АСТАНА ЕРКЕЛІКПЕН ҚОШТАСЫП, ЕСЕЙЕТІН ЖАСҚА ЖЕТТІ

Transkripsi

1 Қоғамдық-саяси, құқықтық газет Лебіз Құрметті оқырмандар! Сіздерді мемлекеттік мереке Астана күнімен құттықтаймын! Отаншылдық рухты көтеретін бұл мереке Қазақстанның әрбір азаматы үшін қоғамдық-саяси маңызға ие. Астананың қалыптасу тарихы биыл 25 жылдық мерейтойы аталып өтіп жатқан еліміздің тәуелсіздігімен тікелей байланысты. Қазақстанның жаңа ел ордасының бастамашысы ел Президенті Н.Назарбаев Астананың образын қалыптастыруға терең мән беріп, оны тәуелсіз мемлекетіміздің табысты дамуы мен өсіп-өркендеуінің символы ретінде ұштастыра білді жылы Жоғарғы Соттың жаңа елордамызға алғаш көшкен мемлекеттік органдардың қатарында болғандығын айрықша атап өткен жөн. Отандық сот жүйесі Астанадағы мемлекетіміздің барлық саяси институттарымен бірге қарқынды дамуда. Әлемдік қауымдастықты толғандыратын өзекті саяси-экономикалық және мәдени мәселелер бойынша маңызды халықаралық кездесулердің: ЕҚЫҰ, ИЫҰ, ШЫҰ, ҰҚШҰ кеңестерінің және т.б. Астанада өтуі ізгі дәстүрге айналды жылы Астананың баламалы энергия көздері және «жасыл» технология саласындағы түрлі жетістіктердің орталығына айналып, елордада EXPO2017 Халықаралық мамандандырылған көрмесі өтуінің символдық мәні бар. Мұндай ауқымды жобалар Қазақстанның әлемдік деңгейде өзін заманауи қалыптасқан мемлекет ретінде танытуына және халықаралық қатынастардың дамуына өзіндік үлесін қосуына мол мүмкіндік береді. Баршаңызға бейбіт өмір, берекебірлік және Отанымыз Қазақстан Республикасының игілігі жолындағы еңбектеріңізге жаңа жетістіктер тілеймін! Қайрат МӘМИ, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының төрағасы Баспасөз 2016 АҢДАТПА ТУҒАН КҮНІҢМЕН, БАС ҚАЛА! ПРОКУРАТУРАҒА ТЕК ЛАЙЫҚТЫ МАМАНДАР ҒАНА ҚЫЗМЕТКЕ АЛЫНАДЫ 2-бет ӘСКЕРИ СОТТАР ТЕРГЕУ БАРЫСЫНДА ҚҰҚЫҚТЫҢ САҚТАЛУЫН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ ҚЫЗМЕТІНЕН СЫРТ ҚАЛҒАН 4-бет Бүгінгінің бас тақырыбы АСТАНА ЕРКЕЛІКПЕН ҚОШТАСЫП, ЕСЕЙЕТІН ЖАСҚА ЖЕТТІ Орынбор, Ақмешіт, Алматы һәм Астана. Бұлар Қазақ елінің бас қалалары. Қай-қайсысының да орны бөлек. Алайда, соңғысы өз алдына бір төбе. Өйткені, ол ұлтымыздың тәуелсіз мемлекет ретінде өзі таңдаған, салған, іргетасын қалаған астанасы. Бүгін сол Астанамыздың мерекесі. Бірден айта кетерлігі, қала күні биыл қасиетті Рамазан айының соңын ала жеткен мұсылман үшін қастерлі Ораза айт мейрамымен тұспа-тұс келіп отыр. Әрбір сәйкестіктің астарынан жақсылық іздейтін ырымшыл халықпыз ғой. Сондықтан, қала күні мен мұсылман мерекесінің қатар аталуын, сөз жоқ, жақсылықтың нышанына балайтынымыз хақ. Б асы ашық дүние Астана тақыр жерден тұрғызылған жоқ. Ол бұрынғы Ақмоламыз. Тарихи атауынан кеңес дәуіріндегі тың игеру жылдары айырылып, Целиноград аталды. Одақтас республикалардың арқасынан қаға отырып астыртын саясатын жүргізген кеңестік билік жайданжай бұлай атаған жоқ. Тарихи атауды өзгертудің ар жағында ұлттың тарихи санасын өшіру жатты. Алтын көпір КЕҢЕЙТІЛГЕН ОТЫРЫС КЕЛІСІММЕН АЯҚТАЛДЫ Құрметті оқырман! «Заң газеті» және «Юридическая газета», «Заң», «Фемида», «Нормативтік құқықтық актілер бюллетені» басылымдарына жазылу басталғанын естеріңізге салғымыз келеді. Төл басылымдарыңыздан қол үзіп қалмаңыздар! Біздің басылымдарға «Қазпошта» АҚ бөлімшелері, «Қазпресс» ЖШС дүңгіршектері және Алматы қаласындағы «Дауыс» жүйесі арқылы жазылуларыңызға болады. Жазылу индекстері: «Заң газеті» жеке тұлғалар үшін заңды тұлғалар үшін «Юридическая газета» жеке тұлғалар үшін заңды тұлғалар үшін «Заң» журналы «Фемида» «НҚАБ» Қазақстан халқы Ассамблеясы мен Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты елімізде медиация институтын дамыту жөніндегі меморандумға және аталған меморандумды іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарына қол қойды. Қол қою рәсімі Қазақстан халқы Ассамблеясы қоғамдық келісім республикалық кеңесінің кеңейтілген отырысы шеңберінде болып өтті. М еморандумға қол қоюдың негізгі мақсаты қоғамдағы шиеленістің деңгейін төмендетуге әсер ететін дауларды сотқа дейінгі реттеу, соның ішінде медиация институтын дамыту мен оны жан-жақты енгізу бойынша бірлескен іс-шараларды іске асыру болып табылады. Мемлекет басшысы судьялардың VI съезінде сот тәртібінде қаралатын даулардың санын қысқартудың, оларды шешудің баламалы түрлерін енгізудің, татуластыру рәсімдерін және медиацияны дамытудың маңыздылығын айтқан болатын. Қазіргі уақытта медиация институты қоғам арасында және кәсіби заңгерлер тарапынан қолдау тауып келеді. Осы жылдың бес айы бойынша татуластыру рәсімдерімен шешілген істер былтырғы жылға қарағанда екі есеге жақын өсімді көрсетіп отыр (2016 жыл 9394, 2015 жыл 5347). Сонымен қа- тар, дауларды соттан тыс және сотқа дейінгі реттеу институтын қолдануды кеңейту үшін облыстық және оларға теңестірілген соттар мен әкімдіктер және қоғамдық ұйымдар арасында меморандумдарға қол қою жұмыстары жүргізіліп келеді. Осындай меморандумдарға іс жүзінде барлық облыстық соттар мен әкімдіктер қол қойды. Ол бойынша дауларды сотқа дейінгі және соттан тыс реттеу бойынша түсіндіру жұмыстарын жандандыру, сәйкесінше медиа-жоспар қабылдау, елді мекендерде медиация кабинеттерін ашу жұмыстарын жалғастыру, оның қызметіне доғарыстағы судьяларды тарту, кәсіби емес медиаторлардың рөлін күшейту, медиаторларды даярлау бойынша семинар-тренингтер өткізу және тағы басқа іс-шаралар қарастырылған. ҚР Жоғарғы Сотының баспасөз қызметі Орыстың «целина» сөзі қазақшалағанда «тың» дегенді білдіретінін ескерсек, бір қарағанда соған байланысты қойғандай (билік қолында болған соң) әрі ол кешірімді көрінуі де мүмкін. Бірақ, Ресейдің Ленинград, Сталинград, Калининград секілді қалаларының атына ұқсастырып Целиноград деп атаудағы мақсат Қазақстанды одақтас республика емес, Ресейдің меншікті мекеніндей көрсету болғаны шындық. Тәуелсіздік алған соң тарихи Ақмола атауы қайта берілді. (Соңы 3-бетте) Сәті түскен сұхбат Ғани ҚАЛИЕВ, экономика ғылымдарының докторы: «АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫН КЕШЕНДІ ДАМЫТПАЙ, ІС ОҢБАЙДЫ» Жердің бұған дейін де жекеменшікке берілгендігі туралы түйткілді жайттар көп қой. Мысалы, кей деректерден жердің сатылып немесе сыйланғандығын растайтын мәліметтерді көруге болады. Иә, дұрыс айтасыз, ондай мәліметтер бар. «Жер реформасы туралы» 1991 жылғы 28 маусымдағы Қазақ КСР заңына сәйкес, кеңшар мен ұжымшарлардың жерлері жекешелендіру барысында ауыл тұрғындарына жер үлесі ретінде таратылып берілді (жалпы алаңы 118 млн гектардан астам жерге 2,3 млн «жер үлесіне құқық туралы куәлік» берілді. Бұл ретте, жер үлесі иелері өз үлестерін басқа кісілерге (ҚР азаматтарына) сатуға немесе сыйлауға құқықтары болды. Өйткені, қолында не қаржысы, не техникасы жоқ ауыл тұрғындары өз күшімен ауыл шаруашылығымен айналысуы мүмкін емес еді. Сонымен қатар, кеңестік орталық жоспарлы саясат пен командалық-әкімшілік тұрғыда құрылған кеңшар мен ұжымшарлар, тәуелсіздіктің алғашқы қиын жылдарында мемлекет тарапынан көрсетілетін көмектердің тоқтауына байланысты толық тоқырауда болды. Сондықтан да, мұндай норманың басты мақсаты осы үлестерді біріктіру арқылы бұрынғы кеңшар мен ұжымшарлардың орнына жекеменшік нысандағы ауылшаруашылық құрылымдарын құру болатын. (Соңы 5-бетте)

2 2 ҚҰҚЫҚ Пәрмен Бас прокурордың айтуынша, прокуратура органдарын өз ісіне жауапкершілікпен қарайтын және шаруасын жетік білетін білікті мамандармен қамтамасыз етуде біраз күрделі мәселелер бар. Жыл сайын прокуратура саласына 300-дей жас маман қабылданады екен. Ал, еліміздің жоғары оқу орындарын заңгер мамандығы бойынша жылына 30 мыңдай жас бітіріп шығады. Олардың 60 пайыздайы прокуратура саласында қызмет істеуге ынталы. Яғни, бір орынға 60 үміткерден келеді деген сөз. Мұндай жағдайда, әрине, солардың арасынан ең үздігін таңдап алуға мүмкіндік бар. Бірақ, соған қарамастан, прокуратура органдарына келіп жататын жас мамандардың арасында өз жұмысын дұрыс білмейтіндер, жаман әдеттерге бейімдері де кездесіп жатады. Мәселен, соңғы екі жылдың ішінде прокуратура органдарынан 10 жас маман қызметінен шығарылған. Олардың арасында арақ ішіп көлік апатын жасағандары, пара алғандары, тіпті, қылмысқа барғандары бар. Осы жайлардың бәрі прокуратураға жас мамандарды қабылдау кезінде жол берілетін олқылықтардың салдарынан болған жағдай екені анық. Соған орай, соңғы екі жылда прокуратураға маман қабылдауға мораторий жарияланып, қызметке адам алудың жаңа тәртібін жасау қолға алынған еді. Сөйтіп, Назарбаев университетімен, Deloitte және PricewaterhouseCoopers компанияларының қолдауымен қызметкерлерді іріктеудің жаңа жобасы жасалды. Еліміздің Бас прокуроры мамандарды іріктеудің жаңа тәртібі жөнінде жан-жақты әңгімелеп берді. Ендігі уақытта ол екі кезең бойынша жүргізіледі. Бұрын жас мамандарды жұмысқа қабылдауға негіз болған төрт шарт болашақ маманның шынайы бет-бейнесін толық ашуға мүмкіндік бермейтін. Заңдарды білу деңгейін айқындайтын тестілеу мен әңгімелесуден өтіп, қысқаша өмірбаянын, еңбек жолын жазып, медициналық тексеруден өткендігі жөніндегі анықтаманы берсе, үміткерлер соған қарап жұмысқа қабылдана салатын. Ендігі уақытта мамандарды іріктеу күрделендіріліп, олардың білімі мен біліктілігі ғана емес, қоғамдық көзқарасы, ой-мақсаттары сияқты жеке адам ретіндегі мінез-құлқын толыққанды анықтайтын жайлар да қамтылатын болады. Мәселен, үміткер 500 жолдық эссе жазып беруі тиіс. Ол үшін көркем сөзбен өз ойын шебер жеткізе алатын қабілеті болуы тиіс. Сондай-ақ, заң шеңберінде түрлі мәселелерді қалай шешуге болатынын 90 минут ішінде нақты түйіп жазып шығуы Қазақстан Республикасының Бас прокуроры Жақып Асанов прокуратура органдарына қызметке алудың жаңа тәртібі жөніндегі жобаның тұсау кесерін өткізді. Онлайн режимде өткен дөңгелек үстел шарасына облыстық және аудандық прокуратура қызметкерлері мен қоғамдық ұйымдардың және ақпарат құралдарының өкілдері, заң мамандығы бойынша білім алып жатқан студенттер қатысты. Прокуратураға тек лайықты мамандар ғана қызметке алынады қажет. Сонымен бірге 100 сұрақтан тұратын психологиялық тестілеуден өтеді. Бір сөзбен айтқанда, жас маман іріктеу сынақтарынан өткен кезде білімі мен біліктілігі, көзқарасы, қарым-қабілеті, адамдық қасиеттері сияқты бар қырынан толыққанды танылатын болады. Бұл прокуратура органдарын сапалы да білікті мамандармен толықтыруға игі ықпалын тигізбек. Еліміздің Бас прокуроры екі жылдан бері қолданылып келген қызметке маман алуға қойылған мораторийдің тоқтатылатындығын, енді жаңа тәртіп бойынша прокуратура органдарына мамандарды іріктеу қолға алынатындығын мәлімдеді. Онлайн режимде өткен шараны Ақмола облысының прокуроры Мұратбек Исадилов бас болып, барлық прокуратура қызметкерлері және А.Мырзахметов атындағы Көкшетау университеті заң бөлімінің студенттері тыңдады. Шара соңында аталмыш университеттің студенттері облыс прокурорына маман іріктеуге байланысты көкейлерінде жүрген түрлі сауалдарын қойып, толымды жауап алды. Қалкөз ЖҮСІП, «Заң газеті» АҚМОЛА ОБЛЫСЫ Оң қадам Бастама халық үшін тиімді Алматы облыстық соты мен Алматы облысының әкімдігі өзара ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойды. Меморандумға қол қою салтанатты рәсіміне Алматы облысы Қазақстан халқы Ассамблеясы төрағасының орынбасары Ғ.Тұрсынбай, облыстық партия филиалы төрағасының бірінші орынбасары Ғ.Сарыбаев, әкім аппаратының өкілдері, облыстық соттың судьялары, аудандық және оларға теңестірілген соттардың судьялары, мамандар және БАҚ өкілдері қатысты. Алматы облыстық сотының төрағасы Мейрамбек Таймерденов өз кезегінде: «Бітімгершілік рәсімдерді дамыту заңның үстемдігін іске асыруға ел үшін аса маңызды басым бағытының бірі болып табылады. Өйткені, халықтың араздығын азайтуға көмектеседі және қолайлы құқықтық ортаны құруға мүмкіндік береді. Қазіргі уақытта облыстың 37 ауылдық, қалалық әкімдіктерінде медиация кабинеттері ашылып, жұмыс істейді. Олар азаматтарға тұрғылықты жерінен шықпай жанжалды шешуге және татуласуға қол жеткізу үшін медиаторларға жүгінуге мүмкіндік береді», деп атап өтті. Алматы облысының әкімі Амандық Баталов та бастаманың халық үшін тиімді болатынын айтты. Меморандумға қол қою дауларды (жанжалдарды) сотқа дейінгі және соттан тыс реттеу институттарын белсенді енгізуге, ынтымақтастықты нығайту саласындағы өзара іс-қимылды жан-жақты дамытуға, сот ісін жүргізуде ақпараттық технологияларды кеңінен қолдануға, әділқазылар алқасына кандидаттардың тізімдерін қалыптастыру мәселелері бойынша өзара іс-қимылды күшейтуге кепіл болмақ. Алматы облыстық сотының баспасөз қызметі Талқы Ақмола облыстық сотында облыс судьялары, кәсіби және кәсіби емес медиаторлар, нотариустар, адвокаттар, әкімдік пен «Қоғамдық келісім» және «Кәсіпкерлер палатасы» үкіметтік емес ұйымдарының өкілдері медиация институтын дамыту мәселелерін талқылады. Әріптестік дамымай, іс алға баспайды Семинар Мұрағат жұмысының маңызы зор Қызылорда облысының мемлекеттік мұрағатында «Ұлттық мұрағат қорының құжаттарын сақтау, сараптау, өңдеу, есепке алу жұмыстарын жүргізуді ұйымдастыру» тақырыбында семинар-кеңес өткізілді. Оған Қызылорда облысының мемлекеттік мұрағатының директоры мен қызметкерлері, сот жүйесіне қарасты мекемелердің іс жүргізу және мұрағат ісі мамандары қатысты. Іс-шарада мұрағат директоры Нағима Қуанышева мұрағат қорында сақтаудағы құжаттардың құрамы мен түрі туралы, елге елеулі еңбегі сіңген қоғам қайраткерлерінің жеке тектік құжаттары да ұмыт қалмай қамтылуы қажеттігі туралы айта келе, жалпы, мұрағат ісінің маңыздылығына тоқталды. Сонымен қатар, Қызылорда облысының мәдениет, мұрағаттар және құжаттама басқармасының сараптау-тексеру комиссиясының құжат жинақтау уақыты мен жұмыс тәртібі туралы мағлұматтар берді. Шара барысында Қызылорда қалалық сотының бас маманы Л.Бахтиярова қатысушыларды Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жанындағы Соттардың қызметін қамтамасыз ету департаментінің және Соттар әкімшілері республикалық мемлекеттік мекемелерінің қызметінде құжаттарды қалыптастыру, іріктеу, есепке алу, уақытша сақтау және мемлекеттік мұрағат мекемелеріне тұрақты сақтауға тапсыру тәртібі туралы қағидасы және тізбесімен таныстырды. Аталған тізбенің тармақтарына енгізілген өзгерістер мен толықтыруларға тоқтала отырып талдау жасап, толық түсінік берді. Сотқа қарасты мекемелердің іс жүргізу және мұрағат ісі бойынша жа уапты маманы, облыстық мемлекеттік мұрағат қызметкері Г.Рахметова «Салалық мұрағаттармен жұмыс ұйымдастыру негіздері» тақырыбында лекция оқып, жұмысты ұйымдастыруда туындайтын мәселелер бойынша ой-пікір бөлісті. Ал, сарапшы Б.Қосжанова «Құжаттардың құндылығына сараптама жүргізу» туралы лекция оқып, құжаттарды сараптаудың маңыздылығына тоқталды. Семинарға қатысушылар мұрағат мамандарына сұрақтарын қойып, ортақ ой-пікір алмасты. Іс-шара соңында қатысушылар мемлекеттік мұрағаттың қор сақтау қоймаларымен, «Электронды мұрағат» жұмысымен танысты. Қызылорда облыстық сотының баспасөз қызметі Кездесуде Ақмола облыстық сотының төрағасы Н.Әбдіқанов және «Ақмола облысы бойынша медиацияны дамыту орталығы» республикалық қоғамдық ұйым өкілдігінің директоры А.Әміржанов даулар мен жанжалдарды сотқа дейін және соттан тыс реттеу институтын белсенді түрде енгізу мен жан-жақты дамыту бойынша қарым-қатынасты нығайту аясындағы өзара әріптестік меморандумына қол қойды. Сот төрағасы кездесуге қатысушыларға әріптестік үшін алғыс білдіріп, азаматтар мен заңды тұлғалардың құқықтары мен мүдделерін қорғауға барлық жағдайды туғызу мақсатында жергілікті атқарушы органдар облыстық соттың барлық бастамаларын қолдайтынын айтып өтті. «Медиация институтын дамыту бүгінгі күні бүкіләлемдік экономикалық дағдарыс пен елдердегі ұлғайып жатқан терроризм кезінде өте өзекті. Татуласу рәсімдерінің институты, атап айтқанда, медиация құқықтық дауларды реттеу түрінде жалпы мемлекет пен облыстың қоғамдық өмірінде үлкен мәнге ие», деді төраға. Ақмола облыстық сотында өңірімізде медиацияны дамытуға үлкен көңіл бөлініп, көп жұмыс жасалды. Медиация институтын дамыту бойынша мобильді топ құрылып, оның төрайымы болып Ақмола облыстық сотының судьясы Р.Ертаева тағайындалды. Медиацияны қолдану жөнінде тұрғындар үшін бұқаралық ақпарат құралдарында түсіндірме жұмыстары жүргізіледі. Жергілікті әкімдіктермен біріге отырып облыстың барлық қала және аудандарында медиация кабинеттері ашылды. «Әлі де көп жұмыс атқару қажет, оны жергілікті атқарушы органдармен біріге отырып жалғастыратын боламыз», деді сот төрағасы. Ақмола облыстық сотының азаматтық істер жөніндегі сот алқасының төрағасы Е.Жанәділов: «Қазақстан Рес публикасының заңнамасында медиацияны қолдану аясы толық жазылған, ол аталған институтты дамытуға мүмкіндік туғызады. Өңірде медиацияны дамыту үшін халық арасында медиаторлар, адвокаттар, прокурорлар және құқық қорғау органдарының өздері түсіндірме жұмыстарын жүргізуі қажет», дейді. Кездесуде доғарыстағы судья Ғ.Сыздықова «Қоғамдағы жанжалдарды реттеуде медиацияның маңыздылығы» тақырыбында сөз сөйледі. «Ақмола облысы бойынша медиацияны дамыту орталығы» республикалық қоғамдық ұйым өкілдігінің директоры А.Әміржанов «Қазақстанда медиацияны қолданудың ерекшеліктеріне» тоқталып, Қазақстанда медиаторлармен 5 мыңнан астам медиация рәсімдері өткізіліп, оған соттар көмек көрсеткенін жеткізді. Алайда, ІІД мен ҚАЖК, мемлекеттік органдар тарапынан әріптестік жоқ, деді А.Әміржанов. Кездесуге қатысушылар өзара әріптестік жөніндегі меморандумды қолдап, оны іске асырудың сұрақтары бойынша пікір алмасты. Ақмола облыстық сотының баспасөз қызметі Ашық есік күні Студенттер сот ұжымында қонақта Алматы қаласы мамандандырылған ауданаралық әкімшілік сотының ғимаратында Абылай хан атындағы Халықаралық қатынас және әлем тілдері университеті студенттерінің қатысуымен ашық есік күні өтті. Шара студенттерге сот ғимаратын таныстырудан басталды. Бұдан кейін үшінші биліктің күнделікті қызметіне қы зығушылық танытқан жастар сот отырысына қатысып, кеңсе жұмысының қыр-сырына қанықты. Ашық есік күніне келген студенттерді сот төрағасы Б.Тәжіханов қабылдап, «100 нақты қадам» Ұлт жоспарын жүзеге асыру барысында жүргізіліп жатқан жаңартулармен таныстырып, «Заң үстемдігін қамтамасыз ету» реформасы бойынша қолға алынған шаралардан хабардар етті. Сонымен қатар, дыбыс-бейнежазба және «Сот төрелігі» электронды ақпараттық жүйесінің маңызы да әңгімеге арқау болды. Іс-шара барысында студенттер сұрақтарын қойып, сот төрағасы оларға толыққанды жауап берді. Алматы қаласы мамандандырылған ауданаралық әкімшілік соты Акция Батыс Қазақстан облыстық ішкі істер департаментінің қызметкерлері комиссия мүшелерінің қатысуымен қаруды жою жұмысын жүргізді. Аталған іс-шара департамент басшылығының төрағалық етуімен және тыл, криминалистика, өзіндік қауіпсіздік, тергеу, анықтау салаларының, прокуратура, зауыт қызметкерлері қатарынан комиссия құрылып, іске асырылды. Шарада қызып тұрған отқа 154 дана тегіс ұңғылы аңшылық қару, 7 дана шолақ мылтық, 22 дана газды тапанша, 1 дана пневматикалық қару, 6 дана травматикалық қару, 3 дана заттай айғақ және 6 дана электрошокер, 1 дана резеңке таяқ жөнелтілді. Ұзын саны 193 бірлік қару және 6 электрошокер, 1 резеңке таяқ және қару бөліктері жойылды. Қаруды жою жұмысы Орал қаласындағы «КАЗАРМАПРОМ» ЖШС зауытында жүргізіліп, зауыттың шойын балқыту пешінде отқа оранған металдар санаулы сәтте еріп үлгерді. Шараға прокуратура және бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері шақырылды. Аталған шара кезінде жойылған қару бірліктері ерікті түрде тапсырылған және тәркілен ген қарулар. БҚО ІІД баспасөз қызметі Сот іс қарады Атырау қалалық сотында азамат Нұртастың қызы Айманға (аты-жөні өзгертілді) өзін күтіп-бағу үшін алимент өндіріп алу туралы азаматтық ісі қаралды. Талап қоюшы арызында жүрегіне ота жасалғанын, дәрі-дәрмектерінің бағасы қымбат екенін, қазіргі уақытта әйелімен бірге тұратынын, екеуі де зейнеткер екенін, алайда, зейнетақысы дәрі-дәрмекке жетпейтінін көрсеткен. Сот отырысында талап қоюшының ересек қызы және ұлы бар екені, алайда, ұлының тұрғылықты жері белгісіз екені, қызының әкесіне материалдық көмек көрсетпейтіні анықталды. Қару-жарақ жойылды Бала ата-анасын бағуға міндетті Сот еңбекке жарамды кәмелетке толған балалар көмекке мұқтаж және еңбекке жарамсыз ата-аналарын күтіп-бағуға және оларға қамқорлық жасауға міндетті деп көрсетілген Қазақстан Республикасы Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы кодексінің 145-бабының 1-бөлігін басшылыққа алып, әкесін күтіп-бағу үшін 2016 жылдың 22 сәуірінен бастап айлық есептік көрсеткіш есебінен қызынан алимент өндіру жөнінде шешім шығарды. Атырау облыстық сотының баспасөз қызметі

3 ҚОҒАМ 3 Бүгінгінің бас тақырыбы АСТАНА ЕРКЕЛІКПЕН ҚОШТАСЫП, ЕСЕЙЕТІН ЖАСҚА ЖЕТТІ (Соңы. Басы 1-бетте) Әрине, кеңестік биліктің бастамашысы һәм мұрагері болған Ресейдің өзі қызылдар империясы құлаған соң Ленинградқа Санкт Петербург деп бағзы атын қайтарып жатқанда, тілі, діні, тарихы, болмысы, салт дәстүрі бөлек қазақ бодандықтан құтылған тұста өткеніне бет бұрмаса, онысы тарих алдындағы қылмыспен пара пар болар еді. Алайда, араға алты жыл салып қаланың аты да, заты да, мәртебесі де түбегейлі өзгерді. Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың шешімімен ел астанасы Алатау баурайындағы Алматыдан Сарыарқа төсіне көшті жылдың 10 маусымынан бастап ресми түрде Ақмола Қазақстанның астанасы аталды. Күтпеген бір жайт, оның мәртебесі ғана емес, аты да Астана болып өзгерді. Сөйтіп, бұл сол сәттен бастап бас әріппен жазылатын сөзге айналды. Елорда бейресми және балама аты ретінде қалыптасты. Иә, еліміз бас қаласын Арқаға ауыстырғаннан ұтпаса, ұтылған жоқ. Олай дейтініміз, тың игеру жылдарынан соқаның ізі қалған аймақта орыстандыру саясатының салқыны да сақталған. Орысы қалың екенін меңзеп отырмыз. Әрине, өзге ұлттың өкілдерін өз билігіміз өз қолымызға тиген соң «тайып тұр» деп қуып шығара алмаймыз. Олар да кезінде өз еркімен келе қоймағаны анық. Сондықтан, өлкенің қазақтануы табиғи процесс ретінде жүруі тиіс еді. Тиесілісі, соған жағдай жасау. Сол қамқорлықтың үлкені Ақмоланы Астана ету болды десек қателеспеспіз. Себебі, қазақтың тамыры ауылда десек те, тәуелсіздікпен қатар келген тоқырау жылдары қалаға ағылу үрдісі жүрді. Әлі де тоқтай қойған жоқ. Сәл есейсе, үлкен қалаға кеткісі келіп тұратын ауыл балалары қазір де көп ақ. Ал, Астана сондай ауыл балаларының аңсары ауатын мекеннің бастысының біріне айналды. Мысалы, Алматы бұрыннан орнығып қалған орыстар мен солардың ұрпағы бар демесеңіз, бүгінде қазағы қалың қалаға айналды. Әсіресе, іргесіндегі елді мекеннің бәрі қаракөздеріміз, арасында баспаналысы да, баспанасызы да бар. Мұны Астанаға да қатысты айта аламыз. Болашағын бас қаламен байланыстыратындардың дені Арқа төсіндегі қалаға ағылуда. Тіпті, қара халық тұрмақ, зиялыларымыз бен өнер өкілдерінің бірқатары сонда қоныс аударған. Сөйте сөйте қала біршама қазақыланды, табиғаты да қатал мінезінен қайта бастады. Бұл ұтқанымыздың бір дәлелі. Қазақ қашаннан кенже ұлын еркелеткен (есіртпеген), бар тәттісін аузына то Астана туған елдің текті ұясы, Даланың көрінбейтін шет қиясы. Толғансам шаттық сыйлар өлке ғажап, Жаныма шалқар шабыт кеп құясың. Жас болып талай жасқа сыр ақтардың, Әркімге тұрса деймін ұнап бағың. Маңғаздық бейне менен көркем сәулет, Сен маған бір көргеннен ұнап қалдың... Неткен ғажап Отаным, бақытты елім, Тәуелсіздік сыйлаған уақыт демін. Ширек ғасыр жартысын шырмалаған, Астана тамыр жайған бәйтерегім. Құрғанда төсінде Арқа салтанатын Ерке Есіл өксіп тұрып шаттанатын. сып, ерекше мейіріміне бөлеген халық. Астана да сол секілді Қазақстанның «ерке» қаласына айналғанын жасыра алмаймыз. Өзге облыстар мен қалалар көре қоймаған мемлекеттің қамқорлығын елорда көріп келеді. Осылайша өзгелердің «қызғанышына» айналған Астана биыл кәмелет жасқа жетті. Еркелікпен қоштасып, есейетін, етек жеңін жинайтын шаққа аяқ басты. Нақ туған күні басқа, бірақ, туу туралы куәліктегі датасы басқа адамдар болады. Бас қаламыз да сондай. Жарлығы 10 маусымда шықса да, барлығы жапатармағай 6 шілдеде тойлайды. Тек бұл күні кім «ерке әрі кенже» қаланың, кім Астана авторының туған күнін тойлап жатқаны беймәлім. Іштері білсін. Айтпақшы, бас қаламыздың биылғы жаңалығы кәмелет жасқа толғаны ғана емес. Балиғат жасқа жақында тағайындалған Әсет Исекешев сынды жаңа әкімімен және миллионыншы тұрғынымен келіп отыр. Осы арада соңғы ақпарат сынға ұшырағанын еске сала кетейік. Соған сәйкес, қала әкімдігі қалайша тұрғындар 1 миллионға жеткені жайлы түсінік те берді. Қалалық ішкі саясат басқармасының мәліметінше, 2016 жылдың 1 қаңтарында ресми тіркелген қала тұрғындарының саны адам болғанын да көрсеткен. Содан жарты жылда туғаны бар, есепке тұрғаны бар, миллионға жеткен мыс. Ал, қаланың әкімі Әсет Исекешев жаңа туған миллионыншы тұрғынды және ата анасын перзентханаға келіп құттықтап, пәтер кілтін табыстады. Бұл ақпаратқа күмәнмен қарағанымыз көбейгенімізді қаламағанымыз емес. Керісінше, жаңа әкім Астана авторының алдында ұпай жинау үшін жалған цифр көрсетіп, елорда жалған сөздің ордасына айналмаса екен дегеніміз. Қала тұрғындары қалайша демде миллионға жеткеніне келсек, бәлкім, Әсет Исекешев бұрынғы қызметінен үйренген инновациялық технологияларды шаһар демографиясын дамытуға да әкімдікке келе сала «қолданған» шығар. Елорданың тағы бір көзқуанышы атауы қазақша түрлі ғимараттардың бой көтергенінде. Мәселен, Бейбітшілік және келісім сарайы, Тәуелсіздік сарайы, Бәйтерек, Ханшатыр, тағысын тағылар. Елбасы резиденциясының Ақорда аталуы да тарихи танымға, атауға, санаға бет бұру іспетті. Бұл Ақорданың бұрынғы ордалардан айырмашылығы мұнда мұрагерлікпен келетін хандар емес, тәуелсіз қазақтың сайланбалы президенттері отырады. Тек кей кісілер осыны шатастырып алмаса болғаны... Сәкен ОРЫНБАСАРҰЛЫ, «Заң газеті» СЕН МАҒАН БІР КӨРГЕННЕН ҰНАП ҚАЛДЫҢ... Бүгінде бар Алаштың жүрегінде Сезім бар беделіңмен мақтанатын. Аңсарым армандауға жасқанатын, Талайдың бақыты айқын басталатын. Сен ғазиз көңілімде қала бердің, Аспанда қалықтатар жас қанатым. Шырқасын аспаныңда асқақ әнің, Тұғыры биік болғай бас қаланың. Талайдың тағдырына бұйырмаған, Тойлайық туған күнін Астананың! Мирас ҒАБДОЛХАЕВ, Атырау облыстық сотының ақпараттық қамтамасыз ету бөлімінің маманы 6 шілде Астана күні Ел Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың 1997 жылғы 20 қазандағы жарлығымен Ақмола қаласы Қазақстанның астанасы болып жарияланды. Қазақстан Республикасының Жоғарғы Кеңе сі астананы ауыстыру туралы шешімді 1994 жылдың 6 шіл десінде қабылдаған болатын. Осыдан кейін дайындық жұмыс тары жүргізіле бастады. Құрылыс қарқынын арттыру әрі инфрақұры лы мын дамыту мақсатында 1997 жылы Ақмола қаласында Ақмола арнайы экономикалық аймағы құрылды. Ол белгілі бір деңгейде жаңа елорданың дамуына өз септігін тигізді. ҚР Прези ден тінің астананы көшіру туралы жарлығы жарыққа шыққаннан кейін Алматыда Ақмолаға мемлекеттік органдарды қоныстандыру жұмыстары басталды жылдың 6 мамырында Қазақ стан Республикасы Президен ті нің қаулысы бойынша Ақмола атауы Астана болып өзгерді. Астана қаласының Қазақ елінің жаңа астанасы ретінде халықаралық таныстырылымы 1998 жылдың 10 маусымында өтті. Ал, Астана күні 6 шілде күні ата лып өтеді. Өйткені, дәл осы күні Қазақстан Республикасының Жоғарғы Кеңесі астананы Алматыдан Ақмолаға ауыстыру туралы шешім қабылдаған болатын. Бұл күн мемлекеттік мереке болып саналады жылы Астана еркін экономикалық аймақтың WEPSA халықаралық қауымдастығына кірді. Әлемнің 15 қаласы Қазақстан елордасының бауырлас қалалары болып табылады, олардың арасында Мәскеу, Берлин, ТЕҢДЕСІ ЖОҚ БАС ҚАЛАМ ТӘУЕЛСІЗДІГІМІЗДІҢ ТӘЖІ Есілдің бойында орналасқан әсем Астананың бүгінгі көркі көз сүйсінтеді. Алып Бәйтеректі айнала шоғырланған жас қаланы Қазақстанның алтын тәжі десек тегінде артықтық етпес. Бірақ, дәл осындай келбет бір күнде жасалып, қаланың беделі бір күнде қалыптаса қалған жоқ. Бұл Елбасының тәуекелшіл әрекетінің жемісі болған, бір мақсатқа жұмылған қазақстандықтардың же ңі сі болған қала. Осындай ынтымақ пен бірліктің арқасында бой көтерген қаланың келер жылы бас қалаға айналғанына 19 жыл толмақ. Оқтай түзу көшелер, алып ғимараттар, қайталанбас кешендер... Мұның барлығы осыдан 18 жыл бұрын көрген түстей, ертегіге пара пар дүниелер еді. Бірақ, Мемлекет басшысы осы ертегіні шындыққа айналдырды. Расында, Алматыны астана ретінде көңіл сендіріп, оның өзгеруін қаперіне алмаған халық үшін саяси орталықтың Арқа жаққа ауысуы күтпеген жағдай болды. Бұл шешімге үмітпен қарағандардан гөрі күдігін айтқандар көп еді. Халықтың пікірін екіге жарған бұл бастаманы Елбасының тектен тек ұсынбағаны тағы белгілі. Себебі, елордасын ауыс тыру Президенттің өз атын шығару, әлде бір жаңалық енгізу мақсатында туындаған қарабайыр ұсыныс емес. Мұның астарында ортаны қазақыландыру, Қазақстанның орталық өңірлеріне жан бітіру сияқты игі мақсаттың менмұндалап тұрғаны анық. Атын шығарып, ұпай жинауға Нұрсұлтан Назарбаев зәру де емес еді. Әрі бұл бастаманың аз уақытта халықтан қолдау табуы, Астананың әлемнің көрікті қалаларының қатарына қосылуы Елбасының өз елінде қаншалықты сыйлы, қаншалықты беделді екенін дәлелдей түсті. Халық Президент ұсынысының дұрыстығына толық көз жеткізбесе де, онымен бірге тәуекелге бел буды. Көшбасшысының бастаған істі орта жолда қалдырмасына сенді. Және жаңа қаланы Елбасымен бірге жасады. Ортақ іске барынша үлес қосты. Сол кезде Алматыдан Астанаға көш түзеп, жаңа істің басы қасында жүргендердің естелігін оқығанда бүгінгі тақтайдай түзу көшелер мен даңғылдардың, мәдениет ошақтарының оңай салына қоймағанына көз жеткізесің. Қаланың құрылысына Елбасы ерекше мән берді. Мұндағы әрбір жаңа ғимараттың ерекше болуына, сонылығына, салтанатына жіті назар аударылды. Бас қаланың жоспарын жасағанда тек өзіміздің сәулетшілерге иек артпай, өзге ел мамандарының да ұтымды идеяларын пайдаланып, әлем мойындайтын, сәулеті мен дәулеті сай қала салуға басымдық берді. Сәулетшілер арасында ұйымдастырылған байқау тек үздік мамандар мен сапалы жобаларды таңдап алуға мүмкіндік туғызды. Әлемнің көптеген сәулетшісі қатысқан сында Елбасының таңдауы жапондық маманға түскен болатын. Сөйтіп, қала жобасымен атақты жапон сәулетшісі Кисе Курокаваның айналысқанын бәріміз жақсы білеміз. Және бұл сәулетші өзінің ерек ше ой, тың бастамаларымен жұртшылықтың есінде қалды. Осыншама талпыныс тың, жұмыс тың қо ры тындысы көп күт тірген жоқ. Астана қазақ стандықтарды ғана мойындатқан жоқ, әлем нің таңданысын тудыр ған тамаша шаһар ға айналды. Содан болар, ЮНЕСКОның шешiмімен Жеңіс МАҚҰЛБАЕВ, Оңтүстік Қазақстан облысы Мақтаарал аудандық 2 сотының төрағасы Варшава, Минск, Киев, Анкара, Бангкок және басқалары бар. Бүгінде Астана түрлі халықаралық деңгейдегі шараларлы өткізетін орталыққа айналып үлгерді. Мәселен, 2010 жылы елордада 11 жылдық тоқы раудан кейін ЕҚЫҰ саммиті ұйымдастырылып, өте жоғары деңгейде өткізілді. VII қысқы Азиада ойындары да жоғары талапқа сай ұйымдастырылды. Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының съезі де тұрақты өткізіліп келе ді. Бұдан бөлек, Астана 2017 жы лы EXPO 2017 Халықаралық маман дан дырылған көрмені жоғары деңгейде өткізуге барын салуда. Ұшқан құстың қанаты талып, шығыс тан шыққан күн батысына әрең жететін кең жазиралы даланы мекен еткен қазақ деген іргелі елміз. Ғасырлар бойы бағы мен соры кезектесе отырып досқа ақ пейілін, қасқа найзасын, дауға қылышын сілтеген, тағдыры қаншама рет тағдыр таразысына түсіп, қыл үстінде тұрса да, «құт дарып, қыдыр қонған» туған елді көздің қарашығындай сақтай білген елміз. «Ерлік ұрпаққа ұран, елге мұра» деген дуалы ауыз бабалар өсиетін бойына дарытқан халқымыз азамат ұлдар тәрбиелеуге де зор көңіл бөлді. Бұған Абылайдан кейін қолымыздан сусып кеткен тәуелсіздіктің туын ұстап қалу үшін, халықтар достығын, татулықты, ынтымақтастықты күшей тетін елді бастар ер керек еді. Еңселі ел болу елін дауға, жерін жауға бермейтін білікті басшы қажет болды. Сөз қадірін, ер қадірін білген Төле би бабамыз «Басшысы болмаса, ел жетім» деген. Ғасырлар бойы күрестермен жеткен тәуелсіздікті баянды ету Нұрсұлтандай Елбасымыздың еншісіне тиді. Елбасының негізгі мақсаты ел бірлігін сақтау деп түсінемін. Оның әр сапарынан, әр кездесуінен осыны аңғаруға болады. Көпұлтты Қазақ елі ынтымағы орнаған халықтар достығы еліне айналып отыр. Тарих дөңгелегі толассыз дөңгелеп, уақыт өз дегенін жасап жатыр. Елбасы сайланғалы 25 жылдай уақыт өтті. Осы жылдар ішінде асқан төзімділікпен қыруар шаруа атқаруда. Ең әуелі өзге ұлт өкілдерімен Қазақ елі арасындағы саяси тұрақтылықты сақтай отырып халықтың өз қазына сын өзіне қайтаруға тырысты. Тілі, ділі, салтдәстүрі, әдет ғұрпынан айырылудың аз алдындағы елге азған тай уақыттың ішінде асыл мұраларын қайтаруға күш салды. Қазақстанды Орталық Азия барысына айналдыру үшін Елбасымыздың «Қазақстан 2030» стратегиялық бағдарламасы бұл күнде ұшса қанат талатын кең байтақ өлкемізді шарлап кетті. Президент жолдауы болашаққа апарар үлкен жолдың бастауы. Мұнда айтылмаған, еленбеген сала жоқ. Егемендіктің кілтін ұстар жастардың жарқын болашағына апаратын алтын сүрлеу. Еліміздің ертеңі жастарға үлкен қолдау көрсетіп, шетелдер де білім алуына жағдай жасап, «Бола шақ» бағдарламасын ұсынуы шынайы қамқорлық деп білемін. Н.Назарбаев: «Жаңа Астана тарихи оқиға. Бұл елдің өз тәуелсіздігін алып, көк байрағын көтергенмен бір дей қуаныш», деген болатын. Ас тана күннен күнге құлпырып, өзінің рухани келбетін жаңартып, көз тартар алып ғимараттарымен жыл сайын өркендеуде. Бозбала жастан нағыз еразаматтық жасқа аяқ басқан айбары мықты Астанамыз етегін кеңге жайып, өсіп өркен деп, күннен күнге гүлденіп, қарқынды дамып келеді. Тек сырт көздің сұқтанғанынан, жете сіздердің арам пиғылынан сақтап, елордамыз Астана мәңгілікке шуағын шашып, қадамы қарқынды дами берсін. Рустам НАБИЕВ, Шығыс Қазақстан облысының соттар әкімшісінің кеңсе меңгерушісі Қазақстанның орта лығы «Бейбітшілік қала сы», «Әлем қала» атақта рына ие болды. Бүгінде астанамыз еліміздегі ең iрi iскер, дипло матиялық, сауда және мәдениет орталығы болып, тыныштық пен ынтымақтың, татулық пен бейбітшіліктің бесігіне айналып отыр. Қазір жастар білімнің, мәдениеттің, үлкен саясаттың, еркіндіктің қаласы ретінде Астанаға барып өз туын тігуге, өз жұмысын осы жерден бастап, өз арманын осы қалада шындыққа айналдыруға тырысады. Өйткені, Астана айналдырған 20 жылға жуық уақыттың ішінде қаншама білімді жасты қанаттандырып, қаншама білікті маманның өмірден өз орнын табуына ықпал еткеніне бәріміз куәміз. Қаншама жас осы жерде отбасын құрып, астаналық атанды. Күні кеше сәулетшілер 2030 жылға дейін 800 мың тұрғыны болады деп болжам жасаған Астананың халқы қазірдің өзінде миллионды межеледі. Мұның өзі қаланың өсіп, тоқтаусыз дамып жатқанын дәлелдейді. Ендеше, Астананың дамуы да тежеліп қалмасы анық. Бүгінде қаланың көшелері тарлық етіп, шаһардың шегін әлі де кеңейте түсу керектігін ұқтыруда. Өйткені, түтіні түзу шығып, тіршілігі қызу жүріп жатқан ортаға келіп өмір сүргісі келетіндер, осы ортадан өз орнын табуға ынталылар көп. Сондай арман қуып Астанаға келген жандардың ұрпағы ертең бұл мекенді көркейтуге үлес қосары талассыз. Осылай үздіксіз жалғасқан ұрпақтар сабақтастығы жас қаламызды бас қалаға, одан кейін әлем мойындайтын алып қалаға айналдырарына сенеміз. «Астана бұл менің төл перзентім. Әр адам, тегінде, өз қаласын сүйетін шығар. Ал, біз, астаналықтар, өзіміздің жас қаламызды үш есе артық сүйеміз, өйткені, біз оның құрылысын тақыр жерден бастадық. Мұндағы әрбір жаңа мүйіс, әрбір жаңа ғимарат біздің жүрегімізден шыққан, өйткені, олар туған сәтінен бастап біздің көз алдымызда», деген еді Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев елорда туралы естеліктерінің бірінде. Десек те, Елбасының ерлігі саналатын бас қаламыз тек астаналықтар үшін ғана қадірлі емес, бұл барша қазақстандықтар үшін қасиетті де киелі мекен.

4 4 ТАРАЗЫ Мәселе Кез келген қоғамның демократиялық жолмен дамуы демократиялық стандарттарға сәйкес келетін сот жүйесі бар болған кезде ғана мүмкін болады. Яғни, мұндағы құндылық адам мен оның құқықтарының сақталуы заңмен қамтамасыз етілгенде сақталады. Бұл орайда, азаматтардың соттарға өздерінің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғайтын мемлекеттік билік ретінде сенім артуы үлкен жетістік болып саналады. Қазақстан Республикасының Президенті Елбасы Н.Назарбаевтың құқық жүйесінің барлық саласын, оның ішінде қылмыстық заңнаманы жетілдіру бойынша жүргізіп отырған саясаты елімізде қалыптасқан құқықтық мәдениет пен құқықтық ой-сана деңгейін едәуір деңгейге көтеріп келеді. Елбасының бекітуімен жылдарға арналған Қазақстан Республикасының құқықтық саясат тұжырымдамасы қабылданды. Қолданыстағы қылмыстық заңнаманы кешенді түрде жетілдіру мәселесі осы тұжырымдаманың маңыз ды бір бөлігі болып отыр. Сонымен қатар, Елбасының бес институционалдық реформасын жүзеге асыруға бағытталған «100 нақты қадам» атты Ұлт жоспары да сот жүйесін жаңа деңгейге көтеру, заңнамаларды жетілдіру мәселелері бойынша кешенді іс-шараларды айқындап берген болатын. Осыған сәйкес, Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты заңнама лар мен сот жүйесін реформалау үшін қыс қа мерзім ішінде ірі көлемді жұмыстар ды атқарып, Елбасының тапсырмаларын түбегейлі түрде жүзеге асырды жылдың 1 қаңтарынан бастап жаңадан қабылданған Қазақстан Республикасының Қылмыстық және Қылмыстық-процессуалдық кодексі қолданысқа енгізілді. Ал, үстіміздегі жылдың 1 қаңтарынан бастап сот құрылымы өзгертіліп, ол үш сатылы деңгейде жұмыс істей бастады. Сот жүйесіндегі жаңалықтар Елбасының сот процедуралары мен инстанцияларын қысқарту, істерді қараудағы әуре-сарсаңды азайту, сонымен қатар, азаматтардың бостандығы мен құқығын қорғау жүйесін жетілдіру, қылмыстық заңнаманы халықаралық құқық нормалары мен әлемдік стандарттарға сәйкестендіру жөніндегі тапсырмасына сәйкес жүзеге асырылды. Қылмыстық процесті дамытудың үлкен жетістігі қылмыстық-процессуалдық заңға түбегейлі өзгертулердің енгізілуі болып табылады. Атап айтқанда, істерді қосымша тергеуге жолдау институтының жойылуы, сотқа дейінгі тергеуге сот бақылауының жүргізілуін күшейту, яғни, іске қатысушылардың тергеу барысында конституциялық құқығы мен бостандығының қорғалуын қамтамасыз ету үшін тергеу судьясы лауазымының қолданысқа енгізілуі, күдіктінің, айыпталушының Сәкен АБДУЛЛАЕВ, Қазақстан Республикасы Әскери сотының төрағасы: ӘСКЕРИ СОТТАР ТЕРГЕУ БАРЫСЫНДА ҚҰҚЫҚТЫҢ САҚТАЛУЫН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ ҚЫЗМЕТІНЕН СЫРТ ҚАЛҒАН және сотталушының процессуалдық келісім жасау жөніндегі құқы және оның қаралу тәртібінің енгізілуі, кассациялық сот инстанциясының облыстық соттан алынып, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының құзыретіне берілуі болып табылады. Сонымен қа- тар, мемлекеттің қылмыстық саясаты да айтарлықтай өзгертілді. Ол, бір жағынан, адамның өмірі мен денсаулығына қарсы қылмыстық көрініске шыдамдылықты сақтау ретінде сипатталса, екінші жағынан, ауыр және аса ауыр қылмыстарға жоғарғы жауапкершілікті көздеуінен көрініс тауып отыр. Сондай-ақ, террорлық қылмысты дайындағаны және жасағаны үшін де жауапкершілік ауырлатылған. Жаңа қылмыстық заңға сәйкес, адам өлтіргені, денсаулыққа ауыр зиян келтіргені үшін жазалау мерзімі ұзартылды. Сонымен қатар, қылмыстық жауапкершіліктің жаңа түрлері пайда болды, олар адамды клондау, заңсыз бала асырап алу жөніндегі әрекеттер үшін көзделінген. Меншікке қарсы құқық бұзушылыққа бұдан былай ұсақ ұрлықтар да жатқызылатын болады, ескі заңда олар үшін әкімшілік жауапкершілік қарастырылған еді. Қолданыстағы қылмыстық құқық бұзу шылыққа ендігі жерде жалған ақпарат тарату, қоғамдық орындарда нашақорлық дәрілерді медициналық емес мақсатта қабылдау жатады. Денсаулыққа орташа ауырлықтағы зиян келтіру және қозғалыс ережесін бұзғаны үшін жауапқа тарту қайтарылды. Сонымен қатар, көлік жүргізу құқығынан айырылған тұлғаның көлік құралын басқарғаны үшін, сондай-ақ, мас күйінде көлік басқарғаны үшін оған 90 тәулікке дейін қамауға алу жазасын қолдану мүмкіндігі берілді. Белгілі бір қызметпен айналысуға өмір бойына тыйым салу, сонымен қатар, Қазақстан Республикасының шегінен шетел азаматтарын немесе азаматтығы жоқ тұлғаларды шығару туралы жазалардың жаңа қосымша түрлері енгізілді. Әскери қызметтен шеттету және гаупвахтада ұстау сияқты негізгі жаза түрлері жойылды. Қылмыстық заңға процессуалдық келісімнің барлық жағдайларын орындаған тұлғаны қылмыстық жауапкершіліктен босату және аманат тағайындау арқылы жауапкершіліктен босату негіздерінің жаңа түрлері енгізілді. Алайда, байқаусызда бір немесе бірнеше адам өліміне әкеліп соққан қылмысты, қылмыстық топ құрамында жемқорлықпен байланысты қылмыс және кәмелеттік жасқа толмағандарға қатысты жыныстық сипаттағы қылмыс жасағандарға бітімгерлік құқы берілмеген. Жаңа заңмен 51 қылмыстық теріс қылық үшін және 112 әртүрлі ауырлықтағы қылмыстар үшін негізгі жаза ретінде айыппұл қолдану қарастырылған. Пара алған кезде қолданылатын айыппұлдың мөлшері параның сомасы немесе оның құнының еселік мөлшерінде тағайындалады. Сонымен қатар, егер бұрынғы рецидив қарапайым, қауіпті және аса қауіпті болып бөлінсе, жаңа Қылмыстық кодексте «қылмыстың рецидиві» деген түсінік бірқатар өзгеріске ұшырады әрі тұлға аса ауыр қылмыс жасаған жағдайда, егер ол бұрын аса ауыр қылмыс жасағаны үшін бас бостандығынан айырылып сотталса ғана оны қылмыс рецидиві деп тану белгіленді. Қоғамдық қауіптілік дәрежесі бойынша бұл критерийлер қарапайым рецидив пен қауіпті рецидивке дейін қысқартылған. Бұл қылмыстық заңнама мен жазаның ізгілендірілуінің көрінісі. Алайда, қылмыстық процестік заңнамаға енгізілген өзгерістерді қолдану барысында кейбір сұрақтардың пайда болғанын да айта кетуіміз қажет. Атап айтқанда, Қылмыстық-процестік кодекстің 7-бабының 47-тармағына сәйкес, тергеу судьясы сотқа дейінгі іс жүргізу барысында осы кодексте көзделген өкілеттіктерді жүзеге асыратын бірінші сатыдағы сот судьясы. Іс жүзіндегі заңнамаға сәйкес, тергеу судьясы Қылмыстық-процестік кодекстің 55-бабында белгіленген өкілеттілігіне сәйкес, қылмыстық іс өндірісінде тұлғалардың заңды қызығушылығы мен құқықтарының сақталуына соттық бақылауды жүзеге асырады. Тергеу судья сының құзыретіне бұрын аудандық және оларға теңестірілген соттармен, оның ішінде гарнизондық әскери соттармен де қарастырылған сұрақтар кіреді және олар бойынша қалыптасқан сот тәжірибесі де бар. Өзінің процессуалдық-құқықтық мәртебесі бойынша тергеу судьясы бірінші сатыдағы соттың судьясы, яғни, аудандық және оған теңестірілген соттың судьясы. Ал, Қылмыстық-процестік кодекстің 309-бабының талабына сәйкес, гарнизондық соттар бірін ші сатыдағы сот ретінде әрекет етеді. Алайда, гарнизондардың әскери соттарында тергеу судьясы институты қарастырылмаған, нәтижесінде әскери соттар азаматтар құқықтарының тергеу барысында сақталуын қамтамасыз ету қызметінен сырт қалған. Соның салдарынан әскери құқық қорғау органдары тергеу судьясының құзыретіндегі мәселелермен аудандық соттарға жүгінуге мәжбүр болады. Яғни, соттылығы бойынша әскери соттардың қарауына жататын істер бойынша сотқа дейінгі тергеуден сот талқылауына дейінгі аралықтағы сот практикасын қалыптастыру мүмкін болмай тұр. Бұл жағдай гарнизондық әскери соттардың жергілікті соттармен құзыреттілігі тең бола тұра, аталған қызметтен шет қалуына ықпалын тигізіп, оның әскери құқық қорғау органдары мен әскери қызметшілер алдындағы беделіне нұқсан келтіруі мүмкін. Осыған байланысты жаңа Қылмыстық-процестік кодекске толықтырулар енгізіп, әскери соттарға процессуалдық әрекеттерді санкциялау арқылы соттық бақылауды жүзеге асыруға, яғни, тергеу судьясының функциясын атқаруға мүмкіндік беру қажет деп ойлаймыз. Әскери соттарға аталған институтты енгізу қылмыстық істердің соттылық принципінің сақталуын да қамтамасыз етуге септігін тигізері анық. Оған қосымша, Қылмыстық кодекс те әскери қылмыстар бойынша белгіленген жазаларға да өзгерістер енгізу қажеттілігін айта кеткенді жөн деп санаймыз. Мысалы, ҚК-нің 451-бабында әскери қызметші билікті немесе қызметтік өкілеттілігін асыра пайдаланған жағдайда оған 5000 айлық есептік көрсеткішке дейін айып пұл немесе сол мөлшерде түзету жұмыстарына немесе бес жылға де йін бас бостандығынан шектеу, немесе осы мерзімге бас бостандығынан айыру жазасын қолдану көзделген. ҚК-нің 41-бабына сәйкес, қылмыстық құқық бұзушылық үшін айыппұл 500-ден 10 мың айлық есептік көрсеткішке дейін тағайындалады және айыппұлдың мөлшері жасалған қылмыстық құқық бұзушылықтың ауырлығы мен сотталушының мүліктік жағдайы ескеріле отырып белгіленеді. Әскери соттардың практикасында әскери атағы немесе лауазымы бойынша басшы болып танылатын мерзімді әскери қызметшінің ай сайын мемлекеттен қамтамасыз етілетін ақшалай қаражаты шамамен мың теңгені құрайды. Егер іс бойынша оған жаза ретінде айыппұл тағайындау қажет болған жағдайда 500 айлық есептік көрсеткіші (айлық есептік көрсеткіш 2016 жылдың 1 қаңтарынан 2121 теңге), яғни, ең төменгі айыппұл мөлшері теңге болады. Мұндай жағдайда көрсетілген айыппұл мөлшері сотталған әскери қызметшінің мүліктік жағдайына сәйкес келмейді және үкімді заңда қарастырылған мерзімде орындауға мүмкіндік болмайды, себебі, мерзімді әскери қызметшінің басқадай ақшалай қаражат көздері жоқ. Сондықтан, аталған бапқа өзгеріс енгізіп, айыппұл мерзімі әскери қызметшілерге қолданылмайды деп атап көрсеткені дұрыс болар ма еді деген ойдамыз. Сонымен қатар, әскери қылмыстық құқық бұзушылық үшін қолданылатын «түзету жұмыстары мен бостандығын шектеу» жаза түрлері де көп жағдайда әскери қызметшілердің ерекше мәртебесі мен әскери қызмет өтеу қағидаларына сәйкес келе бермейтін сияқты. Және әскери қызметшіге қатысты «бас бостандығын шектеу» түріндегі жаза да әскери қызметші режимдік нысаны бар әскери бөлімде қызмет атқарған жағдайда немесе сондай қалашықта тұрған кезде оның орындалуы әскери қызмет өтеу тәртібін реттейтін жарғылық ережелер мен қағидалар талаптарына қарама-қайшы келуі мүмкін, яғни, оның өзіне жүктелген міндеттерін атқаруына кедергі келтіруі мүмкін екенін де ескергеніміз дұрыс болады. Соған орай, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 42, 44-баптарын, оның ішінде әскери қызметшілерге қатысты қолдану жағдайын қарастыратын қосымша тармақтармен толықтыруды ойластырғанымыз жөн болар. Қорыта айтқанда, жаңадан қолданысқа енгізілген қылмыстық және қылмыстық-процессуалдық заңнамалар азаматтардың заңды мүдделері мен құқықтарының сақталуын қамтамасыз етуге толығымен қабілетті, ал, оны қолдану барысында қалыптасатын сот практикасы және заңнамаларды жетілдіру қажеттілігін үнемі айқындап отыратыны қалыпты жағдай. Пайым Қ ҚЫЛМЫСТЫҚ ІСТЕР БОЙЫНША ТАТУЛАСТЫРУ РӘСІМІНІҢ ЖАЙ-КҮЙІ ылмыстық іс жүргізуде тараптарды татуластырудың негізгі мақсаты жәбірленушінің қылмыстық процестегі рөлі мен белсенділігін арттыру, оның бұзылған құқықтары мен бостандықтарын тез қалпына келтіру. Қылмыстық заңнаманың түбегейлі өзгеруі Қазақстанның даму жолындағы түйткілді мәселелердің түйінін шешуге бағытталған серпіліс деуге болады. Сонау тәуелсіздік алғаннан бергі Қазақстан мен қазіргі Қазақстан түбегейлі өзгерді десек қателеспеспіз. Қоғамның да құқықтық сауаттылығы артып, өз құқықтары мен мүдделерін қорғайтын жағдайға жеткенін айтып өткен жөн. Жалпы алғанда, құқықтық мемлекеттің негізгі мақсаты еліміздегі сотталушылар санын азайтып, заңдарды ізгілендіруге бет бұру болатын. Осы бағыт негізінде тараптардың татуласуына да үлкен мүмкіндік туды. Қылмыстан келген зардаптардың орнын тез қалпына келтіріп, жәбірленушінің кешірімін алу сотталушы үшін де маңызды. Яғни, сотталушының қылмыстан келген зардаптардың орнын толтырып, көмек көрсетуі жәбірленушінің татуласуға деген ниетін арттырады. Татуласу нәтижесінде сотталушы қылмыстық жауаптылықтан босатылады. АҚШ, Германия, Франция және т.б. дамыған шет мемлекеттерде дауласушылар саны, сотталғандар саны біздің елмен салыстырғанда аз болып келеді. Себебі, аталған мемлекеттердің сотқа дейінгі бітімге келу институттарының жұмысы дұрыс жолға қойылған. Халықтың сауат тылығын арттыру, құқықтық мәдениетін көтеру жоғары деңгейде жүргізіледі. Жалпы айтқанда, халық үшін ғана жасалған жағдай қоғамның жүйкесін тоздыратын мәселелерді жойып, олардың бір-бірін құрметтеу, сыйлау қасиеттерін тудырады. Ал, өз мемлекетімізді салыстырар болсақ, болмашы ғана дау үшін жақын туыстар: ағасы мен інісі, әкесі мен баласы, анасы мен қызы өштескен жауға айналып материалдық та, моральдық та шығынға ұшырап, күйзеліске түседі. Осыдан кейін дауласушы тарапты бітімгершілікке шақыру қиын. Түрмесі болмаған қазақ даласы бүгінде түрмесі толық Қазақстанға айналғаны анық. Қазақ даласындағы билер сотымен барлық даулар өз шешімін тауып отырған. Билердің даналығымен, парасаттылығымен, сауаттылығымен екі жаққа да тиімді шешімдер қабылданған. Сөзімнің дәлелі қазақтың әдетғұрып, салт-дәстүрін терең зерттеген орыс ғалымдары «Қазақ билер соты келісім соты» деп таңдана жазған. Міне, дуалы ауызды қазақ билері тараптарды ымырашылдыққа шақырғанын анық байқауға болады. Қазіргі қоғамымызда билер соты болмаса да, сол билер сотының ізімен медиация институты енгізілді. Яғни, «Медиация туралы» заңға сәйкес, кәсіби және кәсіби емес медиаторлар тараптарды бір ымыраа келтіруге ықпал жасайды. Соның ішінде кәсіби емес медиаторлар елдің белсенді, халықты аузына қаратқан азаматтар дауды тоқтатуға бар ынтасын салады. «Медиация туралы» заң қабылданған тұста барлық заң саласының мамандары медиация арқылы даулар шешіліп, сот жүктемесі азаяды деген сенімде болды. Алайда, медиация институты халықтың жадына жат ұғым болғандықтан ба, халық медиаторлардың көмегіне жүгінуге аса құлшыныс таныт пады. Бірінші сатыдағы соттар қылмыстық және азаматтық істер бойынша көрсеткішке сүйе ніп жұмыс атқарды. Егер халық бұл институтты жақын қабылдамаса, судьяның оларды күштеп медиаторға жүгіндіруге құқығы жоқ. Сондықтан, «Медиа ция туралы» заңды бұқаралық ақпарат құралдары арқылы, қала жарнамалары арқылы болсын халық санасына толық сіңіру үшін кең насихаттау қажет. Мұндай насихат жұмыстары мемлекет тарапынан ұйымдастырылуы тиіс. Себебі, медиаторлар мұндай жарнамалар жасауға қаражат жағынан қысылады. Әрі заңды қабылдау бір бөлек, оны жүзеге асыру бір бөлек екенін қазіргі күні байқап отырмыз. Жоғарыда аталған жайттардың барлығы дауласушы тараптың бір ымыраға келуге ынта танытпайтынын байқатады. Демек, дауласқан тараптарды сотқа дейін бітімге келтіріп, татуластыру жолын тауып, бітімгершілік жобасын жүзеге асыру қажет. Даудың соңы жақсылыққа апармасы анық, сондықтан, мұндай қасиеттен арылып, қоғамдағы дауларды медиатордың көмегімен шешуге тараптар ынта білдірсе ілгері қадам баса аламыз. Қазақ халқының қанында кішіпейілділік, кешірімшілдік, жығылғанға жұдырық жұмсамау, қиналғанға қол ұшын беру, иілгенге иілу, құрметтеу секілді ізгілікті қасиеттердің іздері әлі жойыла қойған жоқ. Тек осы қанға сіңген қасиеттерге қозғау салар әділ де адал реттелетін заңды тетіктерді таба білу қажет. Халықтың татулығы тәуелсіздігіміздің нық қадам басуына жетелейді. Мысал ретінде айтатын болсақ, жылына республика соттары азаматтық, әкімшілік, қылмыстық істерді қоса есептегенде, миллионнан астам іс қарайды. Орташа есеппен алғанда бір жылда 2 миллионнан астам адам соттың табалдырығын тоздырып жүр. Сонда халқы аз мемлекеттердің қатарындағы Қазақстан халқының татулығы мен бірлігі қайда дерсіз. А.ТӨРЕМҰРАТОВА, Ойыл аудандық сотының судьясы АҚТӨБЕ ОБЛЫСЫ

5 СӘТІ ТҮСКЕН СҰХБАТ 5 (Соңы. Басы 1-бетте) Қазіргі кездегі шаруа қожалықтары мен ауыл шаруашылығындағы заңды тұлғалардың жерлері түгелге дер лік осы жер үлестері есебінен қалыптастырылып отыр. Негізі біз ауыл шаруашылығына пайдаланатын жерді жекеменшікке беру туралы норманы заңға 2003 жылы ендірдік. Жер 1991 жылға дейін толықтай мемлекет меншігінде болды. Сол жылы бізде 212 млн. гектар ауыл шаруашылығы жері болса, қазір осының біз 98,8 млн гектар жерін пайдаланып отырмыз. Сонда жердің жартысынан көбі, нақты айтқанда, 52 пайызы пайдаланылмай отыр. Кеңшар мен ұжымшарларды жекешелендіру барысында шалғайда (Қызылқұм, Қарқұм, Сарықұм, Бетпақдала) орналасқан жайылымдар үлеске бөлінген жоқ, олардың жалпы көлемі 100 млн гектарға жуық. Сондықтан да, олар жарамсыз болып қалды деу жаңсақ пікір. Біз жердің барлық мүмкіншілігін пайдалануымыз керек. Әсіресе, айналымнан шығып қалған жерлердің көбін іске асыруға қазір мүмкіндігіміз бар. Оған бір жағынан ынта керек. Жекеменшік әңгімесі содан шығып жатыр. «Өзім дегенде өгіз қара күшім бар» демекші, жерді жекеге алғандар жандандырады деген үміт бар жылдан бері де біраз жер жекенің меншігіне өткен шығар? Ол заң нормасы күшіне енгеннен бері бір процент төңірегінде ғана жер сатылған. Заң мүмкіндік беріп отырса, халықтың жерді жаппай алып, игеруге атсалыспауының себебі неде? Алмаудың екі себебі бар, соның алдында жер 49 жылға жалға тегін берілді. Сол кездері қолында мүмкіндігі барлар шектен тыс алды. Бірақ, ауыл шаруашылығы жерлері өзін өзі ақ тай алмады. Ауыл шаруашылығы өнді рі сінің пайдасынан шығыны көбейді. Мысалы, біз Дүниежүзілік Сауда Ұйымы на кірдік. Еуропа елдерінде ауылшаруашылық өнімін өндіруге шығарған шығынның 50 пайызын, тіпті, одан артығын үкімет субсидия ретінде төлейді. Ал, Скандинавия, Жапония елде рінде пайызға дейін үкімет субсидия береді. Бізде бұл тұрғыда бюджеттен шығатын шығын 9 пайызға жетпейді, яғни, 8,9 пайыз. Егер еңбек ақталмаса, одан пайда көрмесем, жерім болса оны игеруге құлқым болмайтыны айтпаса да түсінікті жағдай. 13 жылдан бері жұрттың жерді 1 пайызға жетер жетпесінің ғана алуының басты себебі осы. Одан кейін мұның екінші жағы бар, мысалы, біз кезінде колхоз совхозды тарқатқанда бәріне жер бөліп береміз, әрқайсысы өз үлесін алады дедік. Жер тарқатылуын тарқатылды, өкінішке қарай, үлес қағаз жүзінде қалды. Іс жүзінде нақты шаралар атқарылған жоқ жыл жекеменшіктен тыс қалған жұрт, әп дегенде өз үлес терін жекеге алуға ұмтылмады. Соның салдарынан қолында билігі бар, еті тірілер олардың жер үлесін алды. Біздің болжамымызша, пайыз жер колхоз совхоздар басшыларының иелігіне өтіп, қарапайым жұрт түксіз қалды. Шаруалардың ақ пайызы жерге ие болды. Үшіншіден, 1991 жылы жерді бөліп бергенімен артынша үкімет халықты жауапкершілігі шектеулі серіктестікке немесе кооперативке кіруге үндеді. Көпшіліктің үлестері соларға бірікті. Кейінгі кездері кооперативтер азайып, керісінше, ЖШС тар көбейді. Жердің бәрі олигархтар иелігіне көшті. Жоғарыда айтып өткендей, қазіргі кездегі ЖШС лардың жерлері сол бұрынғы жер үлесі иелерінің өз үлестеріне құқықтарын осы серіктес тіктердің жарғылық қорына беру арқылы қалыптасқан және олар заң бойынша олардың қатысушылары болып саналады. Қолданыстағы жер заңдарының нормаларына сәйкес, «жер үлесі» есебінен қалыптастырылған жер пайдалану құқығына иелік жүргізу жер үлесі иелеріне ғана тиесілі. Олар өз үлестері есебінен ЖШС құрамы нан шығып, өз шаруашылығын жүр гізуге құқылы. Бұл ретте, айта кете тін өткір мәселе осы жер үлесі иелерінің өз құқықтарын толық білмеуі. Сондай ақ, жеке шаруашылығын ұйымдастыру үшін қаржы ресурстары мен техникаларының болмауы десек, қателеспейміз. Жердің көбісі олиграхтар иелігін де екенін айтып отырсыз, бізде осы туралы нақты статистика бар ма? Қазір біз қай облыста қанша жер бар, олардың көбі кімнің иелігінде екенін нақты біле алмаймыз. Ондай ақпаратты бізге бермейді. Талай жылдан бері сұрастырып келеміз. Қолымыз жетпеуде. Кезінде Ауыл шаруашылығы ми Ғани ҚАЛИЕВ, экономика ғылымдарының докторы: «АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫН КЕШЕНДІ ДАМЫТПАЙ, ІС ОҢБАЙДЫ» нистрлігінен Жер комитетін бөліп алды. Қазір қайтадан осы комитетті министрлікке беріп жатыр. Ауыл шаруашылығы министрлігінің функциясы енді енді түзеліп келеді. Алдағы уақытта жер туралы нақты ақпараттарды білу мүмкіндігі туарына сенімдіміз. Бұл ретте, айта кетерлігі, осы жер ресурстарын басқару саласындағы кейбір түсініксіз жәйттар болып отыр, яғни, биылғы жылдың 1 наурызынан бастап, бұрыннан Жер комитетінің басқаруында болып келген, «Мемлекеттік ғылыми өндірістік жерге орналастыру институты» республикалық мемлекеттік кәсіпорны Ақпарат және коммуникация министрлігінің «Азаматтарға арналған Үкімет» мемлекттік корпорациясы құрамына енгізіліпті. Ал, мұны осы МемЖерҒО жүргізетін «мемлекеттік жер кадастры», «жер мониторингі» және «жерге орналастыру» жұмыстары Ауыл шаруашылығы министрлігінің Жер комитетінен тыс қалуы деп атауға болады. Бұл өте түсініксіз жағдай. Меніңше, аталған корпорацияға тек осы жер МемЖерҒО ның азаматтарға көрсететін қызметтерін ғана қалдырып, мемлекеттік, стратегиялық маңызы бар «мемлекеттік жер кадастры», «жер мониторингі» және «жерге орналастыру» функцияларымен осы мекемені Ауыл шаруашылығы министрлігінің Жер комитетіне қайтарған жөн. Жердің есебі мен оның сапасына байланысты жұмыс жүргізетін мекеменің Жер комитетінде болмауы бұл нонсенс. 49 жыл аз уақыт емес, осы мерзімге жалға алғандар жарамсыз жерлерді қалпына келтіріп, пайдалануына не кедергі тудырып жатыр? Жер 49 жылға жалға берілсе де игерілмеуде. Ретін келтіргендер алды, бірақ, игермейді. Жер жай адамдарға тиген жоқ, оны бәрі біледі. Басшылармен тіл табысқандар алды. Жерге ие керек болған соң жеке меншікке сату көзделді, бірақ, оған Елбасы мараторий жариялады. Біз 2003 жылы жерді жеке меншікке сатқан жағдайда оны тек игеретіндерге беру керектігін айтқанбыз. Және заңға да соған сай өзгерістер енгізуді көздеп, өз ұсыныстарымызды бергенбіз. Мәселен, сол тұста жеке шаруа туралы заңға жеке шаруа «отбасылық еңбек бірлестігі» деген ұғым қабылданды. Отбасының қолынан келе ме, мүмкіндігі жете ме, жерді алып игерсін. Оның шегін белгілеу керек. Игере алмаса, жеке шаруалар бірігіп, кооператив ұйымдастыруына мүмкіндік беру керек, болмаса үкіметке қайтарады. Өкінішке қарай, кейін келе заңнан отбасы деген сөзді алып тастап, еңбек бірлестігін ғана қалдырды. Еңбек бірлестігінің құрамында адам болуы мүмкін. Бұл жерді феодалдық тұрғыда басқаруға алып келеді. Бұл жеке шаруаның атын пайдаланып феодалдарға салықты жеңілдетеді. Феодалдық жер қатынасы дамыған елдердің ешқайсысында жоқ. Бұл біреуге жалданып, еркіңнен тыс жұмыс істеу дегенді білдіреді. 1991, 1993, 1996 жылдары «Жер туралы» заң өзгерді. Біз президентпен ақылдаса келе, жер мемлекеттің меншігінде қала береді, бірақ, пайдалану құқығын басқа біреуге беруге (сатуға) болатыны жөнінде де өзгеріс енгіздік. Ол да жақсы заң нормасы болатын. Бірақ, іске аспады. Маман ретінде жерді игерудің қандай тиімді тәсілін атар едіңіз? Жерді игеруге ең бірінші, ғылым мен техниканың жетістігін енгізуіміз керек. Мәселен, 60 пайыз фермердің же рі 50 гектардан аспаса, оған техника жаңа технология пайдалану қиын. Былтыр заңға кооператив түсінігін енгіздік. Оның вертикальды және горизантальды кооперация деген екі түрі бар. Бізде заңды және жеке тұлға бар. Заңды тұлға ЖШС, т.б. болуы мүмкін. Олар өзінің статусын жоғалтпайды. Бірақ, олар қосылып, мал зауыт, ет комбинатын немесе бір ұйым ұйымдастыра алады. Оны өздері орталықтан басқарады. Бұрын тұтынушылар кооперативі болатын жылдары депутат кезімде оның қате екенін айтқанмын. Тұтынушылар кооперативін жабылып, біріміз екі сиырымызды, екіншіміз 5 сиырымызды қосып құрғанымызбен, несие мүлігі көпке беріледі. Құрылған сүт зауыты несие алған адамның жекеменшігі сынды болады. Тек кооперативтің атын жамылады. Тұтынушылар коопе ра тиві заңда коммерциялық емес ұйым ретінде көрсетілген. Сондықтан, табыс демеушілер арасында бөлінбейді. Бұл рейдерлік тәсілге ұқсайды. Ауыл шаруа шылығы министрлігі көмектесіп, былтыр «Кооперациялар туралы» заң ды қабылдаттық. Түскен пайданы коопера тивтердің демеушілері өз үлес ті ріне қарай әділетті бөліп алады. Бұл верти кальды кооперация. Мұны көбісі түсі ніп жатқан жоқ. Ал, горизантальды коопе ратив ол бұрынғы ауыл шаруа шы лығының өндірістік кооперативі. Колхоз совхоз жабылғанда ел малын, же рін қосып бірікті. 50 гектар жерден 100 адам қосылса 5 мың гектар жер болады. Оған жаңа техника ендіру мүмкіндігі бар. 50 гектардан кем жер лерді жекеменшікке жалға беріп, солар дың басын біріктіріп, кооператив құру тиімді. Үкімет оған көмектесуі ке рек. Қазір бізде жеке қосалқы шаруашы лық пайыз екен. Осы пайыз шаруашылық пайыз өнім өндіріп, 80 пайыз салық солардан ұсталады дейді. Біздің статистиканың жалғандығын осыдан ақ көруге болады. Жерді жеке меншікке берейік, бермейік, егер ауыл шаруашылығының тиімділігін арттырғымыз, бар жерді толық пайдаланғымыз келсе, үкіметтің міндетті түрде көмегі болуы керек. Ауыл шаруашылығы мәселесі кешенді түрде қаралмай, іс оңбайды. Біздің көп жеріміз орташа жылдық ылғалдылығы млм ден аспайды. Германияда 700 млмден асады. Олар бір гектарына 400 еуродан көмек береді. Ауылда жұмыс күші жоқ тың қасы, жастардың көбісі тұрақта майды, мұндай жағдайда ауыл шаруашылығын дамыту мүмкін бе? Осыдан 4 5 жыл бұрын «Ауыл» партиясының партияаралық кеңесі болды. Сол кеңестің бірінші отырысында ауыл шаруашылығын дамыту жолдарын айтқанбыз, өкіметке партияның атынан өз қолыммен табыс еткенмін. Қазір ауылда 80 пайыз техника тозған. Жердің 30 пайызының құнарлылығы төмендеді. Ауыл тұрғындары жаппай қалаларға көшті. Былай қарасаңыз, шал кемпірден басқа қалып жатқандар жоқ. Кейбіреулер мұны урбанизацияға теңейді. Урбанизацияның мағынасы басқа. Дамыған елдерде ауыл шаруашылығына ғылым мен білім, техниканың жетістігін енгізеді. Мысалы, он адам істейтін жұмысты техиканың көмегімен 7 адам атқарады. Бірақ, өндірген өнімнің көлемі көбейеді. Аз адаммен көп өнім шығарады. Өнім көбейгеннен кейін оны тасымалдау, сақтап, өңдеу қажет. Сату мәселесі бар. Жұмысшылар сол жағына көбірек тартылады. Бізде өнім 1990 жылдан бері екі жарым есеге төмендеді. Демек, 2,5 есе жұмыс орыны кеміді. Еңбекке жарамды жастар ауылдан жұмыс жоқ болған соң амалсыз қалаға кетуде. Қалада оларды күтіп отырған ешкім жоқ. Ауылда қалған әкешеше, бала шағасына көмектесе алмай, шақшадай бастары шарадай болуда. Жұмыс күшінсіз ештеңе де дамымайды. Жастарды ауылға қайтару үшін не істеу, қандай қадамдарға бару керек? Не істеу керек десек, оларды ауылға қайтару үшін ауыл шаруашылығын, оның ішінде жер игеруді, мал өсіруді қолға алуымыз қажет. Бұрын 50 млн мал ұстадық. Қазір мұның жартысы да жоқ. Мал басын көбейту үшін жарамсыз жатқан жерлерді игеру қажеттілігі туады. Оны игеру үшін игеретін жағдай техника, маман керек. Ауыл шаруашылығы мамандарын даярлау да үлкен мәселе. Жерді игеруге келген адамдардың әлеуметтік жағдайы жасалуы тиіс. Тұратын үй, т.б. мәселелер шешілсе, халық ауылдарға қайта топтасады. Халық топтасқаннан кейін ол жерге дәрігер де, мұғалім де, т.б. мамандар да қажет болады. Қазір ескі трафаретпен ауылға маман бармайдыны жиі айтамыз. Жұмыс жоқ болса қайдан барады, жағдайы жоқ жас ит байласа тұрмайтын жерге қалай тұрақтайды. Егер жаңағыдай халық көбейіп, маманға қажеттілік артып жатса, олар қуана қуана жұмыс істейді. Ауылға тек мұғалім мен дәрігер емес, мәдениет мамандары да көптеп керек. Ауылшаруашылық өнімде рі мен ел халқын қайтсек толық қам та масыз етеміз? Жеріміз үлкен, әлемде 9 орындамыз деп мақтанамыз. Біз млн. адам ды медициналық нормамен ауылшаруашылық өнімдерімен тамақ тандыруға қауқарымыз бар. Қазір 17 млн төңірегінде халқымыз бар. Кейбір өнім дер ді пайызға дейін шетелден са тып алып отырмыз. Сондықтан, біз қазір азық түлікпен қамтамасыз етеміз деп толық айта алмаймыз. Кейінгі жүз жылдың ішінде жер бетіндегі халықтың саны алты еседен аса көбейді. Мальтустың теориясы келе жатыр. Халық тың саны геометриялық тұрғыда, ал, азық түлік пайы арифметикалық прогрессия жағынан өсіп, дефицит көбейе береді. Жер комиссиясының жұмысына көңіліңіз тола ма? Жер комиссиясы алдымен жоғарыда айтқан түйткілді мәселелерді анықтау керек. Біріміздің сөзімізді біріміз қайталаймыз, осындай детальдарды ешкім түсініп, біліп жатқан жоқ. Жарайды, жерді сатпайық, сонда жекеменшікке сыйланып кеткендерді не істейміз. Кооператив болмаса, бәсекелестікке қалай түсеміз. Қазір біз ДСҰ мүшесіміз. Дамыған елдер шығындарының пайызын үкімет жауып отыр, олар біздің нарыққа арзан бағамен кіреді. Біздің тауарлар өтпей қалады. Осылардың басын ашып алу керек. Ауыл шаруашылығы саласы мамандарының басын қосып, аз болса да саз адамдармен отырып, осындай мәселелерді шешу керек. Мұны жете түсініп жатқандар да аз. Мысалы, жекеменшік жерлері барлар оны одан ары көбейткісі келеді. Жердің сатылуын қолдайды. Кейбірі үкіметтің аз көмегінің өзі дер кезінде жетпей жатқанын айтады. Жемқорлық бар. Соны тәртіпке келтірген жөн. Жерді жалға алғандарға оны сатып ал демей, салық, басқа жағынан тағы да жеңілдік жасау керек. Сөйтіп, жұмыс істетуге болады. Өкінішке қарай, біз бірімізден біріміз ақылды болып көрінгіміз келеді. Нақты істі білмейміз, сөзбен бәрін жапырамыз. Мемлекеттік тілге қатысты айтқан сөзіңіз біраз сынға ұшырады, бұл тұрғыда не дейсіз? Елімізде де және мемлекеттік комиссияда да қазақтардан басқа да ұлт өкілдері бар, сондықтан, бәріне түсінікті болсын, әсіресе, терминология лар, оларды аударып уақыт ұтқызбай, түсінікті тілде сөйлей берейік деген ой еді. Халық түсіну үшін екі тілде қойыртпақтамай бірден орысша сөйлеймін дедім. Журналистер менің сөзімнің мағынасын бұрып алды. Журналисті қазақ тілін таптады дегені үшін сотқа беруге болады. Өйткені, орысша сөйлегенді қазақ тілін таптағанға жатқызуға бола ма? Қазақ тілінің мемлекеттік тіл, орыс тілінің ұлтаралық тіл екені Конституцияда жазылып тұр. Екеуінің қайсысын қолданса да, адамның өз құқығы. Бірін айтсаң, екіншісін таптағандық емес жылы Парламентке жаңа сайлауының қарсаңында орыс тілін білмейтіндерді депутаттыққа ұсынбайық деген бастама көтерілді. Ол кезде депутатпын, бұл елдің ішінде іріткі салу екенін айтып, қарсы шықтық. Себебі, Конституцияда адамның азаматтық құқығын тіл, дінмен байланыстырып кемітуге болмайды. Одан кейін «пысықтар» қазақ тілін білмейтін қазақтарды депутаттыққа ұсынбау керек деді. Бұл ұсыныс та орынсыз, қазақ жастарына қарсылық дедік. Кезінде елімізде қазақ мектептері өте аз болды. Амалсыз жастардың көпшілігі орыс мектептерінде оқуға мәжбүр бол ды. Негізі Парламент қазақ тілінің үйірмесі емес, ол жерге мықты экономист, заңгер, халық шаруашылығының мамандары керек. Мәселе олардың қазақ тілін білгендігінде емес, өз ісінің маманы болғандығында. Қазақ тілін білмейтіндердің патриоттығы бізден кем еместігін ұмытпаған жөн. Ұлттық академияны ұйымдас тырып, «Ауыл» партиясын басқар дыңыз. Қазір Ұлттық аграр лық ғылыми білім орталығына жетекшілік етудесіз. Жауапты жұмыс тар жемісін қалай беруде? 1991 жылы Қазақстан Ауыл шар уа шылық академиясының ұйым дастыру комиссиясын басқардым. Онда 11 мыңнан аса адам еңбек етті ге жуық ғалым болды. Қазір ғалымдар саны, ғылымда жұмыс істейтіндер екі есеге кеміді. «Ауыл» партиясын Фермерлер федерациясы мен Ауыл шаруашылық академиясының ғалымдары «Ауылды қорғау үшін жеке саяси күш болуы керек» деп ұйымдастырдық. Партияны құрғанда президент шақырып, сұрады. Мән жайды айтып, «Партия мүшелері Әбдіжәміл Нұрпейісов, Дулат Исабеков, бәріміз ауылдан шықтық. Ауылдың кешегісін көрдік, енді бүгініне куә болып отырмыз. Ауылға жанымыз ашу керек. Әбдіжәміл ауылда туды, дүниежүзіне белгілі классик. Оның да ауылға жаны ашиды» дегенімде, президент «мен де ауылда тудым» деді. Үкіметке саладағы кемшілікті жеткізетінімізді айттым, ол кісі сол кезде «дұрыс, үкімет кемшілікті түзеу үшін керек» деген еді. Одан бері 15 жыл өтті. «Ауыл шаруашылығы мен ғылымды және бизнесті біріктіру керек» дейтін ұсыныс жасағанымызға көп болған. Жақында «Ұлттық аграрлық ғылыми білім орталығы» республикалық коммерциялық емес акционерлік қоғамын құру жөнінде үкімет қаулысы шықты. Мені осы ұйымның директорлар кеңесінің төрағасы етіп сайлады. Оның құрамына үш аграрлық (Алматыдағы, Астанадағы, Оралдағы) университеттер мен 24 ғылыми зерттеу институты және Қазақстандағы барлық тәжірибе шаруашылықтары кірді. Ауыл шаруашылығын кешенді дамытудың жолдарын қарастырып жатырмыз. Бір сөзіңізде Қазақстанның саяси құрылысына реформа керектігін айттыңыз. Шынында да Қазақстанның саяси құрылысына реформа керек. Әсіресе, Парламенттің құзырын күшейту қажет. Жемқорлықты Парламент комиссиясы тексерсе, күрес нәтижелі болады. Қазір шенеуніктер өздері заңды дайындайды, өздері «тағайындаған» депутаттар арқылы өткізеді. Сосын өздері талап жеп, өздері жемқорды іздегенсиді. Мұндай жолмен біз ешқашан да жемқорлықты жоя алмаймыз. Ой пікіріңізге үлкен рақмет. Сұхбаттасқан Түймегүл ИБАШЕВА, «Заң газеті»

6 6 НОРМАТИВТІК ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕР «ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ БАНКІ» РЕСПУБЛИКАЛЫҚ МЕМЛЕКЕТТІК МЕКЕМЕСІ БАСҚАРМАСЫНЫҢ ҚАУЛЫСЫ Алматы қаласы 19 желтоқсан 2015 жыл 237 Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің, оның ведомстволарының, оның құрылымына кіретін ұйымдардың және дауыс беретін акцияларының (жарғылық капиталға қатысу үлестерінің) елу және одан да көп пайызы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіне тиесілі немесе оның сенімгерлік басқаруындағы заңды тұлғалардың және олармен үлестес заңды тұлғалардың тауарларды, жұмыстарды және көрсетілетін қызметтерді иеленуі қағидаларын бекіту туралы (Жалғасы. Басы газеттің 70, 72 сандарында) 7-параграф. Конкурсқа қатысуға өтінімді қамтамасыз етуді енгізу тәртібі 98. Әлеуетті жеткізуші конкурс тәсілімен өткізілетін сатып алуға өтінімді қамтамасыз етуді, оның: 1) конкурсқа қатысушы ретінде танылған жағдайда өзінің конкурстық баға ұсынысын белгіленген уақытта ұсынып, ал кейін қайтарып алмауына; 2) оны конкурстың жеңімпазы ретінде анықтаған кезде шарт жасауына; 3) шарт жасаған жағдайда конкурстық құжаттамада белгіленген шарттың орындалуын қамтамасыз етуді енгізу және (немесе) енгізу мерзімдері туралы талапты уақтылы және тиісінше орындауына кепілдік ретінде енгізеді. 99. Әлеуетті жеткізуші конкурсқа қатысуға өтінімді қамтамасыз етуді Қағидалардың 177-тармағында көзделген жағдайды қоспағанда, конкурсқа (лотқа) туарларды, жұмыстарды, қызметтерді сатып алуға бөлінген соманың 1 (бір) пайызы мөлшерінде не Қағидалардың 30-тармағында көзделген жағдайда өткізілетін сатып алу сомасының 100 (бір жүз) пайызына тең мөлшерде енгізеді. Әлеуетті жеткізуші конкурсқа қатысуға өтінімді қамтамасыз етуді конкурсқа қатысуға өтінім ұсынылған лоттарға ғана енгізеді. Конкурсқа қатысуға өтінімді қамтамасыз етуді өтінімді конкурстың барлық лоттарына толық ұсынбаған кездегі лоттардан тұратын конкурсқа бөлінген жалпы сомаға енгізуге рұқсат беріледі Әлеуетті жеткізуші конкурс тәсілімен өткізілетін сатып алуға қатысуға өтінімді қамтамасыз етудің мына түрлерінің бірін таңдайды: 1) кепілдік берілген ақша жарнасы, ол сатып алуды ұйымдастырушының банк шотына не тапсырыс берушінің шотына енгізіледі; 2) банк кепілдігі: үлгі конкурстық құжаттаманың 7-қосымшасына сәйкес нысан бойынша; электрондық үлгі конкурстық құжаттаманың 7-қосымшасына сәйкес нысан бойынша Әлеуетті жеткізушінің үшінші тұлғалардың конкурс тәсілімен өткізілетін сатып алуға қатысуға оның өтінімінің қолданылу мерзімі аяқталғанға дейін енгізілген кепілдік берілген ақша жарнасына тұтастай не бір бөлігіне талап ету құқығының туындауына апаратын ісқимылдарды жасауына рұқсат етілмейді. Сатып алуды ұйымдастырушының немесе тапсырыс берушінің әлеуетті жеткізуші енгізген кепілдік берілген ақша жарнасын пайдалануына рұқсат берілмейді Банк кепілдігінің қолданылу мерзімі конкурсқа қатысуғаөтінімнің қолданылу мерзімінен кем емес мерзімге белгіленеді. Банк кепілдігінің қолданылу мерзімін өтінімді ұзарту мерзіміне ұзартуға рұқсат беріледі Конкурстық комиссия конкурсқа қатысуға өтінімді қамтамасыз етуі жоқ барлық конкурсқа қатысуға өтінімдерден конкурстық құжаттаманың талаптарына сай келмейтін өтінім ретінде бас тартады Сатып алуды ұйымдастырушы: 1) конкурсқа қатысушы ретінде танылған әлеуетті жеткізуші, бағаны төмендетуге сауда-саттық қолданылған конкурсты қоспағанда, өзінің конкурстың баға ұсынысын белгіленген мерзімде бермеген не қайтарып алған; 2) әлеуетті жеткізуші бағаны төмендетуге сауда-саттық қолданылған конкурсты қоспағанда, конкурсқа қатысуға өтініммен бірге конкурс тәсілімен электрондық сатып алу бойынша конкурстық баға ұсынысын бермеген; 3) әлеуетті жеткізуші конкурсқа қатысуға өтінімдерді ұсынудың соңғы мерзімі аяқталғаннан кейін конкурсқа қатысуға өтінімді қайтарып алған не өзгерткен және (немесе) толықтырған; 4) конкурстың жеңімпазы болып айқындалған әлеуетті жеткізуші шартты жасаудан жалтарған; 5) конкурсқа қатысушылардың еш біреуі сауда-саттық басталғаннан кейін он минут ішінде бағаны төмендетуге сауда-саттықты қолдана отырып, жүргізілетін конкурстың мәні болып табылатын тауарлардың, жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің бағасы туралы ұсынысты бермеген. Бұл жағдайда конкурстың барлық қатысушыларына сатып алуды ұйымдастырушы өтпеді деп танылған лоттың сомасынан 1 (бір) не 100 (бір жүз) пайызға тең бағаны төмендетуге сауда-саттықты қолдана отырып конкурсқа қатысуға өтінімнің қамтамасыз ету сомасы қайтарылмайды; 6) конкурс тәсілімен электрондық сатып алуға қатысушылардың еш біреуі сауда-саттық басталғаннан кейін отыз минут ішінде бағаны төмендетуге сауда-саттықты қолдана отырып, жүргізілетін конкурстың мәні болып табылатын тауарлардың, жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің бағасы туралы ұсынысты бермеген. Бұл жағдайда конкурстың барлық қатысушыларына сатып алуды ұйымдастырушы өтпеді деп танылған лоттың сомасынан 1 (бір) не 100 (бір жүз) пайызға тең бағаны төмендетуге сауда-саттықты қолдана отырып конкурсқа қатысуға өтінімнің қамтамасыз ету сомасы қайтарылмайды; 7) конкурстың жеңімпазы шарт жасап, конкурстық құжаттамада белгіленген талаптарды орындамаған не тиісінше орындамаған, оның ішінде шарттың орындалуын қамтамасыз етуді енгізу және (немесе) енгізу мерзімдері туралы уақтылы орындамаған жағдайларда конкурс тәсілімен өткізілетін сатып алуға қатысуға өтімді қамтамасыз етуді әлеуетті жеткізушіге қайтармайды. Көрсетілген жағдайлардың бірі басталған кезде конкурс тәсілімен өткізілетін сатып алуға қатысуға өтінімді қамтамасыз етудің сомасы тапсырыс берушінің (сатып алуды ұйымдастырушы) тиісті бюджетіне кіріске алынады Сатып алуды ұйымдастырушы: 1) осы әлеуетті жеткізуші өзінің конкурсқа қатысуға өтінімін конкурсқа қатысуға өтінімдерді ұсынудың соңғы мерзімі аяқталғанға дейін қайтарып алған; 2) конкурсқа қатысуға рұқсат беру туралы хаттамаға қол қойылған жағдайбасталған күннен бастап бес жұмыс күні ішінде әлеуетті жеткізушіге ол конкурс тәсілімен өткізілетін сатып алуға қатысуға енгізген өтінімді қайтарады. Көрсетілген жағдай конкурсқа қатысушы ретінде танылған әлеуетті жеткізушілерге қолданылмайды; 3) конкурс тәсілімен өткізілетін сатып алудың қорытындысы туралы хаттамаға қол қойылған жағдай басталған күннен бастап бес жұмыс күні ішінде әлеуетті жеткізушіге ол конкурс тәсілімен өткізілетін сатып алуға қатысуға енгізген өтінімді қайтарады. Көрсетілген жағдай конкурстың жеңімпазы деп танылған конкурс қатысушысына қолданылмайды; 4) шарт күшіне енген және (немесе) конкурстың жеңімпазы конкурстық құжаттамада көзделген шарттың орындалуын қамтамасыз етуді енгізген; 5) әлеуетті жеткізушінің конкурсқа қатысуға өтінімінің қолданылу мерзімі аяқталған жағдайлардың бірі басталған күннен бастап бес жұмыс күні ішінде әлеуетті жеткізушіге ол конкурс тәсілімен өткізілетін сатып алуға қатысуға енгізген өтінімді қайтарады. Көрсетілген жағдай конкурстың жеңімпазы деп танылған конкурс қатысушысына қолданылмайды. 8-параграф. Конкурсқа қатысуға өтінімдерді ашу және қарау, конкурсқа қатысуға рұқсат беру тәртібі 106. Конкурстық комиссия конкурсқа қатысуға өтінімдерді конкурстық комиссия мүшелерінің жай көпшілігінің қатысуымен конкурстық құжаттамада көрсетілген күні, уақытта және орында ашады және қарайды. Конкурстық комиссия конкурсқа қатысуға өтінімі бар әрбір конвертті ашқан кезде конкурсқа қатысуға өтінімде қамтылған құжаттардың және материалдардың тізбесі туралы ақпаратты жариялайды Конкурсқа қатысуға өтінімді ұсынған әлеуетті жеткізушінің және (немесе) оның уәкілетті өкілінің конкурсқа қатысуға өтінімдер салынған конверттерді ашуға қатысуына рұқсат етіледі. Конкурстық комиссияның отырысы басталғанға дейін конкурстық комиссияның хатшысы конкурсқа қатысуға өтінімі бар конверттерді ашу рәсімдерін жүзеге асыру кезінде әлеуетті жеткізушілердің мүдделерін білдіруге әлеуетті жеткізушілер өкілдерінің құжаттамалық негізде ресімделген өкілеттіктерін тексереді Егер конкурсқа қатысуға өтінімдер салынған конверттерді ашу белгіленген күні конкурстық комиссия мүшелерінің жеткілікті саны, конкурстық комиссияның хатшысы болмаса, конкурстық комиссияның төрағасы, ал ол болмаған кезде конкурстық комиссия төрағасының орынбасары конверттерді ашу белгіленген уақытқа дейін үш сағаттан кешіктірмей сатып алуды ұйымдастырушыға бұл туралы жазбаша не ауызша хабарлайды, ол конверттерді ашу рәсімі басталғанға дейін конкурстық комиссия құрамына конкурстық комиссия мүшелерін, конкурстық комиссияның хатшысын ауыстыру бөлігінде осындай ауыстырудың себебін көрсете отырып, өзгерістер енгізу туралы шешім қабылдайды Конкурс тәсілімен сатып алуды жүзеге асыру туралы хабарландыруда және конкурстық құжаттамада белгіленген мерзімдерде ұсынылған конкурсқа қатысуға өтінімдер салынған конверттер ашылуға жатады. Конкурсқа қатысуға өтінім конкурсқа (лотқа) бір ғана өтінім ұсынылған жағдайда ғана ашылады және конкурстық құжаттаманың талаптарына сәйкестігіне қаралады Конверттерді ашу бойынша конкурстық комиссияның отырысында: 1) конкурстық комиссияның төрағасы не оның орынбасары конкурстық комиссияның қызметін басқарады, сондай-ақ сатып алу рәсімдерінің тиісінше орындалуына бақылауды қамтамасыз етеді; 2) конкурстық комиссия мүшелері қатарынан төраға ретінде белгілеген адам қатысушыларға мыналар: конкурстық комиссияның құрамы, конкурстық комиссияның хатшысы туралы; әлеуетті жеткізушілердің конкурстық құжаттаманың ережелерін түсіндіру бойынша сұратуларының болуы не болмауы; конкурстық құжаттамаға өзгерістер мен толықтырулар енгізу фактілерінің болуы не болмауы, сондай-ақ себептері туралы; конкурсқа қатысуға өтінімдерді тіркеу журналында тіркелген, конкурсқа қатысуға өтінімдерді белгіленген уақытта ұсынған әлеуетті жеткізушілер туралы хабарлайды; осы конкурс бойынша өзге де ақпаратты жариялайды; хронологиялық тәртіппен конкурсқа қатысуға өтінімдерді тіркеу журналына енгізілген, конкурсқа қатысуға өтінімді ұсынған әрбір әлеуетті жеткізуші туралы мәліметтерді жариялайды; конкурсқа қатысуға өтінімдер салынған конверттерді ашады және өтінімде қамтылған, оның ішінде өтінімге Қағидалардың 49-тармағында көзделген критерийлерді қолдануға болатынын растайтын құжаттардың тізбесін және олардың қысқаша мазмұнын жариялайды; 3) конкурстық комиссияның хатшысы: Қағидаларға 5-қосымшаға сәйкес конкурсқа қатысуға өтінімдер салынған конверттерді ашу хаттамасын ресімдейді; әлеуетті жеткізушілерді немесе олардың уәкілетті өкілдерін тапсырыс берушінің (сатып алуды ұйымдастырушының) интернет-ресурсында конкурсқа қатысуға өтінімдер салынған конверттерді ашу хаттамасының мәтінін жариялау мерзімі туралы хабардар етеді; әлеуетті жеткізушілердің уәкілетті өкілдерінен конкурстық комиссияның іс-әрекеттеріне және (немесе) әрекетсіздігіне шағымдарының немесе қарсылықтарының болуы туралы сұратады. Конкурстық комиссия конкурсқа қатысуға өтінімдер болмаған жағдайда конкурс тәсілімен сатып алу қорытындылары туралы хаттама жасайды Конкурсқа қатысуға өтінімдер салынған конверттерді ашу хаттамасына отырысқа қатысушы конкурстық комиссияның барлық мүшелері, сондай-ақ конкурстық комиссияның хатшысы қол қояды және әр парағына бұрыштама қояды Сатып алуды ұйымдастырушы конкурстық комиссияның көрсетілген отырысы өткен күннен кейінгі екі жұмыс күнінен кешіктірмей, тапсырыс берушінің (сатып алуды ұйымдастырушының) интернет-ресурсында конкурсқа қатысуға өтінімдер салынған конверттерді ашудың қол қойылған хаттамасының мәтінін жариялайды Конкурсқа қатысуға өтінімдері бар конверттерді ашқан күннен бастап бір жұмыс күнінен кешіктірмей конкурстық комиссияның хатшысы: 1) конкурстық комиссияның төрағасымен, ол болмаған жағдайда конкурстық комиссия төрағасының орынбасарымен конкурсқа қатысуға өтінімдерді қарау бойынша конкурстық комиссияның отырысын өткізу күнін және уақытын келіседі; 2) конкурстық комиссия мүшелерін конкурсқа қатысуға өтінімдерді қарау бойынша конкурстық комиссияның отырысын өткізу күні және уақыты туралы хабардар етеді; 3) конкурстық комиссияның қарауына Қағидаларға 15-қосымшаға сәйкес нысан бойынша әлеуетті жеткізушілердің өтінімдерін уақытша беру журналына қол қойғыза отырып, конкурсқа қатысуға өтінімді қарауға ұсынады; 4) сарапшыға (сараптау комиссиясына), олар тартылған жағдайда, қарау үшін әлеуетті жеткізуші ұсынатын тауарлардың, жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің конкурстық құжаттаманың талаптарына сәйкестігін растайтын құжаттарды Қағидаларға 15-қосымшаға сәйкес нысан бойынша әлеуетті жеткізушілердің өтінімдерін уақытша беру журналына қол қойғыза отырып ұсынады Конкурстық комиссияның мүшелері, сарапшы (сараптау комиссиясының жетекшісі) құжаттардың, әлеуетті жеткізушілердің конкурсқа қатысуға өтінімдерін оларды қарау кезінде оларды конкурстық комиссияның хатшысына қайтарғанға дейін сақталуын қамтамасыз етеді Өтінімдерді қарау бойынша конкурстық комиссияның отырыстары конкурстық комиссия мүшелерінің жай көпшілігінің қатысуымен өткізіледі. Конкурстық комиссияның отырысын өткізбестен конкурсқа қатысуға өтінімдерді қарауға рұқсат етілмейді Конкурстық комиссия: 1) конкурсқа қатысуға өтінімдерді құрайтын құжаттар топтамасының толықтығын және тиісінше ресімделуін қарайды; 2) құжаттар тізбесін толық емес ұсынған және (немесе) тиісінше ресімделмеген құжаттарды ұсынған әлеуетті жеткізушілерді анықтайды; 3) конкурсқа қатысуға өтінім берген әлеуетті жеткізушілерден конкурсқа қатысуға өтінімдерді қарауды, бағалауды және салыстыруды жеңілдету үшін олардың өтінімдеріне байланысты материалдарды және түсіндірмелерді жазбаша нысанда сұратады; 4) конкурсқа қатысуға өтінімдерде қамтылған мәліметтерді нақтылау мақсатында конкурстық комиссия тиісті мемлекеттік органдардан, жеке және заңды тұлғалардан қажетті ақпаратты жазбаша нысанда сұратады. Конкурстық комиссияның Қағидалардың 128-тармағына сәйкес шешім қабылдауын қоспағанда, конкурстық комиссияның конкурсқа қатысуға өтінімді конкурстық құжаттаманың талаптарына сәйкестендіруге байланысты сұратуларына және өзге де іс-қимылдарына жол берілмейді; 5) біліктілік талаптарына және конкурстық құжаттаманың талаптарына сәйкес келетін әлеуетті жеткізушілерді анықтайды және оларды конкурсқа қатысушы ретінде таниды Конкурстық комиссия әлеуетті жеткізушілердің біліктілік талаптарына және конкурстық құжаттама талаптарына сәйкестігін нақтылау мақсатында тиісті уәкілетті органдардың интернет-ресурсында не мемлекеттік ақпараттық жүйесінде орналасты рылған ақпаратты төмендегілерге қатысы: 1) банкроттық не тарату рәсімдеріне қатысты болмау; 2) атқару құжаттары және борышкерлердің тиісті тізіліміне енгізілмеген орындалмаған міндеттемелердің болмауы; 3) 1 (бір) теңгеден артық салық берешегінің және міндетті зейнетақы жарналары, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары және әлеуметтік аударымдар бойынша берешектің болмауы; 4) әлеуетті жеткізушінің және (немесе) оның қосалқы мердігерінің (қоса орындаушысының) Мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушылардың тізілімінде болуын немесе олар туралы мәліметтердің болмауын тексеру бөлігінде қарайды Конкурстық комиссия конкурсқа қатысуға өтінімнің енгізілген қамтамасыз етуін: 1) банк кепілдігі түрінде ұсынылған конкурсқа қатысуға енгізілген өтінімнің қамтамасыз етілуінің қолданылу мерзімі жеткіліксіз болған; 2) конкурсқа қатысуға өтінімді қамтамасыз ету тиісінше ресімделмеген жағдайда, ол төмендегі мәліметтердің: банк уәкілетті тұлғасының банк кепілдігіне қолының қойылмауын мен банк мөрінің (ол болған кезде) болмауын; қатысу үшін банк кепілдігі түрінде ұсынылған өтінімді қамтамасыз ету енгізілетін конкурс тәсілімен тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді сатып алу атауының; банк кепілдігі түрінде және (немесе) өтінімді қамтамасыз ету сомасы түрінде ұсынылған конкурсқа қатысуға өтінімді қамтамасыз етудің қолданылу мерзімінің, сондай-ақ оны ұсыну талаптарының; конкурсқа қатысуға өтінімді қамтамасыз ету берілген адам туралы; пайдасына конкурсқа қатысуға өтінімді қамтамасыз ету енгізілетін адам туралы мәліметтердің болмауын білдіреді; 3) конкурсқа қатысуғаөтінімді қамтамасыз етуді конкурсқа (лотқа) бөлінген соманың кемінде 1 (бір) пайызы мөлшерінде не өткізілетін сатып алу сомасының кемінде 100 (біржүз) пайызы мөлшерінде енгізген жағдайларда, конкурстық құжаттаманың талаптарына сәйкес келмейді деп таниды Әлеуетті жеткізуші, егер: 1) ол және (немесе) оның қосалқы мердігері не қоса орындаушысы мынадай негіздер бойынша біліктілік талаптарына сәйкес келмейтін болып анықталса: жеке тұлға болып табылатын әлеуетті жеткізуші тиісті мемлекеттік орган берген заңды тұлға құрмай кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға құқық беретін құжаттың нотариат куәландырған көшірмесін ұсынбаса; жеке тұлға болып табылатын әлеуетті жеткізуші жеке басын куәландыратын құжаттың нотариат куәландырған көшірмесін ұсынбаса; заңды тұлға болып табылатын әлеуетті жеткізуші, егер заңды тұлға қызметін «Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу және филиалдар мен өкілдіктерді есептік тіркеу туралы» 1995 жылғы 17 сәуiрдегі Қазақстан Республикасы Заңының 7-бабына сәйкес үлгі жарғының (бұдан әрі Үлгі жарғы) негізінде жүзеге асыратын болса, заңды тұлғаны (филиалды, өкілдікті) мемлекеттік (есептік) тіркеу (қайта тіркеу) туралы куәліктің нотариат куәландырған көшірмесін немесе мемлекеттік тіркеу туралы өтініштің көшірмесін немесе заңды тұлғаны (филиалды, өкілдікті) мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы анықтаманың не электрондық анықтаманың көшірмелерін ұсынбаса; әлеуетті жеткізуші қызметін Үлгі жарғы негізінде жүзеге асыратын жағдайды қоспағанда, заңды тұлға болып табылатын әлеуетті жеткізуші жарғының нотариат куәландырған көшірмесін не мемлекеттік және (немесе) орыс тілдеріне аудара отырып, нотариат куәландырған сауда тізілімінен заңдастырылған үзінді-көшірмені ұсынбаса; заңды тұлға болып табылатын әлеуетті жеткізуші құрылтайшы немесе құрылтайшылардың құрамы туралы мәліметтері бар нотариат куәландырған құрылтай құжаттарының үзінді-көшірмесін (егер жарғыда құрылтайшылар немесе құрылтайшылардың құрамы туралы мәліметтер болмаса) не конверттерді ашу күні алдындағы бір айдан кешіктірілмей берілген, белгіленген тәртіппен қол қойылған және мөрмен (ол болған кезде) расталған акционерлік қоғамдар үшін бағалы қағаздар ұстаушылары тізілімінен үзінді-көшірмені немесе жүргізілуін тіркеуші жүзеге асыратын серіктестікке қатысушылардың тізілімінен үзінді-көшірмені ұсынбаса; әлеуетті жеткізушінің сатып алынатын тауарларды өндіруге, қайта өңдеуге, жеткізуге және өткізуге, жұмыстарды орындауға, қызметтерді көрсетуге құқығын, оның ішінде бірлескен шаруашылық қызмет (заңды тұлғалардың уақытша бірлестігінің (консорциум) қатысуы кезінде) туралы шартта көзделген лицензиялауға жататын қызмет бойынша тауарды жеткізуге, жұмыстарды орындауға, қызмет көрсетуге құқығын растайтын лицензиялардың және (немесе) патенттердің, куәліктердің, сертификаттардың, рұқсаттардың, басқа құжаттардың нотариат куәландырған көшірмелері ұсынылмаса; лицензия электрондық құжаттың қағаз көшірмесі түрінде ұсынылмаса, сондай-ақ лицензияны электрондық құжаттың қағаз көшірмесі түрінде ұсынған кезде мемлекеттік ақпараттық жүйеде мәліметтер болмаса; заңды тұлғалар (консорциум қатысушылары) (заңды тұлғалардың уақытша бірлестігінің (консорциум) қатысуы кезінде) арасында жасалған бірлескен шаруашылық қызмет туралы шарттың нотариат куәландырған көшірмелері ұсынылмаса; конверттерді ашу күні алдындағы бір айдан ерте емес берілген, үлгі конкурстық құжаттамаға 4-қосымшаға сәйкес әлеуетті жеткізушіге қызмет көрсетілетін банктің немесе банк филиалының, анықтаманы берген күннің алдында үш айдан астам мерзімге созылған банк алдындағы немесе банк филиалының алдындағы әлеуетті жеткізушінің міндеттемелерінің барлық түрлері бойынша мерзімі өткен берешегінің болмауы туралы анықтамасының қол қойылған және мөрі бар түпнұсқасы ұсынылмаса (егер әлеуетті жеткізуші бірнеше екінші деңгейдегі банктердің немесе филиалдардың, сондай-ақ шетелдік банктің клиенті болып табылса, осы анықтамаларды осындай банктердің әрқайсысынан ұсынбау); банктің немесе банк филиалы анықтамасының түпнұсқасында әлеуетті жеткізушінің осы анықтама берілген күннің алдындағы үш айдан астам созылған міндеттемелерінің барлық түрлері бойынша мерзімі өткен берешегінің болуы; салық берешегі және міндетті зейнетақы жарналары, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары мен әлеуметтік аударымдар бойынша берешек туралы мәліметтерде 1 (бір) теңгеден артық (төлем мерзімі 2008 жылғы 10 желтоқсандағы «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы (Салық кодексі)» Қазақстан Республикасының Кодексіне сәйкес ұзартылған жағдайларды қоспағанда) сома болса; біліктілік талаптары туралы шынайы емес ақпаратты ұсыну фактісі анықталса; банкроттық не тарату рәсіміне жатқызылса; 2) егер оның конкурсқа қатысуға өтінімі мынадай негіздер бойынша конкурстық құжаттама талаптарына сәйкес келмейтін болып анықталса: үлгі конкурстық құжаттаманың 2, 3-қосымшаларына сәйкес конкурсқа қатысуға өтінім ұсынылмаса; Қағидалардың 83 және 84-тармақтарында белгіленген талаптарға сәйкес келмейтін конкурсқа қатысуға өтінім ұсынылса; конкурсқа қатысуға өтінімде көрсетілген мәліметтерде дәйексіз ақпарат болса; техникалық ерекше нұсқама ұсынылмаса; анағұрлым жақсы техникалық, сапалық және пайдалану сипаттамалары бар техникалық ерекше нұсқаманы ұсыну жағдайларын қоспағанда, әлеуетті жеткізуші конкурстық құжаттаманың техникалық ерекше нұсқамасында белгіленген талаптарға сәйкес келмейтін техникалық ерекше нұсқаманы ұсынса; үлгі конкурстық құжаттамаға 5-қосымшаға сәйкес конкурста сатып алу мәні болып табылатын жұмысты орындау бойынша мердігерлер (қызметті көрсету кезінде қоса орындаушылар), сондай-ақ әлеуетті жеткізушінің қосалқы мердігерлерге (қоса орындаушыларға) беретін жұмыстар мен қызметтер түрлері туралы мәліметтер (әлеуетті жеткізуші қосалқы мердігерлерді (қоса орындаушыларды) тартқан жағдайда) берілмесе; әлеуетті жеткізуші қосалқы мердігерлер туралы мәліметтер ұсынылған жағдайда, қосалқы мердігерлерге (қоса орындаушыларға) жиынтықта жұмыс (құрылыс құны), қызметтер көлемінің үштен екісінен асатын бөлігін қосалқы мердігерлікке (қоса орындауға) берсе; конкурстық құжаттаманың талаптарына сәйкес конкурсқа қатысуға өтінімді қамтамасыз ету ұсынылмаса конкурсқа қатысуға жіберілмейді және конкурсқа қатысушы болып танылмайды Сарапшы не сараптама комиссиясы конкурстық комиссияның төрағасы немесе оның орынбасары белгілеген мерзімде, бірақ әлеуетті жеткізушілердің конкурсқа қатысуға ұсынған өтінімдерін қарау мерзімінен кешіктірмей: 1) өз құзыреті шегінде әлеуетті жеткізушілер ұсынған тауарлардың, жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің конкурстық құжаттаманың талаптарына сәйкестігін растау үшін олардың толықтығы мен тиісті түрде ресімделуіне қатысты құжаттарды қарайды және зерделейді; 2) әлеуетті жеткізушілер ұсынатын тауарлардың, жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің конкурстық құжаттаманың ажырамас бөлігі болып табылатын техникалық ерекше нұсқамаға сәйкес келуі не сәйкес келмеуі туралы сараптама қорытындысын ресімдейді және оған қол қояды; 3) қол қойылған сараптама қорытындысын ұсынады, сондай-ақ әлеуетті жеткізушілердің құжаттарын конкурстық комиссияның хатшысына береді Сарапшының (сараптама комиссиясының) қорытындысына, сарапшы ерекше өз пікірін білдірген жағдайларды қоспағанда, сарапшы (сарапшылар) қол қояды және әр парағына бұрыштама қояды Сарапшының (сараптама комиссиясының) қорытындысын алғаннан кейін конкурстық комиссияның хатшысы: 1) бұл туралы конкурстық комиссия төрағасын, ал ол болмаған жағдайда конкурстық комиссия төрағасының орынбасарын хабардар етеді және конкурсқа қатысуға өтінімдерді қарау қорытындыларын шығару үшін конкурстық комиссия отырысы өткізілетін күнді және уақытын онымен келіседі; 2) конкурстық комиссияның мүшелерін, сондай-ақ сарапшыны (сараптама комиссиясын) конкурстық комиссия отырысы өткізілетін белгіленген күн мен уақыт туралы хабардар етеді Конкурсқа қатысуға өтінім, егер онда ұсынылған өтінімнің мәніне тиіспей жөндеуге болатын грамматикалық немесе арифметикалық қателер болса, конкурстық құжаттаманың талаптарына жауап береді деп танылады Конкурстық комиссия конкурсқа қатысуға өтінімдерді қарауды әлеуетті жеткізушілердің және оларға ұсынған өтінімдердің біліктілік талаптарына, конкурстық құжаттама талаптарына сәйкестігін анықтау, оларды конкурсқа қатысушылар деп тану мақсатында жүзеге асырады Конкурстық комиссия конкурсқа қатысуға өтінімдерді әлеуетті жеткізушілердің біліктілік талаптарына және олардың конкурсқа қатысуға өтінімдері конкурстық құжаттаманың талаптарына сәйкес болу мәніне қарау нәтижелері бойынша: 1) әлеуетті жеткізушілер біліктілік талаптарына және олардың конкурсқа қатысуға өтінімдері конкурстық құжаттаманың талаптарына сәйкес болмаған жағдайда Қағидаларға 6-қосымшаға сәйкес нысан бойынша конкурсқа қатысуға алдын ала рұқсат беру туралы хаттаманы; 2) әлеуетті жеткізушілер біліктілік талаптарына және олардың конкурсқа қатысуға өтінімдері конкурстық құжаттаманың талаптарына сәйкес болған жағдайда Қағидаларға 7-қосымшаға сәйкес нысан бойынша конкурсқа қатысуға рұқсат беру туралы хаттаманы ресімдеу арқылы шешімдердің біреуін қабылдайды Конкурстық комиссия конкурсқа қатысуға өтінімдері бар конверттер ашылған күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде әлеуетті жеткізушілерге конкурсқа қатысуға алдын ала рұқсат беру не рұқсат беру (конкурсқа қатысушылар деп таниды) туралы (күрделі техникалық сипаттамалары және ерекше нұсқамалары бар тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді күрделі сатып алу жүргізілген жағдайда, мұндай өтінімдер конкурсқа қатысуға өтінімдері бар конверттер ашылған күннен бастап күнтізбелік жиырма күн ішінде қаралады) шешім қабылдайды. Егер конкурсқа (лотқа), конкурсқа (лотқа) қатысуға бір ғана өтінім ұсынылса, ол әлеуетті жеткізушінің біліктілік талаптарына және конкурстық құжаттаманың талаптарына сәйкестігіне қаралады Әлеуетті жеткізушілер біліктілік талаптарына және олардың конкурсқа қатысуға өтінімдері конкурстық құжаттаманың талаптарына сәйкес болған жағдайда, конкурсқа қатысуға алдын ала рұқсат беру туралы хаттама жасау талап етілмейді Конкурстық комиссия біліктілік талаптарына және конкурстық құжаттаманың талаптарына сәйкес келмейтін әлеуетті жеткізушілерді анықтаған жағдайда, осындай әлеуетті жеткізушілерге конкурсқа қатысуға алдын ала рұқсат беру туралы хаттаманың мәтіні жарияланған күннен бастап үш жұмыс күні ішінде конкурсқа қатысуға өтінімді біліктілік талаптарына және олардың конкурсқа қатысуға өтінімдері конкурстық құжат таманың талаптарына сәйкес келтіру құқығы беріледі Конкурсқа қатысуға алдын ала рұқсат беру хаттамасы Қағидаларға 6-қосымшаға сәйкес нысан бойынша ресімделеді және оның ішінде: 1) олардың сәйкес келмеу себептерін көрсете отырып, біліктілік талаптарына және олардың конкурсқа қатысуға өтінімдері конкурстық құжаттама талаптарына сәйкес келмейтін; 2) біліктілік талаптарына және олардың конкурсқа қатысуға өтінімдері конкурстық құжаттама талаптарына сәйкес келетін конкурсқа қатысуға өтінімдер ұсынған әлеуетті жеткізушілер туралы ақпаратты қамтиды. Егер конкурс тәсілімен сатып алу лоттардан тұратын болса, онда конкурсқа қатысуға алдын ала рұқсат беру туралы хаттамада әлеуетті жеткізушілер әрбір лот бойынша көрсетіледі. Конкурсқа қатысуға алдын ала рұқсат беру жалпы хаттамасын онда әрбір лот бойынша әлеуетті жеткізушілер көрсетілген жағдайда ресімдеуге рұқсат етіледі. Конкурсқа қатысуға алдын ала рұқсат беру хаттамасына отырысқа қатысқан конкурстық комиссияның барлық мүшелері, сондай-ақ конкурстық комиссияның хатшысы әлеуетті жеткізушілерге конкурсқа қатысуға рұқсат беру туралы шешім қабылданған күні қол қояды, әрбір парағына бұрыштама қояды және конкурстық комиссияның хатшысы хаттаманың мәтінін оған қол қойған күннен бастап екі жұмыс күнінен кешіктірмей тапсырыс берушінің (сатып алуды ұйымдастырушының) интернет-ресурсында орналастырады Сарапшы не сараптама комиссиясы белгіленген мерзімде, бірақ конкурсқа қатысуға өтінімді қарау мерзімінен кешіктірмей, өтінімдерді қайта қарайды және Қағидалардың 120 және 121-тармақтарына сәйкес қорытынды береді Конкурстық комиссия конкурсқа қатысуға өтінімдерді қайта қарауды біліктілік талаптарына және конкурстық құжаттама талаптарына сәйкес келтірілген өтінімдерді ұсыну мерзімі аяқталған күннен бастап бес жұмыс күн ішінде жүргізеді, оның нәтижелерібойынша конкурстық комиссия: 1) біліктілік талаптарына және олардың конкурсқа қатысуға өтінімдері конкурстық құжаттама талаптарына сәйкес келетін әлеуетті жеткізушілерді айқындайды және конкурсқа қатысушылар деп таниды; 2) конкурс қатысушыларына, бағаны төмендетуге бағытталған сауда-саттықтар қолданылған конкурсты қоспағанда, Қағидалардың 49-тармағында көзделген критерийлердің салыстырмалы мәндерін қолданады; 3) баға ұсыныстарын қарау бойынша конкурстық комиссияның отырысына қатысуға ниет білдірген әлеуетті жеткізушілерді соңғы тіркеу мерзімін көрсете отырып, конкурсқа қатысуға рұқсат беру туралы хаттаманы ресімдейді Егер конкурс тәсілімен сатып алу лоттардан тұратын болса, онда конкурсқа қатысуға рұқсат беру туралы хаттамада конкурсқа қатысушылар әрбір лот бойынша көрсетіледі. Конкурсқа қатысушыларды әрбір лот бойынша көрсеткен кезде конкурсқа қатысуға рұқсат беру туралы жалпы хаттаманы ресімдеуге рұқсат етіледі Конкурсқа қатысуға рұқсат беру туралы хаттамаға отырысқа қатысқан конкурстық комиссияның барлық мүшелері, сондай-ақ конкурстық комиссияның хатшысы әлеуетті жеткізушілерге конкурсқа қатысуға рұқсат беру (конкурсқа қатысушылар деп тану) туралы шешім қабылданған күннен бастап екі жұмыс күнінен кешіктірмей қол қояды, әр парағына бұрыштама қояды. Конкурсқа қатысуға алдын ала рұқсат беру туралы хаттамаға бар болса, сараптама қорытындысы не конкурстық комиссия мүшесінің ерекше пікірі, сарапшының (сараптама комиссиясы мүшесінің) ерекше пікірі қоса беріледі Конкурстық комиссияның хатшысы конкурсқа қатысуға рұқсат беру туралы хаттаманың мәтінін оған қол қойылған күні тапсырыс берушінің (сатып алуды ұйымдастырушының) интернет-ресурсында жариялайды. 9-параграф. Конкурс тәсілімен электрондық сатып алуға қатысуға өтiнiмдерді ашу және қарау, конкурсқа қатысуға рұқсат беру тәртібі 135. Конкурс тәсілімен электрондық сатып алуды жүргізу кезінде конкурсқа қатысуға өтінімдерді конкурстық комиссияның хатшысы сатып алу порталында ашады. Бұл ретте конкурстық баға ұсынысы ашылмайды және әлеуетті жеткізушіге конкурсқа қатысуға рұқсат берілген соң ғана не конкурсқа қатысуға кем дегенде екі өтінім берілген жағдайда қолжетімді болады. Конкурстық комиссияның хатшысына конкурсқа қатысуға өтінімдерді ашуға рұқсатты сатып алуды ұйымдастырушы конкурс тәсілімен электрондық сатып алуды жүзеге асыру туралы хабарландыруда көрсеткен күні және уақытта, сатып алу порталы автоматты түрде береді Конкурсқа қатысуға өтінімдерді ашу хаттамасын Қағидаларға 10-қосымшаға сәйкес нысан бойынша сатып алу порталы автоматты түрде қалыптастырады және конкурсқа қатысуға өтінімдер ашылған күннен бастап екі жұмыс күнінен кешіктірілмей сатып алу порталында жарияланады. Бұл ретте сатып алу порталы конкурстық комиссияның, сараптама комиссиясының мүшелеріне (сарапшыға), конкурсқа қатысуға өтінім берген әлеуетті жеткізушілерге автоматты түрде хабарлама жібереді Егер конкурсқа (лотқа), конкурсқа (лотқа) қатысуға бір ғана өтінім ұсынылса, ол ашылады және әлеуетті жеткізушінің біліктілік талаптарына және конкурстық құжаттаманың талаптарына сәйкестігіне қаралады Конкурстық комиссия сатып алу порталында біліктілік талаптарына және олардың конкурсқа қатысуға өтінімдері конкурстық құжаттаманың талаптарына сәйкес келетін әлеуетті жеткізушілерді анықтау мақсатында конкурсқа қатысуға өтінімдерді қарайды және конкурсқа қатысуға өтінімдерді қарау нәтижелері бойынша: 1) әлеуетті жеткізушілер біліктілік талаптарына және олардың конкурсқа қатысуға өтінімдері конкурстық құжаттаманың талаптарына сәйкес келмеген жағдайда Қағидаларға 11-қосымшаға сәйкес нысан бойынша конкурсқа қатысуға алдын ала рұқсат беру хаттамасын; 2) әлеуетті жеткізушілер біліктілік талаптарына және олардың конкурсқа қатысуға өтінімдері конкурстық құжаттаманың талаптарына сәйкес болған жағдайда Қағидаларға 12-қосымшаға сәйкес нысан бойынша конкурсқа қатысуға рұқсат беру туралы хаттаманы ресімдеу жолымен шешімдердің біреуін қабылдайды Конкурстық комиссияның конкурсқа қатысуға алдын ала рұқсат беру туралы шешімі конкурсқа қатысуға өтінімдерді ашқан күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде қабылданады (күрделі техникалық сипаттамасы және ерекше нұсқамасы бар тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді күрделі сатып алу жүргізілген жағдайда, мұндай өтінімдер электрондық конкурсқа қатысуға өтінімдерді ашқан күннен бастап күнтізбелік жиырма күн ішінде қаралады) Конкурстық комиссия біліктілік талаптарына және олардың конкурсқа қатысуға өтінімдері конкурстық құжаттаманың талаптарына сәйкес келмейтін әлеуетті жеткізушілерді анықтаған жағдайда, осындай әлеуетті жеткізушілерге конкурсқа қатысуға алдын ала рұқсат беру туралы хаттаманы сатып алу порталында жариялаған күннен бастап үш жұмыс күні ішінде конкурсқа қатысуға өтінімді біліктілік талаптарына және конкурстық құжаттаманың талаптарына сәйкес келтіру құқығы беріледі Конкурсқа қатысуға алдын ала рұқсат беру хаттамасы Қағидаларға 11-қосымшаға сәйкес нысан бойынша ресімделеді және оның ішінде: 1) олардың сәйкес келмеу себептерін көрсете отырып, біліктілік талаптарына және олардың конкурсқа қатысуға өтінімдері конкурстық құжаттама талаптарына сәйкес келмейтін; 2) біліктілік талаптарына және олардың конкурсқа қатысуға өтінімдері конкурстық құжаттама талаптарына сәйкес келетін конкурсқа қатысуға өтінімдер ұсынған әлеуетті жеткізушілер туралы ақпаратты қамтиды Конкурсқа қатысуға алдын ала рұқсат беру хаттамасына сатып алу порталында конкурстық комиссияның мүшелері қол қояды және конкурстық комиссияның хатшысы осындай шешім қабылданған күні конкурсқа қатысуға өтінім берген барлық дерлік әлеуетті жеткізушілерді электрондық пошта бойынша автоматты түрде хабардар ете отырып, сатып алу порталында орналастырады Конкурстық комиссияның шешімімен келіспеген жағдайда осы конкурстық комиссияның кез келген мүшесінің ерекше пікірі конкурсқа қатысуға алдын ала рұқсат беру туралы хаттамаға құжаттың электрондық көшірмесі нысанында қоса беріледі Конкурсқа қатысуға алдын ала рұқсат беру туралы хаттама әлеуетті жеткізушілер біліктілік талаптарына және олардың конкурсқа қатысуға өтінімдері конкурстық құжаттама талаптарына сәйкес келген жағдайда ресімделмейді Конкурстық комиссияның хатшысы сатып алу порталы арқылы конкурсқа қатысуға алдын ала рұқсат беру хаттамасында көрсетілген мерзімде біліктілік талаптарына және конкурстық құжаттама талаптарына сәйкес келтірілген конкурсқа қатысуға өтінімдерді қайта қарау рәсіміне бастамашы болады. Конкурстық комиссия Қағидалардың 116, 117, 118-тармақтарында көзделген ісшараларды жүзеге асырады Әлеуетті жеткізуші, егер: 1) ол және (немесе) оның қосалқы мердігері не қоса орындаушы мынадай негіздер бойынша біліктілік талаптарына сәйкес келмейтін болып анықталса: жеке тұлға болып табылатын әлеуетті жеткізуші тиісті мемлекеттік орган берген, заңды тұлға құрмай кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға құқық беретін құжаттың көшірмесін ұсынбаса; жеке тұлға болып табылатын әлеуетті жеткізуші жеке басын куәландыратын құжаттың көшірмесін ұсынбаса; әлеуетті жеткізуші қызметін Үлгі жарғы негізінде жүзеге асыратын жағдайды қоспағанда, заңды тұлға болып табылатын әлеуетті жеткізуші жарғының көшірмесін не мемлекеттік және (немесе) орыс тілдеріне аудара отырып, сауда тізілімінен заңдастырылған үзінді-көшірмені ұсынбаса; заңды тұлға болып табылатын әлеуетті жеткізуші, егер заңды тұлға қызметін Үлгі жарғы негізінде жүзеге асырса, заңды тұлғаны (филиалды, өкілдікті) мемлекеттік (есептік) тіркеу (қайта тіркеу) туралы куәліктің көшірмесін немесе мемлекеттік тіркеу туралы өтініштің көшірмесін немесе заңды тұлғаны (филиалды, өкілдікті) мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы анықтаманың көшірмесін ұсынбаса; заңды тұлға болып табылатын әлеуетті жеткізуші құрылтайшы немесе құрылтайшылардың құрамы туралы мәліметтері бар құрылтай құжаттарының үзінді-көшірмесін (егер жарғыда құрылтайшылар немесе құрылтайшылардың құрамы туралы мәліметтер болмаса) не конкурсқа қатысуға өтінімдерді ашу күнінің алдындағы бір айдан кешіктірілмей берілген, белгіленген тәртіппен қол қойылған және мөрмен (ол болған кезде) расталған акционерлік қоғамдар үшін бағалы қағаздар ұстаушылары тізілімінен үзінді-көшірмені немесе жүргізілуін тіркеуші жүзеге асыратын серіктестікке қатысушылардың тізілімінен үзінді-көшірмені ұсынбаса; әлеуетті жеткізушінің сатып алынатын тауарларды өндіруге, қайта өңдеуге, жеткізуге және өткізуге, жұмыстарды орындауға, қызметтерді көрсетуге құқығын, оның ішінде бірлескен шаруашылық қызмет (заңды тұлғалардың уақытша бірлестігінің (консорциум) қатысуы кезінде) туралы шартта көзделген лицензиялауға жататын қызмет бойынша тауарды жеткізуге, жұмыстарды орындауға, қызмет көрсетуге құқығын растайтын электрондық құжат түріндегі лицензия (немесе) патенттер, куәліктер, сертификаттар, басқа құжаттар ұсынылмаса; лицензия электрондық құжат түрінде ұсынылған кезде мемлекеттік ақпараттық жүйеде мәліметтер болмаса; заңды тұлғалар (консорциум қатысушылары) (заңды тұлғалардың уақытша бірлестігінің (консорциум) қатысуы кезінде) арасында жасалған бірлескен шаруашылық қызмет туралы шарттың көшірмелері ұсынылмаса; конкурсқа қатысуғаөтінімдерді ашу күні алдындағы бір айдан ерте емес берілген, электрондық үлгі конкурстық құжаттамаға 3-қосымшағасәйкес әлеуетті жеткізушіге қызмет көрсетілетін банктің немесе банк филиалының, анықтаманы берген күннің алдында үш айдан астам мерзімге созылған банк немесе банк филиалының алдындағы әлеуетті жеткізушінің міндеттемелерінің барлық түрлері бойынша мерзімі өткен берешегінің болмауы туралы анықтамасының қол қойылған және мөрі бар (ол болған кезде) көшірмесі ұсынылмаса (егер әлеуетті жеткізуші бірнеше екінші деңгейдегі банктердің немесе филиалдардың, сондай-ақ шетелдік банктің клиенті болып табылса, осы анықтамаларды осындай банктердің әрқайсысынан ұсынбау); банктің немесе банк филиалының қол қойылған және мөрі бар анықтамасында әлеуетті жеткізушінің осы анықтама берілген күннің алдындағы үш айдан астам созылған міндеттемелерінің барлық түрлері бойынша мерзімі өткен берешегі туралы мәліметтер болса; салық берешегі және міндетті зейнетақы жарналары, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары мен әлеуметтік аударымдар бойынша берешек туралы мәліметтерде 1 (бір) теңгеден асатын және одан көп (төлем мерзімі 2008 жылғы 10 желтоқсандағы «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы (Салық кодексі)» Қазақстан Республикасының Кодексіне сәйкес ұзартылған жағдайларды қоспағанда) сома болса; біліктілік талаптары туралы бойынша шынайы емес ақпаратты ұсыну фактісі анықталса; банкроттық не тарату рәсіміне жатқызылса; 2) егер оның конкурсқа қатысуға өтінімі мынадай негіздер бойынша конкурстық құжаттама талаптарына сәйкес келмейтін болып анықталса: конкурсқа қатысу туралы келісімде көрсетілген мәліметтерде дәйексіз ақпарат болса; техникалық ерекше нұсқама ұсынылмаса; анағұрлым жақсы техникалық, сапалық және пайдалану сипаттамалары бар техникалық ерекше нұсқаманы ұсыну жағдайларын қоспағанда, әлеуетті жеткізуші конкурстық құжаттаманың техникалық ерекше нұсқамасында белгіленген талаптарға сәйкес келмейтін техникалық ерекше нұсқама ұсынса; конкурста сатып алу мәні болып табылатын жұмысты орындау бойынша мердігерлер (қызметті көрсету кезінде қоса орындаушылар), сондай-ақ электрондық үлгі конкурстық құжаттамаға 4-қосымшаға сәйкес әлеуетті жеткізушінің қосалқы мердігерлерге (қоса орындаушыларға) беретін жұмыстар мен қызметтер түрлері туралы мәліметтер (әлеуетті жеткізуші қосалқы мердігерлерді (қоса орындаушыларды) тартқан жағдайда) берілмесе; әлеуетті жеткізуші қосалқы мердігерлер туралы мәліметтер ұсынылған жағдайда, қосалқы мердігерлерге (қоса орындаушыларға) жиынтықта жұмыс (құрылыс құны), қызметтер көлемінің үштен екісінен асатын бөлігін қосалқы мердігерлікке (қоса орындауға) берсе; конкурстық құжаттаманың талаптарына сәйкес конкурсқа қатысуға өтінімді қамтамасыз ету ұсынылмаса; конкурс, екі кезеңдік рәсімдерді пайдалана отырып өткізілетін конкурс тәсілдерімен электрондық сатып алу бойынша конкурстық баға ұсыныстары ұсынылмаса, конкурсқа қатысуға жіберілмейді және конкурсқа қатысушы болып танылмайды Сарапшы не сараптама комиссиясы белгіленген мерзімде, бірақ конкурсқа қатысуға өтінімді қарау мерзімінен кешіктірмей, өтінімдерді қайта қарайды және Қағидалардың 120 және 121-тармақтарына сәйкес қорытынды береді Конкурстық комиссия конкурсқа қатысуға өтінімдерді қайта қарау нәтижелері бойынша: 1) біліктілік талаптарына және олардың конкурсқа қатысуға өтінімдері конкурстық құжаттама талаптарына сәйкес келетін әлеуетті жеткізушілерді айқындайды және конкурсқа қатысушылар деп таниды; 2) конкурс қатысушыларына, бағаны төмендетуге бағытталған сауда-саттықтар қолданылған конкурсты қоспағанда, Қағидалардың 49-тармағында көзделген критерийлердің салыстырмалы мәндерін қолданады Біліктілік талаптарына және конкурстық құжаттама талаптарына сәйкес келтірілген конкурсқа қатысуға өтінімдерді қарау нәтижесі бойынша біліктілік талаптарына және конкурстық құжаттама талаптарына сәйкес келтірілген, әлеуетті жеткізушілердің конкурсқа қатысуға өтінімдерді қайта ұсынуының соңғы мерзімі біткен күннен бастап күнтізбелік бес күн ішінде Қағидалардың 12-қосымшасына сәйкес нысан бойынша конкурсқа қатысуға рұқсат беру туралы хаттама ресімделеді. Конкурсқа қатысуға рұқсат беру хаттамасына құжаттың электрондық көшірмесі нысанында сараптамалық қорытынды, сарапшының (сараптама комиссиясы мүшесінің) (ол болған кезде) ерекше пікірі қоса беріледі. Егер конкурс тәсілімен сатып алу лоттардан тұратын болса, онда конкурсқа қатысуға рұқсат беру туралы хаттамада конкурсқа қатысушылар әрбір лот бойынша көрсетіледі. Конкурсқа қатысуға рұқсат беру туралы жалпы хаттаманы онда конкурсқа қатысушыларды әрбір лот бойынша көрсеткен кезде ресімдеуге рұқсат етіледі Конкурсқа қатысуға рұқсат беру туралы хаттамаға конкурстық комиссияның барлық мүшелері, сондай-ақ конкурстық комиссияның хатшысы сатып алу порталында қол қояды және конкурстық комиссияның хатшысы конкурсқа қатысуға рұқсат беру туралы шешім қабылданған күні конкурсқа қатысуға өтінім ұсынған барлық дерлік әлеуетті жеткізушілерді электрондық пошта бойынша автоматты түрде хабардар ете отырып, сатып алу порталында жариялайды. Конкурстық комиссияның шешімімен келіспеген жағдайда осы конкурстық комиссияның мүшесі конкурсқа қатысуға рұқсат беру туралы хаттамаға құжаттың электрондық көшірмесі нысанында ерекше өз пікірін қоса береді. (Жалғасы бар)

7 7 Көзқарас Адам барлық жақсы мен жаманды отбасындағы тәлім-тәрбие арқылы бойына сіңіреді. Себебі, отбасы жеке тұлғаны қалыптастырудың маңызды орны. Әрі халықтың әлеуметтік қайта жандануына және белгілі бір өмір салтын жасауға жауап беретін тәрбиелеудің басты институты болып табылады. Қазақстанда жасы 29-ға толмаған ерлі-зайыптылар жұбы жас отбасы болып саналады. АЖЫРАСАМ ДЕГЕНДЕРГЕ СЫЛТАУ ДАЙЫН Бүгінгі қоғамда бір-бірінің қадіріне жете алмай, сыйластығы мен өзара құрметі солғындап, қиын-қыстау күн кешіп жүрген ерлі-зайыптылар аз емес. «Тіпті, жаңа құрылған отбасылардың үштен бірі жанұяларына бір жыл толмай жатып ажырасуда» деген дерек бар. Біздіңше, мұның көптеген себептері бар. Мінез-құлық, материалдық жағдай, жұмыс, карьера, баспана, перзент сүйе алмау, маскүнемдік, құмарлық, өзара сенімсіздік, ата-ене, қайын жұрттың әсері, санай берсек, тауысу қиын. Бірақ, негізгі себебі Ислами құндылықтарға, ұлттық құндылықтарға мән бермеу, Батыстық мәдениетке еліктеу болса керек. Сондықтан бүгін жанұяның шаттығына бөгет болып, отбасының ажырасуына себеп болып жатқан жағдайлардың бірқатарына тоқталайық. Бүгінгі қоғам тұрғысынан алғанда, ажырасуға соқтыратын басты себептердің бірі материалдық жағдай. Мысалы, ер адамның өз отбасын дұрыстап асырамауы, олардың күнделікті қажеттіліктерін толық қамтамасыз ете алмауы шаңырақты шайқалтпай қоймайды. Отбасының бұзылуына көп жағдайда ерлі-зайыптылардың бір-бірін алдап, өтірік айтып, өзара сенімнен айырылуы да себеп. Ерлі-зайыптылардың перзент сүймеуі де шаңырақтың шайқалуына әкеліп жатады. Өйткені бала ата-ананың көз қуанышы. Перзентсіз отбасында уайым-қайғы көп болады. Кейде ер мен әйелдің бойдақ кездеріндегі арман-қиялдары отбасы құрған кездерінде жүзеге аспай қалса, соған бола ажырасып кететіндер де бар. Мысалы, тұрмыс құрған соң, тек күйеуімен жеке өмір сүруді, тапқан табыстарын тек өздеріне ғана жұмсауды армандаған қыз баланың алдынан ата-ене, қайын жұрт деген мәселелер шығады. Күйеуі жас келіншегіне емес, ата-анасына қарауға, олардың қас-қабағын бағуға көңіл бөледі. Көптеген ұрыс-керістер осыдан басталады. Ал, негізінде, әрбір адам отбасындағы берекенің қайнар көзі қария кісілер екеніне көңіл бөлгені жөн. Күйеуінің өз әйелін жөн-жосықсыз ұрып-соғып, орынсыз тоқпақтай беруі де бір күні әйелдің ажырасуға тілек білдіруіне алғышарт болары анық. Негізінде, әйел ұрып-соғумен тәрбиеленбейді. Үй иесінің маскүнемдікке немесе нашақорлыққа салынуы, құмар ойындарына беріліп кетуі, ұрлық жасауға әдеттенуі, бала-шағаның қажеттіліктерін мүлде ұмытып кетуі көп жағдайда отбасының ажырасуымен аяқталады. Сондай-ақ, кейде жаңа құрылған отбасының бұзылуына екі жастың туыстарының ТАРАТУ 9. «Нұртазаев» ЖШС (БСН ) өзінің таратылатындығы туралы хабарлайды. Талап-шағымдар осы хабарландыру жарияланған күннен бастап 2 ай мерзім ішінде мына мекенжайда қабылданады: Қазақстан Республикасы, Қызылорда қаласы, Саулет 30 көшесі, 21-үй. БАНКРОТТЫҚ 5. «Компания Аркона» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі, жылы Алматы қаласының мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотының қаулысымен «Компания Аркона» ЖШС-ін банкрот жариялау туралы азаматтық іс қозғауының басталуын хабарлайды. 10. Алматы қ., МАЭС-ның жылғы ұйғарымымен «ARINAS» ЖШС-ін БСН , банкрот деп тану туралы өндіріс қозғалды. ӘРТҮРЛІ арасындағы түсініспеушілік те себеп болатыны өкінішті. Дұрыс той жасамады, жақсы киіт кигізбеді, құдалықты жақсы күтпеді деген секілді болмашы сөздер ерлі-зайыптылардың бүкіл өмірін қор етеді. Отбасылық тату-тәтті өмірмен салыстырғанда бұл кәделердің түкке алғысыз екендігін құдандалы ата-аналар естен шығармаса екен. Отбасын құрған ер мен әйелдің бірі өз бақытын сырттан, көшеден, өзге адамнан іздейтін жағдайлары да бүгінгі қоғамда жоқ емес. Ер адамның өз отбасын тастап, өзге әйелмен қол ұстасып кетуі де көп кездеседі. Бала-шағасын қараусыз қалдырып кету ата-ананың қай-қайсысына болса да сын. Кеңес заманында қыздарды малға сатқан деп айыпталған қазақтың бұрынғы қоғамында некенің бұзылуы деген атымен болмаған. Қазақта, тіпті ажырасу деген түсінік жоқ. Ата-бабаларымыз отау құрса, өле-өлгенше бір шаңырақта өмір сүрген. Бұрынғы қазақ қоғамында ата-ана қызын жастайынан дұрыс келін болуға тәрбиелесе, ұлды шаңырақ иесі болуға баулыған. Бұл арада мәселе түсінікті: шаңырақ иесі ер адам болады. Әйел күйеуіне көмекші және отбасының ұйытқысы болуы керек. Еркек пен әйел бір-бірімен тайталаспай, бір-бірін сыйласа, отбасындағы өз орнын білсе, ажырасу азаяр ма еді. Сондықтан да, әр шаңырақта келер ұрпаққа саналы тәрбие беріп, ел азаматы, иманды да ибалы қыз балаларды тәрбиелеуге көңіл бөлгеніміз жөн. Г.УСЕНОВА, Ақтөбе қалалық сотының бас маманы 2. «Мунай инвестмент груп» АҚ Директорлар кеңесі (бұрынғы «Мунай инвест», лицензия 157» 2016 жылы 08 тамыз сағат: де (тіркеу сағат 9.00-де) мына мекенжайға: ОҚО, Шымкент қ., Тәуке хан даңғ., 49, акционерлердің Жылдық жалпы жиналысына шақырады. Күн тәртібі: «МИГ» АҚ-ның 2015 жылғы басқарма есебі және жылдық қаржылық есептілігін бекіту жылға арналған аудиторлық қорытындыны бекіту жылға арналған таза пайдасын бөлу тәртібі. Қоғамның және оның лауазымды тұлғаларының әрекеттері туралы акционерлердің ұсыныстарын және оның қорытындысын қарау. Кворум болмаған жағдайда акционерлердің жиналысы қайтадан 2016 жыл 09 тамыз сағат: де өтеді. Жалпы жиналыс күн тәртібіне қатысты ақпараттарды жоғарыда көрсетілген мекенжайдан алуға болады. «МИГ» АҚ акционерлерінің жалпы жиналысына қатысуға құқығы бар акционерлердің тізімі, 2016 жыл 08 шілде жасалған. 6. «AltyntauKokshetau» ЖШС, заңды мекенжайы: , Қазақстан Республикасы, Ақмола облысы, Зеренді ауданы, Қонысбай ауылдық округінің өнеркәсіптік алаңы, БСН , Серіктестіктің ұйымдастырушылық-құқықтық формасын қайта құру арқылы акционерлік қоғамға қайта ұйымдастыру рәсімін бастағаны жайында хабарлайды. Қайта құру рәсімінің аяқталуы нәтижесінде «Altyntau Kokshetau» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің барлық құқықтары мен міндеттері, сонымен қатар, тараптар, келіспейтін міндеттемелер «Altyntau Kokshetau» Акционерлік қоғамына өтеді. Заңды мекенжайын өзгерту жоспарланбаған. Қайта ұйымдастыру «Altyntau Kokshetau» ЖШС жалғыз қатысушысының ж. шешімімен жасалды. Кредиторлардың талаптары осы хабарландыру шыққан күннен кейінгі 2 (екі) айдан кешіктірілмей жазбаша түрде берілуі мүмкін. Талаптар осы хабарландыру шыққан күннен бастап жоғарыда берілген мекенжай бойынша жолданып, mail@altyntau.com электрондық мекенжайға көшірмесі жіберілуі керек, телефон: 8 (7162) ҚР «Оңалту және банкроттық» туралы Заңының 11-бабы 2-тармағын орындау және ҚР Азаматтық Кодексінің 49-бабын және «KUAT корпорациясы» АҚ жарғысының тармақшасы, 21-тармақшасын басшылыққа ала отырып «KUAT корпорациясы» АҚ-ның жалғыз акционерімен 2016 жылдың 1 маусымында, «KUAT корпорациясы» АҚ салық және бюджетке төленентін басқа да міндетті төлемдері есептегенге дейінгі күннен бастап 6 (алты) ай мерзім ішінде төленбесе «KUAT корпорациясы» АҚ-ын банкрот деп тану жөнінде сотқа жүгіну туралы шешім қабылдады. 8. БҚО МАЭС ұйғарымымен «Орал-дизайн-стройсервис» ЖШС оңалту рәсімін қолдануымен іс қозғалды. Заңды мекенжайы: Орал қаласы, Мұхит көшесі, Несиегерлердің наразылығы уақытша басқарушының бір айлық уақытымен қабылданады. Білген жөн ОРТАҚ МҮЛІКТІ БӨЛУ ТУРАЛЫ ӨТІНІШ 3 ЖЫЛ ІШІНДЕ ҚАРАЛАДЫ Некеге отырғанда некедегі мүліктің тиістілігі және оны ажырасу кезінде бөлу керектігі туралы ойланатындар жоқ шығар. Әрине, бұл сияқты маңызды сәтте жаман ойламаған да дұрыс. Аталмыш мақалада біз ерлі-зайыптылардың жеке және жалпы мүліктері туралы неке шартының қандай рөл атқаратыны, мүліктік үлестер қалай бөлінетінін және неке бұзылғанда меншікті бөлуге қандай талаптар ықпал ететіні туралы айтамыз. Неке және ерлі-зайыптылық туралы кодекстің 32-бабының 1-тармағына сәйкес, ерлі-зайыптылар мүлкі олардың ортақ бірлескен меншігі болып табылады. Некеде жиналған мүлік ортақ болып табылады, алайда ерлі-зайыптылардың әрқайсысы жеке мүлікке ие болуы мүмкін. Ортақ мүлік үлестердің бөлінбейтінін болжайды. Ортақ мүліктен жекенің айырмашылығы оның бір адамға толығымен тиістілігімен ерекшеленеді және сәйкесінше некені бұзуда бөліне алмайды. Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы кодекстің 18-бабына сәйкес, жалпы мүлікті бөлуге қатысты даулар сот тәртібінде қаралады. Мүлікті бөлуге өтініш жауапкердің (яғни, мүліктік талаптар қойылатын ерлі-зайыптының бірінің) тұрғылықты жері бойынша сотқа беріледі. Мүлікті бөлуге сотқа өтінішті тікелей ажырасқанда және ажырасу тіркелгеннен кейін беруге болады. Некені бұзуға өтінішті бергенде ерлі-зайыптылар мүліктік шағымдардың болуын немесе жоқтығын көрсетеді. Мүлікті бөлуге қатысты өтінішті ұзаққа созбау керек, себебі, талап ету мерзімі шектеулі 3 жылды құрайды. Осы уақыт ішінде мүлікті бөлуге қатысты талабыңызды сот қарайды. Демек, ажырасқанда сіз еріңізге/зайыбыңызға мүліктік талаптар қоймасаңыз, бірақ соңынан өз пікіріңізді өзгертсеңіз өз мүддеңізді қорғау үшін үш жыл бар екенін қаперіңізден шығармаңыз. Сотқа мүлікті бөлу туралы талапты беруге қажетті құжаттар: 1. Некеде бірге жинаған және сатып алған, сіз алғыңыз келетін немесе бөлгіңіз келетін мүліктің тізімі. Егер сіз барлық мүлікті бөлуге талап арыз берсеңіз, онда ерлі-зайыптылардың әрқайсысының жекеменшігі болып табылатындардың тізімін құрастыру қажет себебі бұл мүлік бөлуге жатпайды. 2. Бөлінуге жататын, мүлікке меншік құқығын растайтын құжаттар. Жылжымайтын мүлік үшін құқық белгілейтін құжаттар, автокөлік үшін көлік құралын тіркеу туралы куәлік, тұрмыстық керек-жарақтарға чектер және түбіртектер, техникаға паспорт және өзгелері. Бұнда егер құжат ерлі-зайыптының екіншісінде болса, онда аталмыш фактіні сот процесінде талап ете алатындай дәйекті өтініште көрсету қажет. 3. Бөлу үшін мүліктің құнын рас тайтын құжаттар. Бұл чектер және бағалық анықтамалар, лицензиясы бар бағалаушының есебі. Егер ерлі-зайыптылардың бірі бағамен келіспесе, онда сот тәуелсіз сараптаманы тағайындай алады. 4. Егер сіз өтініш берсеңіз қандай мүлікті қалай бөлгіңіз келетіні туралы нақты білуіңіз керек, яғни, сот қарастыратын нұсқа өзіңізге не қалдырғыңыз келеді, ақшалай эквивалентте не қабылдай аласыз, ал қандай соманы бұрынғы зайыбы ңызға төлей аласыз? Сот нұсқаларды қарайды және екі тараптың мүдделерін ескерумен оңтайлысын таңдайды. 5. Мүлікті бөлу туралы талапты қарау үшін мемлекеттік баж алымды төлеу чегі (соттардағы мемлекеттік баж алым мөлшерлемелерінің мөлшерін білу). Бұл жағдайда баж алымының мөлшері талап сомасынан 1 пайызын құрайды. 6. Некені бұзу туралы куәліктің түпнұсқасы және көшірмесі (жоғалған немесе бүлінген жағдайда некені бұзуды тіркеуге өтініш беру немесе некені бұзу туралы қайтадан куәлік алу). Н.ШУАЛКАНОВА, Есіл аудандық сотының судьясы АСТАНА ҚАЛАСЫ 7. Тендер өткізу тәсілімен сатып алуларды жүзеге асыру туралы хабарландыру «Аграрлық несие корпорациясы» АҚ, , Қазақстан Республикасы, Астана қ., Иманов көшесі, 11, электрондық мекенжайы: info@agrocredit.kz «ҚазАгро» ұлттық басқарушы холдингі» АҚ, «ҚазАгроӨнім» АҚ, «Азық-түлік келісім шарт корпорациясы» ұлттық компаниясы» АҚ, «Аграрлық несие корпорациясы» АҚ, «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» АҚ, «ҚазАгроҚаржы» АҚ үшін 2016 жылғы 1-ші жарты жылдыққа арналған аралық қысқартылған, оның ішінде шоғырландырылған қаржылық есептілікті шолу бойынша қызметтерді сатып алу жөніндегі тендерді өткізу туралы хабарлайды. Сатып алынатын қызметтің толық тізбесі, көлемі, қызметтерді көрсету орны, қызметтерді көрсетудің талап етіліп отырған мерзімі және оның нақты ерекшеліктері тендерлік кұжаттамада көрсетілген. Тендерлік құжаттама көшірмесінің пакетін күн сайын (сенбі мен жексенбіден басқа) 2016 жылғы 6 шілдеден бастап, сағат 09:00-ден 18:30-ға дейін келесі мекенжай бойынша алуға болады: Қазақстан Республикасы, , Астана қ., Иманов көшесі, 11, «Нұрсәулет 1» БО, 710-кабинет немесе келесі интернет-ресурс бойынша: Тендерге қатысу үшін конверттерге жапсырылған тендерлік өтінімдерді әлеуетті қызметті жеткізушілер «Аграрлық несие корпорациясы» акционерлік қоғамына келесі мекенжай бойынша ұсынады (жібереді): , Астана қ., Иманов көшесі, 11, «Нұрсәулет 1» БО, 710-кабинет. Тендерге қатысуға өтінімдерді ұсынудың соңғы мерзімі 2016 жылғы 21 шілде сағат 11:00-ге дейін. Тендерге қатысу үшін өтінімдер бар конверттер 2016 жылғы 21 шілдеде сағат 12:00-де келесі мекенжай бойынша ашылады: Астана қ., Иманов көшесі, 11, «Нұрсәулет 1» БО, 614-кабинет. Тендерге қатысу үшін тендерлік құжаттаманың көшірмесін алған және өтінімдерді ұсынған кезде әлеуетті қызмет көрсетуші өкілінің қолында сенімхат болуы тиіс. Қосымша ақпарат пен анықтаманы келесі телефон бойынша алуға болады: 8 (7172) «Эпицентр К» ЖШС БСН жарғы капиталындағы 100% үлесінің сатылатыны туралы хабарлайды. Мына мекенжайға хабарласуға болады: Алматы қ., Жамбыл к., 93А үй, 1 пәтер. Тел.: 8 (727) , ұялы тел.: Е-mail: Dima.008@mail.ru Маңғыстау облысының Судьялар қауымдастығы Маңғыстау облыстық сотының судьясы Мақсат Зұлқашұлы БИСЕМБАЕВТЫҢ мезгілсіз қайтыс болуына байланысты марқұмның отбасына, туған-туыстарына, жақындары мен әріптестеріне қайғыларына ортақтасып көңіл айтады. Меншiк иесi: «ЗАҢ» МЕДИА-КОРПОРА ЦИЯ» ЖАУАПКЕРШIЛIГI ШЕКТЕУЛI СЕРIКТЕСТIГI Редакторлар кеңесiнiң төрағасы президент Досымбек ӨТЕҒАЛИЕВ Бас редактор Бекжан ӘШІРБАЕВ Бас редактордың орынбасары Айнұр СЕМБАЕВА Жауапты хатшы-дизайнер Нұрбек ХАЛЫМ Нөмiрдiң кезекшi редакторы Камила ЫСҚАҚОВА МЕНШIКТI ТIЛШIЛЕР: Астана Алматы Атырау Ақмола Ақ төбе Қызылорда Оңтүс тiк Қазақстан Шығыс Қазақстан Айша Құрманғали, ; Айтақын Бұлғақов, Құралай Қуатова Қалкөз Жүсiп, Бақыт Жаншаева, Нағымжан Сауяев, Шадияр Мекен бай ұлы, Азамат Қасымов, РЕДАКЦИЯНЫҢ МЕКЕНЖАЙЫ: , Алматы қаласы, Х.Досмұхамедұлы көшесi (бұрынғы Мичурин), 68 «б»-үй. Қабылдау бөлмесi: ; (факс); Астана қаласы, Абай көшесі, 78, 105-кеңсе факс: 8 (7172) zan@zanmedia.kz «Заң газеті» аптасына 3 рет сейсенбі, сәрсенбі, жұма күндері жарық көреді. Жеке таралым дана Апталық таралым дана Тапсырыс 144 Индекс Газет Қазақстан Республикасы бойынша таралады Газет бетiндегi жарияланымдардың пози циясы мен фактiлерi үшiн редакция жауап бермейдi. Жарнама мен хабарландырулардың маз мұнына жарнама берушi жауап ты. Жарнама берушi нiң жiберген қа телiгiне байланысты талап-тiлектер хабарландыру жарияланған күн нен бастап екi ай мерзiм iшiнде қа былданады. Газеттi есепке қою туралы Г куәлiктi 2012 жылғы 20 ақпанда Қазақстан Респуб лика сының Мәде ниет және ақпарат министрлiгi берген. Газеттiң терiмi мен бет қаттау жұ мыстары «Заң» Медиа-корпорация» ЖШС компьютерлiк орта лығында жа салды. Алматы облысы, Iле ауданы, Өтеген батыр ауылы, Сейфуллин кө шесi, 2«б», «Принт плюс» ЖШС баспаханасында басылып шығарылды. Тел.: факс. 8 (727) , 8 (727) ЖАРНАМА БӨЛІМІ: Алматы қаласы Тел: 8(727) , факс: 8 (727) zanreklama@mail.ru Астана қаласы Абай көшесі, 78, 105-кеңсе тел: 8 (7172) ЖАРНАМА ҚАБЫЛДАЙТЫН ОРЫНДАР: «ÞðÑëóæáà» ÆØÑ Êөêøåòàó қ., М.Горьêий êөøåñi, 37, 107-бөлмå. Òåл.: 8 (7162) «Âåðñèÿ-Ïðåññ» ÆØÑ Ïàâлоäàр қ., Åñòàй êөøåñi, 40. Òåл.: 8 (7182) , «Àéäè» ÆØÑ Қàрàғàíäû қ., Æàмбûл êөøåñi, 11. Òåл.: 8 (7112) Қàëèàñқàðîâ Íұðëàí Íұðғèñûíұëû ÆÊ Ïåòроïàâл қ., Ê.Ñүòiøåâ êөøåñi, 58, 30-бөлмå, 3-қàбàò Òåл. 8 (7152) , ұÿлû òåл.: 8 (777) , 8 (701) Ìèõååâà Îëüãà Ñòàíèñëàâîâíà ÆÊ Қоñòàíàй қ., Гоголь êөøåñі, 110, ВÏ 67 (Чåхоâ-Гоголь êөø. қиûлûñû), , , «Îçàò-1» ÆØÑ Àқòөбå қ., Àлòûíñàриí êөøåñi, 31. Òåл.: 8 (7132) , жәíå Àқòàó қàлàñû ИП «SAPA KZ» Аòûðàу қàëàñû, , zan-at@mail.ru Åðøîâà Ëþäìèëà ÆÊ Øûмêåíò қ., Æåлòоқñàí êөøåñi, 20 б. ÆØÑ «Íàçàð-1 фèðìàñû» ÆØÑ («РУТÀ» ÆÀ) info@nazar1.kz Øûмêåíò қ., Èлÿåâ êөøåñi, 47, à/ж 144. Òåл.: 8 (7252) , «Þðèäè åñêàÿ фèðìà «Êîíñуëüòàíò» ÆØÑ Îрàл қ., Ë.Òолñòой, 28. Òåл.: 8 (7112) «Ðåêëàìà» ÆØÑ Îрàл қ., Äоñмұхàмåäоâ êөøåñі, 43/1. Òåл.: 8 (7112) «Ëèð» ÆØÑ Қоñòàíàй қ., Áàйòұрñûíоâ êөøåñi, 67, 417-ïәòåр. Òåл.: 8 (7162) «Êîìпàíèÿ Æåòå» ÆØÑ Òàлäûқорғàí қ., м-оí Молоäåжíûй 3 үй, 1 ï. Òåл.: 8(7282) , ÆÊ Гàâðèëåíêî И.И. Қоñòàíàй қ., ïр. Àль-Фàрàби 119 үй, êàб.407-à òåл/фàêñ: 8 (7142) «Æàñ Îòàу» ÆÊ Қûäûðбàåâà Í.Í. Қûзûлорäà қ., Әйòåêå би ê-ñі., 27, òåл: , ұÿлû òåл: 8 (777) ; 8 (700) ÆÊ Тàжèбàåâà, Òàрàз қàлàñû Қойêåлäі êөøåñі 158 à, ХҚÎ àóмàғû òåл.: , ИП Íîâîñåëîâà Ïåòроïàâл қàлàñû, Êоíñòиòóциÿ Қàзàқñòàí êөøåñі, 28 үй, 1-қàбàò òåл: (87152) «Вåðñàëü Бèçíåñ» Àòûрàó қàлàñû, Мàхàмбåò êөøåñі, 107-à, 2-êàб., òåл: , , ÆÊ «Ìàðцåфåй», Өñêåмåí қàлàñû, 60 òåл, 8(7232) , ÆÊ «Бàõäàуëåòîâà А.» Àлмàòû қ., Æібåê жолû ê., 55, Àлмà ñàóäà орòàлûғû, 4-қàбàò, 426-íүêòå. Òåл: ardawka_94@mail.ru.

8 8 ТҰҒЫР 6 шілде Астана күні Әрбір қазқстандық үшін Астана мемлекетіміздің дамуы мен көркеюінің символы болып табылады. Біз Астананың қалыпта суының куәгері болып, осы ауқымы зор жобаны жүзеге асыру мүмкіндігін көзбен көру бақытына ие болып келеміз. Өз қаласына ерекше сүйіспеншілікпен қарайтын адамдар Елор даның басты байлығы, олар күнбе күн өз жұмыстарын атқара отырып, Астананың қалыптасуына орасан зор үлес қосуда. А стана күні әрбір астаналықтың жүрегіне қуаныш ұ я л ат ы п, е р т е ң г е д е ген с енімін шыңдай түсуде. Жас Елорданың көз сүріндірер келіс ті келбеті күн санап жасарып, көркейіп, гүлденіп келеді. Ол жаңаша қарқын алған құрылысымен ғана емес, соңғы техноло гиялар негізінде с алынып жат қан гүлзарларымен сырттан келу шілердің назарына ілініп, шетелдіктерді таңқалдыруда. Сайын Сарыарқаның төсінде тотыдайын таранған әз Астанамыз жылдар өте ТАҢДАУДЫҢ ОРТАЛЫҚҚА ТҮСУІ ТЕГІН ЕМЕС келе алып Азия мен Еуропаның шоқтығы биік қалаларының біріне айналатынына, алдағы ғасыр үлесінен орын алып, батыл үміт пен нық сенімнің тұлғалы тірегі боларына сенімдіміз жылы Астанамызда ЭКСПО өтетіні белгілі. Ол да бір жағынан біздің Елордамыздың келбетін әлемге танытады. «XXI ғасырдың табалды рығында біз өз таңдауымыз көне Са рыарқаның киелі аспаны астында қоныс тепкен жаңа Астанамыз туралы мәлімдейміз. Бұл таңдау астарында еліміздің қазіргі басшылығының айқындамасы ғана тұрған жоқ. Бұл таңдауда Тәукенің көрегендігі мен Абылайдың ұлылығы, есімдері аңызға айналған би лердің даналығы мен 1986 жылдың желтоқсанында ұлттық қадір-қасиет дегеннің не екенін күл лі әлемге паш еткен сол бір жас жүректердің қаһармандығы тоғысып жатыр. Бұл таңдауда өз тағдырының қожасы болу құқығы үшін өмірін қиған миллиондаған қандастарымыздың ерік-жігері бар. Осы таңдауға дәйім лайық болайық. Астананың қазіргі күн санап биіктей түскен еңсесінен тәуелсіздігіміздің тегеурінін, еліміздің елдік қасиетін, жасампаздықтың жаңғырығын айқын байқағандайсың. Ерке Есілдің жағасында жаңаша сәулеттік нақышпен бой түзеп жатқан әсем қаланың сұлу бейнесі алыстан көз тартып, көңіл баурайды. Сондықтан, оның ертеңіне де барлық қазақстандықтар үлкен үмітпен қарап, бүкіл әлем қызыға көз тігуде», деген еді Елбасы бір сөзінде. М і н е, б ү г і н г і Е л о рд а м ы з Ел ба сының түпкі мақсатының орындалғанын айғақтайды. Ендеше, тәуелсіз Қазақстанның бас қаласы Астананың әлеуметтікэкономикалық жақтан өсіп-өркендеуіне қосқан қомақты үлесі, ерен еңбегі, азаматтық қоғам құруға белсене қатысқаны, бейбітшілік пен келісімді сақтауға атсалысқаны үшін барша отандастарымызға шынайы алғысымызды білдіреміз. Д.ДОСЫБАЙЛЫ, Жамбыл облысы Жуалы аудандық сотының бас маманы ЕСІЛ ЖАҒАСЫНДАҒЫ ЕҢСЕЛІ ШАҺАР Есіл жағасындағы еңселі қала Астана Тәуелсіз Қазақстанның символына айналған. Небәрі екі онжылдыққа жетер жетпес мерзім аралығында әлемге танылған бас қала Елбасымыздың батыл қадамымен, бар ерік жігерімен кіріскен қажырлы еңбегімен бой көтергенін мойындауымыз керек. Б үгінде күллі қазақстандықтардың мақтаны шына айналған Елордамыз туралы қызықты деректер де аз емес екен. Айталық, 1998 жылы ЮНЕСКО шешімімен Астана қаласы «Бейбітшілік қаласы» деген атауға сай деп танылған. Бразилияда өткен дүниежүзілік байқауда әлем бойынша 12 жас қаланың ішінен Астана жоғары атақты иеленген. Астанамыз әлемдегі суық астаналардың қатарында. Әлемдегі екі елдің бас қаласы Солтүстік Мұзды мұхит бассейнінде орналасқан. Мәселен, Моңғолия астанасыұлан-батор қаласы Енисей, ал Астана Есіл өзені жағасында бой көтерген. Түрлi халықаралық форумдар, көрмелер, конференциялар, музыкалық шаралар және фестивальдардың ордасына айналған шаһарымыздағы заманауи сәулетті құрылыс жобалары оны күннен-күнге көркейте түсуде. Жалпы биіктігі 105 метр, салмағы 1000 тоннадан асатын «Астана-Бәйтерек» кешені, Қазақ жерінің сұлу табиғаты бейнеленген ашық аспан астындағы «Атамекен Қазақстан картасы» этно-мемориалды кешені, «Қазақ елі» мәрмәр монументі, биіктігі 150 метрлік «Хан-шатыр» сауда және ойын-сауық орталығы, ТМД-дағы алғашқы мұхитаралы бар үлкен кешен «Думан» ойынсауық орталығы, Жоңғар шапқыншылығы мен Ұлы Отан Соғысы кезінде ерлікпен қаза тапқан жандардың құрметіне салынған «Отан Ана» кешені және қоладан тұрғызылған декоративтік мүсіндер... Аталған теңдессіз сәулеттік ғимараттардың барлығы қаланың сәнін кіргізіп, көпшілік қауымның сүйікті демалыс орындарына айналған. Сарыарқаның төсіндегі жаңа Астанамыздың келешегі кемел екеніне сенім мол. Оның ертеңгі еңсесін биіктетер бақытты да алаңсыз балдәурен шақтары бар бүгінгі жас жеткіншектеріміз неткен бақытты еді! Асем УВАЛИЕВА, Семей қалалық сотының судьясы Осыдан бірнеше жыл бұрын белгілі қоғам және мемлекет қайраткері Мырзатай Жолдасбековтің бір басылымға берген сұхбатын оқып едім. Сол сұхбатта Мырзатай ағамыз бүгінгі Астананың қалай таңдалғанын, қандай қиындықтар болғанын, Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың қандай қадамдарға барғанын ағынан жарыла әңгімелепті. ТАРИХИ ШЕШІМ «Мен сол кезде Елбасының жанында болған адаммын. Елдің ыңыршағы айналып тұрған өтпелі кезеңде, екі ғасыр тоғысып, екі мыңжылдық екі дәуір алмасып тұрған кезде Астананы көшіру әлемдік деңгейде кейін зерттелетұғын тарихи шешім болды ғой деп ойлаймын. Сонда бәріміз ойладық. Елдің тапқан-таянғаны, мемлекеттің қалтасына түскен қаржының бәрі Астананы салуға кетеді дедік. Қалғанының бәрі құриды деп ойладық. Бір Ресейдің шекарасының өзі жеті жарым мың шақырым. Ол кезде Ресейде аймақтарда губернаторды сайлау жүріп жатқан кез еді. Бетін әрмен қылсын, сол кезде Өскемен, Павлодар, Қарағанды, Петропавл, Көкшетау қалалары «біз референдум өткіземіз, өз тағдырымызды өзіміз шешеміз, қай мемлекеттің қарамағында болуды өзіміз таңдаймыз» десе, кейінге не бетімізді айтар едік. Біз ата-бабадан қалған байтақ жерден айырылып қалуымыз мүмкін еді. Осы тұрғыдан келгенде Елбасының бұл шешімі тарихи шешім болды» дейді Мырзатай Жолдасбеков. Сол бір сындарлы шақтарда Елбасының қасында болған қоғам қайраткерінің сөзін Мемлекет басшысының мына бір толғанысы да қуаттай түседі. «Астананы көшіруді Қазақстанның жаңа талпынысының бір белгісі деп қарадым. Қаныш Сәтбаевтың айтқан сөзін де ескердім. Кейбір ақпарат құралдарына ұсыныс жасадым: «Осыны айтайықшы, жазайықшы, ел не дер екен?» деп. Әуелде ел онша елеңдей қоймады. Депутаттармен де сөйлестім. Олар да қозғала қоймады. Алматыға қарасақ, жағдай анау. Таудың қуысына сыймай отырған қала, қыс ауасы көк түтін. Былай қарай шығайын десең, Қаскелеңге тірелесің, мына жағында Талғар. Баяғыда Ақмешіттен көшіп келгенде Іленің бойына жаңа қала салмақ болған, вокзалының орнына дейін бар. Өте жақсы идея, бірақ жүзеге аспай қалған. Сонан болашақ астана бола алатын жерлерді қарастыра бастадым. Ел ортасы Жезқазған. Жер жағдайы онша емес. Қарағандыны да, Көкшетауды да қарадық, айналып келгенде Есілдің бойында тұрған, баяғы Геродот айтатын Батыстан Шығысқа баратын жолдың бойында жатқан Ақмолаға тоқтадық», деген еді Елбасы бір сұхбатында. Иә, содан бері Ақмола, бүгінгі Елорда әрдайым Елбасының қамқорлығында. Сары балшықтан жайқалған жасыл желекке айналған жылдар да Президенттің көз алдында. Иә, Астананың тәй-тәй басқаны да, аяғынан қаз тұрғаны да Мемлекет басшысының қырағы назарында. «Астана бұл менің төл перзентім. Әр адам, тегінде, өз қаласын сүйетін шығар. Ал біз, астаналықтар, өзіміздің жас қаламызды үш есе артық сүйеміз, өйткені біз оның құрылысын тақыр жерден бастадық. Мұндағы әрбір жаңа мүйіс, әрбір жаңа ғимарат біздің жүрегімізден шыққан, өйткені олар туған сәтінен бастап біздің көз алдымызда», деген еді Елбасы. Елбасының төл перзенті Астананы астаналықтар ғана емес, бүкіл қазақстандықтар да сүйеді. Мақтан тұтады. Мақтан тұтар Елордамыз елдің мерейіне айнала берсін. Талғат ДАНИЯРОВ, Шығыс Қазақстан облыстық сотының судьясы ЖАҢА ҒАСЫРДЫҢ ЖАСАМПАЗ ОРДАСЫ Ел тәуелсіздігі түске енбеген, қиялға жеткізбеген жасампаздықты паш етті. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев бастаған қазақ елі нұрлы болашаққа еркін самғап келеді. Сарыарқа төскейіндегі ежелгі - Ақмола, кеңес заманында тың өлкесінің орталығына айналған Целиноград шаһары тәуелсіздік тұсында қайта түлеп, Еуразия құрлығының жүрегіндегі қазақтың Елордасына, ХХІ ғасырдың ғажайып әлем шаһарына айналды. Ресми деректерге жүгінсек, қазір Астана халқы мен аумағы жөнінен Қазақстанда Алматы қаласынан кейінгі екінші орында. Астананың атауын табуда да көреген дік танытылды. Бейресми түрде әркімнің тіл ұшына үйіріліп тұратын «елдің бас қаласы» немесе «астана» деген ұғым, жалпы есім, аяқ астынан жалқы есімге ие болып, халықаралық дәстүрлерде бар үрдіс бойынша Елорданың атауына айналдырылды. Астана сөзінің төркіні қазақ тіліне парсы тілінен ауысқан. «Киелі орын», «босаға» деген мағыналарды білдіреді екен. «Бір күні түнде, дәлірек айтқанда түнгі екіде жаңа астананың аты Астана болады деген ой келді маған. Астана ол Астана! Қай тілде де, ұғымды, ұран тәрізді», деді кейін өз шешімі туралы Елбасы. Астана тарихына көз жүгіртсек, оның төркіні тым әріде. Сонау Ұлы даланың «Алтын ғасырына», қыпшақ дүниесіне жетелейді. Есілдің сол жағалауында Қыпшақ сұлтанның қосыны болғандығы жайында мәліметтер бар. Археологтар даладағы көшпенділер қорғандары, соның ішінде сонау оныншы ғасырлар бедерінде өмір сүрген Боз оқ қалашығы туралы мәліметтерді келтіреді. Баршаға анық мәлімі Ресейдің отарлаушылық саясаты кезінде бой түзеген Ақмола уъездік қалашығы туралы деректер. Ресей империясы отарындағы алыс мекендерін бақылайтын осындай әскери қамалдар салғаны тарихтан белгілі. Бір кездері осы тұстағы Қараөткел арқылы Есілдің суы сарқырап ағып жататын деседі. Ежелгі Сарыарқаның төсіне қоныстанған қазақтар жылдың қай мезгілі болса да Қараөткелдің тайыздау жерімен өтіп, жаз жайлауға, а л қысқа қыст ауға көшіп-қонып жүреді екен. Өзеннің осы тұстағы арнасын көмкерген қара түсті құмнан Қараөткел пайда болған. Ал одан Нұра өзеніне қарайғы он сегіз шақырым жер, өңірдің даңқты биі болған Нияз би мазарының (зиратының) ұғымымен «Ақмола» деп атанып кеткен. Зама- нында даналығы мен әділдігімен бүкіл сахараға әйгіленген Нияз би кейінірек Абылай ханның беделді кеңесшілерінің бірі болған деседі. Сөйтіп, күмбезі киіз үйдің шаңырағына ұқсайтын, ақ кірпіштен тұрғызылған би кесенесі осы өңірдің атауына айналды. Астана жай қала емес. Бұл еліміздің бүкіл тарихын, бүкіл болмыс-бітімін бойына сіңірген аспанмен астасып жатқан ертегілер елі. Астана барда Қазақ елі бар. Астана қазақтың жүрегі. Елдің құт-береке дарыған Ақордасы. Елдігіміздің, бірлігіміздің ұйытқысы. Көк туы асқақтай желбіреген қазақтың Ақордасы Қазақстан Республикасы Президентінің резиденциясы рухты көтереді. Бәйтерек Астананың басты символына айналды. Тәуелсіздік сарайы мемелекеттік ресми іс-шараларды, форумдарды, мәжілістерді, кездесулерді, съездерді өткізу орны болса, айрықша шешіммен салынған Бейбітшілік пен келісім сарайы достық пен ынтымақтастықтың жиындарына арналған ғимарат. Хан-Шатыр Астананың ең үлкен ойын-сауық орталығы. Бүгінде жаңа Астана өзінің ғажайып сәулетімен бүкіл әлемнің назарын өзіне аударып отыр. Астанадағы ерекше нысандарының бірі Қазақстан Ре спубликасы Жоғарғы Сотының ғимараты. Астана қазір саяси, экономикалық және әлеуметтік-мәдени мәселелер бойынша түрлі кездесулер, халықаралық жиындар өтетін Еуразия кеңістігінің о рт а л ы ғ ы б ол ы п с а н а л а д ы. Б ұ л тұрғыдан алғанда, еліміздің бас қаласы кез келген әлем шаһарларымен бой теңестіреді. Дәстүрлі діндер съездерінің Астанада өткізіліп, көзқарастары мен ұстанымдары бір-біріне қабыса бермейтін ағым иелерін бір шаңырақтың астында, бір үстелдің басында мәмілеге келтіру дегенің ғаламат дипломатия! Ол Астанадай арайлы орталықтарда ғана мүмкін болатын жағдай. Халықаралық «ЭКСПО 2017» көрмесінің Астанада өтетін болып белгіленуі Ұлы дала жауһарына айналған Елордамыздың зор жеңісі!еуроазиялық идея рухында салынып, жаңа ғасырға қарыштай қадам басқан Астананы ортазиялық теңдесі жоқ құбылыс деп бекер айтпайды. Астананың туған күнін атап өту Қазақстан халықтарының жылмажылғы дәстүріне айналды. Тәуелсіз Қазақстанның барша ізгілікті бастамалары, ішкі және сыртқы саясаты Елорда жүрегінен жаралып, жаһанға таралады. Бүгінде Ата Заңы әлемге шұғыла Нұрлан ҚАЖҒАНОВ, Батыс Қазақстан облысы бойынша Соттар әкімшісі басшысының орынбасары шашқан әлемдік қауымдастықтан лайықты орнын тапқан Қазақстан іргелі мемлекет. Ұзақ мерзімдік даму бағдарламалары жасалып, «Мәңгілік ел» идеясымен нұрланған, таяу болашақта әлемнің ең дамыған 30 мемлекетінің сапына қосылуды мұрат тұтқан ел. Заманына жарасымды, әлеуеті асқан Ата Заңымыз аясында жаңғыртылып, құқықтық реформалардың қазығына айналған заңдарымыз аясында қызмет етіп, қоғамның сеніміне бөленген елдің сот жүйесі бүгінде даму көшінің жолбасшысына айналып отыр.