резерві дирекциясының баспасөз қызметі таратқан мәліметке сүйенсек, әзірше Бүкіл қазақстан дық жастар ойынына еліміздің 11 аймағынан (тоғыз об лысы мен Астана және Алматы қа лаларынан) 543 жас спортшы қатысуда.

8 8 РЕСПУБЛИКАЛЫҚ 8 43 (495) (495) жыл, сенбі жыл, сенбі СІЗ ЕСТІДІҢІЗ БЕ? Тәніне сүйікті әртісінің 82 суретін салғызды Мехиконың 56 жастағы тұрғыны Миленко Парсерисас Букович өз тәніне Голливуд әртісі Джулия Робертстің 82 түрлі бейнесін салғызды. Газет-журнал сатумен айналысатын қарапайым тұрғын сүйікті әртісіне деген айрықша құрметі үшін жүздеген доллар шығындаған. Sun басылымының мәліметінше, Миленко Буковичтің Джулия Робертс шығармашылығына қызығушылығы «Эрин Брокович» фильмінен басталған. Газет сатушы бар жиған-тергенін татуировка жасатуға арнайтын болды. Оның қолдары мен іш тұсына салынған 80-нен астам бейне Робертстің түрлі кинодағы образдарынан тұрады. Букович алдағы уақытта тағы да біраз қаражат жинап, арқасы мен аяқтарына портрет салғызғалы отыр. Бәтеңке тәрізді автокөлік пайда болды Қытайдың Kang Shoe аяқкиім компаниясы бәтеңке түріндегі электр көлігін жасап шығарды. Бірегей автомәшине Уэньчжоу қаласында таныстырылды. Компания өкілдерінің хабарлауынша, автокөліктің кәдімгі бәтіңкеден айырмасы жоқ, оның кузовы түгел былғарыдан жа салған. Көліктің ұзындығы үш, ені бір метр. Толық қуатпен оталған кезде элек тр кар сағатына 35 шақырым жол жүре алады. Ерекше мәшинені жасауға алты ай СКАНВОРД Бұланның төлі Сойдақ тіс теңіз хайуаны Кішкене жыра, өзек Жаратушы ие Судағы құрлық Қатты отын Сырық Әбден тозған киім Косметикалық ұнтақ Әлі тумаған нәрестелерді атастыру Ныспы Секен Тұрысбектің күйі Лениннің шешесі Жұрдай, түк жоқ Шекспир королі Қырағы жұмсалған. Жобаның құны 4000 фунт стерлинг. Айта кетейік, мұның ал дын да америкалық конструктор ыдыс-аяққа толы үстел пішініндегі көлікті ойлап тапса, 2007 жылы Ұлыбританияда саға тына 148 шақырымды артқа тастайтын диван-автокөлік жасал ған болатын. Халықтық өлшем Мұртты балық Малдан жұғатын ауру Жеті жасар бүркіт Итшана Бәдірен ДУМАН «Алаш айнасы» газетiне жазылу индексi: Редакцияның мекенжайы: Алматы қаласы,050051, Бегалин көшесі, 148/1 А info@alashainasy.kz ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ info@alashainasy.kz info@alashainasy.kz Шопеннің қайтыс болғандағы суреті табылды Польшаның Гданьск қаласында тұратын галерист Владислав Жуховский әйгілі сазгер Фредерик Шопеннің көз жұмғандағы фотосуретін тапқанын хабарлады. Бейнені сол кезеңдегі танымал фотограф Луи-Огюст Биссон түсіргенге ұқсайды. Жасанды төсімен жыланды өлтірді «Алаш айнасы» газетiне жазылу индексi: Редакцияның мекенжайы: info@alashainasy.kz Бегалин көшесі «АЛАШ АЙНАСЫ» Бегалин көшесі, 148/ 1а Бегалин көшесі Associated Press агенттігінің хабарлауынша, Жуховский суретті Шотландияның бір тұрғынынан сатып алған. Бейне 1849 жылы түсіріліпті. Демек, Шопен қайтыс болған жылмен сәйкес келеді. Варшавадағы Шопен мұражайы қызметкерлері егер бейненің түпнұсқа екені расталса, мұның батыс мәдениеті үшін бірегей жәдігерге айналатынын айтып отыр. Біздің заманымызға атақты пианист-виртуоздың екі фотосуреті жеткені белгілі. Олар музыканттың тірі кезінде түсірілген және бейнелердің бірі Луи-Огюст Биссонның еңбегі. Сол себепті жуырда табылған фотосуретті де Биссон түсірген болуы әбден мүмкін. Айта кетейік, былтыр поляк халқының ұлы перзентінің туғанына 200 жыл толған еді. Осыған орай Астанадағы «Шабыт» шығармашылық сарайының концерт залдарының біріне Шопен есімі берілген болатын. Израильдік модель, әрі порножұлдыз Орит Фокстың төсін тістеп алған жылан өліп қалды. Боа әбжыланы актрисаның омырауындағы силиконға уланыпты. «Сегодня.уа» ақпараттық порталының мәліметінше, төтенше оқиға порножұлдыздың Тель-Авивтегі фотосессиясы кезінде болған. Актрисаның мойнына оралған уы жоқ әбжылан кенет оның омырауын шағып алады. Фокс дереу ауруханаға жөнелтілді, оның жарақаты аса ауыр емес. Бір қызығы, оқыс мінез көрсеткен Құрастырған Айтқазы МАЙЛЫБАЙ Бұршақ түрі Жарық бірлігі Сақ семсері Иордания Пышқы Газетіміздің 42 (494) санында жарияланған сканвордтың жауабы КӨЛДЕНЕҢІНЕН: Номад. Ура. Қуат. Қайла. Аша. Ұрық. Қысқаш. Тарамыс. Квота. Тұран. Бонд. Зат. Ала. От. «Отан». Қосу. ТІГІНЕН: Қолазы. Ост. Стоун. Мақлұқат. Дан. Дуа. Арат. Ұша. Ұзақ. Дутар. Мұра. Шыны. Атос. Жанақ. Сын. Ту. Тор Сүрегі берік биік ағаш Теріс зарядты ион Он алты қыздың бірі «Бөгелек» роман. бас кейіпкер боа көп ұзамай өліп қалған. Жыланды тексерген дәрігерлер оның силиконнан улануы әбден мүмкін екенін айтып отыр. Порноиндустрияның жарқын жұлдызы Орит Фокс Таяу Шығыстағы ең үлкен төстің иесі саналады. Ол мұндай атаққа жету үшін өте көп пластикалық операциялар жасатқан. Алматтың әзілдері Дүниежүзі құтқарушыларының сайысында 25-інші қабаттан секіруге тек бір адамның ғана ба ты лы барыпты. Бәрі «менің отбасым бар, бала ларымды асырайтын мен» деп жауап берген. Биіктен секірген адамнан сұрап жатыр: Сен қалай қорықпадың? Менің де отбасым бар, балаларымды асырайтын мен. Сондықтан секіріп кеткенмін, бірақ аман қалдым... *** Көлік министрлігінде істейсің, өзіңнің әлі күнге дейін көлігің жоқ, бұл қалай? Сенің де Мәдениет министрлігінде жұмыс істеп жүргеніңе таңым бар... *** Көшеге «Зорлық-зомбылықсыз 16 күн» шара сына қатысыңыз» деген хабарлама ілінген. Астына біреу «16 күннен аспасыншы» деп жазып кетіпті. *** Алло, сәлеметсіз бе, Әкәлөкті бола ма? Мұнда ондай адам тұрмайды! Бірер минуттан соң: Алло, Ақылбекті бола ма? Әкәлөк, сені шақырып жатыр. Коккинаки көшесі Байтасов көшесі Алматы қаласы, Бегалин көшесі, 148/1 А Телефон: 8(727) , Факс: 8(727) Луганский көшесі Республика сарайы Сәтбаев көшесі Достық даңғылы Абай даңғылы Құрманғазы көшесі Қабанбай батыр көшесі БҮГІН: НАУРЫЗ Жм Сн Жк Дс Жм Сн Жк Дс Жм Сн Жк Дс Жм Сн Жк Дс Наурыздың 12-сі Туған күн иелері Сатыбалды Ибрагимов (1940) Мәжіліс депутаты; Болат Сембин (1944) ІІІ дәрежелі мемлекеттік әділет кеңесшісі; Мүбәрак Орынбеков (1946) Әскери қайраткер, генерал-майор; Сайлаубек Жәкішев (1950) Жоғарғы сот судьясы; Ерхан Тотыбай-тегі (1956) Алматы облыстық сотының апелляциялық сот алқасының төрағасы; Ермек Аманшаев (1963) Ш.Айманов атындағы «Қазақфильм» АҚ президенті, жазушы-драматург; Өмірзақ Шүкеев (1964) Бірінші вице-премьер, экономика ғылымының докторы; Асхат Маемиров (1974) Батыс Қазақстан қазақ драма театрының режиссері; Сәкен Сағынтаев (1977) «Тобыл» әлеуметтік кәсіпкерлік корпорациясы» ҰК басқарма төрағасының орынбасары. Наурыздың 13-і Алаштың атаулы күні 10 жыл бұрын (2001) Алматыда, Қазақ сәулет-құрылыс академиясының студенттер жатақханасында Халық қаһарманы Қайрат Рысқұлбековке ескерткіш тақта орнатылды. Туған күн иелері Сайлаубек Әлібеков (1954) заң ғылымының докторы, профессор; Сара Нұрқатова (1959) Ақтөбе облысы әкімінің орынбасары; Мұрат Досмұратов (1963) «ҚазМұнайГаз» ҰК департамент директоры. Наурыздың 14-і Алаштың атаулы күні 95 жыл бұрын ( ) әнші (баритон), Қазақстанның халық әртісі Ришат Абдуллин дүниеге келді. 95 жыл бұрын ( ) әнші (тенор), Қазақстанның халық әртісі Мүсілім Абдуллин дүниеге келді. 90 жыл бұрын (1921) Түркістан республикасының Орталық атқару комитеті Верный қаласының атауын Алматы деп өзгерту туралы декрет қабылдады. Халықаралық өзен, су және өмір үшін бөгеттерге қарсы күрес күні. Туған күн иелері Қалихан Ысқақ (1935) жазушы, драматург, кинодраматург, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, Жамбыл атындағы Халықаралық әдеби сыйлықтың иегері; Алмагүл Божанова (1946) Қызылорда облыстық мәслихаты Әлеуметтік және мәдени мәселелер жөніндегі тұрақты комиссия төрайымы; Валерий Жандәулетов (1947) Президент баспасөз қызметінің Алматы бюросының меңгерушісі; Қадыржан Тейлянов (1955) Қарағанды облысы Балқаш қаласының әкімі; Серік Сәлиев (1957) «Астана» телеканалының бас директоры; Дарья Клебанова (1963) Мәжіліс депутаты; Күнсая Ерғазиева (1972) «Алаш айнасы» газетінің корректоры; Жарқын Жұмаділов (1985) «Алаш айнасы» газеті саясат бөлімінің тілшісі. Мерейлі күндеріңіз мерекеге ұласып, мәртебелеріңіз арта берсін! «Алаш айнасы» Шығуы Ұзақтығы Батуы 07: :54 ТОҚТЫ Жоспарларыңызды жүзеге асыру үшін айтарлықтай күш жұмсауыңызға тура келеді. Кездескен қиындықтарға қара мастан, кез келген мәселені оңды шеше сіз. Алайда сүйіктіңізбен сырыңызды бөліскіңіз келмейді. ТОРПАҚ Бүгінгі күніңіз бірқалыпты өтеді. Ағымдағы істерді ретке келтіріп, бастаған жобаларыңыз ды аяқтауға қолайлы күн. Жақындарыңыздың көңілдерін тауып, ортақ тіл табыса аласыз. Өкпе-ренішті ұмытқан жөн. ЕГІЗДЕР Бүгін мәселенің шешімін жалғыз табу қиынға соғады. Сондықтан мүмкіндігіңізді асыра бағалаудың қажеті жоқ. Жаныңызға жақсы көмекшілер табуға тырысыңыз, сонда дұрыс қадам жасайсыз. ШАЯН Сіз көңіл көтеру мүмкіндігін жібермей, бүгінгі күніңізді жақсы өткізесіз. Жаңа таныстық ор натуыңызға болады, бірақ бұл қарым-қатынасты жақын қабылдап, сенім артпағаныңыз жөн. Ал жаңа жобаға кірісуге сәтті күн. АРЫСТАН Осы күні орын алған жағым сыз жағдайлардың себебі неде екенін ойланған жөн. Сонда ғана қиын жағдайдан қа лай шығудың амалын табу оңай болады. Имиджді өзгертуге сәтті күн, Сән салонына барудан бас тарт паңыз. БИКЕШ Жаңа жобалар ойлап тауып, қалыптасқан ескі ойларды өзгертуге сәтті күн. Талантыңыз бен талпынысыңыздың арқасын да жеткен жетістіктеріңізге жұ рт назарын аудартуға тырысы ңыз. Өмір ді өзгерту өз қолыңыз да о о -2-4 о -1-3 о -7-9 о +5+7 о +1+3 о ЖҰЛДЫЗ-ЖОРАМАЛ о Ауа райы -1-3 о о -3-5 о о ТАРАЗЫ Бүгін маңызды да күрделі істермен айналысуға тура келеді. Ешкімнің көмегіне сүйенбеңіз, өйткені басқалармен бірігіп жасаған бастамаларыңыз онша сәтті болмайды. Себебі барлығының да көшбасшы болғысы келері сөзсіз. САРЫШАЯН Ғашық жандар жағымсыз оқиғаларды бастан кешуі мүмкін. Қазіргі кезде сіз қызғаныш отының құрсауында жүрсіз. Жақ сы көріп жүрген адамыңыздың әрекеті сізге күмән туғызуы мүмкін. Сондықтан мәселенің басын ашып алған жөн. МЕРГЕН Күмәнді мүмкіндіктерді пайдаланып, тәжірибе жасауға тырыспаңыз. Әрине, сіз жақсы нәтижелерге қол жеткізгіңіз кел е - генімен, бүгін ол оңайға соқ пай ды. Қиын жағдайларда көзге көп көрінгеннен гөрі, көлеңкеде қалуға тырысыңыз. ТАУЕШКІ Айналаңыздағы адамдармен өзара түсіністік сізді қуантады. Жақындарыңыз бүгін сізді кез келген істе қолдап, жағымды нәрселермен көңіліңізді көтеруге тырысады. Кешке күтпеген қонақтар келуі әбден мүмкін. СУҚҰЙҒЫШ Бүгін ғашықтар үшін сәтсіз күн. Сүйіктіңізден көңіліңіз қатты қалып, өкінуіңіз мүмкін. Сондықтан шынайы сүйіспеншілік пен түсіністік танытып, ескі өкпе-реніштің бәрін ұмытуға тырысқан жөн. БАЛЫҚТАР Бүгін шектен тыс көңілдісіз, сондықтан романтикалық оқиғалар орын алуы да ғажап емес. Ал қаржы-қаражат мәселесін оңтайлы шешу үшін кез келген қарым-қатынаста абайлап әрекет еткен жөн о о о о -4-5 о о о 0-2 о о +1+3 о -4-6 о о о о +7+9 о -2-4 о о о +1+3 о -3-5 о о о 0+1 о о Алматы қаласы «Дәуiр» РПБК ЖШС Қалдаяқов көшесi, 17-үй. Тел.: 8 (727) , Тапсырыс 902 Құрылтайшысы және меншiк иесi «ТОЛҒАУ» ЖШС Директор Александр Филимонович АН Газет 2008 жылдың 17 қарашасында ҚР Мәдениет және ақпарат министрлiгiнде тiркелiп, бұқаралық ақпарат құралын есепке қою туралы 9650-Г куәлiгi берiлген. Редакция авторлар мақаласы мен жарнама мазмұнына жауап бермейдi. Авторлар қолжазбасы өңделмейдi және керi қайтарылмайды. Көлемi екi компьютерлiк беттен (14 кегль) асатын материалдар қабылданбайды. «Алаш айнасында» жарияланған материалдар мен суреттердi көшiрiп немесе өңдеп басу үшiн редакцияның жазбаша рұқсаты алынып, газетке сiлтеме жасалуы мiндеттi. Айдын ҚАБА жауапты хатшы Бас редактор Серiк ЖАНБОЛАТ Астана қаласы «Астана-Полиграфия», Брусиловский көшесi, 87-үй. Тел.: 8 (7172) Тапсырыс 476 Талғат КIРШIБАЕВ жауапты хатшының орынбасары Мұратқали ДҮЙСЕНБАЕВ Бас редактордың бiрiншi орынбасары Тарату қызметi тел.: 8 (727) Таралымы дана Нұрлыбай ИТЕКБАЕВ тех.редактор Газет сейсенбi, сәрсенбi, бейсенбi, жұма, сенбi күндерi шығады. Шымкент қаласы «Оңтүстiк полиграфия» баспалар үйi» ЖШС Байтұрсынұлы көшесi, 18-үй. Тел.: 8 (7252) , Тапсырыс 3153 Күләш НАҚЫПОВА аға корректор, тел.: Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет Кезекшi редактор Қуаныш ӘБІЛДӘҚЫЗЫ Бағасы келiсiмдi Жарнама бөлімі тел.: 8 (727) (727) alikulova.a@orangepoint.kz Аймақтағы тiлшiлер: Атырау Нарғыз ҒАБДУЛЛИНА, тел.: Қарағанды Серiк САҒЫНТАЙ, тел.: Жамбыл Гүлжан КӨШЕРОВА, тел.: Қызылжар Ербақыт АМАНТАЙ, тел.: Қызылорда Әділжан ҮМБЕТ, тел.: Өскемен Азамат ҚАСЫМ, тел.: Шымкент Шадияр МОЛДАБЕК, тел.: Астана бюросы: Мекенжайы: Сейфуллин көшесi, 31, офис 215 Тел.: 8 (7172) aa_astana@mail.ru Айбын ШАҒАЛАҚОВ Астана бюросының жетекшiсi Салтан СӘКЕН тiлшi Бүркiт НҰРАСЫЛ тiлшi Қанат ТОҚАБАЕВ тілші Эльвира ЕРКІНБЕКОВА үйлестіруші Бөлiм редакторлары: Құбаш МЕҢДIҒАЛИЕВ саяси бюро, тел.: Берiк ӘШIМОВ нарық, тел.: Қалдар КӨМЕКБАЕВ қоғам, тел.: Алмат ИСӘДIЛ өркениет, тел.: Нұрғазы САСАЕВ дода (спорт), тел.: Болатбек МҰХТАРОВ жаңалықтар, тел.: Дархан БЕЙСЕНБЕКҰЛЫ меншiктi тiлшiлер қосыны, тел.: Мақсат ӘДIЛХАН Бас редактордың орынбасары Қабылдау бөлмесі: 8(727) , факс: 8(727)