ниём' милэше ja\j^ jt,*/ b/7/; у Фэния Харисрра % r (Ш 'А, / f l 9 мкр. л 29 г. Нефтеюганск Издательство «Бас Екатеринбург 2006

Ukuran: px
Mulai penontonan dengan halaman:

Download "ниём' милэше ja\j^ jt,*/ b/7/; у Фэния Харисрра % r (Ш 'А, / f l 9 мкр. л 29 г. Нефтеюганск Издательство «Бас Екатеринбург 2006"

Transkripsi

1

2

3 U C <&A ( ^ 2 ^ o c - Т * т - С i Фэния Харисрра S / ) i ja\j^ jt,*/ b/7/; у» / В Ж. r u o ^ i ' " ^/) % r (Ш 'А, / f l / c n # ниём' милэше Издательство «Бас Екатеринбург 2006 Ц е н т р : фййонная бнблмога г. Нефтеюганск 9 мкр. л 29

4 УДК ББК 84(2Рос-Тат)6 - X 20 Автор бу китабын бастырып чыгаруда акчалата Нам мораль яктан ярдэм итучелэргэ Нефтеюганск рай - онынын, хакимият башлыгы Клепиков Александр Валентиновичка, Пойковский поселогында яш эп, зур эгилэр башкарган депутат лар Ибракимов Рэмис дшрэфовичка, Сайтчабаров Абдулхани Тимербулатовичка, узенец мат ур тесле фоторэсемнэрен минем китабымны бизэу вчен булэк иткэн фоторэссам Сушенцов Алексей Андреевичка, Нефтеюганск районы хаким ият енец пресс-секретаре А лла Сергеевна Погодинага зур рэхмэтен белдерэ. X 20 Ф эния Х арисова Э нием м илэш е. Е катеринбург: Б аско, бит. ISBN Фэния Харисова, 2006

5 Куцелем халате Ьэрбер кенем, Ьэрбер сэгатем, Ш игы рь язу минем халэтем. Н эрсэ курэм, нилэр кичерэм, Д эф тэр битлэренэ кучерэм. Ш игырь->^ырсыз тора алмы ймын, Алар ярдэм итэ яш эргэ. Бер дарусыз мине терелтэ, Ю к дарулар, булмас терелулэр, Д эртлэндерэ кукрэп яш ьнэргэ. Ьэрбер кенем, яш эр сэгатем, Ш ушы икэн изге халэтем. Ян,а белдем, яц а теш ендем, Ш игы рь кайгым, шигырь рэхэтем! Себерем Себер кышы мине гаш ыйк итте /К,ибэрмичэ ж,ылы якл арга К ая гына барсам сагынып кайтам, К айтам гуя туган якларга. Ж,эен чэчкэлэргэ тулган болы ннары ц Ч эчкэ дицгезенэ охшаган И егереп керсэм, югалырмын кебек, Зэц гэр куклэрендэ ыш анам! Эй Себерем синсез кыен мица Аны сагыш кетэ Ь эркайда. /^ ан н ар ы м а инде табигатец, ел. 3

6 Синсез яш эу юк ул беркайда. Ьич оны тм ам яш ьлек мизгеллэрен. Балаларны ц тэпи киткэнен. Сагынып сейдэр яклар, эй Себерем, Г ом ердэрем синдэ уткэнен. Туган ягым Китэсем дэ килми туган яктан, Туган якта яш эп туймадым. А лтын кояш нурын сипкэн чакны, Куреп, сееп гаж из булмадым. Чэчкэлэрнен, хуш ислэрен иснэп, Бе>кэклэрнец ж;ирдэ чапканы н Егылып ятып карам ады м эле, Алда, диеп андый чаклары м. Д ицгезлэргэ охшаш зэцгэр кулгэ Балы клары н кереп сезмэдем. Чирэм ендэ яты п К ы зы л-кулем, М ин тормыш ны сеям димэдем. Чэчлэремне назлап сыйпаганда, Туган якнын, >кылы ж;иллэре К адерлэре генэ беленм эгэн, Туган якньщ берэу икэне. /^ы р л ар >кырым ты нмас гомергэ дэ, Сине данлап, м актап туялм ам. Туган ягы м, тэпи киткэн ж;ирем. Л \ы рлары м нан Ьэйкэл куямын. Быел язны никтер курмэдем Ж,ир йезенэ килгэн яз ашыгып, Киек кошлар кайткан куллэргэ. Т и р э-якта >кырлар яцгы раган, Я ш эугэ дэрт естэп куцелгэ. 4

7 Кояш куктэн нурын жэллэмэгэн, Ак каеннар, таллар, имэннэр, Милэш, баланнар да барсы -барсы Яфракларын акка тергэннэр. Ишетелгэн ташкын сулар тавышы, Ястык бозлар киткэн еелеп. М атурлыкны курми, ишетмичэ, Калганмын мин кышка теренеп Кыш бабайлы Яца ел! П эрэм эчлэр мичтэн чыккан, Кызарып ян ы п -кееп, Эни йери алъяпкы чтан, Б эйрэм чэ естэл куеп. Эни кеда, улым, сица Тенлэ кыш бабай килер, Тэмле кэнфит, баллы прэннек, Ч ана, чацгы китерер. Зи л-зи лэм е уйнак буран Тыш та улый уз кеен, У рам -кы рлар буйлап йегерэ, Э злэгэндэй уз вен. Ж,ылы ейдэ рэхэт мица, Чыкмыйм тышка, эй суык, Кызылтушлэр, песнэклэр, сез Керегез, ж;ырлар ж;ырлыйк. Б эйрэм киче барыбызга, Куцелле, рэхэт булыр, Кыш бабайлы Я ца елда, Д еньяга шатлык тулыр ел. 5

8 Ж,эяуле буран Эни келэ. «У рам д а, д и, Ж,эяуле буран. Ч ы га курмэ у р ам га, д и, Я зарсы ц ю лдан». Ты цлам ы йча эни сузен, Ч ы кты м урамга. Кар тавы нда чанам ж;итез, О ча буранда. Я\эяуде буран, я^иллэнеп, У за да китэ. М инем чана да калы ш м ы й, Куа да ж;итэ. Икэулэш еп, узы ш а-узы ш а, Ч ана шуабыз. 0ш у-туцуны белмичэ, ук иллэ куабыз. Кич ж;иткэнне сизм эдек тэ, К ирэк кайты рга. Б уран тарта чабуы м нан, Кыстый калы рга ел. Яца елга изге телэклэрем И м ин еллар килсен Илебезгэ, Якты деньяларны ц йезенэ. Кубебезнец изге телэклэре Тулсын куплэп Х одай йегенэ. Я ца еллар килсен дуслык алып, Ак том анда эресен ялгышлар. И олдыз безгэ естэн сэлам бирсен, К етмэсеннэр ачы язмыш лар. Кир ш арында яш эу чэчкэ атсын, Яу кы рында уссен чэчэклэр. Ян,а иллэр, яц а >кырлар тусын, 6

9 Кешедеккэ им ан чэчэрлэр. Телэгем не чы н йерэгем белэн, Телим сица кешелек деньясы. Акыл белэн яшэугэ ни ядитэ, Н асыйп булсын саулык дэрьясы. Ага Пойко елгасы Ак кардардан арынырга, Озын юлга чыгарга, Эзерлэнэ П ойко суы, Таш кынланып агарга. Ю лын ала шэьэрчектэн, Д анлы неф ть я^иреннэн, П ойко дигэн елганын, да, К ечен тоям дицгездэн. П ойко суынын, ташкыны Кушыла мен, елгага, П ойково неф ть шэьэре, Д аны бетен деньяда. П ойко елгасы аккандай, Гомерлэр алга ага, Себер ж;ире бэхет иле, Яш ьлегем синдэ кала. П ойко дигэн шаулы елга, Ярлары тулы камыш, И скан я^иллэрдэн килгэндэй, Куцлемдэ моцлы тавыш. Туган якларн ы хэтерлэп, М инутка тынсыз калам, Азак тагы «Торган ж;ирем С еберем», дип ш атланам ел ел. 7

10 Нефтеюганск гиэкэре Обь сулары ярларьщ ны юа, Кояшы да наздап я^ылыта. С алкы н-зэь эр ж;иллэрен дэ, Ю ган, Гомребезне безнен, >кыр итэ. Й ерэгем нэн куптэн сизендем мин, С ица килеп гомер итэсен. М эхэббэтле, зур урм анлы ж;ирем, С ебер, бигрэк гузэл икэнсен,. Ш эьэр тезелэ куккэ урелеп, М атурлана кузгэ куренеп. Ш уш ы олы бэйрэм кичендэ, И ерэклэргэ тула горурлык. Н еф ть чылбырлары сузылган Яшел узэн н эрец встеннэн. Туган кенен, буген, шэьэрем, Куцел тула шатлык хисеннэн. Алтын квзем эле китмэгэн Л^ырлы хислэргэ бирелеп, У рам нан килэм. К елэч квнгэ сокланам да, Ш аярам, келэм. К ез кенендэ кошлар таушы, Ь ам ан ты нмаган. Алтын кездэ, сары квздэ Л \эем узмаган. К ез дигэч тэ, кез ж;иткэч тэ, И ом ы лм ы йк эле, Э билэр чуагы матур, Ю аны йк эле. 8

11 Сары яф раклар яцгыры, Битемне сыйпый. Пешкэн ж;имешлэре мине Сыйлапмы, сыйдый... Куцелем ж;ырлый, Ьаман тынмый, Ш атланам кезгэ. Яшэу шаулый, дэвам итэ, Тынмый бер кен дэ. Квз Сары яфракларнын, кезге туе, /Кил тузгыта, е зэм -е зэм дип; Эй сыгыла ж;илгэ каен, милэш лэрем, Н ичек кенэ инде тузам, д и п... Сары яфракларнын, шыгырдавы Тессез коры кебек тоела, Кезгэ бара куцел, кышка бара, Агачлардан яф рак коела. Ш аулы яцгыр, яф рак яцгыры бу, Бер тынгандай итэ, бер шаулый. Кеткэн кезм е, эллэ кетм эгэн м е, Ходай белэ, сине кем каулый. Тормыш тэртибе гел шулай инде, Алыштырып булмый бер нигэ. Алыштыру, бэлки, кирэкмэс тэ, Н ам усы дны саклап йер генэ! Сары яфракларын, уйнап очсын, Салкын яцгы рлары ц куырсын. Узэклэргэ уткэн дымлылыгыц, А п -ак кышка булэк-сы й булсын. 9

12 Минем беек Себерем! У ралып яткан а п -а к Себер >кирем Ж,эен, яшел, ефэк тодымыц. Син,а гына хас кей-серлэрем бар, бар, бедэм, Эй ильамлы, эй хермэтле, оды мон,! Кеч куэтле Ю гор >кире, ю март син, Купне кургэн бэетчедэй зирэк тэ. Эй свекле, эй кадерле Себерем, Ш атлы к булып яшисен, син йерэктэ. Н азлы хисле анадай син, Себерем, Халыкларын, дус яш эргэ вйрэнсен! Калдырын китмэс алтын бишек ж;ирем, С ебер-ю гра, ин, ш эфкатьле у!\ирем син! ел. син мэцге гузэл К уцедемдэ ж;ыр уята, Себер тацнары. Ш ул тацнарнын, тындыгында, Кошлар сайравы. Себеремнен, м атурлы гы н, С ейлэп туймаслык. У рман - кы рыц очсыз - кырыйсыз, укырга сыймаслык. Кышын ачы бураннарын,, Т ом а суыгын,... Яшел язда м илэш -ш ом ы рт Синен, болынын,. Акчарлагыц канат манчы й, Салкын суында. Б алы кларьщ ялты рап йезэ, Е лга-кулендэ. 10

13 Зэцгэр кукле куллэрецдэ, Иезеп ары м ам, Себерем, син мэцге гузэл, Сица табынам ел. Север такмаклары Сандугач кунган ботакка, У тырып сайрасац иде, Син дэ, минем кебек сееп, Яшэп карасан, иде. Яшел агач яшеллеге, Ьуш лары мнан язды ра, И ркэм, синен, чибэрлеген,, М ине сузсез калдыра. Л\эйге кеннен, матурлыгы, Ч эчкэ-гелле келэмдэ, И ркэм, синен, чибэрлегец, Кучсен иде мин,а д а... Сандугачлар быел тагы Очып килгэн ерактан, Уз иттелэр, тиц иттелэр, С айраулары йерэктэн. Яшел бакчам, гузэл бакчам, Ал ар ечен сщ мах >кир, Сандугачларымны к е тэм, Я злар >киткэч, ки лерлэр... Китэ белмэгэн кышка бер суз Б уранлы -карлы бу кышныц Азагы булыр м икэн. Ямьгэ тулы ж;ылы язга, Д енья бер тулар м икэн? А п -ак йомш ак зур юрганын Л\эеп куйды кырларга. ^ ы я р г а Ьич уйламы й ул, 11

14 У йламый >цыр ж,ырларга. М ендэр-ясты к кага-кага, П ы р тузы на кен дэ тен, А п -а к м ам ы к оча куктэн, Гуя куе ак тетен. Л^итэр димен тузы нуы ц, К урдек синец кечецне, М атур итеп кита дэ бел, Алма бездэн учецне! ел. Оемне бизим эле Ак еемне а п -а к итеп юдым, 0 й юуныц бар бит йоласы. Сары кояш, шомырт чэчкэ исе, И ртэ язны ц тулды Ьавасы. Т эрэзэм э ак челтэрлэр элдем, Аклыклары торсын беркелеп, Ч эчкэлэрен >циллэр уятсы ннар, М эцге калсын яшьлек, бер килеп... Ч эчкэл эре чиккэн челтэрем дэ, Аккошлары зэцгэр кулемнэн. Яшел келэм ж;эйдем идэнем э, Д инем тесе алсын куцлемне. Зэцгэр чарш ау элдем булмэлэргэ, И олдызлары гына юк менэ. И олдызларын чигеп куям эле, Л\ылы бирер кебек кук кен э... 0 стэл естем сы й-херм этле минем, Табы ны м а дэш эм иц элек. Куцелем саф изге дусларыма, Дуслар гына булсын гомерлек ел. 12

15 Бэхет телим Кайда йерден, hap кешегэ Ак бэхетлэр б иргэндэ? М ица бэхет тимэгэн, дип, Упкэлисец кем н эргэ? Бэхетле бул, бэхет телим, Ялгызлыктан еш емэ. Ьэркемнен, дэ уз юлы бар, Яшим дигэн кешегэ. М ин бэхетсез, диеп кенэ 0м етецне езмэле. Яшьлегендэ язлар мэле, Сабыр син, туз эле. Бэхет телим гомерецдэ Чэчкэгэ охшаш чагын,. Очратсан,, кадерлецне, Сакла сею учагын ел. Мин кайтам И лек авы лы ны ц изге хэзрэт ен э, карт Г али хэзр эт кэ багы ш лана М эккэ-м эдинэгэ киттем очып, Хаж, кылырга изге иллэргэ. П эйгам бэрлэр аяк баскан >киргэ, К оръэн ицгэн изге >цирлэргэ. Хаж; кылырга изге сэгать сукты, Тэцре булып Ходай куш тымы? Кояшы да шушы изге илнен, мица АллаЬ >кылысыдай аш ты мы?

16 Биек м анаралы мэчетлэре, И м ам н арньщ азан сузуы... Б ай илаьи денья бееклегец Куцелемне сызып узуы. Й олдыз сере йомш ак теннэрендэ, Куцелемнец хискэ тулуы... К улмэгемнец аклыгы да изге, Куцелемнен пакъсыз булуы... Д инем юлы тэпи баскан ж;ирдэн, Алып килде беек М эккэгэ. И сем китеп йерим урам нарда, Д ога кылам хэрбер мэчеттэ. Соцгы пэйгамбэрнец эзлэреннэн, И м ан Ьэм изгелек беркелэ. К оръэн-к эрим синец бееклегец, М эчет таш ларыннан эркелэ. Сейлэр сузлэр Ьай бихисап куп тэ, Л \иткерерм ен сезгэ бертеклэп. Олы бэхет Ьаж;га килеп киту, К оръэн укы йм кейлэп, экентеклэп. И зге >кирлэр артта калды инде, К орабларда йезеп кайтабы з. Тик кубебез белми алдагысын, Ш ул якларда мэцге каласын. К айтырга дип киткэн кеше идем, Кайту ечен юллар булм аган. Хуш авылым, туган яккайлары м, Д ицгез дулкынында мин калам. Кайтасы лар бик тэ килгэн иде, Кайту гына насыйб булмаган. Д ицгез куенында калганмы н мин, Тэкъдирлэремне том ан ялм аган... 14

17 Авылымны сагынам Авылым тацы, сы зы лы п-кы зы лланы п, Тен юрганын тарта ж;ай гына. Ак том аннар болы ннарга ху»;а, Кошлар тынган, куктэ ай гына. Куп тэ утмэс, ай да, югалыр да, Кы зыл кояш куккэ урелер. Ак томаннар уз юлларын алыр, /К>ф m ay-ш уга кабат кумелер. Авылым урамнары н сагынамын, Тузанында килэ ауныйсым. Кету киткэн иртэлэрне сагынам, Кетучедэй м аллар каулыйсым. Кемдер эйтер: авыл нигэ кирэк? М атур бит ул ерак торганда. Тик килешмим, разый тугел эле, Ш эьэрлэрдэ торм ы ш корганга. Д ару табам, сихэт-сулар эчеп, Алачыгым суы ин, татлы! Д оньям бетен, куцелкэем ты ны ч, Кы зыл кулдэ Ьава ин, якты! Тезелешеп кай та урдэклэре, Су буеннан «бак-б ак» кыланып. Канат кага ж,иллэр ж;илфер - ж,илфер, Казлар китэ, кезгэ ю аны п... Капка булып яуган яцгырларын, Карлыгачлы текэ яр л ар ы н... Барсы н сагынам газиз авы лы мны ц Кыйгач буран, а п -а к карларын. 15

18 Ходай колы Кызык итеп Б у деньяда кемдер ж;ин,ел урын таба, Л\ин,ел гена йезэ тормыш корабында. Ш улай >кицел гена алга бара. Н и эшлэсэ, эше ж;айлы бара, Н и эйтсэ дэ, сузе утеп тора, Кая караса да, яры н таба. Ни эшлэптер уд кешегэ бар да бара. Н и кисэ дэ, аца бар да бата, Кимэсэ дэ эйтуче юк аца: «К ара». Уйлап куям шулчак: тугандыр уд Вакытында, сэгатендэ, гасырында, Ш уца аца Ходай юлын, ж;аен таба... Вакыт ага М иннэн кала, сица бара, С иннэн кала, ары китэ. Гасыр аш а гасыр ага, Гасыр аш а вакыт утэ. Вакыт там а, гомер ага, Бер дэ аца ап ты рам а!.. Донья ел. Д онья шундый: бизгэн чаклар була, 0 м е т езелеп, Хэлсез калган ч аклар була. Д ен ья серле, бар син белеп кара Гыйлем илен, кеше эчен, Укып, утеп кара. Яшэп китсэц бу деньяда, Яш ьнэрлек бул, оялмаслы к бул. К ортлар ечен генэ, Тэм ле азык булмаслык бул. 16

19 М алга батып тончыкмы йча, Яшэп кара, Ш вьрэт Ьэм дан, рэхмэт алмакчы у л, И м ан сатып, Эулиягэ йерм э алдакчы ул, Н и буласын Ходай гына бела, Иблис колы, эулия Ьэм, зиначы бу бэндэ, Хэмер эчэр имансызлар; Д енья чирле, мин дэ белмим, син дэ Иртэгэсен ни буласын кемгэ, Гомер юлын намус белэн утик, Л \еназага хэзрэт килерлек итеп! Россия-рэсэй Ябырылдылар син,а ач бурелэр, 0 зэ-й о л к а, булэ бирэлэр. И ш етмилэр халык тавышын да, Б ик биектэ безнен, турэлэр. Кубесенен, кузе пы яладан, Куцеллэре бикле тим ердэн. Узлэренэ булсын, узлэренэ!.. Нэфселэрен кусе кимергэн. Кычкырасы килэ: «Туктагыз! д и п, Калдырыгыз алгы кеннэргэ, Килер буы ннарга гасы рларга, Баш булмагыз бу бай ж;ирлэргэ!» Туеп ташыр вакытлары ж,иткэч, Курсен иде Ходай берзам ан. Сон, булмасмы икэн И лем ечен, Коткаручы кирэк, уз вакыт! Й ерэк сызлый, кыса тузеп булмый, /К ирлэребез саты ла, буленэ. Чит халыклар тулды, хуж;а булды Рэсэй й ерэгенец туренэ. Кайчан туктар шушы башбаштаклык, Коллык сэясэте, тубэнлек? Б еек Рэсэй, нинди кенгэ тештец, Тагын купме синдэ туземлек? 2004 ел. 2 А

20 Уилану Тормыш мэлен эгэр курмэсэн,, К айгы -ш атлы клары н белмэсэц, Язып будамыни шигырецне Язып будамыни ж^лрыцны. Ачы ж;иллэр капка ачканда, Язгы кояш тэрэз какканда, К,эйге я^иллэр сине иркэлэп, К езге ж;идлэр каты сукканда, Яшэу бермэл тынып калганда, Тын кысылып, туктап алганда, Ш улчак яш эу кадерен белэсен,, Ходай рэхмэт, ш екер, диясен,. Дурт фасылы якты деньянын, Д урт мизгеле кебек гомернец. Канатлы кош ж;ирнен, ж;аны ул, Вакыт исэ ж;ыры бу >кирнец! Эйтелмэгэн сузлэр Эйтелэсе сузлэр эйтелмэде, Э йтерм ен, дип баш ка вакытта. Эйтэм диеп йергэн ул сузлэрем Теер булып калды там акта. И кэу бергэ булган чакларда да Эйтер сузем эйтэ алмады м Эллэ нинди сузлэр булгандыр да, Эйтер сузлэр таба алмады м. Эйтер сузлэр эйтелмичэ калды Укенечкэ, эллэ ш атлыкка? Эйтми калган сузем Калсын узем белэн Д элил булып тузем -ны клы кка! 18

21 Авылхатынына Кадерле эбиемэ багышлыйм Авыл хатынына ничэ яш ьм е? Ацлап булмый аны бер кендэ. Утыз яш ьме, эллэ кырык бишме Ьэрвакы тта яулык беркэнгэн. Тавык чуплэп бетмэс эшен эшли, Баш кутэрмэс иртэ тацы ннан. Л ас-лос атлап ары п-талы п кайтыр, Ф ермасы ннан, кичке савы мнан. Битен сыйпы й иртэн тан, >киллэре, Эссе кояш эзен калдыра. Купме телэсэ дэ, вакыт тапмый, Уз йвзенэ кершэн салырга. Ш эьэр хаты ны на ж;ин,елерэк, И ртэ тацнан бары бер эше: М атур кием, битне-кузне бизэу, Зиф а буе, купши йереш е... Тынгы белмэс авыл хатынына, С анамыйча яши яш ьлэрен. Кырыктамы, эллэ алтм ы ш там ы, Аттай ж;игелеп тарта эшлэрен! Исэнме, авылым Исэнсецме, авылым, ни хэлдэсен,, Н ичек кенэ минсез яш исец? Элеккечэ, тормыш ш ау-ш улы м ы? О нтылмаслык нилэр эшлисец? Алтын ж;еплэр, елтыр ж;енлэр белэн, Язмыш язган синдэ гомеремне. Ашкынып Ьэм сагынып кайтам сине, Синдэ уткэн Ьэрбер кенем не. Кемеш сулы Алачыгым синдэ, Колач ж;эеп килэ йезэсем. 19

22 Б алачагы м, сине балачагы м, С агы нмы йча ничек тузэсец?! Яшел шэлен болгап чакры п торган Садри каеннары, усэме? О лы -Т аш лы Я ц а-и л ек, нихэл? Кисендегем, син дэ исэнм е? Авылдашлар, авы лы м, сагындыра, М атур кешелэрен, бар синен,. К уларыннан алтын тамып тора, И езе келэч, нурлы барсынын,! Яцгыр Анна Ахм ат овача уйланулар Ш ы бы р-ш ы бы р тубэ ялмый, У тырып кы на яуган яцгыр. Ш ы бы р-ш ы бы р нидер кейли, Б етм и торган нинди ж^лрдыр? Тенгелеккэ килгэн яцгы р, К аплап алды кукнец йезен. Ы ш ык ж;ирдэ тыцлап я т а м, Яцгыр кое эйтерсец мин. Ш ы бы р-ш ы бы р кеец матур, Оеп китам, м оцга тулып. К аян килдец, кай яклардан, Кай иллэрдэн, йолдыз булып? Ш ы бы р-ш ы бы р, яф рак тия, А гачларга ж,иллэр исеп, Талгын гына яцгы р туктый, Т ы п -ты п итеп, ты п-ты п итеп ел. 20

23 Балаларым, квтэм сезне Я\илэк-ж;имеш тулган ян бакчам да, И дэннэрем юдым акбурсыз. С ам авы ры м кайнап, ашым пешкэн, Балалары м, бэлки, кайты рсыз? Й орт эчлэре тулган яш еллеккэ, Я ланаяк йегереп йерерсез. Су буена тешеп, уйнап-келеп, У рман яланнарны курерсез. Кезлэр ж;итеп эгэр кайталсагы з, Ак мамыктан сезгэ мендэрлэр. 0 е м >кылы, мичем яккан булыр, Тэрэзэмдз том ан челтэрлэр. Ю лларыгыз теш еп, туган йортка, Кыш кайтырга насыйп булса дип, Сукмакларны керттэн керэп куям, Балалары м ейгэ тулсын д и п... Аш-суымны куеп ж,ылылыкка, Ут сундермэм кече ягы м да. Ишек шакып иш етмичэ калмам, Б алалары м кайткан чагы нда. М ин Узем турыда уйланулардан Оидиахларга барып керэ алмы йм, Гом ерлэрем эле узм аган. Изге эшлэр кубрэк эшлисем бар, /Кырларымны эле язм аган. Тэмугларга барып керсэм эгэр, Фэреш тэлэр мине якласын. С акласы ннар, канат капласы ннар, К ара кечлэр гаеп якм асы н. 21

24 Кай деньяга китсэм, китэрмен лэ, Н эрсэ язы лганды р мацгайга. М ин узачак юдны беркем узмас, Бэхетенэ барган ун,айга... Ож;махларга барып керэ алмы йм, Тэм угларда урын юк дилэр. И зге эшлэр эшлэп, ж^ырлар язы п, Яш эгэннэр генэ хак дилэр ел. Син язларда калырсыцмы? Улыма багышлыйм Яшел язда калы рм ы н, дип, Ак теннэрдэ яны рм ы н дип, Зэцгэр куклэр тушэм, диеп, Яшел болын тушэк, диеп, Б ар деньяны калды рам дип, И ерэклэрен янды рам, дип, М ин бэхетле булырмын, дип, У йладыцмы, газиз улы м? Ак деньяны калдырып китеп, К арасы на барып кереп, У йларьщ ны ж;ыя алды цм ы? Куцелецне тыя алды цмы? К ара гурнец ишеге юк, Ачыла ул керер ечен. Кире чыгар чаралар юк, К айты п-китеп йерер ечен. К айты р идеи, укенеплэр: «Н игэ киттем, дип, хэзер кал ам...» Эллэ инде ялгы ш ам м ы? Гаф у итче мине, балам. 22

25 Беркайчан да уйламады м, згэлэнеп елармын, дип. М ин уйладым, килэчэккэ Баш качарак бары рмы н, дип... Мине жэллэп, энкэй, елама Ильшат улыма багышлыйм Куз яшьлэрен,, энкэй, там м асы ннар, К айнарланып тамчы геллэргэ, Нишлисен, бит, тэкъдир я зган булган, Яшьли генэ м ица улэргэ. Арагызда, эцкэй кунак булдым, О чкан кошта талмас канатлар, Бармагыцны н, йезек кашы идем, Яшэвемне булмас кабатлап. Яшэу керэш, татлы газап чигу, Кеше телэп алган аларны. Бу тормышны арты к яратты м м ы, Д онья тартыр кечем калмады. Куцелем сездэ, д а н ы м куктэ минем: Хэтерегездэн мэцге ж уелмам. Гафу итегезче, якы ннары м, Й олдызларга табан юл ал ам. Тыныч кич Кичне кетэм, тыныч ж;илсез кичне, Зэцгэр шэлен ябар кырларга. Рэхэт тэ соц, узем генэ калып, Сихри галэм ж;ырын >к;ырларга. Куккэ карыйм, куктэ чиккэн яулык, И олды зларньщ терле теслэре ел. 23

26 Кузнец явы н ала йолдыз ж;иле, Тоясы ц син сихри кеч бары н... Талгын гына кичке >кил искэндэ, Иш етелэ гармун тавышы. Тулган ай да, ж;ирне нурга кумеп, М ец исбатлый гомер агышын. Тира якта тынлык, тыцлап туймыйм, Тынлык м икэн, бэлки алданам? Теннэрен дэ яш эу дэвам итэ, Кемдер улэ, туа яцадан. А й-йолды злы кулдэ камыш лар да, Тирбэлэлэр ж;илдэ ж,ай гына. Куцелемэ тыныч, йерэгемэ Кичке куренеш сары м ай гына. Язлар белэн, эни, кил эле Куреп туймас чэчкэлэрен ж;иргэ, Яз ж;иллэре сибеп узгач та, Эни ж;аным озын юлга ж;ыена, С андугачлар оя коргач та. Сейлэш еп тэ бетмэс тесле сузлэр, Э ни ж;аным килгэч кунакка, Сыйлар ризык, эчэр чэйлэр алда, С ееп туймас кузлэр шул чакта. И скэ теш э эти кадерлебез, Хэтерлибез кылган эшлэрен, Кояшлы яз тышта, кошлар сайрый, Кылы да соц язда кичлэрен. Туган ягы м, эти -эн и йорты Теш лэремдэ кен дэ кунакта, Б ар деньяны ц кее-м ихнэтлэре Китэ шулчак ерак-еракка. 24

27 Керфек очлары мда кемеш яш ьлэр, С агы нуяш е, эни, суз эйтмэ, /Кылыйсылар килэ, тыя курмэ, Эни >каным, утм э узэккэ! Эни ж;аным, кен дз кетэм сине, Язлар белэн, эни, кил эле, Б ар шатлык та бергэ булсын иде, Энекэем, берук кил ям е. Китап двньясы Китапханэ гыйлем хэзинэсе, Белем ее, серлэр деньясы. Иолдыз юлы, галэм кицлеклэре, Син ейрэттен, Тукай теленэ. Ш експир, Гете, беек Пуш кинны да Синдэ насы йп булды белергэ. Китап киштэсенэ тезелгэннэр Хэзинэдэ бары том -том н ар. Сейлэшэлэр м онда ш ымлап кына, Гуя Ьэр кешедэ алтын б ар... Сэфэрлэргэ юллар сузылалар, Кызыктыргыч денья чакыра. Китап биргэн апа китаплардан Н ур елэшэ олыга, сабыйга. Китапларны зурлар сузлэр >цитми, Эйтэ алмам куцелем куш каннарны, Й ерэгемэ утлар яксам да. Авылым, кадерлем М актауларга лаеклысын,, Сагынганым И Л Е Г Е М, Куцел х<;ырым ж;иллэрендэ, Сееп туймас Илегем! У рманнары ц кояш утмэс, Кыя таулар ильамлы.

28 А зан таушы авылымда, Ь эркем м онда иманлы! Л \илэк исле ж;эйлэрендэ Б алы к тоттык кулендэ, У чак ягы п ат сакладык, А й-йолды злы тенецдэ. Кызыл балан кезлэрендэ Кыр казларын, тезелгэн. А вылыма сэлам юллый Зэцгэр чиксез кугемнэн. Ак гоманлы иртэлэрдэ К ерф ек яш ьлэр тац чы гы, Кемеш сулы Алачыкта Су коена тан, кызы. Кенелады К ен елады, кичэ узем курдем, У ксеп-уксеп тукте яш ьлэрен. Кен елады кышын, кен елады, Кырык якка ташлап эшлэрен. А птырадым кенгэ, кыш уртасы, Язлар ж;иткэн кебек, чын менэ! Ю еш лэнгэн песнэк, чыпчыклары К ойм а ыш ыгына сыена. Ж,еппгек карлы яцгы р яуды гына, К ара болыт кукне каплады. Ачы ж;иле узэклэргэ утте, Эру карлар сырды капканы. Кенгэ карасам да кыен буген, К енгэ карап еш им, кушегэм, И ртэгэсе кенне кояш чыкса, Бугенгесен ш ундук кичерэм. 26

29 Энекэем Ак телэклэр телим тацнары ца, Энекэем, туган кенецэ. Узем, эни, хэзер барсын ацлыйм, Эни буду кыен, авыр да. Кушымта: Куз яш ьлэрем акты сабый чакта, Эни эйтте, ю кка елама. Яшьлэрецне сатып алалмассыц, Алалмассын, акчан, булса да. Э некэем изге ж;аннын, берсе, Гомрем сица бер дэ ж эл тугел, Э узем соц алам мы соц, гомер, Ю к булмас ул, булмас бер кенен. Кушымта: Энекэем синен, янда тыныч, Баш ым куйдым елап куеньща. Барсын ж,ыйдын, куцел теплэренэ, Геллэр ж;эям барыр юлыца. Дусларыма сэлам Авылымныц яшел узэннэрен, Сагнып кайтып, кочып алырмын. Сез дусларны кургэч, ирексездэн, Яшем яш ермичэ елармын. Сагындым ла сезне дусларымны, Таралыш тык терле якларга. Бер гомер дэ насыйп икэн безгэ, Дус булырга ч еп -ч и ятларга. Курешергэ язсын иде Ходай И зге китабы нда узенен,. 27

30 Туган якны ц зэцгэр куклэредэй, К ояш ланыр безнец йезебез. Дус ул туган пар канатлар куйган, Дус булмаса, ялгыз калабыз. Эй сагындым сезне дусларымны, Сагну хаты язы п салыгыз! Жэллэмэгез мине Кэусэрия Ш афиковага багышлана Ж эллэм эгез мине, ж эллэмэгез, Хэл белергэ килгэн чакларда. Кузлэремэ карап ah итмэгез, Ч ы ксам миллэтемне якларга. Кулыгызны биреп, Чын йерэктэн телэк телэгез, Д ен ья хэллэреннэн арыганда, Я ннары м а утырып хэл алын,. Ш ьщ гы рдаты п келеп жибэрегез, Келуегез калсын булмэдэ, Тыныч теннэрем дэ иптэш булыр, Узем генэ калган м эллэрдэ. Ал геллэрем кебек м инем куцелем, Н иятлэрем Ходай телэге. М ин яратам сезне, кешелэрне, Сезне сею ныклы терэгем. Ж эллэм эгез, берук ж эллэмэгез, А ртлары мда сузлэр йермэсен. Куцел кузем утэ курэ минем, Я м ан эйбер генэ курмэсен! «Син кирэксец эле бу деньяда, Синсез денья сан сы з», дисэгез... Сезнец булэк иткэн чэчкэлэрдэн М ица кучэр рухи кечегез. 28

31 Изге бвти Коръэн телен, дога сузен Изге бетигэ салдым. Куенымда Ьэрвакытта, И еретэм сине Ьаман. Н илэр язылганын укып, Танырлык тугел лэ мин. Э м м а лэкин сизэм, тоям, Изгелэр куцеле син. Синдэ булган кеч-куэтне, Ш иф а сузлэр лэйсэнен Изге куллар язган икэн, Язган К оръэн серлэрен. Изге керэш яланы нда, Яши горган кеннэрем, М ине сакла фэреш тэмдэй, Изге дога-к оръэнем ел. Аккошлар юлы Аккошларнын, юллары бар, О чалар ж;ылы якка. Язмыш лар алдан язы ла, Адэм бэлэкэй чакта. Язмыш лар да, аккош лар да Й ерэккэ сагыш сара. Е лап-еласам да нишлим, Ялгыш лар арттан бара. Ак болытлы зэцгэр куктэ Кыйгак моцсу тавышлар. Артыгыздан очар идем, Эгэр булсам аккош лар. 29

32 О ча адм ам артыгыздан, К алды ралм ам И демне. Яш эвемне алы ш ты рмам, Алтын биш ек ж;иремне. Яшел рэшэ Л\,эйнец челлэ мизгедендэ, Сине куреп тац калдым. /Килэкле я^эй аланы нда, О заклады м, туктаддым. Кушымта: /Кэйге рэш э, челлэ рэшэ, У т-ялкы нга чолгадьщ, Е дты р-еф эк эсселегец, М эхэббэткэ чорнады. Синец яш ьлек чибэрлегец М ине тартты узенэ. Ч эчлэрецнец >килэк исе Сихри дулкын йеземэ. К уш ы мта. Кузлэрецнец каралыгы, Сейлэш у ягымдыгыц. Л\эйге рэшэ кеннэрендэ, Алып китте агымыц. Кушымта. Кэйдэ рэш э сею тэме Калды безнец ирендэ. Ялан буйдап йегерэ-йегерэ, Алда бэхет китерэ. Кушымта. 30

33 Яшел рэш э зэцгэр кугем, Рэхм этем куцелемдэ. Без бэхетне икэу таптык, Яшел рэш э кенендэ. Кушымта. Куцелем аланы Кайгылы квннэремдэ пзылган, шигыръ. Улыма Куцелем аланы нда тыныч буген, С айрамыйлар кошлар, тын калган. Щ нл дэ исми, эрнеткеч бер тынлык, Куцелем буш, узем буталган. Куцелем аланы нда сэер тынлык, Кубэлэклэр очмый уйнаклап Чэчкэлэре уйчан башын игэн, К аеннары ялгы з буйдаклар. Куцелем аланы ны ц сандугачы, Н игэ мине ташлап киттегез, Бугенге кен сезне ты цласам да, Ялгыз булмас идем, белегез. Куцелем тепкелендэ ж;эй->кэйлеккэ, Тик, ниш лэптер, кезлэр ж;иткэндэй, С ары -кы зы л, сулпэн сурэн теслэр, Буген хэлсез атлар >к;иккэндэй, Куцелем аланы нда кояш келми, Алларыма геллэр сибелми, Г елчэр пы яладай куцелем нечкэ, Тик ул сезгэ барыбер сизелми. Милэшем М илэшкэем кеткэн мине, Я м ь-яш ел булып. Алсу-кызыл тэлгэшлэре, Тэмнэргэ тулып. 31

34 Эй, сагындым мин дэ сине, Килэ убэсем, эйтерсец, мин егетмен, син яры м. Т ац ж;иллэре салм ак кына иркэлэп уйный кайчак, кенлэшеп Ьич кенэ туймыйм. Тиздэн, белэм, кезлэр ж;итэр, >Киллэре якы н. Яфракларын, алландырып, ягарсын, ялкы н. Я\эй ж;иллэре пышылдаган сею сузлэреннэн оялдыц, син балландын,, кы зары п кезен, Б еркен тэмле телгэш лэрнец, Тэм ен таты рм ы н, узем... Т ы п-ты н калы рм ы н. А п -ак кышын, сине саклап, Карга кумэрмен. Язга чаклы сагны п-кетеп, Бары бер тузэрмен. Эллэ нинди м атур сузлэр, Язсам да бетмэс, кебек Сица булган сею хисе, С унм эс-сурелмэс кебек... Бер шигыръне килэ язасым! Ш игы рь язасы м бар, ин, матурын! Ж,и цел булсын аны укырга. Ш ул шигырьнен, эчлэренэ сыйсын, Ш аулы тормыш матурлыгы да. Аны укып, яш эугэ дэрт артсын, Аны укып, канат чыныксын. Куцел тешеп, >канны эрнетмэсен, Киресенчэ, ж;анга ут капсын. Ут капсын да бетен халэтецэ, Ш ул тээсирдэ озак яшэлсен. 32

35 Бер ш игъремне язасы м бар эле, Куцелем яш ьнэп, кузем яш ьлэнсен! Минем щаным Беркен улсэм, чыккан >каныкаем, Очып йерер икэн кайларда? Ж,ир-кук арасы нда очып йереп, Тапм ас м икэн урын беркайда. Кай деньяда кабул итэрлэр дэ, Кайсысында нилэр кичерер? Якты деньялардан кемне сагнып, Кайнар ак яш ьлэре тугелер? С оцрак тагы, сезне, калганнарны, И скэ тешереп тагы юксыныр, М енэ шулай тынгы табалмыйча, Тыныч кы на, бэлки, юк булы р?.. Ю клыкларын эгэр сизмэссез дэ, Тик ул гына сезгэ табыныр, Д еньялы кта сезне Ьай яратты, Бер ул гына езелеп сагыныр ел. Уфаларга бармам У фаларга барм ам, Читек кэвеш ал мам. У рам ы нда йерер бутэннэр, Ю кэлэре безгэ, сейлэмэслэр серлэр, И ерэгем не кысар уткэннэр. У фаларга барм ам, Ефэк яулык алмам. Ак Иделем суын кем гизэр? Кояш баткан чакта курешулэр булмас, К уцелкэем ничеклэр тузэр? У фаларга барм ам, Аклы кулмэк алмам. Без кичергэн калыр еракта. 3 Л

36 Куцелкэем елар, туктатып та булмас, Ю атучы булмас шул чакта. Талларга серем свйлим Т ал-ти рэккэ серем сейлим, Э ул дэш ми, сер бирми. Тын,ла эле, тыцла, димен, И ерэгем тьщгы бирми. Тирэклэрем я^ылы ж;илдэ, Тирбэлм и-дулкы нланм ы й. Безне оныттьщ мы эллэ? Куцлен, ял кы н л ан м ы й?.. Т ал-тирзгем язм ы ш лары м И лнец ч и т-ят ягында. Я ннары м да булмадыгыз, Егылып елаганда. Рэхэтлэнеп ускэн ж,ир ул Сезнен, ечен бэхет-наз, М инем ечен, узган гомер Бэхет тугел, ачы саз Сагынамын шуган яъымны Теш лэремэ керэ туган ягы м, Ож;махларда гына булган як, Боргаланы п аккан су буйлары, Х этфэ яш еллеккэ чумган чак. Теш лэрем э керэ туган ягы м, Тез наратлар куккэ урелэ, Зэцгэр кукнец биек-биегендэ, Тимер кош ныц эзе куренэ. С агы нды ра авылым кешелэре, Ьэрберсенэ сэлам бирерлек, 34

37 Кылган эшлэренэ, бугенгегэ А лмазлардан Ьэйкэл коярлык. Авылым узэннэре бэрхет яшел, Б ала-чагы м йегерэ чирэмдэ, Тэуге м эхэббэттэн хислэнулэр, Б арда утте газиз ж;иремдэ. С айрар кош ларыцныц м оцнары на, Кадмассын, син Ьичбер тойгы сы з... И ерэгецне бозлар капламаса, Син дэ беркен шигырь язырсын, ел. Туган авылым минем Бабаем Мишкэ районы Бабай авылына, дусларыма багышлана Боргаланы п аккан Б ере суы Б абай авылын кумэ геллэргэ. Сандугачын,,»;ырын мсщын, миндэ, А вылкаем, гом ер-гом ергэ. Б абай авылы зэцгэр теннэрендэ, Иолдыздарын, ян а якты рак. Авыдымнын, якты кидэчэге, Бугенгедэн будыр яхшырак. Д улкы ндана иген дицгездэре. Басуларда Б абай авылым. У рман-кы ры н, ж;илэк-ж;имеш -чэчкэ, Сееп туймас Б абай авылым. Б ере суы дулкынлана, дилэр, Тан, я^иллэре кинэт искэндз. Бабай авылын сагынырмын зле, Китэ калсам ерак >цирлэргэ

38 Язлар килэ Язлар килэ, исен сизэм, Я\иллэре исеп китте. Ч эчлэремне ж;илфердэтеп, Н азлары н чэчеп китте. Язлар килэ, кышлар китэ, К еннэре дэ озая. А к болытлы зэцгэр куктэ, Сары кояш ел мая. Ж,емелдэп яуган ак к ар д а, У йчан кыш матурлыгы. Э килэчэк шаулы язнын, Булсачы сабырлыгы. К илэчэк дип кеткэн язны, К етеп алалсак иде, Гомребезнен, ак кеннэрен Л \ы рларга салсак иде Алмалар А ртлары мнан карап калм а эле, Г омеркэем кыска булмасын. Б акчаларда алма пешкэн мэллэр, Чыгып ж;ыйыйк, эрэм булмасын. Кушымта: Алма том аннары иртэлэрдэ, Куцелкэем ярсу-чэлпэрэм э. Ак сихэтле чыклар улэннэрдэ, Ж,ирем есте алсу чэчкэлэрдэ. 36

39 Авыл есте алма, бал ислэре, Кубэлэклэр канаты нда бар хислэрем, И ерэккэем элдэ сизэсецме, Ак деньяга гашыйк икэнемне. Кушымта. Бэхет каш ым мэхэббэтем сейдем сине, Д еньяларда барлыгьщны белдем инде. И ке кызыл алм а идек алмагачта, Б ерэу генэ калдын, шул агачта. Кушымта. Тэмугларда янам Вакыпгсыз улеп китпкэн улыма багыш лы йм. Тэмугларда янам, сулар сипмэгез, Я рдэм итэлм эссез сез генэ. С улар сибеп сундерерлек тугел, И ерэгем дэ кайгы, сиз генэ. Сират куперен кичэм, кенгэ чыксам, Б улэклэрем бирм и кулэгэ. О чар канатлары м яны п кейде генэ, О ча алмыйм зэцгэр куккэ дэ. Янып бетсэм -бетим, калсам -калы йм, Бары сы, Ходай, синец кульщда. Яхшылыклар ю ра куцелемэ, Телэп алган язмыш тугел дэ. Я ралары м бераз тезэлер дэ, Вакыт кирэк, вакыт дэвасы. Еллар арасы нда хэтер калыр, Хэтер калыр хэтер дэвасы. 37

40 Куцелем аланы Улыма Куцелем аланы нда тыныч буген, С айрам ы йлар кош лар, тын калган. Л \ил дэ исми, эрнеткеч бер тынлык, Куцелем буш, узем буталган. Куцелем аланы нда сэер тынлык, Кубэлэклэр очмый уйнаклап. Чэчкэлэре уйчан башын игэн, Каеннары ялгыз буйдаклар. Куцелем аланы ны ц сандугачы, Н игэ мине таш лап киттегез, Бугенге кен сезне ты цласам да, Ялгыз булмас идем, белегез. Куцелем тепкелендэ ж;эй-ж;эйлеккэ, Тик, ниш лэптер, кезлэр >киткэндэй, С ары -кы зы л сулпэн сурэн теслэр, Хэлсез атлар буген я^иккэндэй, Куцелем аланы нда кояш келми, А лларыма геллэр сибелми, Гелчэр пы яладай куцелем нечкэ, Тик ул сезгэ барыбер сизелми. Син дэ м ин... Геллэр кояш ка урелэ, Н азга сусагач. Син дэ м ица тартылырсыц, 0зелеп сагынгач. Ямьле язлар ж;иткэн чакта, Сулар таш канда. И ерэгецэ чыдый алмый, Килче яны м а. Сихерем юк, ы м нары м юк, Сине тартырга. 38

41 Куцелем гелэн мэхэббэтле, Синец хакыца. Упкэлэмэ сагынып кетэм, Ю ллары ц борма. Язгы мизгедгэ уралып, Онытып куйма. Бэхет телим Кайда йердец Ьэр кешегэ Ак бэхетлэр биргэндэ? М ица бэхет тимэгэн, дип, Упкэдисец кем нэргэ? Бэхетде бул, бэхет телим, Ялгыздыктан еш емэ. Бэркем нец дэ уз юлы бар, Яшим дигэн кешегэ. М ин бэхетсез, диеп кенэ 0м етец н е езмэле. Яшьлегецдэ язлар мэле, Сабыр син, туз эле. Бэхет телим гомерецдэ Чэчкэгэ охшаш чагыц. О чратсац, кадерлецне, Сакла сею учагын. Мэхэббэт ул син М эхэббэт ул синец иреннэрец Кузлэремэ кузец каравы. Дулкын чэчлэрецнец хуш ислэре Й ерэгем нец кинэт шаулавы ел

42 Сине гена, сине гена телим, Я ннары м нан берук ю галма. Я нэш эм дэ йере, м атуры м бул, Б ез икэубез, икэу пар алма. С ейлэвецне шундый яратам мин, Б езнец яш эу узе м изгелдер... Ш ул чакларны уткэрэсе килми, И х, утмэсен иде бу гомер! Уткэн гомер татлы бал шикелле, Тап булсак та терле хэллэргэ. Сине сееп, узем сеелеп тэ, Туялм ады м якты кеннэргэ! Мин килермен сица Кузлэрецэ кем нэр карар И кенче яш эвендэ? М ин синеке, дип эйтерсен,, И э, кемгэ янэш эндэ? Ч ем кара чэчлэрен, исен И снэм эм исергэнче. И кенче берэу иркэлэр, Гомерецне кичергэнче... М инеке булмасан, эгэр, Й ерэгем сизсэ шуны. Яратып калыйм бугенен, Сиздерми кенчел уйны. Конлэш эм сине яцгы рдан, Ул сине убэ дымлап. Каршы яуган карлар булсам, Эрермен битец буйлап. 40

43 Без кайчан да очраш ы рбы з, Галэм дэ сихри кеч бар. Килми калм ам ак деньяца, Геллэрдэ минем тес б а р... Яратсац, щибэр мине Син яратсац, ж;ибэр мине, К анаты мны каерма. Ю ллары м а киртэ койма, М эхэббэттэн аерм а. Син яратсац, ж;ибэр мине, Телэ дэ изге телэк. Ходай синец узецне дэ, Бэхетле итэр килеп... Кетеп алган мэхэббэтем, Кенем э шатлык сибэ. Бу деньяны ц мец бэласе М эхэббэт булса, чигэ... Бер изгелек мец бэладэн, Коткарганын белэсец. Улеп китеп яратсац да, Бэхет мицэ телэ син. Елм аясы ц килмэсэ дэ, Кул биреп саубуллаш ыйк, Дуслар булыйк гомерлеккэ, Язмыш ларны алмаш ыйк. Пар килгэнбез Д еньяларны ц матур чагы, Яшисе килэ озак. Синец генэ янэш эндэ, Б уласы иде Ьэрчак ел. 41

44 Я ннары м нан китсэц эгэр, Ю галтам ы н озакка, Синнэн баш ка яши алмы йм, Тоеп яш им Ьэрчакта. П ар килгэнбез, аккош лардай, Яши алмабы з ялгыз, Х одайкаем аермасы н, Кайгы язм асы н ялгыш. Бер-беребезгэ езелеп тору К енчеллек уятм асы н. М ине шушы якты мэхэббэттэн, М ацгегэ уятм а син! Кемне кетам? К еннец буе кемне кетэм, А як тавыш ын саклап. Кемне кеттем тэрэзэдэн, Куцелем бел эн аклап? Кеткэн кешем кем икэн сон,? Белсэц иде бер килеп! Д онья куйган этием м е? И сем э теш э уртэлеп... Кеше кету, куып >киту, И авыр, авы р бигрэк; Кон буе бу йерэк шавы, Н игэ сон, м ица кирэк? К ен буена кеттем буген, Адым саен сагаеп. К еткэнем кем кадерлем м е? Ш уца торам моцаеп. 42

45 Гашыйк булма мица Гаш ыйк булма м ица, гаш ыйк булма, Куцел ярлары м бит ай текэ. Куцел ярлары м нан тэгэрэсэц, Куцел кырылуга ни ж;итэ? Гаш ыйк булма мица, гашыйк булма, Ял итм эссец куцлем турендэ. Д эртец сунэр, уйлап куярсыц син: «Бэхет мица ялгыш куренгэн!» Гаш ыйк булма м ица берук кенэ, Хуж;а булалмассыц син генэ. Узем сайлыйм кем нэр кирэклеген, Д еньяда бит бэхет бер генэ. Гаш ыйк булма мица чынлап эйтэм, Тузэлмэссец минем холкыма. Алып кит тэ тузган куцелецне, Сорау бирмэ, ж;анны йолкыма! Ж^илэгем, щир щилэгем! М елдерэмэ бидерэм дэ, Кызарып пешкэн >килэк. 0зелеп теш тец язм ы ш ы м а, Я зм ы ш ы ма зур булэк! Кушымта: /Килэгем, ж;ир ж;илэгем, И реннэрец бал кебек. Сагы нганы м, яратканы м, К ен дэ торам бал кабы п. Л \илэк пешэ челлэдэ, К убэлэклэр геллэрдэ. Кузлэрецнэн кузне алм ы й м, Д ы л ы ж;эйге кеннэрдэ. Кушымта. 43

46 Л \илэгем, ж;ир ж;илэгем, Рэсем ец куенымда. Куз караш ьщ, келулэрец, Б аллы -татлы уемда. Кушымта. Яратасыц, иркэм, яратасыц... Яратасыц, иркэм, яратасы ц, Кызык сузлэр эйтеп каратасыц. Келдерэсец гадилегец белэн, Н иш лэсэм дэ, улеп яратасы ц. Яратканга, яны п яратканга, Ь эрбер сузец ж,анны янды ра. Н иш лэргэ дэ белми кауш ыйм, имеш, Ю галам мин синец яны цда. Яратасыц, мине яратасы ц, Аерылмаслык итеп яратасы ц. Н и эйтсэм дэ, ыш анычым ныклы, О нтылмаслык итеп яратасы ц. Кыш суыгы, кезен яцгырлары Гузэл хислэремне таратам... Син яраткач, деньям тулы, бетен, Я ратасы ц... М ин дэ яратам! Карыйм эле кузлэрецэ! Куцелемдэ калсын, димен, Сокланып карыйм эле. Кузлэремне синнэн алмый, М эцге югалыйм эле. 44

47 Кары йм эле туялмыйча, Ю галтып бар двньям ны. Баш калар сизсэ-сизэрлэр, М ин бодай да мен, ян д ы м!.. Х эддэрем не ацламассын,, Кузлэр гел очраш са да. М ине шулай тубэнсету, Син,а бик ошаса д а... К ары йм эле йезлэрецэ, К узлэрец тепкеленэ. Д эвалап булмас м икэнни, Хэлемнен, меш келенэ? Твшлэрем ел. Сирень чэчкэ сиптец аллары ма, Бирэлмэдецм ени кулы м а? Син ярата, диеп, убэр идем, Чэчкэлэрне кысып куйны ма. ннэремдэ очрам асад эгэр, О чрар идецмени теш ем дэ? К узлэрем э карап онтылдын, да, Б ер сер булып калдын, исемдэ. А раларда вакыт капкалары, Ак том аннар уткэн еч елым. Том аннарда ничек адаш м аска, Х одайкаем, синнэн кеч алыйм! «Курешулэр эзлэм э д э, диден,, Ялгышып та кермэм теш ецэ...» Упкэлэвен, кемгэ, кемгэ и кэн, Эллэ мица, эллэ узецэ? 45

48 Мэхэббэт килсен сезгэ /К эйлэр тулсын чэчкэлэргэ, Кыш лары салкын булсын. Я злары нда йерэк яны п, М эхэббэт ялм ап алсын! К ез ж;иткэнгэ дэ карам ы й, М эхэббэт килсен генэ. Килнец назлы кочагында Тизерэк ж;илсен генэ. Кары ш магы з, беруккенэ, Кай вакы тта килсэ дэ. /К аны гы зга биклэнмэгез, И ерэклэрне телсэ дэ. Яшьлек утте, картайды м, дип, Ялгышып та эйтмэгез. Килми калмас чын мэхэббэт «Язмыш ы м!» дип эйтсэгез... Мэхэббэткэ ышансацчы М эхэббэттэн яратулар эзлэп, Гомерецне тиккэ уздырма, Улеп яратканны белсэц дэ син, Х ислэремне минем туздырма! Я ратты м мин сине, яратты м мин, Баш каларга куз дэ салмады м, А нтлар итэм ыш анмыйча калма, И ерэгецне шиккэ салма, дим. Ы ш ан дигэнемэ ыш ансацчы, Ш иклэнугэ юллар бармасын. С ица булган олы мэхэббэтем Б еркен бутэннэргэ калмасын.

49 Ром аш калар дересен сица эйтмэс, Я ратулар сорап келсэц дэ, М эхэббэтем сица гына сабы р, Ацлый белгэн, кетэ белгэнгэ ел. Куцелем берэвенэ О чраш ырга килгэн чакларыцныц, Кадерлэрен бер дэ белмэдем. Сею лэрдэн шашып караулары Булыр эле, дидем, улмэлен... О чраш канда кузец тепкелендэ, Сею ялкы ннары н тоймадым. У пкэлэвем тиккэ булганда да, Гаебемне естен куйм ады ц... Каршы ядиллэр, кар бураннар аша Ак атларда кеттем башканы Я ннары м да йергэн сине гена Курми калдым, ахры, еш кына. Куцел кузе, куцел тэрэзэсе Кайчагы нда ныклап биклэнэ. Улеп сейгэн тик берэунец генэ, Сею еннэн куцел шиклэнэ ел. Син генэ Куцелемдэ серем -яратуы м, Э йтэлмимен аны беркемгэ. Д услар гына идек очраш канда. Энж;е ж;ырым хэзер иркендэ. 47

50 Эйтсэм серем сине ю галтырмын, Ю кка чыгар ян ы п -кею лэр. Серем будып озакла эле миндэ, Ю галмасы н яш ерен сеюлэр. Мен, газапка тузэм нишлэсэм дэ, Я ннары м нан бер ук югалма. Бутэннэрне сееп, мине курми, Сею иллэренэ юл алма. Сею иллэрендэ баш ка берэу, «С еям» дияр, син дэ сейярсец... Ялгышуын белсэн,, гомер узгач, У т-ялкы нсы з яны п -кеярсец. Яратам икэн сине Я ратм ы йм дигэн булсам да, Я ратам икэн сине. Син булмасац, деньям буш ы й, Яр итэм икэн сине! Я ратам бит, яратам, дип, И ерэгем пышылдады. М ине езелеп яратуы ц Ялгыштан ышыклады. Д ен ья матурлыгы синдэ, Кош лар сайравы синдэ. Яш эвемнец мэгънэсе дэ, Олы соравы синдэ! Зэцгэр, яшел, сары, кызыл Теслэрне курмэс идем. Синнэн башка, синнэн баш ка Ярату белмэс идем ел. 48

51 Тэрэзэц Тэрэзэцэ кары йм, син яш эгэн йортнын,, Чагылмасмы димен буй-сы ньщ. У рам якка нигэ карамы йсы ц, Белам инде, миндэ юк уец. М ица кыен, сагынамы н сине, Сагы намын йезец, чэчецне. Чэчлэрецэ уралып калыр идем, Ходай бирса мица кеч-кодрэт. У рам ьщ нан утэм, йортыц турысыннан, Син яшисен, анда бэхетле. Бэхет мине уз итмэде, нигэ? й \ав ап булмас, кетсэц нихэтле. Тыныч кына ж;иргэ карлар ява, Син яраткан карлар ява бит. Оны ттыцмы эдлэ, бергэ булган чаклар, Т эрэзэцнэн карап ал эле ел. Онытканнар Эзлэрецне учлары ма алып, Убэр идем, эгэр син утсэц. Я нуларга калды, кетулэргэ, Н и буласын алдан, эх, белсэн,. Белм эгэнм ен, сизмэгэнмен генэ, Чэчкэлэр да ымлап эйтмэде. Куцел сэгатенец текелдэвен, И ерэк ишетмэвен эйт эле. Быел аткан тацнар яц а тацнар, Чэчкэлэр дэ яц а чэчкэлэр. Без белмибез аны, без белмибез: Чыркылдаш ып келэ белэлэр. 4 А

52 Эх, >киллэрем, мин яраткан я^иллэр, К а р т ы баралм ам ы н мин сезгэ. Сез дэ хэзер элеккеге тугел. О ны ткансыз аны гомергэ Хоккей уйныйбыз Колаклар кызыша, Битлэрдэ ут-ялкы н. Кем уза, кем егыда, К апкага кем якы н. Кушымта: Хоккейчы егетлэр, без бердэм ком анда, Ю лы бызда торм агы з, ялгыш таптарбыз Безгэ бит буйсына карш ыга искан ж;ил, И лебезнец даны н без яхшы сакларбыз. Е лгада боз тун,ган, Безгэ, дип, шуарга. Су асты балыклар Куз кыса, ш аярта... Кушымта. 0ш уне, туцуны У йлап та бирмибез. Я набыз, к еяб ез, Я^ицелуне белм ибез. Кушымта. Иокы базары Йокы базары нда очраш канда, Борньщ чееп куккэ кутэрмэ. /Кимеш тулы кэрзин кутэрсэн, дэ, Эрелэнеп тенец уткэрмэ. 50

53 Й окы базары нда йокы тэмле, Сатып аласы юк, мул була. К ем нзр белэн кемнэр очраш мый, Курешулэр генэ сон, була. Й окы базары нда кайчак кояш, К айчагында карлы бураннар. Кайчагында ям ьле яшел язлар, Н азга тулы кеннэр, теннэр бар. Й окы базары нда могж;изалар, Н илэр генэ аш мый тормыш ка. Исен, китэ кайткач бу деньяга, Кайтып тешкэч шушы корылышка. Саескан Саескан ш ыкыр-ш ыкырды й Киртэ башында. Н инди хэбэр китергэн ул М инем карш ы м а? Ш ы кы р-ш ы кы р, койры кселки, М ине таны йм ы? «Эйдэ син дэ чык, И л н аз, д и, М инем яны м а. Курэсецме нинди и ртэ, И ом ш ак кар яуган. Эйдэ инде Я ца елны Карш ылыйк, туган!» Сизеп торам: саесканым Сеенче ала. М ине шулай ш атландырып, Ш ы кы рдап кала ел. 51

54 К ы з урлау Э лек-электэн килгэн матур кыз урлау гадэте барын без еч дус бик шэп белэбез. М енэ шул гадэтне иска теш ереп алыйк, дипме, эдлэ инде бик оялчан дустыбызны узебез ейлэнеш еп баш лы -кузле булганчы дипме, Ьэрхэлдэ Ьэрберебез, без икэве инде, бик изге эш эшлэп таш ларбыз кебек булып, Ф эрит дуска кэлэш урлап кайтырга булдык. Ф эрит дус бу эшкэ бик телэп риза булмады: «М ин нэрсэ сезгэ алам алы к эшлэдем эле, миннэн коты лы рга уйлы йсы з», ди. Б ез эйтэбез: «Узебез ейлэнеш еп бер хаты н-кы зга бэйлэнсэц, менэ шулай куцелле итеп йерулэр булмас, аякка?кеп тагы лы р», дибез. Ул аньщ саен: «М инем куз атып йергэн кызым да юк эле, охш амаган кызга мин барыбер тотынып та карам аячакм ы н, алып китэрсез узегезгэ», дип ж;аныбызны урти. Без дэ бирешмибез: «Б ар синен, куз аткан кызьщ, Сабан туенда курше авыл кызына авызыцны ачы п карап торды ц, эллэ хэллэрецне сизмэдек д и - сецм е?» Н ичек булса булды, киттек беркенне кич белэн курше авылга, эштэн сон, минем м аш инага утырып алдык та. Ф эрит юл буе уфтанып барды: «Егетлэр иртэгэ бик иртэ торып шэьэргэ снабж енец белэн китэргэ, йокы килэ, юк белэн йерм ик эле», ди. Хэбир дус кыздырып ташлады моны: «С инец ечен йереп ятабы з, шуны ацлам аган кеше булса да булыр икэн», дип сугенеп тэ алды. Ф эрит дус тынып ала беразга. Килеп ж;иткэндэ курше авыл клубында яш ьлэрнец уен-келке корган чагы гына иде. Ул кы зларны ц куплеге, сайлап кына елгер инде м енэ, узебез дэ кауш ап калды к, кибеттэм ени без,

55 эле бер кызга куз йегерэ, эде берсенэ. Кайсын сайлыйк дибез Ф эрит дуска, ул аньщ саен узегезгэ сайлагыз дип чыгып качу ягы н карый. Ш улай да теге савучы кы з- ны Ф эритнен, кузе теш кэнен сейлэндереп узебезгэ ж;ылыштырдык бит, хэйлэкэрлек малай бар инде, икесен бергэ тансы -м ансы га да чыгардык кечлэп-этеп. Узебез алар биегэн арада тышка тын алырга, тэмэке тартырга чыктык. Тышта йомш ак кына исэ>яцгыр ж;илен хэтерлэтеп, куккэ карасам йолдызлар да ю галышкан кереп, тэки тен бозылырга тора. «Хэбир дус мин эйтэм эйдэ кайту ягын карыйк, атуса ваты лы п- батып яты рбы з», дим. Бию челэр арасы ннан тегелэрне йолкып диярлек алдык та, тышка чыктык. К ы з га эйтэбез: «Эйдэ озатып куябыз, энэ кон бозылырга тора», дибез. Чынлап та, без кумэклэшеп маш ина кабинасы на утырганда, яцгы рны ц эре беренче там чы - лары >киргэ бэрелэ баш лаган иде инде. Кыз да сизгер, авылны чыгып китэ башлауга ду к у ба башлады, Ф эрит дус кыздан качкандай читкэ ук елы ш кан, ж;ан кееге, узем булсам соц, булачак кэлэшемне биленнэн генэ кысып кочаклап кына утырыр идем дэ бит, юк шул юк, оялчан Хэбир дуска эйтэм: «Эт эле тегелэрне читкэрэк, м ица рульгэ я^айсыз», дигэн булам. Яцгыр да ныклап баш ланды, чилэклэп коя, без кайтыр юлда зур-зур елгалар барлы кка килгэн, юл тайгак, маш ина салаулый. Б ер урында тэм ам боры - лып баттык, маш ина шып туктады. «Э х, мин эй тэм, ичмасам син тыцлаш сац иде. Коеп яцгы р ява, э тышка кабинадан чыгарга кирэк, ни булган икэн монысына д а?» Хэбир дус белэн маш ина тирэли эйлэнеп чыгып, эш нец нэрсэдэ икэнен белеп йереп кузовтан керэк алырга дип борылсак, маш ина кы рында ук диярлек ж;ирдэ ике якта ике буре утыра. Х элсез- телсез калдык, тез буыннары калтырый, тел эйлэнми, беттек, улем шушыдыр, баштан узган уй шул булды. Коеп яуган яцгы р астында Хэбир белэн икэу катып басып торабыз, безгэ тебэлгэн буре кузлэренец утлы кумер кебек кы зары п яны п куренуе исебезне-акы лы бы зны тэм ам алды. Коеп яуган яцгы р да бурелэрне куркытмый, китэргэ дэ уйламыйлар, ачу китереп кабинадан Ф эрит дус кычкыра: 53

56 «Н эрсэ катып калдыгыз, керегез тизрэк», ди. Бик ж;авап бирэсе килэ дэ бит шэп итеп, юк тавышны чы гармыйбыз, мин экрен генэ: «Ф эрит м онда бурелэр басып тора, берэр чупрэк янды р эле», дим. Ф эрит хэлне ацлап алды яры й эле, чупрэк янды ры п тыш ка чыгаруы булды, коеп яуган яцгы р шундук чупрэкне сундерде дэ. Болайда булмады, чара юк, маш инаны кычкыртып та карый Ф эрит, бурелэргэ барыбер, ж;ай гы науты ры п алдылар да, нидер безгэ карап кетэлэр. Яцгыр туктамый, болытлы булуга карам астан туасы кон килеп ж;итте. Сибэлэп яуга кучкэн яцгы р астында кушегеп басып торып аякларны ц хэле бетте, бурелэр дэ тац ата башлауга уры н н ары н н ан торды, киерелеп сузылып алды лар. Авыл ягы ннан эллэ м аш ина, эллэ трактор тавышы ишетелугэ кинэт кенэ кузгалып торып чаптылар. Кабинадан атылып килеп чы ккан Ф эрит безнец кэкерэеп каткан гэудэлэребезне кутэреп диярлек кабинага уты ртканнан соц, кире кыз авы лы на борылып чаптырып диярлек кызны илтеп куеп, узебезнец авылга кайты п икебезне ах -вах килеп ейалды нда калдырып кайтып китте. Улгэн кебек йоклап яткан ж;иремнэн этием эткэлэп уятмаса, мэцге уянм ас кебек йоклаганмы н. Б ик авыр булса да кы еш -мы еш килеп киттем эш кэ, гараж га барсам мица шэьэргэ Ф эрит уры ны на ки р эк-ярак алып кайтырга кушылды. Б аткак юлларны ерып ары п-талы п кичкэ элсерэп кайтып кердем авылга кечкэ. Г араж алдында кайтып китмичэ мине кетеп торган Хэбир дус маш ина каб и н а- сыннан теш уемэ кочаклап алды, узе шат елмая, минем бу минутта башны терэргэ дигэн уй баш та кайнаш а, э ул авы зын ера, мине кы сы п-кы сы п кочаклый. «Туктале >кибэр, д и м, нэрсэ булды, келмичэ сей лэ», дим. «Белэсецме, узе мин эле белмэгэнгэ исе киткэндэй Ьаман сузы п -суза, Ф эрит ойлэнгэн бит, минем очен дэ яцалы к булды, буген беркая да барм ады м, кузен алган кигэвен шикелле басу белэн авыл арасы нда чаптым. М енэ эле я ц а ишеттем, иртэн Ф эрит эти-энисен уты рткан да м аш инасына, киткэн курше авылга теге кы зларга, алып та кайткан кэлэшне, никах та укы тканнар ди инде, так что егетебез ойлэнде», Хэбир хэбэр бетте 54

57 дип м ица карап катты. Мин ш атлыгымнан инде узем Хэбирне кочаклап алдым, вот да, дип икебез дэ кы чкы - рып келеп ж,ибэрдек. Э зрэк шулвакыт кыен да булып китте, бер почм ак кителде, Ф эрит узенекен тапты, э безнец сейгэн ярлар кайда икэн? И кебезнец дэ баш ыбыздан шушы уй яш ертен генэ йегереп утте. Азак тагы куд селтэгэндэй итеп келеш э- келешэ Хэбир дус белэн кайту ягы на юнэлдек. К еннец эсселеге! Куктэ кояш шул тиклем кыздыра, печэн чабудан туктап, су кереп алырга булдым. Ч алгымны сабы белэн, йомш ак кара ж;иргэ ныклап кадап куйды м да, к у л м эк -ч албар н ы с а л а -сал а, су буена тешеп киттем. Авылымныц курке, б ала-чаган ы ц ж;эй кене эйтеп бетмэс кинэнгэн шатлыгы шушы елга. Чиш мэсеннэн алып эчкэн суы бал гына, йерэккэ ш ифа, куцелгэ ял бирэ. Су буена ж иткэч, аяк киемемне салып, рэхэтлеккэ чум ды м, аркы лы га да, буйга да й езеп, куцелемне кинэндердем, тэм ам алж;ыгач кы на, судан чы гы п, бэрхет яшел чирэмгэ ауды м... Кызуланган тэнем суыклык алып, тэмам изрэп йоклап киткэнемне сизми дэ калганмын. И оклап киттем дисэм дэ, ныклап тугел инде, изрэп кенэ оеган мин. Ш улай ятканда, берзам ан сизэм, колак тебендэ генэ, чирэм нэн шудырып бау тарткандай тавыш чыгып китэ. Куземнец кырые белэн генэ карасам, бер кара нэрсэ якы нда чирэм нэн шуып бара. Ул арада кара бауга охшаш бу нэрсэ чулт итеп суга кереп тэ чумды. «Е лан», дигэн уй баш ымнан яшен тизлеге белэн чатн ап -яры п узды. Сикереп торып, ничек ж;итте шулай кэлуш лэремне элэктереп алып, су буеннан шылдым гына. 0 с к э м е- неп ж;итеп, бераз тын алгач, яцадан, мыш тым гына су буен карап килергэ булдым, бэлки б ала-ч ага булыр, куркынычлык турында аларга да эйтермен, дим. Елга буенда ускэн куаклар арасы н а баш ы м ны сузы п-сузы п 55

58 караш тырып барам. Куры кканга куш куренэме дисэм, шулвакыт кызу кояш ка бегэрлэнеп, кушылышып яткан кара-соры еланнарны куреп, тагы Ьушымнан яза я з- дым. Кемеш сулы елгада м алай-ш алай деньяньщ бар гамен онытып рэхэтлэнеп су керэ, берничэсе кояш та арка кыздырып уты ра. Б ары п >китеп шым гына елгада о зы н -озы н еланнарнын, барлыгы турында эйтуем булды яны м дагы малайларны кечле туфан >киле кубарып алдымыни, серэн салып суда чэпелдэп яткан б ала-чага ничек ялт итеп килеп чыкканын да сизми калды ахры. Берсен-берсе булдереп, быел елан елы шул, куптер инде ул монда, дип, калты ры на-калты рана сейлэнергэ кереш телэр... А радан бер малай, м ина сыеныбрак: «Эни да курган кича, кы яр тутэлендэ рэхэтлэнеп >кылынып яталар иде», ди. Ш улай итеп, бетен б ала-чага боры ннары н асылындырып, елан чурт-чурам ан турында сейлэнеп авылга кайты п китте. Бераздан елан куруем турында хэбэр бетен авы лга таралып елгергэн иде инде, печэннэн кайтып килуемэ, м агазин яны нда ж;ыелышып сейлэшеп торган халык, мине туктатып, кызыксына баш лады, к ат-к ат сораш ты бу турыда. Еланнарнын, озын Ьэм юан булуларын терлечэ курсэтеп, эллэ артты - рып та >кибэрдем, мине тыцлап торган халыкньщ кузе бер зураеп, бер кысылып куя. П ечэн чабып кайтып, тэмле итеп чэй эчкэннэн соц, йорт эченэ чыгып киртэ буена утырып чалгы яны й башлаган гына идем, ике м а- лайны ц сейлэшуен ишетэм: «Д а м алай, су буенда рэхэт иде, ж;эйнец тэме китте болай булгач, ейдэ ят инде м о- нау челлэдэ... И лек елгасы нэрсэ ул, анда су чебеш тезеннэн генэ, еланнар анда да бардыр эле...» Ш улай итеп авы лны курку басты, халы к ерак ж;ирлоргэ берузе генэ йерм эс булды. Ефэктэй ягымлы йомш ак >килгэ иркэлэнеп килгэн Илусэ, елга буена килеп ж;иткэч, туктап, кулы н-битен юды, аяклары н салкын суга м анчы п, суытып алды. Б е- раз торып хэл алгач, сэгатенэ куз теш ереп, артабан юлын дэвам итте. Кулына ж;ицел сумка тоткан кыз, арты на да борылып карам ы йча, авы з эченнэн яц а >кыр кейлэп атлады да атлады. Карш ы на килгэн маш инаны куреп, бер як читкэ чыгып басты. М аш ина, якы н ук ки- 56

59 леп, аны ц яны на шып туктагач, ш оферныц агарынган йезен, зур итеп ачыдган кузлэрен куругэ кыз куркып китте. Ш оф ер кабина ишеген ачып кы зга кулын сузды. «Б ир кулыцны, тиз бул, арты цда елан бит!» диюгэ Илусэ арты на борылса, зур гына еланны ц тэгэри-тэгэри килуен куреп калды, аннары узенэ таба сузылган кулга чат ябыш ып, ничек менеп китуен дэ сизми калды. И сеакылы киткэн шофер да тиз генэ кабинаны ябы п газга басты, м аш ина алга ыргы лды. Ю л буена сузылып килгэн еланнарны тапты й-тапты й маш ина алга >кидде генэ. «К ая бара идец?» куркуын бераз уздырып >кибэргэн шофернын, беренче соравы шул булды. «Ялга кайткан идем, менэ буген шэьэргэ китеп барам», дип кыз чак >каваплый алды. «Я рар, минем белэн китэрсец, тезелэ башлаган сыер комплексына менэ бу йекне буш атканнан соц алы п китэрм ен, йорты гы зны гы на курсэт т э», диде шофер егет. Ш эьэргэ дип киткэн кы зыныц маш инадан тешеп калганын кургэн этисе: «С ин нэрсэ кызыкай, атна шулай тиз генэ утеп тэ киттем ени?» дип келеп каршы алды. Илусэ узе белэн булган хэлне сейлэп биргэн иде, ата кеше хэйран калып, тел ш артлатып торды. Бераздан Илусэ шул ук маш ина белэн икенче ю л- дан ш эьэргэ китте. Ш ул ук кенне курше авылны да куркыныч хэбэр тетрэтте. Тэбигатьнец гаж;эеп бер матур почм агы на урнаш кан ике авылны да тэмле суы белэн сыйлап торган елга хэтэр урынга эйлэнде дэ куйды. Хэбэр телдэн-телгэ кучеп йереп естэм э уйды рмалар да кыстырылып, тагы да хэтэррэк булып кире кайтты. И ке як авылда да бу хэлдэн коты лу чаралары н эзли баш лады лар, терле кицэшлэр булды; хэтта, елганы, хэрбилэрдэн ш артлаткычлар алып, ш артлатып караргамы, дип тэ уйладылар. Кайберсе, берэр терле агу салырга кирэк, дип ейрэтте. Кицэш лэрдэн башы каткан колхоз председателе, бераз тын утыргач, эйтеп куйды: «У фага барып, галимнэр белэн кицэш итешергэ кирэк, алар берэр чарасын курми калм аслар», диде. Куп тэ кеттермичэ, >кицел м аш и- наларга теялеш еп, галим халкы килеп теште. Алар озак кы нахалы кны тыцладылар, елганы тикшерделэр. Е лан- 57

60 нарнын, эзе дэ куренмэде. Елга да элеккечэ тыныч, талгын гына агып ята иде. Шудвакыт Илусэнен, этисе ейдэ кызыньщ бик тэмле исле хушбуе бардыкны эйтеп куйды, бэлки хикмэт шундадыр, дип тэ естэде. Гадим халкы мон,а бик ышынып бетмэсэ дэ, хушбуйны алып килергэ куштылар. Тиз арада барып, ейдэн теге хушбуйны алып килеп суга бер-ике тамчы тамызганнар иде, елгада ниндидер хэрэкэт башланды. Су естендэ дулкыннар йегерешеп, тиздэн елгада елан башлары куренгэли башлады. Су буена ж;ыелып, авызын ачып карап торган халык, дэррэу кубып, Ьэркем уз авылына таба торып чапты. Галимнэр дэ, машиналарына утырышып, елга буеннан таю ягын карадылар. Берничэ кеннэн соц тэбэнэгрэк машинага зур гына тимер эр>кэ салып, узлэре йомшак машиналарына утырып, тагы галим халкы килеп ж;итте. Бу юлы су буена бер генэ кешене дэ якын китермичэ, узлэре эш иттелэр. Аларныц раславынча, еланнар чынлап та терле хуш ис яраталар Ьэм шуца чыгалар да икэн. Елга буена таралган хуш истэн исец китэрлек иде шул, еланнар да узлэрен озак кеттермэделэр, бер-бер артлы судан чыгып, экрен генэ кузгалган машина артыннан юл алдылар. Эрж;эгэ кереп тулган еланнарны галимнэрнец кайберсе яндырыйк дисэ, кайберсе, тэбигатьне саклыйлар дип аларны яклау ягында булды. Юл тутырып елан ияртеп байтак кына баргач, бер уйсу агач-таллыкка >Киттелэр, тагы да хуш ислэр сибеп, еланнарны шул таллыкта калдырып киттелэр. Эр>кэгэ кереп тулганнарын фэнни тикшеренулэр ечен, узлэре белэн шэьэргэ алдылар. Бераздан тагы килеп, елганы аркылы да, буй да тикшереп чыкканнан соц, бер генэ еланньщ да калмаганын халыкка белдерделэр, курыкмаска куштылар. Эмма халык барыбер курыкты, ул елны беркем дэ су кермэде. Авыл халкы хэтерендэ бу хэл озак кына торды эле. Бер нэрсэ дэ мэцгелек булмаган кебек, бу хэл дэ бераздан онытылды, яцадан су керулэр, кояшта кызынулар китте. Тик бер нэрсэ генэ халыкньщ исеннэн чыкмады; су керергэ барганда, яисэ елга буеннан утэргэ кирэк булганда бизэну, исле хушбуй серту кебек нэрсэ бетте. 58

61 Елганы уз итеп яратып яшэгэн еланнар узлэренец яшэу урыннарын тынычрак, Ьэрхэлдэ алар ечен уцайлырак ж;ирдэ сайладылар. Тик берегез дэ анда барып чыга курмэгез. Аларга тап булмагыз, кешелэр уз юллары белэн, тереклек деньясы уз ж;ае белэн гомер кичерсен бу деньяда. Ш омырт монолоъы Я^эйге кояшлы кеннэрнен, берсендэ, йорт эченэ шау-шуга кумеп, дурт кеше килеп керде. Абзар-кураларны, йорт эчлэрен карап чыкканнан сон, барысы да ж,имеш бакчасына керделэр. Хуж;а кеше бакча капкасыннан керэ-керешли ук: «Менэ монда инде безнец саф Ьава сулап, ял итеп утыра торган я^иребез», дип тирэякка кулларын ж;эеп курсэтте. ^им еш агачларын, терле тестэге чэчкэлэрне куреп, килучелэрнен, кузлэре «янып китте», кунакларныц берсе иренец белэгенэ килеп-сарылып: «Нинди матурлык, мица монда ошый», дип кугэрчендэй гер-гер килде. Бераздан мине куреп алып йегереп килеп кочаклап ук алды, елгерергэ торган ж;имешле тэлгэшлэремне иреннэренэ тидереп тэмлэп: «Эй, тэмле дэ соц шомырт ислэре, балланып пешкэч болар ашап туйгысыз булырлар инде, дип тагы да герлэвен дэвам итте, бакчагыз язын шау чэчкэдэдер сезнец. Мин дэ чэчкэлэр, яшеллек яратам». Кунаклар тагы да як-якларына карый-карый, я^имеш бакчасыннан чыгып киттелэр. Килучелэрнец бар нэрсэгэ дэ яратып караулары мица да ошады, ошамый ни, мине дэ утереп мактадылар бит, яратып убеп тэ алдылар. Тирэ-ягымда усеп утырган чэчкэлэргэ иркэ ж;иллэр уцае белэн пышылдап кына: «Ишеттегезме, курдегезме, мине ничек яраттылар?» дим. Терле тестэге >килфердек чэчкэлэр >кылы ж;илдэ иркэлэнеп, черк-черк килеп келештелэр генэ. «Эй, сез гомерегез эчендэ бер-берегез белэн черкелдэшудэн башканы белмисез», дим мин аларга. Ак йолдызлы теннэрдэ дэ тэмле йокыгызны йокламыйча, мине дэ татлы йокымнан уятып, гер-гер килеп 59

62 сейлэнеп узган гашыйклар сузеннэн ниндидер кызык табып черкелдэп кедешеп аласыз». Эзрэк ачуым килэ килуен шул чакларда, минем тац аткач >кылы кояш астында татлы ж,имешлэремне пешерэсем бар бит эле. Шул арада ейгэ кереп киткэн кунаклар чыктылар. Иезлэреннэн ук куренеп тора: барысы да канэгать, кул биреп, саубуллашып кайтып киттелэр. Куп тэ утмэде хуж;алар, ни сэбэпледер, барысы белэн дэ саубуллашып каядыр кучеп киттелэр. Яца хуж;алар салкын яцгырлы кеннэрне бакчаны бераз >Кыештыргалап, килэсе язлар ж;иткэнен кетеп н^ылы ойлэренэ кереп чумдылар. Кар-буранлы кыш ж;итте. Кыш бабай тирэ-юньне ак юрганга тореп куйды. ЗэЬэр-салкын ж;иллэрдэн богелеп тешсэм дэ, бирешмэдем. Нэзек кенэ ботакларым белэн хуж;аларымныц тэрэзэсен кагам хэллэрен белэм. ^и тэр эле ямьле язлар дигэн омет белэн яшим. Бераздан кыш чигенергэ мэ>кбур булды. Яз кояшы нурларын кызганмыйча, кеннэн-кон озаграк итеп >кир естенэ сипте. Яца хуж;алар да «уянды», тирэ-яктагы карларны тизрэк эресен очен таратып чыктылар, каралты-кураны ныгыттылар, бакчаларны чистартып, тутэллэр ясап куйдылар. Хуж;абикэм ж;ырлый->кырлый минем тирэли чэчэклэр сипте. Минем очен иц куанычлы ай май ае >китугэ, мин шау чэчэккэ торендем, ефэк яулык беркэнгэн сылу кызга эверелдем. Ху>калар иртэ белэн тэрэзэ ачуга ак чэчкэле ботакларымны ей эченэ сузам. Кеннэрнец берсендэ хуж;абикэ апам бэллур вазага су салып килде дэ минем ап-ак чэчэккэ теренгэн ботакларымны сындырып-сындырып вазага утыртып куя башлады. Кетелмэгэн бу хэлдэн Ьушым китэ язды, аратирэ йолкынмый калган ботакларымны йолкып ала алмый тордым, хуж;абикэ узе этеп чыгарып, тэрэзэне челтэр белэн каплап ук куйды. Бетен тармакларым, яфрак-чэчкэлэрем элеге куренештэн каушап калган иделэр. Эн>ке бертегедэй куз яшьлэрем акрын гына акты да акты. Сызланган ботакларым, яфракларым куырылып «кочаклашып» елаштык. Бетен халэтемне салкынлык билэп алды, бу кадэр ж;анымны эрнеткэн, ап-ак 60

63 чэчэклэремне каеручы мэрхэмэтсез куллар мине Ьаман да рэю^етэ кебек иде. Табигатьнец сееп туймас бер кыйпылчыгы мин бу вакытта авыртуларга тузэ алмас хэлдэ зэцгэр куккэ урелеп еладым да еладым. Калтыранган тавыш белэн эйтэ куйдым: «Мин мондый хэлне кетмэгэн идем, элекке хуж;абикэм мине ярата иде бит». Минем тирэягымда ускэн геллэр хэлемэ керделэр: «Елама, ярсыма, деньяда ярату белэн яратмау янэшэ яш и», дип йомшак кына мица кагылып алдылар. Иерэгемнэн кан саркыса да, мин аларга карап, елмайгандай иттем. Бераз тынып торган арада шаян ж;ил килеп бэрелде, уйнап, эшнец нидэ икэнен белмичэ, минем куырылып килгэн яфракларымны тараткаларга тырышты. Ахырда хэлемне ацлап ул да «ah» итте, минем куеныма йомшак кына сарылды да тын калды. Шул тынлыкта ей эченнэн горурланып эйтелгэн сузлэр ишетелде: «Курэсецме, нинди матур чэчэк бэйлэме утырттым вазага, ей эче нинди хуш искэ тулган?». Эйе, бакчада ускэн геллэр хаклы. Шомырт агачы ечен элеге ачыш тирэн яралы булды. Яфраклары белэн имгэнгэн ботакларын кочаклап, тенге зэцгэр кукне йолдызлар бизэгэч тэ, ул узен кочаклаган килеш тора бирде. Л\имеш агачлары, вак бе>кэклэр, кошлар аныц кайгысын уртаклашты, шаян >киллэр башка килеп кагылмады, бар тирэ-як тынып калды. Берничэ сэгатьтэн бу тыныч язгы тен утеп китэр дэ, шомырт ак болытлы зэцгэр куккэ, кояшка таба чэчэкле ботакларын кутэрер. Экренлэп яралар тезэлер, шомырт та яшэу кече белэн матурлыкка, изгелеккэ тартылыр, чэчэкле ботакларын ж;эяр. Табигать яшэвен дэвам итэр! куктэ ак болытлар Алмаз йокысыннан уянганда кояшныц иц кыздыра башлаган чагы иде, ачык тэрэзэдэн, урамда >кэяуле утуеме, яисэ атлы арба булсынмы, бар тавыш та малайны, тизрэк тор, ж;итэр йокларга, иркэлэнеп аунап ятма, 61

64 дип чакыра тесле. Киерелеп-сузылып, сеяклэрен язгалап алгач, Алмаз телэмичэ генэ торырга булды. Кичтэн утыргычка салып куйган киемнэрен кургэч, киенэсе дэ килеп китте. Шэп солдат шикелле тиз генэ киенеп алды да, шыпылдап тышкы болдырга чыгып басты. Шул вакыт куршелэрнец бер бэйлэнчек бал корты, малайныц колагын чагарга чамалап, аныц тирэсендэ безлэп оча башлады. Алмаз, иц аскы болдыр тактасында яткан сандалиен элэктереп алып, шортигын кутэрэ-кутэрэ, йорт эченнэн берэрсен эзлэргэ йегерде. Бакчада да беркем куренми. Энисе кайда икэн? Елыйсы килеп китте Алмазньщ мондый гаделсезлектэн, хэтта бетен деньяда ялгызы калгандай хис итте узен. Юк, еламаска кирэк, тиздэн, берничэ айдан, мэктэпкэ укырга барасы исенэ тешкэч, еламаска булды. /Китмэсэ> монау куршесе Хэбир ишетеп калмасын, авызын ерып келэр. Шундый уйлардан соц малайнын, куцеле ныгып куйгандай булды, елыйсы килу телэге бетте. 0й алды аша урам якка куз салса, дусты Хэбир ж;ан-фэрманга тимер тугэрэк уйнатып урам эйлэнеп чабып йери. «Хэзер мин дэ уземнец тимер тугэрэгемне алып чы гам», дип ж;ан-фэрманга кире чапканда Алмаз кайчандыр этисе урдэк бэбкэлэрен йездерергэ дип эшлэп куйган ясалма бэлэкэй кулгэ йегереп кереп тэ китте. 0с-башыныц, бит-кузенец нинди хэлдэ икэнлеген кезгесез дэ чамаларга була иде хэзер. Ул, бэлэкэй угез бозавыдай, укереп елап ядибэрде. Каяндыр килеп чыккан энисе елап торган Алмазны уртэп тэ, яратып та: «Кара эле, кара шушы усеп беткэн карт егетне, елап маташ а», дип уртэргэ тотынды. Шулай да ул Алмазны пычрак судан чыгарырга, естен-башын юарга булышты. Соцыннан, ейгэ алып кереп, тэмле итеп чэй эчерде, ягымлы сузлэр белэн, кэефе кырылган улын кочаклап упте. «Елама, улым, куз яшьлэрец азак кирэк булыр, юк-барга тугеп маташ ма», диде. Тэмле чэй, энисенец йомшак сузлэре Алмазныц бар кайгы-хэсрэтен, хэтта уенын да оныттырды. Бераздан кулына зур алма тотып урам якка таба экрен генэ юл алды ул. Хэбир дусты урамныц аскы очыннан ургэ, Алмаз ягына менеп килэ иде. Килеп ж;итеп, Алмаз кулын- 62

65 дагы кызыл алманы куреп, авызыннан сулар агызып, карап тора башлады. Шулай да сер бирмэгэндэй: «Кичэ Зиннур абыем мица менэ мондый зур тугэрэк шалкан, турнепс алып кайтты. Алар колхоз басуында бар икэн, дип дустына хэбэр салды. Вот тэмлелэр!..» Алмазны кызыктырып, кулмэк изуенец теймэсен ычкындырды, шалканнарныц берсен чыгарды. «Синен, алман, ише генэ тугел», дип кетердэтеп тешлэп тэ алды. Алмаз да сер бирмэгэндэй: «Этием алып кайтыр эле», диде. Зур гына итеп алмасын тешлэп куйды. Хэбирнец болай гына алмасыз каласы килмэде. «Эйдэ алмашабыз. Син алмацныц яртысын, мин тугэрэк шалканымныц яртысын сица бирэм», диде Хэбир. Алмаз карышып тормады: ике дус арасында андый гына алмашулар, килешулэр булгалый инде. Алманын, яртысы Хэбир кулына кучкэч, «э» дигэнче юк булды, э Алмаз, шалканнын, тэмен белеп кенэ, вак-вак кабымнар белэн рэхэтлекне озаккарак сузды. «Эйдэ, узебез барабыз шалканга», дип кицэш итте Хэбир дусты. Алмазга бик тэмле булып тоелды тугэрэк шалкан. Ул шундук риза булды. Эйткэн суз эшлэнгэн эш. Малайлар артыннан тузан болыты гына кутэрелеп калды. Менэ ул кайда рэхэтлек! Телэсэн, турнепс ал, телэсэц тугэрэк шалкан. Алмазный, кузлэре бу тиклем байлыктан ни эшлэргэ белмэгэндэй тирэ-юньгэ каранды. Чалбар кесэлэренэ, куеннарына тэмле шалканнарны тутыргач, малайлар кайтыр якка юл алдылар. Аратирэ басуда ашанып йергэн бозаулар, кетуе-кетуе белэн казлар очраштыргалый. Кинэт кенэ эллэ каян очырткыч ж;ил чыкты, м а лайлар «ах» итэргэ дэ елгермэделэр, ж;ил аларны ескэ, куккэ кутэреп, очыртып алып та китте. Алмаз ацына килгэндэ эллэ нинди юеш, леп-леп итеп тамчы тамып торган ж ;и РД Э, муенына уенчык тимер тугэрэге кидерелгэн килеш утырганын чамалап алды. «Мин кайд а», дип, ул куркып елап та >кибэрде. Бу минутта аныц елак тавышын кем генэ булса да ишетсен иде. Ишеттелэр. у^ирдэ йезтубэн яткан Хэбирнец колагына елау тавышы ишетелеп китте. Кем анда елый, кем тавышы, Ьич ацларлык тугел. 63

66 Хэбир торып утырды, эмма куз иялэшмэслек карацгылыкта берни курмэде. Кая барырга? Бич чамаларлык тугед. Я^итмэсэ, каяндыр юеш тамчы тамып тора, бетен >кирдэн садкын, дымдылык беркедэ. «Эй-эй- Ьэй!» дип Хэбир хэбэр салды, эмма карацгы бушлык берни дип тэ ж;авап бирмэде. Яца гына булып уткэн хэллэрне исенэ тешереп, Хэбир: «Безне ж;ил-давыл кара урманга, аюлар, бурелэр янына илтеп ташлады, ахрысы», дип, хэллэренец бик мешкел икэнлеген ацлап адгандай будды. Хэбир тагы эй-ьэйлэп кычкырды. Шулвакыт елаудан туктап торган Алмаз бу кычкыруны ишетеп алды. «Эй-эй-Ьэй!» дип кабатдады Алмаз. Дусдар шулай кычкырышып, елашып бераз утыргач, бер-берсен табышу кыен булмасын ацладылар. Хэбир дусты Алмазга: «Кил монда», дип чакырды. Алмаз тавыш килгэн якка таба атлады. Бара-бара шэйлэп алды: улэннэр арасында карацгылыкта Хэбир дусты басып тора иде. Дуслар кочаклаштылар, бер - берсенен, ж;ылысыннан ж;аннары, тэннэре ж;ылынып киткэндэй булды. «Без кайда? Эллэ ж;ил безне кара урманга аюлар, убырлы карчыклар янына алып киттеме?» дип сорашуын дэвам итте Хэбир дусты. Мен, сорау, билгесезлек малайларнын, башын, уйларын игэули иде. Кинэт кенэ черк-черк итеп черкелдэгэн тавыш ишетелгэндэй булды. Малайлар, колакларын торгызып, шым булдылар. Бераздан, улэннэр арасыннан алар буендарак ике гэудэ куренде, карацгы булганлыктан, битлэре, кем икэнлеклэре куренми. «Без белэбез сезнец кем икэнлелегезне. Сез ике бэлэкэй малай, ике елак малай», диештелэр карацгыдан. Хэбир белэн Алмаз шаккаттылар бу хэлгэ, э карацгыдан тавыш дэвам итте: «Безнец планетабызга сезнец кебек бэлэкэй малайлар бик кирэк, без яратабыз бэлэкэй халыкларны. Монда рэхэт, монда ж;ылы, монда якты, монда яхшы». Тагы нилэр сейлэр иде икэн бу. Тик телчэн малай дип сузгэ кергэн Алмаз кара шэулэне булдерде: «Син кем, исемец ничек, эйт эле безгэ, сез кызмы, малаймы?» «Безнец беребез кыз, икенчебез малай. Минем исемем Римаз, дип шэулэ кулын сузды, аныкы Эшуэлим». Алмаз узлэренэ сузылган кулларны кысканда тэне сап-салкын, 64

67 Мин эниемнец итэгендэ утырам. Сулда: апам Гелфия. Энине уртага а рэсемгэ тештек Тормыш иптэшем Тимур, улларым Ильшат Ьэм Салават.

68

69

70

71 боз булып китте. Сузылган куллар салкын Ьэм юеш иделэр. Хэбир белэн Алмаз эйтелгэн исемнэрне ан,ламасалар да, узлэренед дэ исемнэрен эйттелэр. Теге икэу: «Боларнын, исемнэрен ацламыйбыз», дип чырк-чырк келешеп алдылар. «Э сезнен, йортыгыз кайд а?» Алмазный, чираттагы соравы малай белэн кызга кызык тоелды. Безнен, йорт Ьэр л^ирдэ, менэ монда бегэрлэнэбез дэ ятабыз, безгэ ж;ылы, рэхэт монда». «Э иртэгэ кояш чыккач, сез кая барасы з?» «Иртэгэ? Алмазный, соравын кызчык кырт булдерде, монда иртэгэ юк, кояш дисезме, э кояш нэрсэ ул?» Алмаз бу сузлэрдэн соц Хэбир дустын чеметеп алды, дусты шыцшып куйгач, узен дэ чеметеп карады. Юк, мин тош-фэлэн курмим ул... «Э сез ничек яшисез?» бу сорауга ж;авап кеткэн арада куаклар арасыннан озынрак ике шэулэ килеп чыкты. Алмаз белэн Хэбир, куркынып, бер-берсенэ сыендылар. «Кемнэр безнец илебезгэ килгэн», дип сейлэнеп килучелэрнен, берсе Алмазный, кулын элэктереп, узенец исемен эйтте: «Ахлат». Кысып тоткан кулдан кулын алганда Алмаз ярым тере, ярым улем хэлендэ иде. «Белэсецме кемнэр, белэсецме?» дип теге ике бэлэкэй шэулэнец берсе телгэ килеп сойли башлады. «Без бэлэкэй малайларны бик яратабыз», дип зур буйлысы бэлэкэйсенец башыннан сыйпады... «Алар бик иркэ, бернэрсэгэ дэ тьщлашмый торган малайлардыр эле, без яратабыз кире малайларны. Б езнен, илебезгэ шундый малайлар кирэк тэ...» Зур шэулэ Ахлат дип узен таныштырганы Хэбирнец кулына тореп куелган язу сузды: «Мэ, укы эле, укып кара эле». Телсез калган Хэбирне Алмаз дусты коткарды: «Без эле укый белмибез, без укырга барабыз гына саный да белмибез, мэктэпкэ баргач ейрэнербез». «Ха-ха-ха, зур шэулэ кычкырып келеп ж,ибэрде. Ишеттегезме, алар укый да белми икэн, саный белмилэр, яратабыз без андый малайларны, яратабыз». Алмаз белэн Хэбирнен, битлэре оялуларыннан кып-кызыл булгандыр, тик куе карацгылыкта ул кызыллык куренмэде генэ. «Ярар без аларны узебезнец кирлемэннэр мэктэбенэ укырга алырбыз, яз син аларны», дип бармагы белэн тортеп 5 А

72 курсэтте Ахлат дигэне янындагы икенче бер шэулэгэ. «Язабыз, язабыз, исемнэрен генэ менэ эйтсеннэр». Алмаз телэр-телэмэс кенэ узенец исемен эйтте, шэулэ кычкырып келеп ж;ибэрде: «Ацламыйбыз без андый исемнэрне, ацламыйбыз, э дустыцныц исеме ничек соц?» «Х эбир...» Шэулэ тагы да кычкырыбрак келэргэ тотынды. «Бигрэк тэ кызык инде, безнец кирлемэннэр илендэ мондый исемнэр юк бит, эй». Тик кинэт кенэ Ахлат дигэне, бэлэкэй дустыныц авызын каплап, келуеннэн туктатты: «Тукта эле, тукта, башыц эшлэсэ, боларныц исемнэрен безнец исемнэргэ эйлэндер эле. Эйе-эйе, нишлэп соц эле мин аны уйламаганмын, башын эшлэп ж;итмэгэн... Синец исемец Замла, э синеке Рибэх». Ул шатлыгыннан, сыцар сыйракланып, кулларын чэбэкэйлэп сикерэ башлады: «Уйлап таптым, уйлап таптым!..» Ахлат дигэне: «Эйдэгез, минем арттан калышмагыз, киттек», дип узе артыннан барсын да ияртте. Купме барганнардыр бервакыт узлэре кебек бэлэкэй халыклар белэн тулы мэйданга килеп ж;иттелэр. Кулларын кутэреп, арттагыларга туктарга кушты, бер озынрагы, узе алга, мэйданга утте. Бераздан Алмаз белэн Хэбирне кирлемэннэр деньясыныц патшасы Няаблехтэф патша янына алып килделэр. «Рэхим итегез безнец кирлемэннэр, киц куцелле, якты йвзле кешелэр деньясына, дип сузен башлады патша узенец сэламлэу сузен. Белэм, белэм сезнец кем икэнлегегезне, шулай да сейлэгез эле сезнец деньягызда ничек яшилэр икэн?» Сузгэ чая Алмаз да бу минутта телсез калган иде. Хэбир дусты кабыргасына экертен генэ терткэндэй булды. Алмаз, телгэ килеп: «Без яшэгэн >Кир бик матур, анда минем апам, абыем, эти-энием. Мин монда ешедем бездэ кояш >кылыта, шул тиклем ж 1лы бездэ». «/К ИТЭР> патша, кулын кутэреп, Алмазны туктатты, безгэ кояш кирэкми, безгэ болай да ж;ылы, якты, без бик тэ-бик тэ бэхетле!» дип кычкырып, башын ескэ кутэреп кабатлый-кабатлый; кулларын як-якка ж;эйде. Аныц артыннан ж^1елган халык та кулларын, башларын ескэ кутэреп, дога кабатлый башладылар. «Э хэзер эйдэгез барыбыз да ял итеп ала- 66

73 бы з», дип, патша мэйдан уртасында ук ж;иргэ ял итэргэ ята башлады. Аныц артыннан башкалар да шулай ук эшлэделэр. Алмаз белэн Хэбир дэ, ж;иргэ чугеп, яртылаш яттылар. «Ашыйсы килэ, диде Хэбир, э болар тик йоклауны гына белэлэр». Алмаз дусты коелмыйча калган шалканнарны кулмэк изуеннэн чыгарып Хэбиргэ сузды: «Мэ, аша, миндэ тагы берничэ бар», диде. «Эй, мин онытканмын, минем дэ берничэ калган бит, эй», дип дустына мактанып алды. Бераз булган шалканнар белэн тамак ялгап алдылар. Шулчак Ахлат дигэне, малайларга якын ук килеп, хэзер ук кузлэрен йомарга, йокларга кушты. «Барыбыз да йокларга тиеш!» дип боерулы тавыш белэн каты гына кисэтте. Ничек йоклап кителгэндер, ике дус кузлэрен йомганнарын сизми дэ калдылар. Кирлемэннэр деньясында иртэнге тан, аткан вакыт. Л^ир естенэ тоташ томан каплаган. Вак кына яцгыр сибэли. Менэ бервакыт дымлы суыктан Хэбир уянып китте, янында гына Алмаз дусты беклэнеп йоклап ята. Хэбирнец кычкырып жылап жибэрэсе килде, ашыйсы килуе эчен борып утте. «Алмаз, Алмаз, Хэбир дустыньщ сандалиеннан тартты, уян эле дим, уян, монда карацгы, мин куркам». Тарткалауга Алмаз уянып китте ул торып утырырга елгермэде, янында гына яткан бер шэулэ, усал ата каздай чожылдап, малайларга шауламаска кушты. «Сез барсын да уятасыз хэзер, шауламагыз». Хэбир елавыннан туктады. Алмаз пышылдап кына: «Безгэ нишлэргэ инде, боларча яши алмыйбыз бит без. Мин эти-энине сагындым. Акбайны, Сарыкайны... Алар барсы да мине югалтканнардыр инде», дип шьщшып куйды Хэбир. Шулчак карацгыда бер шэулэ кутэрелгэне куренде. Ул: «Кем монда юеш тарата? Монда болай да юеш куп», дип, аптыраулы карашын шундук малайларга тебэде. Алмаз белэн Хэбир, шым булып, жиргэ сецеп ук ятырга мэжбур булдылар. Берзаман якынлашкан кычкыру тавышы ишетелде: «Уяныгыз, уяныгыз, безнец илебезгэ афэт килэ, уяныгыз!» Л\иргэ бер-берсенэ сыенышып йокыга талган кирлемэн иле кешелэре уяна башладылар. Уртада торып баскан кирлемэннэр иленец патшасы кычкырып килучене, кулын ескэ 67

74 кутэреп, ишарэлэп туктатты: «Нэрсэ булды, сейлэ эйбэтлэп». «Кадерле дэ, яктылардан якты да, яхшылардан яхшы да, акыллылардан акыллы да, иц гадел дэ патшабыз Няаблехтэф! Илебезгэ афэт килэ, янэшэдэге кешелэр планетасыннан безгэ кояш нуры, яктылык тешэчэк. Ул яктылык купме булыр, эйтуе кыен, безнен, галимнэр баш ваталар, аерым-ачык кына эйтэ алмыйлар». Патша кулын кутэрде: «Ярар, ж,итте, ацладык. Кадерле халкым, ишеттегезме, эйдэгез ераккарак, урман тепкеленэрэк кереп яшереник. Аяусыз кояш нурлары тешеп, безне харап итэ курмэсеннэр, безнен, патшалыгыбыз корый курмэсен». Малайлар янында басып торган тэр>кемэче Ьэм Ахлат: «Эйдэгез карацгы урмангарак качыйк, безнен, планетабызга куркыныч яны й», дип ацлагтылар. Алмаз тимер уенчыгын >кирдэн ала-ала торды, аныц артыннан Хэбир дусты калышмады. Алмаз Хэбир дусты - ныц кабыргасына тертебрэк: «Безгэ арттарак калырга кирэк, качарга тырышырга, син ашыкма, туфлиемнец бавын рэтлим дип иелеп кал», дип пышылдады. Хэбир дусты эйткэнчэ эшлэде; барсы да, ыгы-зыгы килеп урманга таба йегерделэр. Алмаз белэн Хэбир икенче якка чаптылар. Эзрэк йегеругэ, чынлап та, ерак-ерактан, биек-биектэн сызык кына булып якты кояш нуры сызылганы куренде. Малайлар нур тешкэн якка тагы да кызурак йегерергэ керештелэр. Кояш нуры тешкэн >киргэ барып ж;иткэч, кузне камаштырган яктылыктан малайлар баштарак берни курми тордылар. Яктылыкныц уртасына баскач, бер-берсен капшап кузлэрен ачтылар, ис китэрлек бер нэрсэ аларны хэйран калдырды: кулмэклэре, чэчлэре коп-коры иде. Э бит яцгыр яуган кебек иде бит. Нинди рэхэт, нинди ж;ылылык! Хэбир йезен куккэ кутэреп, иркен сулыш алды. Алмаз якты нур тешкэн >кирнец карацгылык белэн чиклэшкэн урынына барып карады. Аннан салкынлык, дымлылык беркелеп тора иде. Якты нур аз гына Алмаздан бер якка авышты, димэк якты нур бу турыдан, утеп китеп бара. «Тизрэк, соцламыйча, нур буйлап тешэргэ кирэк», дигэн уй яшен тизлеге белэн башыннан утте аныц. 68

75 Бушын, акылын ж;ыядмый торган Хэбиргэ кулмэк ж;ин,еннэн тартып, командирларча боерулы тавыш бедэн дэште Алмаз: «Минем арттан калма, качсак, хэзер качабыз без моннан, энэ нур тешкэн ж;ирдэн алга йегерик». Тэу башлап тимер уенчыгын алдан нур буйлап тэгэрэтеп я^ибэрде Алмаз. Тэгэрмэч тэгэри, тэгэрмэч артыннан ике сары ж;итен чэчле малай ж;анфэрманга йегерэ иделэр. Кояш нуры бер >^ирдэ езелеп китеп, ике дус шап итеп куе улэн арасына килеп тештелэр. Бераз, Ьушларына кила алмый ятканнан сон,, Алмаз, экрен генэ торып, карана башлады. Менэ ул бер як читтэ яткан дусты Хэбирне куреп алды; аякларына басып, тирэ-якка куз салды. Тирэ-як сихри матурлыкка тулган, яшел куе улэн, болын чэчкэлэрендэ терле тестэге кубэлэклэр назданып-сырпаданып очып йеридэр, чикерткэлэр узлэренен, мэцге бетмэс симфониялэрен башкара... «Нинди матур безнен, жиребез», дип Алмаз кин, сулыш алды. Тукта, бу безнен, я^ирме сон,? Кинэт кенэ башына килгэн уйдан куркыныч булып китте ан,а. Артына борылып, Хэбир дустын ацына китерергз тырышып, битлэреннэн чэбэклэде, танавын кысты. Хэбир озак кына йокыга китеп торган кешедэй ацына килде, кузлэрен ачты. Тирэ-яктагы яктылыктан кузлэре чагылып кигте, куллары белэн кузлэрен каплады. Бераздан кузлэрен экертенлэп кенэ ачты, тирэ-якка куз салды. Исе китте: бу матурлыкны, сихри деньяны ул бик сагынган иде. Хэбир елап ж;ибэрде: «Мин эниемне сагындым, алар безне югалтканнардыр, абыем Зиннур мица кен дэ матур китаплар курсэтэ иде, хэрефлэр ейрэтэ иде», дип сузып ж;ырлап - ж;ырлап едап ж;ибэрде Хэбир. «Мин яхшы укыр идем, тырышып язарга ейрэнер идем, беркайчан да кирелэнеп тормас идем...» «Эй, кара эле монауны, ж;ан уртэп елап тора бит эле, мин аны елавын тьщлар очен уятканмын диярсен,. Л\итэр, елама, без узебезнен, илгэ кайттык ахры, тик менэ белергэ кирэк, чынлап та безнен я^ир микэн бу, эллэ тагы да бутэн берэр кешелэр торган ж;иргэ тештекме? Алмаз борчулы уйлардан авырткан башын тотып 69

76 ж,иргэ чугэлэде. Эйдэ куз кургэн якка барып карыйк эле, кем булса да безнец юлыбызда очрар». Малайлар бер-берсен жэллэшеп, кузлэре караган якка китеп бардылар. Матур тирэклэп ускэн уйсу урынны утеп, уз кузлэренэ узлэре ышанмый тордылар: якында гына авыл куренеп тора. «Безнен, авыл гына булса ярар иде...» Малайларнын, уйлары шул булды. Алар, куп уйлап тормастан, жцлтерэп авыл ягына очтылар. Тыннары бетеп урманлыкны уттелэр, колхоз ядиренэ килеп керделэр. Кышкылыкка сореп чэчелгэн ж;ирдэн дэ м а лайлар тузан туздырып чабып чыктылар. Басу бетеп авыл кыры башланды. Менэ анда трактор, комбайннар тезэтэ торган ж;иргэ килеп ж;иттелэр. «Кара эле безнен, авылдагы кебек монда», диде Хэбир, исе китеп. «Бэлки безнен, авылдыр эле, эйбэтлэп кенэ, шым гына белергэ кирэк», монысы инде Алмазный, кицэше. Машиналар ремонтлау цехынын, ишеге ачылып китеп, аннан бите-кузе майга батып беткэн бер абзый килеп чыкты. Малайларны куреп: «Эй, малайлар, сезгэ кем кирэк?» дип сорады. Алмаз, Хэбирнен, ж;иценнэн ж;ицелчэ генэ тартып: «Кара эле, безнецчэ сейлэшэ бу», диде. Теге абзый, малайларны ацламыйча: «Этиегезне эзлисезме?» дип якынрак килугэ, малайлар тагын ж;ан-фэрманга торып йегерделэр. Тыннары бетеп, авыл урамына чабып килеп кергэндэ, кеянтэлэп су кутэргэн Мицсэттэйгэ очрадылар. «Нэрсэ болай чабасыз, артыгыздан берэр усал эт каулады мэллэ?» дип сораулы карашын малайларга тобэде. Алмаз берни дэ эйтмичэ, кинэт кенэ торды да йегерде, аныц артыннан Хэбир дусты да калышмаска тырышты. Тырышып йегерэ торгач, Хэбир Алмазны куып ж;итеп узып китте, узлэренен, вйлэрен дэ шэйлэмэде хэтта... Тик шул вакыт урам капкасыннан чыгып килгэн абыйсы Зиннур кош тоткандай шатланып кычкырып ж;ибэрмэсенме: «Эй, син, Хэбир, ейгэ кер, эзлэргэ чыгарып ж,ибэрделэр, ядитэр сица урам буйлап чабарга, хэтта Акбай да узецне эзлэп карады, таба алмады. Маллар озакламый кайта, каршы алырга кирэк, эшецне онытма», дип туктаусыз такылдады. Хэбир узенец исемен ишетеп туктаган килеш, катып тора иде, аца ah-bah килеп Алмаз дусты ки- 70

77 леп бэрелде. Икесе дз, ислэре, Ьушлары китеп, Зиннурга карап каттылар. «Кара эле, кара, кене буе чабып йереп, чыгырдан чыктын, бит син, малай! Ашарга да кайтмыйсын,», дип тыкылдавын дэвам итте абыйсы. Хэбир шым гына Зиннур ягына атлады, башын иеп капкадан кереп китте. Алмаз да, ин,ке-мин,ке килеп, узлэренэ таба юл алды. Шым гына йорт эченэ керде, шым гына урдэклэр ечен ясалган ясалма кулне барып карады, шулчак кулындагы тимер тугэрэк уенчыгы исенэ тешеп китте, сак кына ейлэре нигезенэ китереп сеяп куйды. Нинди генэ ж;ирлэрдэ булмады ул дусты белэн, коткаручы, юл эйдэуче бит ул... Алмаз уянчыгын йомшак кына сыйпап куйды, берэрсе курмиме дип, ялт итеп артына борылып карады. 0й болдырына басып, таныш такталарны сагынгандай, Ьэрбер ботагын карап чыкты. «Безнен, ей бу, нинди шатлык, нинди тынычлык ж анда». Ишектэн шым гына кайтып кергэн Алмазга карап, эти-энисе аптырабрак китте. Алмаз: «Арыдым», дип кенэ эйтте дэ йокы булмэсенэ кереп ауды. Аны кичке ашка да уята ал - мадылар. Балакаенын, кул-аякларын убеп, энисе аны иплэп йокы урынына салды. Иртэгесе кенне кен тешке аш ягына авышканда, Хэбир дусты килеп, Алмазный, танавын кысты. Тын ж;итмэудэн уянып киткэн Алмаз, авызы колагына ж;иткэн Хэбирне куреп, ацламыйчарак торды. «Эйдэ тор, йокламыш, йоклап гомерен, утэ бит, эйдэ киен дэ су буена балыкка китэбез. Тор, мине тышта Акбай кетэ, анын, белэн уйный торам», дип чыгып та китте. Алмаз торып утырды, ей эченэ куз салды, стенадагы кукеле сэгать текелдэвен дэвам итэ, ак челтэр ябылып куелган телевизор уз урынында утыра, тэрэзэ тебендэге аллы- гелле чэчкэле геллэр тирэ-якка ямь биреп утыралар. Барсы да элеккечэ, барсы да безнеке... Алмаз Ьаман да кайту шатлыгына ышана алмый тора иде. Менэ ул ж;ин,ел сулап, аягына басты, алгы якка чыгып, естэл естендэге банкадан сет эчте дэ, шортигын, кулмэген кия-кия тышка чыкты. Йорт эчендэ, тавыклары янында кетердэп, кабарынып, урак койрык этэч йеренэ. Тынгысыз бал кортлары буген нишлэптер юклар, зур усеп каурыйлары чыккан каз бэбкэлэре 71

78 кацгылдашып басу капкасы ягында утыра иде... Алмаз ялт итеп сандалиен киеп алды, нигезгэ сеяп куелган тимер тугэрэген алып, урамга дусты ягына атылды. Ул урамга килеп чыкканда Хэбир дусгы чем кара кузлэрен елтыратып, авызын-борынын каплаган зур кызыл алма кимереп, сьщар сыйрактан сикергэлэп, эйлэнгэлэп йеренэ иде. Янындагы Акбае да, дустынын, шатлыгын уртаклашкандай, бораныц ескэ кутэреп, зыр-зыр эйлэнэ. Алмаз тып итеп Хэбир янына килеп баскач, дусты: «Мэ, сыйлан, эбиемнэр шэьэрдэн кунакка кайттылар», дип дустына зур кызыл алма сузды. Алмазный,, авызы ерылып китте, керт итеп алманы тешлэп алгач: «О, тэмле!» дип мактап та алды. «Белэсецме, Алмаз, безнец ж;иребездэн дэ матуррак >Кир юк, ж;ылы кояшлы ж;ир бездэ генэдер ул, дип, яцалык ачкандай, дустына тебэп карады. Монда кирлемэннэрчэ сейлэшергэ тугел, аларныц мэктэбенэ дэ йери алмас идем эле мин. Эй, рэхэт тэ инде узебездэ, эйеме?» дип сыцар сыйрактан сикеруен дэвам итте ул. «Берэрсенэ сейлэсэк, биллаьи ышанмаячаклар безгэ, узлэре уйлап чыгарган экият диячэклэр. Эйдэ су керергэ, кен эссе буген», дип, Хэбир Алмазны димли башлады. Алмаз кызыл алмага тешлэрен тирэнрэк батырып алды да: «Эйдэ соц», диде. Бэм алар бер тугэрэк йомгактай, куз ачып йомганчы артларыннан тузан туздырып, елга ягына чабып киттелэр... Керэ-керешли сейлэнеп кереп килгэн хатынны Голфия туцмый калган тэрэзэ ачыклыгыннан ук куреп алган иде инде, менэ аныц аяк тавышы ишек тебенэ килеп ж;итеп, ишек ачылып китте. Керуче хатын пималарына кунган эре кар бвртеклэрен себереп-каккандай итте дэ елмаеп башын кутэрде: «Исэнме, сецелем, исэн-сау килеп ж;иттецме, мэле, менэ сезгэ кучтэнэч 72

79 алып кергэн идем», дип кулындагы тергэген Гелфиягэ сузды. Узе Ьаман кугэрчен герелдэгэндэй сейлэнуен дэвам итте: «Сыер бозаудаган иде, угыз кумэче бу, бик тэмде итеп пешердем, сез дэ менэ авыз итегез»... Узе, сейдэнгэн арада, тиз генэ бишмэтен салып, эдеп тэ куйды. «Таныш булыйк, сецелем, курэм аптырабрак торасьщ, мин Сэйдэ апан булам, Сабир энемнэр белэн гомер-гомергэ ут куршелэр булып яшэдек, эти-энисе исэн чактан ук Сабир улымны уз улым кебек итеп белэм, бик тэртипле бала, тургэ узып естэл артына ук кереп утырды. Я, кызым, чэецне куеп ж;ибэр, шунда ныклап танышырбыз д а», дип Гелфиягэ >кылы карашын тебэде. Гелфия, кинэт Ьушына килгэндэй, урыныннан кузгалып, чэй чэйнегенэ барып тотынды, су тутырып газ плитэсен кабызып >кибэрде. Бу егетнец газы бар эле дип, курше апа газ плитэсе ягына ым какты. «Безнец якта шунысы кыен, газ утмэгэн, шэьэрдэн алып кайтабыз авылыбызга >китэрлек итеп... Сабир улыма рэхмэт инде, бар ышаныч ацарда, карт-коры гына калып бара унбиш йортлы авылыбызда», дип сейлэнуен дэвам итте. Шым гына ул сейлэгэннэрнец барысын да тыцлап утырган Гелфиягэ ж;ылы карашын тебэп: «Син узец кай яклардан соц, сецелем, ничеклэр килеп чыктыц безнец якларга? Кичэ кич кояш баеганда кайтып кереп киткэнегезне кургэн идем, кичен кереп тормадым инде, юлдан арыганнардыр, дидем. Сабирны курдем куруен, иртэн юньлэп яктырмаган да иде эле, узенец дусты Акмырзасы белэн аркасына мылтыгын асып, чацгы киеп ауга киттелэр. Ул шулай инде, монда яшэр булсац, кызым, син аца аптырама да, ачуланма да, урмансыз торалмый ул, урман-кыр баласы бит, эте дэ, Акмырзасын эйтэм, урман ягын каерып кына тора». Барысын да шым гына тыцлап утырган Гелфия курше апаныц кысыграк кузлэрендэ киц куцеллелек, ж;эйге эссе кояш нурларында караеп янган йезендэ йомшаклык, ачыклык курде. Шундый уйлар белэн уйланып утырганда колак очында курше Сэйдэ апаныц соравы эленеп калды: «Хат алыша идегез мэллэ Сабирж;ан белэн, мин эйтэм?» Кайнап чыккан чэй чэйнеген сундереп куеп, 73

80 бэлэкэй чэй чэйнегенэ мэтрушкэле чэй салып тереп куйгач, Гелфия телгэ килде: «Ю к, апа, мин аньщ ерак туганы булам», диде. Сэйдэ апа аптырагандай: «Мин аларныц бар туганнарын да белам, э нишлэп сине белмим соц?» дип, очлы карашын тебэде. Эмма Гелфия бу турыда сузнец куермавын тели иде, тиз генэ эцгэмэне икенче якка борып >цибэрде. «Бигрэк матур якларда торасыз, апа, Ьавасы нинди саф, сулары нинди тэмле!» «Эй, кызым, хэзер матурмыни ул, менэ элек колхуз тормышы герлэп торганда, сабантуйлар герлэп уткэндэ, кешелэр бердэм булганда, кемгэдер кирэксец кебек булганда яшэве дэ куцелле иде, э хэзер, килгэндэ кургэнсецдер, тирэ-якта авыллар юк, юл естендэ бер бертек авыл бар, ул да бетеп бара, халкы эшсезлектэн, чарасызлыктан шэьэргэ качып бетте. Менэ безнец авылда унбишлэп йорт калды, карт-коры гына, бераз безнец чорлар бар эле», дип тавышын тубэн тешереп, очлап куйды. Тэмлэп чэй эчеп сейлэшеп утырып, байтак кына вакыт уткэн. Сэйдэ апа саубуллашып чыгып киткэндэ: «Эгэр дэ Сабир улым кайтмаса, иптэшкэ бэлэкэй улымны кертермен», дип, Гелфиянец куцелен тынычландырды. Иртэн иртук ягылган мич тэ суынып киткэн, ей эченэ суык Ьава тарткан иде. Гелфия, мич арасына кереп, плитэгэ утын тутырды, аннары, кара зур чэйнеккэ су салып утыртты, бэлки Сабир кайтып >китэр, дип, чуенга аш куярга булды. Иртэн Сабир Акмырзасы белэн урманга чыгып киткэндэ: «Баз тулы бэрэцге, чолан тулы ит, ихатадагы коеда тэмле су, ач торма, узузецне кара», дигэн иде. Матур итеп >кыештырылган сэке естендэ киерелэсузыла яткан, йокылы кузлэрен дэ ачып бетермэгэн песи, сикереп тешеп, Гелфиянец итэгенэ килеп менде, дымлы танавы белэн битенэ кагылып утте. «Ах сине, иркэбай, иркэбай», дип колак артларыннан, сыртыннан берничэ тапкыр сыпырып иркэлэгэч, Гелфия, песекэйне итэгеннэн тешереп, мичен ягарга кузгалды. 74

81 Кичке сэгать тугызлар тирэсендэ, ишекне кин, итеп ачып, мыш-мыш килеп, култык астына китапларын кыстырган бер тугэрэк малай килеп керде. Ул да энисе шикелле, керэ-керешли ук пималарын каккалап-суккалап алгач, куптэнге танышы белэн сейлэшкэндэй: «Уф, чак батмадым кереп >киткэнче, тышта вот буран чыккан, кыш курсэтэ эле узен, ди минем эти, китэргэ уйламый, ахрысы, ди». 0стендэге бишмэтен салып элеп, пимасын бер яккарак куйгач, башындагы буреген шул килеш калдырып, кулындагы китап-дэфтэрлэрен кочаклап, Гелфия каршына килеп басты ул: «Мин Элфит», дип узен бик эшлекле рэвештэ таныштырды. «Эйдэ утыр, тургэ ут», диде Гелфия. Малай естэл артына кереп утырды, алып кергэн китапларын актара, укыштыра башлады, э Гелфия янэ аны астан гына кузэтергэ кереште. Малайнын, тумтугэрэк шар башы, сипкелле ап-ак бите, кабарып торган яцаклары йомран яцакларына охшаган, тырпаешып торган аю колаклары Гелфиянец бер келэсен, бер шул малайны кысып-кысып кочаклыйсын китерэ иде. Шулай тик карап утырып булмый бит инде, авыр, уцайсыз тынлыкны малай узе бозды: «0ец ж;ылы, ашын, пештеме сон,? Сыерыцны саудьщмы? Малларыцны карадьщмы?» дигэн сорауларны яудырыпмы-яудыра башлады. Бар соравына да ун,ай ж;авап алгач, малай зур игътибар белэн китабына капланды. Иртэн уянып киенеп чыккан Гелфиянец бу тикле дэ яктылыкка, ян,а яуган карныц балкышына кузлэре камашып китте. Тенлэ буран узенен, эшен >киренэ ж;иткереп эшлэгэн, абзар-кура тирэсенэ илткэн юлларны кумеп киткэн. Карларны керэп йереп, юллар ясаштырып, ягарга утын кутэреп Гелфия ейгэ керде. Бераздан сыер саварга чыкты, бер уцайдан малларнын, ашарларына да салып, ейгэ килеп кергэндэ Элфит дусты йомшак тушэктэ борынын сызгыртып берни белми йоклавын белэ иде. Тешлэр аугач, берузе ейдэ утырып арыган Гелфия, урам якны бераз карап керим эле дип, капка янына чыгып басты. Унбишлэп йортлы авылньщ кай ягына кара- 75

82 сан, да бер-берсенэ охшаш йортлары шэйлэнэ, якында гына кышньщ зэмьэрир суыгында да туцмый торган елгасы агып ята. Кук йезенэ башыцны кутэрсэц, шул тиклем дэ зэцгэрлегенэ исец китэ, биектэ ак мамык ике болыт >кай гына йезэ... Бераз шулай каранып торганнан соц, инде кереп китим, дигэндэ генэ кузе авылньщ аргы очыннан кил уме чацгылы берэугэ теште. Кайтып килучене туземлек белэн кетеп алды. Э Сабир исэ, капка тебенэ килеп ж;иткэч, эре тешлэрен курсэтеп, келеп ж;ибэрде: «Эллэ мине югалтып чыгып баскан инде?» Сабирдан алда койрыгын болгап, пыр туздырып кайтып кергэн Акмырза ей алдында шатланып ереп, тавыш бирэ башлаган иде инде. Иорт эченэ кергэч, Сабир чана естендэ яткан уле буренец гэудэсен Гелфия алдына ташлады: «Менэ шуны сагалап вакыт утте, барыбер элэктердем чукынганны». Сабир чанасы читенэ утырып тэмэке тартканчы Гелфия Акмырзага ашарга чыгарды, тегесе шатланып, урле-кырлы сикереп койрыгын болгап, ей ашын чап-чоп китереп ашый да башлады. Сабирныц арганлыгы куренеп тора. 0йгэ кереп ашанып алгач, бу хэл бигрэк тэ сизелде. Сабир, сер бирмэскэ тырышып, урман хэллэрен, тегесен-монысын сейлэнсэ дэ, Гелфия барып аца урын >кэйде. Савытсаба юарга тотынган булып, тиз генэ арты белэн борылып басты. Сабир, экрен генэ чишенеп, урынына барып ятты да гырылдап йоклап та китте. Иртэнге сэгать уннарда уянган Сабир кинэт куркып китте, ейдэ беркем дэ юк, шундый тыныч, хэтта стенадагы кукеле сэгать тэ туктаган кебек. У л сикереп торып, тиз генэ киенде дэ, тышка атылды. Каршына абзардан салам-печэн бэртеклэренэ баткан Гелфия чыгып килэ иде... Сабирньщ гаепле карашыннан уцайсызланыпмы, эллэ узенэ кыен булыпмы: «Менэ маллар карарга булдым, мин бит авыл кызы, ейрэнеп торырга тугел», дип сузен йомгаклады ул. Сабир бер кабып, бер кулында уйнатып, папиросын тоткан килеш: «Гафу ит, Гелфия, синец ескэ ейне салдым да киттем. Урманга барасы, капканнарны карап кайтасы бар иде шул». «Эйдэ, эш бетте, ейгэ керэбез, керешли берягарлыкутын гына кутэреп кер», дип Гелфия ейгэ таба атлады. 76

83 Икэулэшеп тэмлэп чэй эчтелэр, денья хэллэрен, уз хэллэрен сейлэштелэр. Шулчак Сабир: «Гелфия, гафу итегез мине, рехсэт итегез сине апа дип тугел, э Гелфия дип кенэ эндэшергэ». «Куцелегезгэ ничек охшый, шулай дэшегез, Сабир туганым», диде Гелфия. Сабир, урыныннан торып, чоланга чыгып китте, бераздан бер кочак терле-терле матур тирелэр кутэреп кереп, Гелфиянен, алдына куйды. «Менэ болар барысы да миннэн син,а булэк, башлык тектерерсец, телэсэ нэрсэ эшлэрсец», дип сузен бетерде ул. Гелфия кинэт кенэ шул тиклем дэ елкылдап торган матур тирелэрне куллары белэн дэ, битенэ тидереп иснэп тэ юанган арада Сабир ада исе китеп, яратып карап утырды. «Ю к, Сабир, ала алмыйм, минем уземнен, бер булэгем дэ, акчам да юк бу тиклем затлы эйберлэрне синнэн алырга. Соцгы тиен акчама тиклем гаилэ мэнфэгатенэ тотып бетердем, аз гына да акча ж;ыештырып куяалмадым». Гелфиянен, йезе карацгыланып, тавышы тубэн тешеп башы аска иелде. Сабир шулчак: «Гелфия, бэлки узецэ >кин,ел булыр, сейлэ эле, нэрсэ булды сон, сица, бэлки мин ярдэм итэ аламдыр, бу деньяда берузен, генэ тугелсен, бит, тирэ-якта кешелэр, эйбэт кешелэр бар...» Гелфия авыр сулап куйды, тамагына теер тыгылгандай, куллары белэн ияк астын тотып торды. «Сабир туганым, Ьич кенэ дэ уйламаган идем гомер агышында шулай булыр дип, эллэ узем гаеплеме, деньяньщ бар авыр йеген дэ узем тарттыммы, ацламыйм... Балаларым мине ацламый, эйтерсен лэ бу деньяда яхшылыкны, ана хакын ацлаучы, хаклаучы юк. Ацлыйм, денья кету авыр хэзерге кендэ. Кулымнан килгэнчэ ярдэм итэм, тик менэ бер улым уземнен, яшэп яткан еемнэн чыгып китэргэ кушкач, мин,а бик авыр булды. Кая китим сон, дигэн сорауга: «Телэсэ кая, энэ кияугэ чык берэр йортлы картка, тик безгэ мишэйт итмэ», диде. Теге кенне автовокзалда кайгым башымнан ашкан мэлдэ син очрадын,, эйтерсен, лэ болытлы кенне кояш ялтырап чыкты, узенен, жылысын бирде мица. Шундый рэхэт булып китте син минем белэн сейлэшкэч, узем дэ 77

84 сизми калдым сезнец якка барасы автобуска кереп утырганны». Эйе, Сабирныц хэтерендэ ул кен мэцгелеккэ сакланып калды. Кен кичкэ авышып килэ, китэсе халык китеп беткэн, автовокзал бушап калган. Бер як читтэ берешеп кенэ елап утырган хатынны Сабир куптэн кузэтэ иде, ни л^итми кешелэргэ, ни ечен менэ бу хатын елап утыра, бэлки кемнедер югалткан? Белмэссец инде кешелэрне. Шулай да, якын килеп исэнлэшеп, сейлэшеп киттелэр. Эз генэ сейлэшудэн шуны ацлады Сабир: хатын - нын, бер кая да барыр урыны юк иде. Кыяр-кыймас кына эйтте дэ куйды: «Эйдэгез соц безгэ, кунак булырсыз, курыкмагыз, безнец авылда кешелэр яхшы, кыерсытмаслар узегезне». Шулчак автобуска утырырга кушып игълан яцгырады, Сабир авыр-авыр капчык-сумкаларына барып тотынды, Гелфия дэ, торып, аца булыша башлады, шулай икэу утырып киттелэр. Эйе менэ ничек килеп чыкты; таулары биек, куе урманлы, саф сулы чишмэле авылда хэзер Гелфия. «Ярар, ял ит безнец якларда, менэ узец курерсец терелеп, куцелец икенче булып китэр бераз яшэсэц бездэ, мин сине урманга алып барырмын, аучылар йортын курерсец, урманны, урман сине терелтэ ул, аныц белэн сейлэшергэ ейрэнерсец». «Рэхмэт «ah» итеп торганыца, Сабир туганым, мин бераз торгач кайтып китэрмен, кыенсытып тормам». «Нинди кыенсыту ди, минем беруземгенэ торганымны белэсец бит, эти-эни бер-бер артлы улгэннэн соц берузем мин. Алай дисэц дэ курше-кулэн ташламый, курдецме эле Сэйдэ апаны, Рэис>кизнине?! Шундый яхшы кешелэр яши безнец авылда исец китэр. Буген кич утырырга Сэйдэ апаларга кереп чыгарбы з», дип сузен йомгаклады Сабир. Гелфия бу авылга килгэндэ кыш аеныц соцгы кеннэре иде. Менэ алар да утеп ямьле яз айлары башланырга торган мэллэр. Кен артыннан кен узенец мэшэкатьлэре белэн утеп кенэ торды, Сабир бэрэцге бакчаларын тэртипкэ китереп, салам-чуп яндырып йергэндэ, Акмырзасы яраткан ж;ан дусты хау-хау- 78

85 лап каргалар кетуен куркытып чабулап йерде. Гелфия дэ тик тормый, авылда электр уты булмаганлыктан суыткыч дигэн нэрсэ юк иде, кышкылыктан калган итлэрне тозлап, банкаларга тутырып кар базына урнаштырды. Курше тирэдэн алып матур гел усентелэрен сулы савытларга яисэ балчыкка утырткалады. Тиздэн табигать яз рэхэтенэ чумар, калдык-постык карлар эреп бетэр, бар халык тышка сибелер. Гелфиянец йерэкяралары бераз тезэлде, тынычланып калды, тормышында булып уткэн зур давыл гарасэте узенец тезэлмэслек булып хэсрэтлэрен калдырса да, куцел кузе булган хэллэргэ катгыйрэк карый башлады. Шулай мэш килеп терле мэшэкатьлэр кичереп яшэп ятканда, алар тормышында бер хэл булып алды. Эгэр дэ Сабирныц я^ан яраткан Акмырзасы булмаса, эшлэр бэлки яманрак та булыр иде эле. Бер тенне улеп китеп йоклап ятканда Акмырзаныц йорт ягы тэрэзэ тебенэ килеп ачыргаланып ереп, яцадан чабулап абзар ягына ереп йеруеннэн уянып киттелэр. Сабир тиз генэ аннан-моннан кием элэктереп, ау мылтыгын тотып чыгып йегерде. Мэкерле бурелэр, Акмырзаныц бутэн авыл эглэре янында булганлыгыннан файдаланып, абзар артыннан бурэнэ астыннан чокыр казып, яца гына бозаулаган сыер янына кергэннэр. Сыер, мескен хайван, бозавын бурелэрдэн яклап мегезе белэн дэ, таяклары белэн дэ сезешкэн-тибешкэн, буре тырнагыннан кабыргалары сыдырылып канап беткэн. Кан коеш каты булган. Сабир герселдэтеп атып ж;ибэргэч кенэ ач бурелэр кысын аран эчендэ кайсы кая сибелэ башлады. Шулай да бер буренец башына житте Сабир, калганнары ачык аран ишегеннэн, узлэре ясаган тишектэн качып беттелэр. Яраланган сыерга ярдэм курсэтеп, дарулар сертеп, куркудан калтыранып торган бэлэкэй бозауны кутэреп ейгэ алып кереп киттелэр. «Бурелэр котырына, диде Сабир плитэ каршында тэмэкесен кейрэтеп утырган килеш, урманга барып узлэрен ду китереп кайтмый булмас. Акмырзаныц да кузлэре янып тора, урман ягына карап еш-еш 79

86 ергэлэп куя. Гомер утэ, Гелфия, дип дэвам итте ул сузен, эле яца гына Акмырзамны /^эмил бабай биргэн иде мица, ал, узецэ иптэш-дус булыр урманнарда йергэндэ дип. «Сица ицусалын, тересен, ицматурын бирэм», дип мактап-мактап бирде шул вакыт. Акмырза булмаса, мица кыен, ялгыз булыр иде, ярый ул бар минем бу тормышымда. Энэ ничек матур, усал булып усте ул, ялтырап торган ак тунында ала-кола колаклары, акыллы кузлэре, кытыршы кун борыны, кечле тэпилэре. Читтэн карап торганда яманда усал куренгэн Акмырза чынында уйламыйча, белмичэ беркемне дэ кыерсытмас, тешлэмэс хайван». Гелфия килгэнче Акмырза ейдэ кунгалый иде, кышкы суык теннэрне аш еенец естэл асты аныц яраткан урыны булды. Э хэзер Акмырза ечен закон узгэрде, Гелфия апасы килгэч, ул Ьэрвакыт тышта, сакта. Шул сейлэшудэн соц бер-ике кен уткэч, Сабир биштэренэ икесе ечен дэ азык салып, урманга, узе эйтмешли, бурелэрнец я^анын алырга ж;ыенды. Акмырзага рэхэт, койрыгын болгап эле хуж,асын калдырып алга йегерэ, эле эллэ каян килеп чыгып Сабир янэшэсеннэн, аца ялагайланып карый-карый, вак-вак атлап чаба. Акмырза белэ: Сабирныц катомкасында аныц ечен дэ тэмле нэрсэ бар тэмле итеп киптерелгэн ит исен дэ сизеп бара ул. Хэзер урманга барып >китэрлэр дэ, бераз хэл алгач, китэрлэр бурелэрне эзлэп. Урман эченэ кергэн саен эремэгэн ялан ж;ирлэр ешая барды. Чацгысыз мондый >кирлэрне утуе кыен иде Сабирга, э Акмырзага ни булсын, эллэ кар еемнэрен яцадан очратуы шатлыгыннанмы ул ак кар катламнарына ятып-ятып аунады, сырты белэн ышкынып ак тунын юды сыман. Кинэт кенэ булды аларныц бурелэр белэн очрашуы. Акмырза булмаса Сабир хэйлэкэр бурелэрнец аларны уратып алуларын сизмэгэн дэ булыр иде. Колакларын, сырт йонннарын тырпайтып, усал ырылдап Акмырза Сабирга узлэренэ куркыныч янаганны белдерде. Алдан эзерлэнгэн мылтык ицбаштан ялт тешеп тиз арада бер бурене атып та екты. Мылтыкны корган арада Акмырза калган бурелэр белэн тигезсез алышта иде инде. Тагы 80

87 берсен атып егуга бурелэр кетуе тирэ-якка сибелде. Ак карлы ялан читендэ кан эчендэ Акмырза ята иде. Сабир аныц янына ташланды. Соцгы сулышын >кыеп Акмырза салмак кына башын кутэреп, томаданып барган акыллы кузлэре белэн соцгы тапкыр дустына карап алды Ьэм яцадан башын ак карга салды. «Акмырзам, Акмырзам! Сабир узе ярым тере, ярым уле хэлдэ ни эшлэгэнен, ни сойлэгэнен белми иде. Акмырзам, улмэ, тырыш улмэскэ, тырыш», Сабир кече дустын кочаклап укседе. Акмырзасын бала кутэргэндэй кутэреп кайтып кергэндэ Гелфия >кимеш бакчасында эшли иде. Сабирныц кайгылы йозе, елаудан кызарган кузлэрен куреп шундук ацлады Акмырза улгэн. Бер-берсенэ дэшмитынмый гына Акмырзаны бакча артына кумеп тешкэннэн соц бакча киртэсенэ терэлеп торган скэмиядэ сойлэшмичэ генэ утырып тордылар. Акмырзасыз ой бушап калды, икесенец дэ куз алларыннан колакларын тырпайткан акыллы, тугры кузле Акмырза китмэде. Вакыт яхшы дару дилэр, лэкин алар очен генэ алай булмады. «Ах, Акмырза булса иде, шулай булыр иде», дигэн кебек уфтанып искэ алулар оныттыра алмады. Гелфия утырткан чэчкэлэр, суган-кыярлар, помидор усентелэре тирэ якны ямьлэп усеп киттелэр, алмагач узенец ботакларына кутэрэлмэслек итеп алмалар асты, бакчаныц кай ягына куз салма, нидер усеп утыра. Тыныч, уйчан милэш, шомырт агачлары: тиздэн ямьле ж^1лы кезлэр я^тугэ >к;имешлэрем белэн сыйлармын дигэн тесле, бакча ягына керучене узенэ тартып торалар. Тормышлары ж;ай гына, уз агышына барганда, Гелфия шэьэрдэ эшлэренец куп икэнлеген Ьэм Сабир кунакчыллыгыннан озак файдаланлыгын, уз ягына кайтачагын эйтеп куйды. Сабирга кинэт кенэ эйтелгэн хэбэрдэн кыен булып китте, бер-ике суз генэ эйтэ алды Гелфиягэ: «Акмырза калдырып китте уземне, хэзер син дэ китэсэц. Япа-ялгыз калам». Сабирныц сагыш тулы куз карашын, калтыравыклы тавышын кутэрэ алмаслык хэлдэ Гелфия аны килеп кочаклап алды: «Китэргэ кирэк, купме генэ монда 6 А

88 яшэсэц дэ узецнэн бер кая да китеп булмый. Мица бик авыр хэзер». Сабир кырт кисеп Гелфиягэ: «Мин сине бер узецне ж;ибэрмим, югалтудан куркам», дигэч, экренлэп берелэнгэн Ьэм буген уянган мэхэббэт ташкын булып куцеллэрдэн тышка бэреп чыкты. Иортж;ирне курше Сэйдэ апалары карамагына тапшырып икэу юлга чыктылар. ШэЬэр аларны узенен, шау-шулы тормышы белэн каршы алды. Каядыр ашыккан, этешкэн-тертешкэн халык Сабирньщ бик тиз тэкатенэ тиде, кайчан барып >китэбез дэ, кайчан кайтып китэбез, дип кенэ барды ул. Гелфия яшэгэн йортка килеп >киттелэр. Ишек кыцгырауына басуга аннан бер хатын килеп чыкты. «Ой, гафу итегез, диде Гелфия уцайсызланып. Монда шундый кешелэр... торам ы?» дип сорады. Ханым эшнец нэрсэдэ икэнен ацлап алып: «Дерес килгэнсез, лэкин без бу квартираны куптэн тугел генэ сатып алдык, э элеккеге ху>каларныц кая киткэнлеклэрен белмим». Кетелмэгэн бу хэлдэн Гелфия хушын >куйган кешедэй исэцкерэп калды: ничек булган бу хэл? Шулчак курше фатирыньщ ишеге ачылып китте Ьэм аннан меселманча киенгэн, бер кулына бидон, икенче кулына бэлэкэй таяк тоткан карчык килеп чыкты. «Хэлимэ эби», дип кыяр-кыймас кына эндэшугэ карчык кутэрелеп карады. «Себханаллла, синме эллэ, Гелфия кызым?!» диде карчык кукрэк турысына кулын куеп. Мин, мин, Хэлимэ эбекэем, эллэ танымый сьщмы? Каракны кургэн сыман нигэ кинэт кенэ тесец узгэрде? Эби барыр юлын да онытып килучелэрне еенэ керергэ чакырды. Курешеп елаштылар, чэйлэр куелды, китте сейлэшулэр. «Улым кайда?» дигэн сорауга гына Хэлимэ эби бераз дэшми тынып торды, аннары тирэн керсенеп: «Гелфия кызым, сине озак кына эзлэделэр, кеттелэр дэ кебек. Аннан соц син улгэн дигэн хэбэр чыкты. Озак та утми, ничектер эвеш-тэвеш китереп, фатирыгызны сатып, киленегезнец туган ягына китеп бардылар». Элеге хэбэр шул кадэр тээсир итте Гелфиягэ ки, кузеннэн яшьлэр акты да акты. Аныц кай- 82

89 гысын бу минутта ни белэн дэ ж;ин,елэйтеп булмас кебек иде. Гелфияне кызганып, елашып утырган вакытта эбинен, кече кызы килеп керде. Улгэнгэ исэплэнгэн Гелфияне куреп ул да куркып китте, йезе узгэрде. Бераздан уз-узен кулга алып курше апасын кочаклап алды. «Сез исэн, исэн! Мин бик шатмын. АллаЬы Тэгалэ ишеткэн энинец изге догаларын», дип кабатлады ул. Очрашу шатлыгы минутларын уткэргэч, Гелфия кече улларына барып, хэллэрен белеп кайтырга ж,ыенды. Хэлимэ эби кич узлэренэ кайтачакларына ышангач кына: «Барыгыз, курешеп кайтыгыз, мин хэзер аш асып ж;ибэрэм», дип озатып калды. ШэЬэрнен, курше бистэсендэ яшэгэн улынын, йортына килеп ж;иткэч, Гелфия комлыкта уйнап утырган оныгын куреп алды. «Рэмил», дип татарча дэшкэнгэ бала кутэрелеп карады, танымыйча Гелфиягэ карап торды, аннары нидер исенэ тешереп, Гелфиянен, итэгенэ килеп сарылды. Шулай бер-берсенец ж;ылысын тоеп, кочаклашып торганпан сон, Гелфия оныгыннан: «Эниен, ейдэме, нишлэп балалар бакчасында тугелсец?» дип сорады. Э мин куптэннэн балалар бакчасына йермим, дип ж;авап бирде оныгы. Шулвакыт ей эченнэн русчалата: «С кем ты разговариваешь, не пойму, что за старушку обнимаешь?» дип бер хатын килеп чыкты. Ул каршысында исэн-сау басып торучы Гелфияне куреп, шаккатып калды. «Б о же мой, глазам не верю, Вы живы?!» дия-дия, килеп кочаклап алгандай булды. 0й эченэ, зур булмэгэ уттелэр. Гелфия Сабирга килене татарча ацламавы, рус миллэтеннэн икэнлеген эйтте. Хужабикэ бер кереп-бер чыгып сейлэнгэлэнеп йергэн арада Гелфиягэ улынын, тиздэн эштэн кайтачагы, э килененен, эштэн кыскартылуы, куптэннэн инде хезмэт хакын бирмэулэре мэгълум булды. «Кайчагында икмэккэ дэ акчабыз булмый», дип сузен йомгаклады килен. Гелфия онытылып утырган >киреннэн узлэре белэн алып килгэн кучтэнэчле сумканы килене кулына тоттырды. Сабир кулындагы терелгэн пакетны сутте Ьэм Рэмил кулына матур уен- 83

90 чык машина тоттырды. Бала шатлыгыннан нэрсэ эшлэргэ белмэде, бер эбисенэ, бер энисенэ карап, ялтыравыклы машинаны идэнгэ тешерергэ дэ куркып торды. Шулчак урам ягыннан кемнендер керэ-керешли: «Н и нок, твой муженек идет, встречай, ждешь ли?» дигэн тавышы ишетелде. Бераздан узе дэ куренде. Аца тебэлеп карап торган кешелэрне куреп узе дэ туктап калды. Культа тоткан аракысын каушавыннан эле бер кулына, эле икенчесенэ кучерде. Нинасы ире янына килеп: «Встречай, твоя мама приехала», диде. Гелфия исерек башын терле якка боргалап басып торган улын кочаклап алды: «Исэнме, улым, ни хэллэрдэ торасыз?...» Бер минутка катып, уцайсызланып калган улы энисенэ сыенды, исерек баштан бераз шыншып та алды Ьэм яцадан уз халэтенэ кайтып: «С а дись, мама, и твой друг тоже, гостем будете», дип кулларын уа-уа хатыны артыннан аш булмэсенэ юнэлде. Гелфиягэ бик уцайсыз булды шул минутларда. Оят иде узенэц балалары, онытылып барган татар теле ечен. Иерэге сыкрады, сызлады, куцеле рэнж;еде. Кем гаепле сон, шулай килеп чыкканга?! Югыйсэ, Гелфия атасыз калган балаларынын, ятимлекне сизеп усмэулэре ечен кенен-тенгэ ялгап хезмэт куйды, тырышты, ана телендэ сейлэштерде, >цырлар жырлады, олыларны хермэт итэргэ, кечелэргэ кечелекле булырга ейрэтеп устерде. Э буген тырышлыгыныц юкка булуын Ьэм бернидэ тезэтэ алмаслыгын ацлады. Чэй табынына чакырдылар. Алып килгэн кучтэнэчлэр янында аракы салынган рюмкалар куелган. Улы исерек йезендэ шатлыклы елмаю белэн рюмканы кутэреп: «Ну, мамань, за встречу!» дип эйтте дэ Ьэм тиз генэ эчеп тэ ж;ибэрде. Аца ияреп хатыны да аракылы рюмканы бушатты. Гелфиягэ моны куреп утыру бик авыр булды, ясалган чэен дэ юньлэп эчеп бетермичэ: «Барасы жирлэр, курэсе кешелэр куп эле», дип чыгу юлына кузгалды. Анын, артыннан Сабир да кузгалды. Оныгы йегереп чыгып эбисенен, итэгенэ ябышты. «М и не дэ ал, узен, белэн, хэзер алар исерэлэр, сугышалар, мине курмилэр д э», дип елый башлады. Оныгыньщ башыннан убеп, кысып кочаклап, тиздэн мин сине килеп алырмын дип, юатып китеп барды. 84

91 ШэЬэрдэ эшлэнэсе эшдэр беткэч, Гелфия белэн Сабир яцадан автовокзалга килделэр. Озатып калучылар тагы кунак булырга кыстасалар да алар куцеллэре белэн яшел табигатьле, саф сулы чишмэле авылларында иделэр инде....бу кеннэрдэ Гелфия естенэ купме авырлык теште. Уз балаларыныц «эни улгэн» дигэн хэбэр таратып, уз мэнфэгатьлэрен кайгыртуларына исе китте, йерэге сыкрады: нинди тубэнлек, веждансызлык ана хакын хакламау, хермэт итмэу иде бу халык риваятендэге кебек, хатыннары кушса, аналарыньщ йерэген суырып алып хатыннарына илтеп бирэчэклэренэ тэмам шиге калмады. Кукрэк сетен имезеп, йокысыз теннэр уткэреп, нинди тубэн кешелэр устеруенэ гарьлэнэ, уцайсызлана иде ул. Уйчан тынлыкта утырган Гелфия Сабирныц йомшак кулы тиеп китудэн уянып киткэндэй булды, яшьле кузлэрен кул сырты белэн сыпрып алып: «Ходай естемдэ, мин аларны шундый булырга ейрэтеп устермэдем», диде. Белэм, ацлыйм, дуракларны чэчеп устермилэр, узлэре алар чуп улэне кебек эрсезлэнеп усэлэр бу деньяда, диде Сабир Гелфияне тынычландырырга тырышып. Шулай сейлэшеп, юатышып утырганда читтэ, эскэмия астында бегэрлэнеп, шыцшып утырган бэлэкэй кечекне куреп алдылар. Сабир аны узенэ таба чакыра башлады, тегесе дэ озак ялындырмады шуышып кына килеп Сабирныц аяк естенэ башын салды. Я, Ходаем, бу бит бэлэкэй Акмырза! Гелфия, карале, Акмырзаныц чат бэлэкэй чагы, каян килеп очраттык бу бэлэкэйне? дип Сабир йегереп кенэ вокзал буфетыннан сет Ьэм савыт алып килде, кечек алдына куйды. Тегесе шул кадэр ачыккан булган, узенец бэлэкэй кызыл телен кызу йертеп чап-чоп итеп сетне эчэ дэ башлады. Ашап туйгач, бераз артка чигенеп утырып, чем-кара кузлэрен бу ике рэхмэтлегэ тебэп шыцшып куйды. Акмырза, Акмырза, дип Сабир эт баласыныц башыннан, колакларыннан сыйпады. Суз куешкандай икесе дэ яца табышны Акмырзаны авылга алып 85

92 кайтырга булдылар Сабир катыргы тартма табып кечекне шунда утыртты... Автобус талгын гына бер кей кейлэгэндэй алга б а ра. Юлчыларнын, берэулэре йоклый, икенчелэре сейлэшеп бара. Тик бу ечэу генэ бер-берсенэ карашып, сейлэнеп-келешеп алалар кебек. Аларньщ бормалыбормалы юллар утеп, биек мэхэббэт таулар, зэцгэр сулы куллэр, елгалар артында урнашкан тыныч, яшеллеккэ кумелеп утырган газиз авылларына кайтып килулэре. Бу автобуста Гелфия белэн Сабирдан да бэхетле, алардан да шатлыклы, куцеллэре тыныч кеше булдымы икэн?!

93 Мин синец белен калдым Дурт куренешле пьеса Катнашалар: Рэмзия 40 яшьлэрдэге хатын-кыз Р э л и ф 45 яшьлэрдэге ир Рэлифнец икенче хатыны 30 яшьдек Зифа 40 яшьлэрдэге хатын Мэхэббэт 30 яшьлек кеше Б еренче куренеш ШэЬэр квартирасы. Куцелле татар музыкасы яцгырый.идэн уртасында суды бидрэ. Кулына идэн чупрэге тоткан хатын, уйга калып, башын тотып утыра. Башын экрен генэ кутэрэ тешеп, урыныннан торып, кулындагы чупрэген бидрэгэ китереп салып сейли башлый: Рэмзия. Китте, ни тиклем ераккарак, озаккарак сузарга тырышсам да бу аерылышуны, ул барыбер беркен килеп ж;итте- Тузугэ дэ имеш чик була, сузен дэ тапкан бит эле, кем тузгэнне белми. Булган мэхэббэтемне ж;ин,эргэ тырыштым, тик алама якларын уйларга тырыштым, аягына барып егылмадым, тезлэнмэдем. Миннэн яшьрэк, укыганрак, куп акча эшли торган хатын тапкан инде, я, ярар ж;ырдагыча миннэн чибэр, миннэн яшь? (Х аты н кулларын як-якка ж,эеп елау каты ш квлэ. Кинэт кенэ, исенэ килгэндэй, баскан урынында, идэнен юа башлый, узе свйлэнэ). 87

94 Менэ хэзер артыннан себереп кенэ тугел, юып ук алам, эзе дэ калмасын. И кенче куренеш Сэхнэ ярым карацгы. Икенче булмэ. Ир белэн хатын, икесе дэ йокдарга ятарга эзерлэнеп йери, ир пижамадан, хатын озын йокы кулмэгеннэн. И р. Менэ Са>кидэм (ир колачын щэеп хатынны кочып алып свйли), бугеннэн башлап без законды ир белэн хатын, куцелец буддымы инде, мин синеке, син минеке. Хатын (иркэлэнеп ирне коча). Шулай шул, кадерлем. Тузгэн туш ите ашаган ди, менэ без дэ туздек. Эй, башым эйлэнеп китте, эллэ бэхеттэн, эллэ шампан кече бар, рэхэтлэнеп утырдык та сон, ресторанда икэу генэ. Теге чакырылган кунакларны эйтэм, килмэгэн булдылар, синен, яктан да, минем яктан да, эй Ходаем, кыланышлары, улэм инде, исем китэ (Хаты н ихахайланып иренэ сарыла). И р. Ярар, ярар (кулларын haeada бутап ал а), алардан башка да яшэрбез, яца дуслар табылыр, бик ачу килсэ кученеп тэ китэрбез эле. Герлэшеп яшэргэ алда гомер бардыр эле (алар шулай свйлэнеп икесе дэ кочаклашып кереп ки тэлэр). в ч ен ч е куренеш Сэхнэ ярым карацгы. Сэхнэдэ беренче булмэ, бизэлеше узгэргэн. Почмакта тумбочка встендэ телевизор, уртада тугэрэк естэл, естэл тирэли 3 урындык куелган. Диван Ьэм ике кресло. Тэрэзэ янында Рэмзия тышка карап сейлэнэ: Р э м з и я. Яз >китэ, агачлар дэррэу кубып яфрак ярырга ж;ыена, э кошлар, акыддан шашканнармыни узэкне ездереп сайрыйлар бит. Хатын экрен генэ басып торган ж;иреннэн естэл янына килеп утыра, яза башлаган хатын дэвам итэргэ телэп кулына калэм ала. Рэмзия. Языдып бетмэгэн хатым, инде ничэ кон язам, доресен, яза алмыйм удыма, эйдэ уйласын безнец 88

95 гаилэ таркалмаган эле дип, язмыйм эле. (Хатны язып бетереп конвертны ябыштырып сыпыргалап куя). Бер генэ улым булды шул, Ходай биргэне шул булды. Кыз бик телэгэн идем, Ходай ж;итте дигэндер ахрысы, бутэн бэбэй булэк итмэде. Укып бетереп институтын Уфада калыр дигэн идем, ул да булмады чит илдэ бер ел практика утеп кайтты да шунда кире китеп тэ барды, вйлэнде, киленем итальянка, кургэнем дэ юк эле, ике оныгым бар, аларны да фотоларын гына куреп яшим. Оныклар сеяргэ, уз телемдэ килен дип дэшер кешем булмаска язгандыр мица. (Тиран итеп кврсенеп куя. Тэрэзэ ягына ишарэ ясап) : Карагыз эле, тыцлагыз эле шашып шашалар бу кошлар язын, эй сайраулары ла. (Тэрэзэ янына яцадан килеп басып карап тора баш - лый). Эй, Аллам, карап торсац, харап кыланышлары боларныц, мин карап тора дилэрдер инде. Ичмасам курше йортка гына кучте бит эле. Теге сейрэлчеге дус булып, курешеп-сейлэшеп йергэн кеше иде. Машиналарына утырып тагы каядыр чыгып киттелэр. Шулвакыт хатынны сискэндереп ишектэ кыцгырау ишетелэ. Рэмзия тиз генэ барып ишекне ача. Зифа керэ. Рэмзия керуче хатынны тургэ утэргэ кыстый, плащын салдырыша. Зифа йомшак диванга утырып алып сейли башлый. Зифа. Эй, урамдагы матурдык, ахирэткэем, ни ж;аныц белэн ейдэ тузеп утырасыц. Эйдэ, гуляйтькэ чыгабыз, Эдфиялэргэ кунакка барып килик, иртэгэ дачадарына барсадар без дэ барырбыз саф Ьава суларга. Рэмзия (телгэ килеп). Эйдэ, башта тэмле итеп чэй эчик эле, берузем аптырап тора идем ничек чэй эчэм дип, килеп эйбэт иттец эле. Хэзер тиз генэ чэй куеп адам, естэд эзерлим. Сэхнэдэн чыгып китэ. Зифа (залга к ар ап ). Шул Рэлифе белэн аерылышканнан бирле ярты кеше булып кына яши башлады, ярый эле эше бар, эзрэк куцелен юатып-онытылып торадыр. Кеше куцелен кеше белми, тегелэрне эйтэм, оял- 89

96 мыйча туй уткэргэн булалар, без шуца барып утырырга тиеш, син безнец борынгы дус дип. Юк, бармадык, дуслык бетте. Ух, уд ирлэрне (залга карап йодрык яный) барысы да бер. (Диванда утырган килеш щэелеп китеп тэрэзэ ягына карап). Эй, тышка карагыз эле! Тэмле хуш ислэр тирэ-яктан беркелеп керэ, урамда исле май эчендэ йергэндэй, нинди генэ тэмле ислэр юк. Ой, рэхэт тэ ссщ, яз кене куцеллэр кутэрелеп китэ, яшэугэ дэрт кузгала. (Рэмзия кереп чэйгэ чакыра. Торып аш булмэсенэ кереп китэлэр. Сэхнэдэ матур татар кее уйнап кала. Куп тэ утми Рэмзия белэн Зифа килеп чыга). Зифа. Уф, Аллам, кен эссе, синен, чэец дэ эссе ( узе квлэ), тэмле-тэмле нэрсэлэр белэн чэй эчкэч ( узенен, гэудэсен сыйпагитырып свйлэнэ) ничек ябыгасыц инде, диетага утырмый булмас ныклап. Все, бутэн ашамыйм. (Рэмзия келеп карап тора). Зифа: Магазинда матур кулмэклэр курсэм, кызышып туялмыйм, монысы ярар, монысы ярар дип кулыма алып киеп карарга телэсэм, ирем келэ, сине ничэ ай ашатмыйча тотарга кирэк бу кулмэккэ сыяр ечен ди. Бер эйбер алалмый чыгам шунын, белэн. Рэмзия. Соц шулай булгач ник аны узен, белэн йертэсец, алып чыкма, узец генэ йер. Зифа (торган урынында сикергэлэп куя). Хе, нигэ йертмэскэ узем белэн, кем минем тулы сумкамны кутэреп йери, юк инде, сумка кутэрешеп булса да янымда йерсен, ей алдына чыгып буш вакытында домино сукканчы эш белэн мэшгуль булсын. (Ул шулай свйлэнеп, чэчлдрен твзэткэлэп сумкасын алып киену ягына чыга). Димэк, беркая да бармыйсыц, ярар, ят шул еендэ, сине кечлэп булмый, барасьщ килсэ берэр >киргэ, узец эйтерсец эле. Мин киттем (чыгып китэ, залда Рэмзия берузе кала, естэл артына килеп утыра). 90

97 Р э м з и я. Бер ел булды, Рэлиф, китуецэ. Бик тэ кыен, канатсыз кош шикелле уземне тоям, гел бергэ булып ейрэнгэч, ялгызыма донья китек, беренче сыйныфтан башлап бергэ укып йергэн кешелэр без, хэзер икебез ике деньяда. Башкаларга мине алыштыра алганьща куцелем Ьаман рэнж;и. Э бит вакытында: «Мин сине бу тормыш юлында югалтмам, кулымнан тешермэм», дигэн иде. Тешермэу тугел, атып ук бэрде. Читтэн торып укуларын,, узем укып та бетермичэ ейлэнешеп куюларны искэ тешерсэм, йерэгем сызлый, эйтерсец лэ йорэктэн экрен генэ кан саркый. Сине яратуым шулай тормыш авырлыкларын ж;ицэргэ, бирешмэскэ, алга эйдэгэндер. (Башын иеп уйга кала). Сэхнэ эзрэк карацгылана. Сэхнэгэ гэудэсенэ сыланып торган ак кием кигэн, ицнэренда утэ куренмэле ак капрон тукымадан ясалган канатлары булган Мэхэббэт килеп чыга. Уйга калып тын утырган хатынга карап сейли башлый. Мэхэббэт. Бик аяныч хэд, бик аяныч, гафу итегез мине кешелэр, сезне икегезне дэ бэхетсезлек килгэндэ, кулыма хэн?кэр алып бэхетегезне яклый алмадым. Бэхетегезгэ янаган кара кечлэр белэн каршы торып сугышырга чыкмадым. Ныклы булырга тиеш идем дэ бит, эллэ нигэ йомшаклык курсэттем, гафу итегез мине кешелэр. Ул да башын иеп мышнап елап ада. Шулчак хатын башын кутэрэ, бер якта басып сейлэнеп торган Мэхэббэтне курэ. Р э м з и я. Син кем? Мэхэббэт. Мин Мэхэббэт. (А рлы-бирле б а сып чайкалып т о р а ). Р э м з и я. Мэхэббэт? ( Сузып кына сорау бирэ). Каян киддец? Мэхэббэт. Оныттьщмыни кайчан кидгэнемне? Мин кыш кене килдем сезгэ икегезгэ дэ, шулвакыт икегезнец шатлыгыгыз эчегезгэ сыймаган иде. Кыш салкыннарын, карлы бураннарын сез яз итеп кабул иттегез, сезнец ечен минем килу куптэн кеткэн кадерле 91

98 нэрсэ иде. Мин кыш киддем сезнец якка, яздар булэк иттем шул вакыт. Р э м з и я (чэчлэрен а р т к а сыпыргалап). Хэтерлим Мэхэббэт, хэтерлим, онытаммыни сон, сине. Тешлэремэ, еннэремэ килеп син мине газаплыйсыц бит. (Шуннан т и з гена Ьушына килгэндэй). Килгэч эйдэ тургэ уз, утыр, гафу ит мине. Мэхэббэт. Юк утырмыйм, менэ синен, тирэли генэ йерим (ул хаты н тирэли биеп, очынып йери). Рэмзия. Тик менэ хэзерге кондэ ник кирэксец мица бу деньяда? Бар телэклэр, уй хыяллар кире кагылгач, Мэхэббэтем, ник кирэксен, мица? (Ул Мэхэббэткэ карап уфтаны п свйли). Мэхэббэт. Тукта эле, тукта адэми зат, уфтанма, елама да, кума мине уз яныцнан (ул куырылып уз-узен кочаклап сейли). Мин бит синец белэн калдым, аныц белэн китмэдем, сине уз иттем, ул Мэхэббэтсез китте, коры гэудэсе генэ. Син мине бер дэ уз итеп-сизеп йермисецмени? (Сораулы-ялварулы карашларын хаты нга твби ). Рэмзия (тагы гафу утенеп ала, Мэхэббэткэ карап). Ярый эле син бар деньяларда, син булмасац, мин сагышымнан куптэн улгэн булыр идем, син мине бу деньяда акылдан шаштырмый тотасыц шикелле. Мэхэббэт хатын тирэли биюен дэвам итэ. Хатын шулвакыт кинэт кенэ сикереп тора, Мэхэббэткэ карап: Рэмзия. Белэсецме, эгэр килеп керсэ бервакыт, якын килеп сейлэшсэ, биллэьи, узен утерер идем, шул тиклем мин аны курэлмим. Ичмасам, кен дэ куз алдымда бит. Битен каплап елый. Мэхэббэт хатынга якын килеп кулбашына кагылып ала. Мэхэббэт. Эй кеше, тукта дим, синец эле йерэк ярсуыц, ачуыц сейли. Син андый тугел, мин белэм сине, йерэгец зур синец, акылыц аек, уйларыц ак. Рэмзия (битен ачып елавыннан т у к т ы й ). Эйе шул, эйе, сейлим бит юкны, булдыра алмам. Соцгы минутта Ьушым китеп егылып улэрмен. 92

99 Мэхэббэт (хаты н янына якын килеп аркасыннан свеп у т э ). Мин белэм сине, син андый тугелсец, шуца да мин дэ сине яраттым бит, ныклы рухлы, авырлыкларда да сыгылмас-бегелмэс булганыца яратам сине. Рэмзкя Мэхэббэтне кочып ала, бераз кочаклашып торалар. Сэхнэ ярым карацгылана, Мэхэббэт югала, Рамзия уз-узен ко_ чаклаган килеш сэхнэдэ кала. Д уртенче куренеш Шул ук куренеш. Сэхнэ якты. Ишектэ кьщгырау яцгырый. Аш булмэсе ягыннан Рэмзия килеп чыгып ишекне ача. Башына эшлэпэ, естенэ плащ кигэн Рэлиф килеп керэ. Бераз тынлыктан ссщ Рэлиф телгэ килэ. Рэлиф. Исэнме, Рэмзия. Утэргэ буламы турдэн, керергэ ярыймы синен, яньща? Рэмзия аптырап калган кыяфэттэ кунакны тур ягына утэргэ ымлый. Рэлиф тургэ утэ. 0стэл артына утыра, кузлеген салып куя. Рэлиф. Булмэн, узгэрмэгэн, элеккечэ торасын,. Ах, тэмле ис чыккан, эллэ кунак кетэсецме? Рэмзия (бер як ч и т т э басып т о р а, телгэ ки - леп ). Эйе кунаклар кетэм. Бик кадерле кунакларым, улым, киленем, оныкларым кайта. Менэ ярты сэгатьтэн килеп керергэ тиешлэр. Рэлиф. Кайталар дисен, инде. Эйт эле син, язган идецме безнен, аерылышуны, юкмы? Рэмзия. Язсам ни, язмасам ни? Рэлиф. Мин дэ хатлар язганда дересен эйтеп яза алмадым, намусым ж;итмэде. Баланы борчымам дидем. Рэмзия. Кайткач я^айлап кына эйтермен эле, курыкма сине анын, алдында бетереп ташламам, белэм ул сине бик ярата, тик менэ ничек итеп син балацны ят хатынга алыштыруны ацлар икэн? Рэлиф (Рэмзия алдына килеп тезлэнэ). Гафу ит мине, гафу ит. Сездэн башка мин бэхетсез, Мэхэб- 93

100 бэтсез икэнемне ацладым. Мин ядгыз бу деньяда. Гафу итэ белсэц, кичер минем бу ялгышуымны, начар уйлама минем турыда. Шулчак булмэгэ Мэхэббэт килеп чыга. Ул булмэ буйлап очып диярлек биеп йери, Рэмзиягэ, Рэлифкэ тиеп-тиеп китэ. Рэмзия (битен алъяпкычы белэн каплет, кузлэрен сврткэлэп елап торган Рэлифкэ). Тор, бодай килешмэс, тор, тиздэн бадалар кайтып керер, аларны карты адырга кирэк. (Узе аш булмэсенэ кереп йвгерэ). Ут сунэ. Сэхнэ ябыла.

101 Биш пэрдэлек драма днием милаше Катнашалар: Милиционер Азат. Даян, Галия ирле-хатынлы. Иргэ 53 яшь, хатынга 35 яшь. Г е л и я Даянныц беренче хатыны. Рэмис, ТаЬир Гелия белэн Даян улы. Куршелэр - кереп чыгучылар. Беренче пэрдэ 0й эче пехтэ итеп я^ыештырылган. Диванда ей киеменнэн генэ Даян гэзит укып ята. Радиодан матур мэхэббэт >к;ыры яцгырый, ара-тирэ бала елавы да ишетелеп куя. Иерэген тотып Даян торып утыра: Даян. Минем хакта гына бу ж;ыр, бу шигырьне язган язучы мине белгэн диярсец, шул тиклем дэ узэккэ утеп язмас иде. (Кукрэк тирэсен т о т к а н килеш б а шын ескэ кутэреп сулыш ала. Ш улвакы т иш ектэ кыцгырау чыцлый. Даян (утырган щиреннэн торы п ишеккэ бара, узе свйлэнэ). Миннэн башка бу йортта ишек ачучы булмас инде. (Ишекне ачса, каршысында сэлэмэ генэ киенгэн бер карчык басып т о р а ). Юк, эби, бирер эйберебез юк, узебез хэерче, берэрсе бирсен иде эле менэ. (Ишекне япмакчы була). 95

102 Лэкин карчык Даянны читкэ этэреп ж;ибэреп аяк киемен дэ салмыйча тургэ ук, зал ягына утэ. Курше булмэдэн кулларын алъяпкыч итэгенэ серткэлэп Галия, килеп чыга. Г алия. Бу нинди хатын, нишлэп зал уртасында бастырып тотасын, (ирена ачулы карашын таш п ап )? Даян (кулларын щ эеп). Керде дэ китте, сугышып торалмадым мин анын, белэн. Г алия. Эй, улэт кыргыры да инде, Ьэрбер хэерчене оецэ кертеп торасыц. (Кулларын биленэ кушан килеш керуче ханымга карап боерулы караш белэн). Тэк, ханым, хэзер ук чыгып китегез, вон отсюда. (Игиекне ачып куя. Кергэн ханым бераз чайкалып б а сып т о р а ). Карагыз эле аны исерек, аягында чак тора, шунда да тьщлашмый. Г о л и я. Чакырылмаган кунак, кетмэгэн кешемен мин. (Телгэ килеп бу икэу ягына борылып). Э менэ исерек дигэнецэ, ханым, ж;илкэ тамырьща берне кундырырга могу. Галия (Кычкырынуга кучеп). Кара эле, кара. Ул мине оскарблят итэ, э син, ир кисэге, шуца карап торасыцмы? Даян. Хэзер >килкэсеннэн алып очрам мин аны. (Ханым янына якынлаша багилаган щиреннэн узенэ твбэлгэн а т у коралын куреп гиып т у к т ы й ). Г о л и я. Утырыгыз шып кына. Улэсегез килмэсэ. (Барысы да уты ры ш алар). Г о л ия. Курыкмагыз, атып утермим мин сезне. Шул тиклем зинданнардан котылып кайтып сезнен, кебеклэргэ тиеп уземне юк итэсем тугел. (П истолетын кесэсенэ яшерэ биреп свйлэнэ). Тик акыллы гына утырыгыз, тавышыгыз чыкмасын. (Даянга карап дэвам и т э ). Нэрсэ, алпамша, танымадьщмы? (Куркып утырган Галия ягына ымлап). Монысы яшь хатын инде, куренеп тора бик яшь узецнэн, чибэр, сица килеп эрэм булгандыр бу бала. Эй, тагы да. Хэзерге яшьлэр эшлэрен бетереп, берничэ чабата туздырып кына синен, шикелле ушэн сыерга исем очен генэ чыгалар инде. Даян (телгэ килеп). Голия синме бу? Г олия. Танымадьщ, куреп торам, тик менэ та- 96

103 выштан гына бераз чамаладын,, чэчем ак, тешлэрем юк, санап китсэц куп нэрсэдэр юк миндэ хэзер. Даян ( телгэ килеп тагы к ап ты р атан гпавыш белэн). Син каян бодай, мин сине каян гына эзлэмэдем дэ, каян гына эзлэтмэдем. Бер хэбэрец дэ булмады, естемэ ике бала калдырып киттен, дэ югалдын,. Г ел и я. Рэхэт тормыштан китмэдем бит. Хэтерлисецме ул кеннэрне? Син эшлэмисец, эшлэгэн >ки~ рецдэ бер ху>ка белэн дэ тынышмыйсыц, монысына бил бекмим, тегесенэ хезмэтче тугелмен дип ейгэ кайтып акырына иден,, деньялар узгэрэ башлавын ацлыйсьщ килми, чынбарлык белэн килешэсец килми иде. Уткэн замананы сагынып сейлэнеп ейдэ эшсез ятудан башканы белмэдец. Мин эшлэгэн эштэ дэ эшлэр беткэч, кацгырып йергэндэ бергэ эшлэгэн хатын Нурания очрады Ьэм Чечен республикасын сугышлардан сон, аякка бастырырга дип ирекле эшчелэр >кыялар икэн дигэч, шунда барып язылып, пешекче булып ике айга гына эшкэ киттем. Син шул чакта, куцел ечен генэ булса да, мине туктатып та карамадыц, бармыйсыц дип ездереп кенэ дэ эйтмэдец. Барысына да риза булдыц, балаларны карап торырга риза булып калдыц. Я исецэ тештеме? (Ш улчак курше булмэдэн бала елаган тавы ш килэ). Бар балацны елатма, аннан башка да башым авырта. Чыгып китэргэ ишарэли. Муенын эле бер якка, эле икенче якка боргалап утырган Даян нишлэргэ белми утыра. Г е л и я. Курыкма, тимим мин сица, уч алырга кайтмадым, тик менэ эйберлэремне генэ >цыегыз да, хэзер ук чыгып китэм. Булмэ ишеге тебендэ тыцлап торган Галия чэрелдэп кычкырып >цибэрэ. Г алия. Нишлэп бу йортта синец эйберец булырга тиеш ди, куреп торасыцдыр, бернэрсэц дэ юк. Туганнарыц, балаларыц алып китте бар эйберлэрецне. 7 А-Э77 97

104 Гелия (Дапнга карап). Дересме бу суз? Даян. Эйе, купме вакыт узды, син узец дэ шулай дияр идец. Гелия. Тэк! (Кармы стеналарга курсэтеп ). Менэ болар нэрсэлэр? Стенкалардагы бэллур савытлар, келэмнэр, берсе дэ минеке тугел инде? Нишлэтергэ сезне моныц ечен? Атып утерэм мин сезне, кабахэтлэрне. Кесэсендэге пистолетка урелэ. Шулчак ачы итеп кычкырып Галия урамга чыгып йегерэ. Даян куркуыннан утырган урынына се ига н до й була. Г е л и я. Тынычланыгыз, утермим мин сезне к а бахэтлэрне. Эйттем бит инде сезне утереп уземне юк итмим, минем хэзер яшисем килэ бу деньяда. Мин курыкмыйм милициядэн, мин анда булдым инде, сезгэ килер алдыннан кереп чыктым. Хэлемэ кереп ярдэм итэрбез диделэр, бик ацлаган кешелэргэ очрадым. Ике улыма да телеграмма ж;ибэрделэр, менэ шушы адрес буенча узлэренец туган йортларына кайтырлар Алла боер - са. Сагындыцмы балаларыцны, курэсец килэме? (Ире ягына культ селтэп). Эй, синец ечен балалар бармыни, хэчтеруш. Даян (мескен тавы ш белэн экрен генэ). Зурлардыр инде, куптэн кургэн юк, узлэре килмилэр минем яныма, хатынымны яратмадылар. Гелия. Л\ан ж,ылысы булмагач, нишлэп килсеннэр инде, сейлэп торасыц, яшь хатыннан балац якынрактыр инде? Мин китеп югалып бер ел вакыт та утмэс, ейлэнгэнсец. Барсын да белэм, сейлэделэр. Хатын-кыз гына тузэр, кетэр иде, син тизрэк ашыккансыц яшэп калырга. Даян (уты рган урыныннан батырланыбрак китеп сикереп т о р а ). Сейлэмэ инде, сейлэмэ сезнец халыкны да, син дэ буш вакыт уздырып йермэгэнсендер. Г е л и я. Вэт монысы яцалык ичмасам. (Ул куллары белэн башын т о т ы п тезенэ т а я н а ). Эллэ ничэ тапкыр куз алларыма китердем безнец очрашуны. Сине ялгыз итеп, улларыцны кочаклап, еецне таратмагантаркатмаган килеш. Берничек тэ шулай булыр димэгэн идем. 98

105 Даян. Белэсец килсэ, мин кеттем, эзлэдемэзлэттем сине. Куршелэр шаьит энэ, (ул ты з-бы з килеп йвренеп свйлэнэ). Гелия (кул ишарасе белэн Даянны кискен генэ т у к т а т ы п ). АллаЬы Тэгалэ дэ шаьит, барысын белеп-куреп торгандыр. Аныц каршына барып басар кеннэрецне онытма берук. Алдашсац эгэр, барыбер тотылырсын,, ике ягыцда бар гамэллэрецне язып торган фэрештэлэрен, алдашырга ирек бирмэслэр. Тиешле я^эзасын алырсын,. Теге деньяда кызган табада биер кеннэрец алдадыр эле. Даян (утырган урыныннан кызып сикереп т о ра). Чукынып китсен теге деньясы. Эллэ бар, эллэ юк ул денья, беркем белми аны. Менэ бу деньясында да яшисе килмэгэн чаклар бар, кешене тугел, уз-уземне курэлмим кайчакларда. (Кулларын селтэп сэхнэдэ чабулап йвренэ). Бу деньядан да, тегесеннэн дэ берсеннэн дэ курыкмыйм. (Кукрэгенэ сугып шапырынып Гелия алдына килеп баса). Г е л и я. Этэчлэнмэ, кит алдымнан. Эчецэ тибэрмен, синец кебеклэрне куп курдем кызганычка каршы. (Алар шулай икесе сузгэ килешеп торганда милиционер ияртеп Галия кайтып керэ). Г алия. Менэ, иптэш милиционер, курегез, атып утерэм ди, пистолеты бар. (Ул калтыранган куллары белэн Гвлиягэ килеп ябыша, кесэсеннэн пистолетын алмакчы була). Гелия (аны этэреп щибэрэ). Кит моннан, атып тугел, бэреп утерергэ эзер мин сезне икегезне. Значит бу ейдэ минем бер эйберем дэ юк инде (ул кулларын як-якка щ эеп), э менэ бу йорт, ей тулы эйбер. Урам буеннан эзергэ килеп керуе авыр булмаган инде сица. Теннэрен минем иремне кысып кочаклаганда Ходайга рэхмэтлэр укыгансыцдыр эле, телэклэр телэгэнсендер, хатыны мэцге дэ кайтмасын иде дип. (Галия битен кап - лап, елап чыгып йвгерэ). Г е л и я. Туры эйткэн туганына ярамаган. Хан кызы елап >кибэрде, мин михнэтлэр кичергэн >кирдэ 99

106 елатырлар иде сине, елау тугел, карты суз эйтергэ куркып торыр идец. Милиционер (телгэ килеп). Эйдэгез, апа, участокка, анда эйбэтлэп сейлэшербез (чыга -чыгыш - лый узе свйлэнэ). Мин йорт хуж;аларына бераздан 6арып жцтэргэ кушам, сез чыга торыгыз. (Гвлиядэн а р т - т а р а к кала). Гелия (мыскыллы квлеп). Йорт хуж;алары имеш, белсэгез иде бу йортка кемнец хуж;а булуын! (Д а я т а якын ук килеп). Мин хуж;а монда, минем балаларым. Узегезгэ урын эзлэгез, эзегез дэ булмасын. Хэзер ук чыгып китегез, буген балаларым кайта. (Эреэре ат л а п чыгып к и тэ). Пэрдэ ябыла. И кенче пэрдэ. Милиция участогы. встал артында милиционер нидер язып утыра. Милиционер: Апа, килешкэн идек бит инде эйбэт кенэ сейлэшэсез дип, э сез анда тегелэрне куркытып бетергэнсез, атам, утерэм имеш. й\итмэсэ каян бу пистолетыгыз? Гелия (милиционерга квлеп к ар ап ). Менэ курегез су белэн ата ул, мин аны Ьэрвакыт узем белэн йертэм, батырлык бирэ кайчакларда. Мин ул буксакларны куркыттым гына, шул сасыкларга тиеп ис чыгарасым килми. (Башын тврле якка боргалап, бощралар чыгарып тэмэке т а р т ы п у ты р а). Милиционер. Апа, сез тартмасагыз иде (бармагын бер-бер ар тл ы бвккэлэп), во-первых, нервы, во-вторых, здоровье, в третьих, мин кабинетымда тарттырмыйм, беркемне дэ. Г е л и я. Энекэем, эчем поша, белэсецме, ацла, йортыц юк, эйберец юк дип эйтеп карасыннар сица, урамдагы сукбай кебек мине калдырдылар. Милиционер. Апа, ацлыйм мин сезне, э менэ теге ханым гариза язып китте, нишлэргэ дэ белмим. (Ул бераз уйланып торганнан сон, Гвлиягэ к ар ап). Тэк, 100

107 болай итэбез. Сез карты-встречный гариза язасыз, барысы да ялган, шаьитлар юк, табыгыз шаьит, шуннан ышанырлар. (Гвлиягэ ручка, кэгазъ бирэ. Бераз икелэнеп, уйланып язмый утырган Гвлияне тагы да язарга кы сты й ). Языгыз-яз, кирэге булыр, мин сезгэ бедми эйтмим. (Гелия язган в а к ы т т а Даян белэн Г а лия килеп керэлэр. Милиционер, керучелэрне гурындыкка уты ртканнан соц, Гвлиядэн язган язуын алып куя да барысына да ишетелерлек и теп ). Сезнен, алда закон кешесе буларак шуны эйтеп утэм, ике яктан килешеп, тыныч кына хэл итегез килеп туган бу киеренкелекне. Сугышу, кычкырышу булмасын. Э менэ йорт хуж;асы дигэндэ, йорт чынлап та Гелия апа белэн улларыныкы, сез ордерны яца гына яздыргансыз, архивта барсы да бар, Даян абый йортыгызны ничек, кем белэн, нинди авырлыклар белэн салганыгызны онытмагансыцдыр. Улларыгыз озакламый кайталар. Ямьсез кыланмагыз, апага бер булмэ бирегез Ьэм барлык уцайлыклар да булдырырга тырышыгыз. Ацлашылдымы барыгызга да? (Ул куз йвртеп чыга. Гелия ханым ягына к ар ап ). Сез, Гелия апа, чыга торыгыз. (Чыга багилаган Гвлияне т у к т а т ы п ). Апа, туктагыз эле. (Якынрак килеп). Апа, акчагыз бармы соц? Сезнец буген балаларыгыз кайта торган кен, менэ эзрэк булса да миннэн булыр. (Акча суза). Г е л и я. Рэхмэт, энем, зур рэхмэт, хэлемне ацлап ярдэм итергэ тырышкан ечен. (Башын иеп чыгып ки тэ). Милиционер (теге икэугэ борылып). Ацларга кирэк апаныц хэлен. Курэсезме, нервылары какшаган, тоткынлыктан котылгач больницада да ятмаган юньлэп, тизрэк туган якларыма, балаларым, иремянына кайтам дип кайтып >киткэн. (Арлы-бирле йвреп сузен дэвам и т э ). Каты бэрелмэвегезне утенер идем сездэн. Тагы да каты бэрелеп, беткэн йерэген тагы да бетермэгез. Эйткэнемчэ бер булмэ бирегез узенэ, полный ирек, кая барса да суз эйтмэгез, минеке-синеке тугел дип сейлэнеп тормагыз. Нервысы бик беткэн, берне башыгызга бирергэ дэ куп сорамас. Юньсездэн соцыцнан, ник болай эшлэдец дип сорарсыц, бирер 101

108 ж;авабын эш узгач. Суд булыр, тикшерерлэр, судка тиклем тыныч булуыгызны утенэм. Даян абый, буген балаларыгыз кайта торган кен бит, бар шатлык та бергэ килэ сезгэ. Галия (телгэ килеп). Иремне кырына алып ятса да дэшмэскэ инде ул мэхлуккэ? Милиционер. Тынычланыгыз, ханым, курмисезмени ул апада ир кайгысы тугел, йерэге, тэне яралы аныц. Тагы менэ сез узегезнец рэхимсезлегегез белэн, йерэгенэ эрну естисез. Шуны икэулэшеп торып ацламыйсыз ахрысы. Ярар, барыгыз, кайтыгыз, барысы да сейлэшкэнчэ булсын. Галия алдан, Даян арттан чыга башлыйлар. Шулвакыт Даян борылып милиционерга гаепле кеше карашы ташлап кулын селтэп чыгып китэ. Пэрдэ ябыла. 0 ч ен ч е пэрдэ 0й алды. Эскэмиядэ Гелия утыра, артта алмагачлы ж;имеш бакчасы. Кичкырын чак. Ара-тирэ Гелияне курергэ, кайтуы белэн котларга курше-кулэн кереп чыгып китэ, барысы да шат, котлыйлар. Эш киемнэрен алыштырып, кулына чэчкэлэр, коробкалы кэнфит тотып миллиционер егет Азат килеп я^итэ. Азат. Апа, менэ бу чэчкэлэрем сезгэ рэсми тестэ тугел, э кече улыгызныц дусты Азаттан булыр (кочаклап, котлап убеп ала). Г е л и я. Танымыйм шул, улым, танымыйм, купме вакыт узган, куп нэрсэлэр онытыла тешкэн. Улларымны да танымам инде, ускэннэрдер, курсэм исем китэр. Азат. Устелэр апа, устелэр. Минем дус Рэмис зур шэьэрдэ яши, теш табибе, тормыш иптэше дэ узе кебек теш табибе, олы улыгыз ташчы-твзуче, анысы турында дустымныц хатларыннан белэм. 102 Ара-тирэ котлап чыгып китучелэр булып тора.

109 Азат. Менэ курэсезме, Гелия апа, сезне шэьэрчегебезнец куп кешесе исендэ тоткан, кеткэн, яраталар. Г е л и я. Эйе, улым, килмэгэн кеше калмады. Куплэрен хэтерлэмим дэ. Рэхмэт барысына да, танымасам, гафу итсеннэр берук. Тик бер генэ кеше мине кетмэгэн, улемемне телэгэндер. Азат. Алай дип эйтмэгез инде, кем белэ кеше куцелен, бигрэк тэ ир-ат куцелен. Халык мэкале дэ бар бит: «Ир-атныц куцеле тебендэ авызлыкланган ат я т а». Г е л и я. Ходай гына белэ, улым, бер Ходай гына. Бер суз дэ эйтэ алмыйм, алама уйлары булган кешелэр узлэре ж;эзасын алырлар эле дим Ходай кенендэ. Шулвакыт сэхнэгэ шау-шу килеп ике ир белэн хатын килеп керэлэр, кулларында чэчкэ, чемодан. Бер-берсенэ карашып торалар. Азат (тынлыкны бозып). Рэмис, синме? (Кочаклашып курешулэр башлана, бераздан ты п -ты н калып карап торган Гвлиягэ карап т о р а башлыйл а р ). Егетлэр, менэ эниегез, ул кайтты сезнец янга. Кайтты бит, купме вакытлар утсэ дэ. Егетлэр, кыз барысы да Гелияне кочаклап алалар. Г е л и я. Балакайларым, алмаларым минем. Бэхет кенем бар икэн сезне курергэ дэ. (Башларыннан убэ). Энж,елэрем минем, йолдызларым. Азат. /Китэр-ж;итэр куз яшьлэрен агызырга, агып китэбез, алайса, егетлэр туктагыз елаудан. Егетлэр энилэре тирэсенэ утыралар. Г е л и я. Балакайларым ускэннэр, АллаЬы Тэгалэ сезне минем ечен саклагандыр инде, фэрештэлэр йергэн юлларыгызга канатларын ж;эеп торганнардыр. (Егетлэр белэн килеп кергэн кызга карап) монысы киленемдер инде?! Рэмис улы. Киленец, эни, Настя, оныкларыц бар, эле >кэен карт энилэрендэ Украинада ял итэлэр. 103

110 Анда барып аларны алып тормадык инде, син кайту турында шатлыклы хэбэрне алу белэн бар эшне ташлап чыгып чаптык кайтыр якка. (Улы энисенец тезлэреннэн убэ). Эни, без сине узебез белэн алып китэбез, телэсэц купме кунак булырсыц, телэсэц безнен белэн яшэрсец. Г в л и я. Кугэрчендэй герлим буген сезнец белэн, балакайларым, рэхмэт ж;ылы сузлэрегезгэ, изге телэклэрегезгэ, барачакмын, Алла боерса кунакка, Ьичкичекмэстэн. (Олы улы Tahup ягына борылып). Э син, улым, ничек? Т a h и р. Эни, мин тезуче, йортлар тезим, гаилэм юк. Мин бигрэк тэ шатмын син кайтканга (елап энисенец итэгенэ башын куя). Г е л и я. Елама улым, елама, мин сезнец ечен генэ исэн калдым бу деньяда дисэм дэ, ялгышмам, балакайларым. Эйдэгез, шатланышыйк, кайгы кене тугел бит. Барысы да кочаклашалар. Сэхнэгэ ейдэн Даян кидеп чыга. Даян (улларына карап сузсез кала. Бераздан телгэ килеп). Исэнмесез. Кече уллары Рэмис этисе белэн барып курешэ, хатыны белэн таныштыра. Т a h и р (утырган урыныннан кузгалмый). Э минем синец белэн курешэсем дэ, кул бирэсем дэ килми. Азат (Такирныц кулбашына йомшак кына кул ь т куеп). Я, тынычлан, буген шатлык кене, эниец кайтты. ТаЬир этисенэ арты белэн борылып баса. Даян. Эйдэгез, керегез, ишек ачык, естэл эзер. Г ел и я. Башкалар керэ торсыннар, без улларым белэн ж;имеш бакчасын карап чыгабыз эле. 104 Пэрдэ ябыла. Бакчага кереп китэлэр.

111 Д уртенче пэрдэ. Г ел ия (жимеш бакчасындагы матурлыкка сокла - нып кычкырып свй ли). Балалар, исегездэме, бергэлэшеп утырткан идек алмагач, чия, милэш агачларын. Ьэрберебезгэ атап утырттык. Менэ монысы ТаЬирныкы, монысы Рэмискэ, монысы Зелфиягэ. Зелфиям. Зелфиягэ дигэн алмагач турысына ж;иткэч Гелия агачны кочаклап елап жибэрде. (Уллары Гелияне кочаклап тынып калдылар). Г е л и я. Бер яше дэ тулмаган иде шул балакаем - ньщ. Гомере булмагандыр инде. (Тирэ-якка куз салып, алмалары влгереп килгэн алмагачларны курсэшеп). Нэкъ сезгэ охшаганнар, берэулэре тум-тугэрэк кызыл алмалы, э менэ монысы сап-сары, утэ куренмэле антоновкалар. Э менэ Зелфиякэем агачы ямь-яшел, сутлы алмалар булэк итэргэ ж;ыена кезгэ. Т а h и р. Эни, кара эле, э менэ монысы син (энилэрен талгын щилдэ кичке кояги нурларында ал - ланып килгэн тэлгэшлэргэ тулган милэш агачы янына алып килеп). Гелия. Эйе шул, минем агачым, ничеклэр матур булып ускэн! Т a h и р. Тешлэремэ керэ иде эни шушы еебез, бакчабыз. Бер тапкыр килдем ей турысына, тик керэ алмадым. Тамагыма утмэс теер тыгылды, тавышым бетте. Син йергэн сукмакларны, син юган кутэрмэлэрне куреп аягым тартмады керергэ, йерэгем туктар тесле булды. Куршелэр ягыннан кереп шушы милэш агачы синец белэн генэ сейлэшеп чыктым да, китеп бардым. Р э м и с. Менэ шатлык, эни, алтын кез дэ >китэ тиздэн. Гелия (яшъле кузлэрен свртеп ). Балакайларым, мин ул тэмле алмаларны ашый алмам инде, там а гыма утмэс тэмнэре. Т a h и р (энисен кочаклап убэ). Эни, алар сине ел саен тэмнэргэ тулып кеттелэр, шулай булгач ничек итеп авыз итмисец ди инде. 105

112 Г ел ия. Рэхмэт улларым (аркаларыннан свеп). Шушы еем, куршелэрем, бакчам бер генэ кенгэ дэ ислэремнэн чыкмады бит. (Бер алмагач твбенэ килеп уты ралар). Гелия. Мин кайларда булганымны, нилэр кичергэнемне сезгэ сейлэми булдыралмам. Авыр булса да йерэгемэ, сейлим инде. Т a h и р. Эни, ул кеннэрецне исецэ тешерергэ авыр булса, сейлэмэ. Гелия. Авыр, балалар, бик авыр, тик менэ этиегезнец генэ мине кетмичэ, икенчегэ ейлэнеп, сезне якякка таратып яшэвенэ куцелем эрни. Минем сезне оныткан кенем булмады, сезне беркемгэ дэ алыштыралмыйм мин. (Куз яшьлэрен свртеп дэвам и т э ). Бер-ике айга гына эшлэп кайтырга дип киткэн идем. Анда барып эйбэт кенэ эшлэп йергэндэ, ул якларда яцадан сугышлар башланды. Э бер кенне мин эшлэгэн ашханэне ватып-кырып, узебезне плингэ, тау-таш арасына алып киттелэр. Аларда плингэ тешкэн хатын - кызга хатын -кыз итеп карау юк, кыйнау дисецме, яисэ тенлэ сеяркэсе булырга тиешсец берэрсенец. Сугыш вакытларында узлэре белэн алып йертэлэр. Аларга ашарга эзерлэп, керлэрен юу, тенге эшлэрен эшлэп кэеф-сафа корып, бер-берсенэ булэк итеп бирулэр дисецме, алар ечен гадэти хэл анда. Бервакыт шул сугышчан отрядта узеннэн тотам калдырмаган бер сугышчы минем белэн ачылып китеп сейлэшеп алды: «Туйдырды бу сугыш, берэр >кирдэ теплэнеп тыныч тормыш кетэр идем, ди бу. Мин дэ: «Эйдэ соц, китик тэ барыйк», дим. «Син нэрсэ, отрядка бер килеп элэккэч, ж;ицел генэ китэлмисец, сине улем ж;эзасы кетэ. Качып котылып булмый, ди, тычканны да табарлар монда», ди. Эйдэ, мин эйтэм, берэр чиргэ сабыш, акылсыз булып кылан, мин сине карарга риза булган булырмын. Терлечэ кыланды бу, тэки ышандырды тегелэрне, уены-чыны белэн мине эт итеп кыйнады, беркемне аралашырга якын ж;ибэрмэде. Уз юлына китсен бу юньсез-акылсыз, дип безне отрядтан ж;ибэрделэр. Бер авылга барып урнаштык, яши баш- 106

113 ладык, ярты-йорты. й^улэр булып кылану аца шулкадэр ошап китте, соцыннан узем дэ аермый башладым, эллэ чынлап инде юлэр дим. Бер тапкыр, бер тапкыр гынамы, бик каты кыйнады, тэнемдэ чыкмаган ж,аным гына калды, э узе икенче кенне айнып яныма ятып елады. «Улэ гена курмэ, синнэн башка яши алмыйм мин», дип Ходайга ялварган кебек ялварды. Бала караган кебек карап терелтте, бераз эчми торды. Нэрсэ-нэрсэ, э аракы анда елга урынына ага, юк чагы булмый. Бераздан яцадан эчэ, сугыша, >цулэрлэнэ башлады, кеннэрнен, берсендэ чак качып котылдым узеннэн, куршелэргэ кереп булмый, ярамый. Эгэр мине яшерсэлэр, мен, бэла-каза курсэтэчэк ул аларга. 0й янына терэлеп торган эт оясына кереп качтым. Салам, такта кисэклэре белэн томалап куйдым эт керэсе урынны. Исерек булса да, эзлэмэгэн ж;ире калмады, эт оясын гына карамады. Тынычланып йокыга китуен тьщлап ята торгач, узем йоклап киткэнмен. Бервакыт аркам пешудэн, акырыш-кычкырыш, шау-шудан уянып китеп, эт оясыннан урмэлэп килеп чыктым. Янгын сундереп чабышып йергэн куршелэрем минем исэнлекне куреп шатланыштылар, ей эчендэ теге исерек бэндэнен, януы турында эйттелэр. Хэрби янгын сундеручелэрнен, рэсэйнекелэр икэнен белгэч, шатланып аларны барып кочаклап еладым. Ике кеннэн мине бер шэьэрнен, хэрби госпиталенэ ж;ибэрделэр. Менэ шулай итеп балалар Ходай Тэгалэ, яхшы кешелэр ярдэме белэн котылдым бу зинданнан. Гвлиянен сейлэвен артта шым гына басып Даян да тыцлап тора. Балалар Гелияне кочаклап елашалар. Даян (Гелия алдына чыгып тезл эн э). Гафу ит мине, гафу ит. Балалар (балаларга кар ап ), гафу итегез мине, балалар. ТаЬир этисенэ кул да бирми бакчадан чыгып китэ. Башкалары этилэрен килеп кочаклыйлар. 107

114 Даян. Эйдэгез ейгэ, эйдэгез! (Барысын ейгэ чакыра, чыгып китэлэр). Пэрдэ ябыла Б иш енче пэрдэ. 0й алды. 0йдэн чыгалар. Гелиянец кече улы Рэмис энисен ж;айлап кына эскэмиягэ утырта. Р э м и с. Эни, карале нинди матур кич, сокланып туймаслык. Айга карасац, буген уд да тулы мелдерэмэ тулган, безгэ карап шатлана курэсец. Гелия. Эйе шул, улым, бугенге кич безнец шатлык киче. Иоклап китсэм, сезне кабат югалтырмын тесле. Куз йомарга да куркам, улларым. Денья узгэргэн, куреп торам, бетенлэй узгэргэн. Рэмис. Эни, без бу деньяга кунегеп беттек инде, эшлибез дэ ашыйбыз, кулыбызда Ьенэребез бар. Эше барныц ашы бар дилэр бит. Эни, без сине узебез белэн алып китэбез, Настя белэн кицэшлэштек. Гелия (улыныц свйлэп бетергэнен дэ квтми т у к т а т а ). Улым, туган якларымны куреп туймаганмын эле. Беркая да китмим. Шулвакыт ейдэн Даян чыга Ьэм алар янына килеп утыра. Даян. Инде соц. Ял итегез, барыгыз да арыгансыздыр. ( Ойгэ чакыра). Г е л и я. Бэлки минем синец белэн бер тубэ астында йоклыйсым килмидер. Эзрэк башыц эшлэсэ, уйла. Даян ык-мык итеп тора да, унайсызланып торып чыгып китэ. Гелия (яца гына сэхнэгэ кергэн Ьэм ч и т т э басып торган Такирны узлэре янына чакыра). Кил, улым, утыр безнец янга. Т a h и р. Этине эзлэп кергэн идем, кая соц эле узе, сейлэшеп аласы иде. Л^ыелган сузлэр бар. Монда булмагач урамда утырадыр ( чыгып к и тэ). 108

115 Гелия (Рэмискэ к ар ап ). Абыец бик агулы этиецэ, гафу итэ алмый. Эй, бала! Яшэу бу деньяда керэш, дигэн бер акыллы адэм, лэкин шул керэштэ кеше булып калырга, кайчагында кичерергэ кирэк шул. Коръэн китабында да адэм еч кеннэн артык ачу саклап яшэргэ тиеш тугел дип язылган. Мин дэ гафу итэ алмам кебек иде этиегезне, э хэзер, сезне куру шатлыгыннанмы, йерэгем йомшарды. Яшэсеннэр эйдэ, куцеллэре тыныч булгач. Р э м и с. Елама, эни, елама. Без сине яратабыз. Энисен кочаклап утыра. Шулвакыт сэхнэгэ йегереп диярлек ТаЬир килеп керэ, канлы кулында пычак, узе нидер сейлэнэ, беркем ацларлык тугел. Сэхнэ артыннан ярдэм сорап кычкыру ишетелэ. Тыз-быз йергэн ТаЬирны Рэмис кулыннан тотып туктата: Р э м и с. Нэрсэ булды? Сейлэ эйбэтлэп. ТаЬир. Демектердем мин аны, кузем курмэсен иде шул кэнтэе белэн. Куптэн кызышып йери идем, ж,ае гына туры килмэде. Гелия (упыныц алдына барып тезлэнэ). Б а лам, син нэрсэ сейлисец, кит ялгышма, исерексен, бит. Чайкалып торган улын тотарга тырыша. Шулвакыт кычкырып елап Галия килеп керэ. Г алия. Утергэннэр, ярдэм итегез, балаларымныц аталарын утергэннэр. 0йдэгелэр куркышып килеп чыгалар. Г алия. Милиция чакырыгыз, тиз ярдэм машинасын чакырыгыз ( кычкырып елый). Катып басып торган Гелия талпынып китеп тагы улы ТаЬирнын, кулына тотына. Г ел ия. Улым, дересме бу, нишлэдец син, шундый бэхетле кенне генэ. Бар кайгылар артта калды дигэн идем ( уксеп елый). 109

116 Йегерешеп милиционер белэн медсестра килеп керэлэр. Милиционер ТаЬирныц канлы кулларына богау сала. Медсестра ('Дояи хаты ны на карап). Сезнец ирегезгэ ярдэм сон, инде, ул улгэн. Хэзер моргка алып китэбез, иртэгэсен, ягъни, кен тугач килерсез (чыгып к и тэ). Милиционер. Апа, еламагыз (Гвлияне т ы - нычландырырга ты ры гиа), утырыгыз. Э сез (Tahupia карап) хэзер минем белэн участокка барасыз. Гелия (алга аты лы п). Туктагыз эле, туктагыз! Балаларымны куреп тэ туймадым, алып китэм дисец, иртэгэ барырбыз, беркая да китмэс. Милиционер. Юк, апа, закон шулай куша, калдырырга ярамый. Гелия (тагы талпы н ы п). Иптэш, милиционер, ул гаепле тугел, мин Даянны утердем, мин. Мица бу деньяда бар да бер, яшэгэнмен уз яшемне дисэм дэ була. Милиционер. Юк, апа, якларга тырышмагыз, куреп торам ана бала ечен барысына да эзер, тик менэ мин килеп кергэндэ аныц кулында пычак иде. Г е л и я. Э сез ул пычакны курмэдегез, шулай бит, эле бер нэрсэ дэ язмагансыз, эшне тезэтеп була. Милиционер. Менэ бу улгэн кешене терелтеп буламы соц? Тезэтеп була эшне дисез, ялгышасыз, тезэтеп булмый (Такирны алып чыга башлый). Гелия (улына барып т о т ы н а ). Улым, куз нурым, куз алмам минем. Куеныма сыенып та утырмадыц ичмасам, упкэлэулэрец бетэр иде бэлки. ТаЬир. Елама, эни (богаулы куллары белэн энисенец куз яшълэрен с в р т э ). Мин аны син кайтмасац да яшэтми идем, э буген исэ синец белэн мыскыллы сейлэшулэрен куреп, деньядан юк иту телэгем кечэйде генэ. Мин кайтырмын, эни, елама, деньяда кетэр кешец барын белсэц, ж;ицелрэк ул. Чыгып китэлэр. Рэмис, Гелия, Рэмис хатыны кочаклашып елашып торалар. 110

117 Гелия (уз алдына свйлэнэ баш лый). Балалар, эле сон, тугел, бар гаепне дэ уз естемэ алам. Менэ бу йортны бирэм Даян хатынына, яшэсеннэр, чыгып китмэсеннэр. Бар гаепне уз естемэ алам. Улым (Рэмискэ кар ап ), мин киттем. Абыеца кирэкмен, син монда бул. Кет безне. Чыгып китэ. Рэмис Ьэм хатыны аптыраулы, еметле караш белэн озатып калалар. Пэрдэ ябыла ел.

118 Литературно - художественное издание Харисова Фания Файзиевна М А М И Н А Р Я Б И Н А Стихи, рассказы, пьесы (на татарском языке) Л^ыярга тапшырылды Бастырырга имза куелды Форматы 8 4 x V 32- Гарнитура «Svetlana». Офсет басма. Офсет кэгазе. Тиражы данэ. Заказ А Редакторлары: Г. Гыйльманов А. Сэлахетдинова Тышлык рэссамы В. Чекалкина Компьютерда битка салучы Т. Фурманова Издательство «Б аско» г. Екатеринбург А А ^ «И дел-п ресс» полиграфия-нэшрият комплексында» басылды , Казан шэь. Декабристлар ур., 2.

119

120 М ин Б аш кортостан н ьщ Благовещ ен районы И л ек а в ы л м н д а туды м. 2 0 елдан а р ты к Н е ф т е юганск районы ньщ Пойковский поселогында яшим. Т орм ы ш иптэш ем Т им ур неф ть чы гару эш ендэ, кече улы м С ал ават быел гы на С анкт- П етербургньщ М В Д академ и ясе курсанты булу бэхетенэ иреш те. Олы улы м ике ел элек, б ар ы б ы з- ны да кайгы га салы п, вакы тсы з рэвеш тэ ак д о н ьяларны калд]>1ры п китте. Д о н ь я га ч ы гачак ки таб ы м н ан куренгэнчэ, мин бу торм ы ш та бар нэрсэ туры нда д а язар га яр атам. Олы ж;анлы, изге кеш елэр ярдэм ендэ У ф а ш эь эрен д э елны «Б э х е т л э р е ц читлэп утм эсен» дигэн беренче Ьэм елны «М ин гаш ы йкм ы н сица торм ы ш ка» дигэн икенче китабы м донья курде инде. Н еф тею ганск районы язуч ы лары берлегендэ ж;иде ш игы рем рус теленэ тэр^цемэ ителеп, елны басы лы п чы ккан «О т раж ение» дигэн ж;ыентыкка кертелде.

BAB I PENDAHULUAN. Univesitas Indonesia

BAB I PENDAHULUAN. Univesitas Indonesia 1 BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Masalah Dalam melakukan kegiatannya sehari-hari, manusia tidak dapat lepas dari bahasa. Bahasa merupakan alat utama yang digunakan manusia dalam berkomunikasi dan

Lebih terperinci

А, Б, В, Г, Д, Е, Ё, Ж, З, И, Й, К, Л, М, Н, О, П, Р, С, Т, У, Ф, Х, Ц, Ч, Ш, Щ, Ъ, Ы, Ь, Э, Ю, Я

А, Б, В, Г, Д, Е, Ё, Ж, З, И, Й, К, Л, М, Н, О, П, Р, С, Т, У, Ф, Х, Ц, Ч, Ш, Щ, Ъ, Ы, Ь, Э, Ю, Я Mengenal Abjad / Tulisan di Bahasa Rusia Quote: Mengenal Abjad Rusia / Cyrillic Belajar bahasa Rusia dimulai dari mengenal abjad Cyrillic Rusia. Mengapa demikian? karena tanpa mengenal abjad Rusia terlebih

Lebih terperinci

Аудиторлик ташкилоти раҳбарларини аттестациядан ўтказиш ГРАФИГИ. Аудиторлик ташкилоти номи

Аудиторлик ташкилоти раҳбарларини аттестациядан ўтказиш ГРАФИГИ. Аудиторлик ташкилоти номи ташкилотлари раҳбарларини аттестациядан ўтказиш бўйича Идоралараро аттестация комиссияси Ишчи органининг 2015 йил 18 декабрдаги йиғилиш баённомасига 2-илова раҳбарларини аттестациядан ўтказиш ГРАФИГИ номи

Lebih terperinci

а 0 2

а 0 2 0 8 0 8 0 4 0 5 0 2 0 8 0 6 0 0 0 9 0 2 0 8 0 1 0 8 0 9 0 1 а 0 2 0 4 0 4 0 2 0 8 0 6 0 5 0 8 0 6 0 0 0 9 0 2 0 8 0 1 0 8 0 1 а 0 1 0 0 0 4 0 6 0 4 0 2 0 5 0 5 0 9 0 1 0 4 0 2 0 8 0 6 0 8 0 2 0 8 0 4 0

Lebih terperinci

Соња Хартнет, аустралијска списатељица и добитница награде Астрид Линдгрен за годину

Соња Хартнет, аустралијска списатељица и добитница награде Астрид Линдгрен за годину Едиција ТРАНЗИТ Младо створење које данас чита књигу носи ту књигу са собом у будућност она га обликује, утиче на њега, оно учи из ње, памти је, чува је у себи. То је нешто што се дешава само књигама за

Lebih terperinci

ANALISIS KESALAHAN PELAFALAN BUNYI DALAM BAHASA RUSIA BAGI PARA KARYAWAN YANG MENG-HANDLE WISATAWAN RUSIA DI BALI

ANALISIS KESALAHAN PELAFALAN BUNYI DALAM BAHASA RUSIA BAGI PARA KARYAWAN YANG MENG-HANDLE WISATAWAN RUSIA DI BALI ANALISIS KESALAHAN PELAFALAN BUNYI DALAM BAHASA RUSIA BAGI PARA KARYAWAN YANG MENG-HANDLE WISATAWAN RUSIA DI BALI Abstrak Gede Ginaya I Putu Budiarta Politeknik Negeri Bali Penelitian ini dilakukan untuk

Lebih terperinci

1 3 Ё вт сцсо г Д. Kamus Terminologi Otomasi Industri. жпнд ( ф рт Мй ) З с хданвягнд. Bahasa China (Notasi Pinyin) З Bahasa Indonesia

1 3 Ё вт сцсо г Д. Kamus Terminologi Otomasi Industri. жпнд ( ф рт Мй ) З с хданвягнд. Bahasa China (Notasi Pinyin) З Bahasa Indonesia 1 3 Ё вт со г Д Kamus Terminologi Otomasi Industri жп ( ф рт Мй ) З с данвяг Bahasa China (Notasi Pinyin) З Bahasa Indonesia йуб Ё вт ою дт 4000 Ю ЖсО джп ( РлЕвж ), с, с данвягхщжжвж туу рк ё Berisikan

Lebih terperinci

а а а 0 0 а

а а а 0 0 а 0 7 0 8 0 7 а 0 8 0 1 0 8 0 1 а 0 8 0 4 0 4 0 6 0 4 0 8 а 0 0 а 0 8 0 6 0 5 0 8 0 6 0 4 0 4 0 7 0 7 0 8 0 1 0 8 0 1 0 8 0 6 0 8 0 5 0 3 0 2 0 8 0 3 Ц 0 2 0 8 ю 0 8 0 7 0 2 0 4 0 3 0 5 0 3 0 7 0 1 0 7 0

Lebih terperinci

М И Н И С ТА Р С Т ВА

М И Н И С ТА Р С Т ВА 5. фебруар 2012. Број 9 11 II Ово ре ше ње об ја ви ти у Слу жбе ном гла сни ку Ре пу бли ке Ср би је. М И Н И С ТА Р С Т ВА 296 На осно ву чла на 26. став 1. За ко на о по ли тич ким стран ка ма ( Слу

Lebih terperinci

UNIVERSITAS INDONESIA. Propaganda Pada Masa Stalin ( ) Dalam Majalah Anak Мурзилка (Murzilka): Sebuah Analisis Wacana Kritis SKRIPSI

UNIVERSITAS INDONESIA. Propaganda Pada Masa Stalin ( ) Dalam Majalah Anak Мурзилка (Murzilka): Sebuah Analisis Wacana Kritis SKRIPSI UNIVERSITAS INDONESIA Propaganda Pada Masa Stalin (1924-1952) Dalam Majalah Anak Мурзилка (Murzilka): Sebuah Analisis Wacana Kritis SKRIPSI PRILIDANTI OKTARIZKIA NPM 0806357341 FAKULTAS ILMU PENGETAHUAN

Lebih terperinci

UNIVERSITAS INDONESIA ANALISIS FONETIK KATA PINJAMAN DALAM LIRIK LAGU HIP HOP RUSIA SKRIPSI RATIH DEVI WULANDARI NPM X

UNIVERSITAS INDONESIA ANALISIS FONETIK KATA PINJAMAN DALAM LIRIK LAGU HIP HOP RUSIA SKRIPSI RATIH DEVI WULANDARI NPM X UNIVERSITAS INDONESIA ANALISIS FONETIK KATA PINJAMAN DALAM LIRIK LAGU HIP HOP RUSIA SKRIPSI RATIH DEVI WULANDARI NPM 070412038X FAKULTAS ILMU PENGETAHUAN BUDAYA PROGRAM STUDI RUSIA DEPOK JULI 2010 UNIVERSITAS

Lebih terperinci

UNIVE RSITAS INDONE SIA

UNIVE RSITAS INDONE SIA UNIVE RSITAS INDONE SIA RE PRE SE NTASI UNI SOVIE T DAL AM УЧЕ БНИК РУССКОГО ЯЗЫКА /UČE BNIK RUSSK OGO JAZYK A/ BUK U PE L AJARAN BAHASA RUSIA TE RBITAN // TAHUN 1976

Lebih terperinci

ПРЕДМЕТ НАЗИВ УЧБЕНИКА АУТОР ИЗДАВАШ Српски језик Шитанка Ризница мудрпсти прерађенп издаое; Граматика за 8. разред; Радна свеска за 8.

ПРЕДМЕТ НАЗИВ УЧБЕНИКА АУТОР ИЗДАВАШ Српски језик Шитанка Ризница мудрпсти прерађенп издаое; Граматика за 8. разред; Радна свеска за 8. Списак уџбеника за осми : Српски Шитанка Ризница мудрпсти прерађенп издаое; Граматика за 8. ; Радна за 8. Зприца Нестпрпвић, Зпран Грущанпвић; Весна Лпмпар; Ликпвна Биплпгија Гепграфија Messages 4, учбеник;

Lebih terperinci

DESIGN SISTEM BLADE POMPA AKSIAL AFP W.M. Rumaherang *) Abstract

DESIGN SISTEM BLADE POMPA AKSIAL AFP W.M. Rumaherang *) Abstract DESIGN SISTEM BLADE POMPA AKSIAL AFP40-500 W.M. Rumaherang *) Abstract The axial pumps are operate at specific speeds n s > 500. In practice, this pump is founded in application on the nuclear/thermal

Lebih terperinci

UNIVERSITAS INDONESIA ALIH KODE PADA FILM SALT (2010) DAN EASTERN PROMISES (2007): SEBUAH KAJIAN SOSIOLINGUISTIK SKRIPSI

UNIVERSITAS INDONESIA ALIH KODE PADA FILM SALT (2010) DAN EASTERN PROMISES (2007): SEBUAH KAJIAN SOSIOLINGUISTIK SKRIPSI UNIVERSITAS INDONESIA ALIH KODE PADA FILM SALT (2010) DAN EASTERN PROMISES (2007): SEBUAH KAJIAN SOSIOLINGUISTIK SKRIPSI MUHAMMAD RHIDA RACHMATULLAH NPM 0806357285 FAKULTAS ILMU PENGETAHUAN BUDAYA PROGRAM

Lebih terperinci

Поклони. Срећни новогодишњи и божићни празници. Поклон календар читаоцима. У овом броју: Каблови за аутомобиле широм света

Поклони. Срећни новогодишњи и божићни празници. Поклон календар читаоцима. У овом броју: Каблови за аутомобиле широм света www.sremskenovine.co.rs redakcija@sremskenovine.co.rs Година LI Сремска Митровица Среда 28. децембар 2011. Број 2652-2653 Цена 40 динара у овом броју: Каблови за аутомобиле широм света Страна 3. Поклони

Lebih terperinci

UNIVERSITAS INDONESIA

UNIVERSITAS INDONESIA UNIVERSITAS INDONESIA ANALISIS KONFLIK BATIN TOKOH YURIJ DALAM NOVEL ДОКТОР ЖИВАГО/ DOKTOR ŽIVAGO/DOKTOR ZIVAGO KARYA BORIS PASTERNAK: TINJAUAN PSIKOLOGI SASTRA SKRIPSI NOVA YANTI NPM 0606090096 FAKULTAS

Lebih terperinci

АДРЕСАР ЕКИПА ТРОФЕЈ НОВОГ САДА. ТЕКУЋИ РАЧУН: , Банка Интеса ОДБОЈКАШКИ САВЕЗ НОВОГ САДА-VOLLEYBALL ASSOCIATON OF NOVI SAD

АДРЕСАР ЕКИПА ТРОФЕЈ НОВОГ САДА. ТЕКУЋИ РАЧУН: , Банка Интеса ОДБОЈКАШКИ САВЕЗ НОВОГ САДА-VOLLEYBALL ASSOCIATON OF NOVI SAD ОДБОЈКАШКИ САВЕЗ НОВОГ САДА-VOLLEYBALL ASSOCIATON OF NOVI SAD ТЕКУЋИ РАЧУН: 160-924057-68, Банка Интеса http://www.nsodbojka-savez.org nscitivolley@neobee.net АДРЕСАР ЕКИПА ТРОФЕЈ НОВОГ САДА С Е З О Н

Lebih terperinci

UNIVERSITAS INDONESIA AMBIGUITAS MAKNA DALAM ANEKDOT BERBAHASA RUSIA SKRIPSI HYUNISA RAHMANADIA

UNIVERSITAS INDONESIA AMBIGUITAS MAKNA DALAM ANEKDOT BERBAHASA RUSIA SKRIPSI HYUNISA RAHMANADIA UNIVERSITAS INDONESIA AMBIGUITAS MAKNA DALAM ANEKDOT BERBAHASA RUSIA SKRIPSI HYUNISA RAHMANADIA 0606090013 FAKULTAS ILMU PENGETAHUAN BUDAYA PROGRAM STUDI RUSIA DEPOK JULI 2010 UNIVERSITAS INDONESIA AMBIGUITAS

Lebih terperinci

UNIVERSITAS INDONESIA

UNIVERSITAS INDONESIA UNIVERSITAS INDONESIA KOHESI GRAMATIKAL DAN KOHESI LEKSIKAL DALAM MEDIA ONLINE DARI LAMAN WWW.TWITTER.COM BERBAHASA RUSIA PADA OLAHRAGA HOKI PERIODE 2011 DAN 2012 SKRIPSI NATAMA PARAMATATYA 0806468291

Lebih terperinci

ИЗ САДРЖАЈА ПОТ ПИ САН АК ЦИ О НАР СКИ СПО РА ЗУМ ИЗ МЕ ЂУ ПО ШТЕ СР БИ ЈЕ И КОМ ПА НИ ЈЕ ОТЕ

ИЗ САДРЖАЈА ПОТ ПИ САН АК ЦИ О НАР СКИ СПО РА ЗУМ ИЗ МЕ ЂУ ПО ШТЕ СР БИ ЈЕ И КОМ ПА НИ ЈЕ ОТЕ ИЗ САДРЖАЈА АК ЦИ О НАР СКИ СПО РА ЗУМ ИЗ МЕ ЂУ ПО ШТЕ СР БИ ЈЕ И ОТЕ-A ДО ГО ВОР ОД КА ПИ ТАЛ НЕ ВА ЖНО СТИ 3 Споразум ће омогућити да ПТТ остварује своја управљачка и власничка права преко статутарних

Lebih terperinci

UNIVERSITAS INDONESIA MAKNA LAMBANG REPUBLIK-REPUBLIK DI FEDERASI RUSIA: SEBUAH KAJIAN SEMIOTIK SKRIPSI IYUS YUSUF NPM :

UNIVERSITAS INDONESIA MAKNA LAMBANG REPUBLIK-REPUBLIK DI FEDERASI RUSIA: SEBUAH KAJIAN SEMIOTIK SKRIPSI IYUS YUSUF NPM : UNIVERSITAS INDONESIA MAKNA LAMBANG REPUBLIK-REPUBLIK DI FEDERASI RUSIA: SEBUAH KAJIAN SEMIOTIK SKRIPSI IYUS YUSUF NPM : 0806357266 FAKULTAS ILMU PENGETAHUAN BUDAYA PROGRAM STUDI RUSIA DEPOK JUNI, 2012

Lebih terperinci

UNIVERSITAS INDONESIA

UNIVERSITAS INDONESIA UNIVERSITAS INDONESIA PERJUANGAN ŠUXOV DALAM NOVEL ОДИН ДЕНЬ ИВАНА ДЕНИСОВИЧA / ODIN DEN' IVANA DENISOVIČA/ SEHARI DALAM HIDUP IVAN DENISOVIČ KARYA ALEKSANDR SOLŽENICYN DAN MINKE DALAM NOVEL BUMI MANUSIA

Lebih terperinci

СПЕЦИЈАЛЕН СИНГЛ. Двојна. шанса. Вкупно голови Вкупно голови. I п. I п. I п. II п. II п.

СПЕЦИЈАЛЕН СИНГЛ. Двојна. шанса. Вкупно голови Вкупно голови. I п. I п. I п. II п. II п. Стрелец на: првиот гол // во тек (регуларен дел) прв стрелец во тек R играч код квота код квота Сре 20:35 RONALDO C. 9271 4.50 9371 1.90 Сре 20:35 BENZEMA K. 9272 5.50 9372 2.30 Сре 20:35 MORATA A. 9273

Lebih terperinci

UNIVERSITAS INDONESIA PERUBAHAN MORFEMIS KATA BENDA PINJAMAN BAHASA RUSIA DARI BAHASA PRANCIS SKRIPSI MUTIARA MERIDHITA

UNIVERSITAS INDONESIA PERUBAHAN MORFEMIS KATA BENDA PINJAMAN BAHASA RUSIA DARI BAHASA PRANCIS SKRIPSI MUTIARA MERIDHITA UNIVERSITAS INDONESIA PERUBAHAN MORFEMIS KATA BENDA PINJAMAN BAHASA RUSIA DARI BAHASA PRANCIS SKRIPSI MUTIARA MERIDHITA 0806468285 FAKULTAS ILMU PENGETAHUAN DAN BUDAYA PROGRAM STUDI RUSIA DEPOK JULI 2012

Lebih terperinci

UNIVERSITAS INDONESIA MAKNA KONSTRUKTIVISME DALAM SENI GRAFIS PADA POSTER IKLAN PRODUK DI RUSIA PERIODE NEW ECONOMY POLICY SKRIPSI

UNIVERSITAS INDONESIA MAKNA KONSTRUKTIVISME DALAM SENI GRAFIS PADA POSTER IKLAN PRODUK DI RUSIA PERIODE NEW ECONOMY POLICY SKRIPSI UNIVERSITAS INDONESIA MAKNA KONSTRUKTIVISME DALAM SENI GRAFIS PADA POSTER IKLAN PRODUK DI RUSIA PERIODE NEW ECONOMY POLICY 1923-1929 SKRIPSI PISCESIA DWI RATIH 0806357335 FAKULTAS ILMU PENGETAHUAN BUDAYA

Lebih terperinci

UNIVERSITAS INDONESIA REPRESENTASI MASKULINITAS PADA IKLAN CETAK MINUMAN VODKA (KAJIAN SEMIOTIK) SKRIPSI JUNITA ANGGRAHAENI NPM

UNIVERSITAS INDONESIA REPRESENTASI MASKULINITAS PADA IKLAN CETAK MINUMAN VODKA (KAJIAN SEMIOTIK) SKRIPSI JUNITA ANGGRAHAENI NPM UNIVERSITAS INDONESIA REPRESENTASI MASKULINITAS PADA IKLAN CETAK MINUMAN VODKA (KAJIAN SEMIOTIK) SKRIPSI JUNITA ANGGRAHAENI NPM 0706297152 FAKULTAS ILMU DAN PENGETAHUAN BUDAYA PROGRAM STUDI SASTRA RUSIA

Lebih terperinci

UNIVERSITAS INDONESIA PEMBENTUKAN VERBA BAHASA RUSIA DALAM BUKU MANUAL KAMERA DIGITAL SKRIPSI CHRISTOPHER CYNAR SAULINGGI

UNIVERSITAS INDONESIA PEMBENTUKAN VERBA BAHASA RUSIA DALAM BUKU MANUAL KAMERA DIGITAL SKRIPSI CHRISTOPHER CYNAR SAULINGGI UNIVERSITAS INDONESIA PEMBENTUKAN VERBA BAHASA RUSIA DALAM BUKU MANUAL KAMERA DIGITAL SKRIPSI CHRISTOPHER CYNAR SAULINGGI 0706296982 FAKULTAS ILMU PENGETAHUAN BUDAYA PROGRAM STUDI RUSIA DEPOK JANUARI 2012

Lebih terperinci

UNIVERSITAS INDONESIA

UNIVERSITAS INDONESIA UNIVERSITAS INDONESIA PERBANDINGAN PEREMPUAN KEPALA KELUARGA DALAM NOVEL ПЕРВАЯ ЛЮБОВЬ KARYA I. S. TURGENEV DAN GONE WITH THE WIND KARYA MARGARET MITCHELL: TINJAUAN FEMINISME SKRIPSI VIDIA ANUGRAH NPM

Lebih terperinci

5 Kesalahan Fatal Belajar Bahasa Asing Belajarlah Seperti Bayi

5 Kesalahan Fatal Belajar Bahasa Asing Belajarlah Seperti Bayi v 5 Kesalahan Fatal Belajar Bahasa Asing Belajarlah Seperti Bayi Bayi menghabiskan banyak waktunya sebelum berbicara untuk mendengar, menyimak, dan menyaksikan orang dewasa bercakap-cakap. Kita semua terlahir

Lebih terperinci

UNIVERSITAS INDONESIA RUSIFIKASI ДЕД МОРОЗ (DED MOROZ) SANTA CLAUS : SIMBOL PERAYAAN NATAL DAN TAHUN BARU DI RUSIA SKRIPSI ISMAIL

UNIVERSITAS INDONESIA RUSIFIKASI ДЕД МОРОЗ (DED MOROZ) SANTA CLAUS : SIMBOL PERAYAAN NATAL DAN TAHUN BARU DI RUSIA SKRIPSI ISMAIL UNIVERSITAS INDONESIA RUSIFIKASI ДЕД МОРОЗ (DED MOROZ) SANTA CLAUS : SIMBOL PERAYAAN NATAL DAN TAHUN BARU DI RUSIA SKRIPSI ISMAIL 0806357253 FAKULTAS ILMU PENGETAHUAN BUDAYA PROGRAM STUDI RUSIA DEPOK JULI

Lebih terperinci

UNIVERSITAS INDONESIA UNSUR-UNSUR PERSUASIF DALAM PIDATO STALIN PADA PERANG PATRIOTIK BESAR SKRIPSI IMELDA VALENTINA RAJAGUKGUK

UNIVERSITAS INDONESIA UNSUR-UNSUR PERSUASIF DALAM PIDATO STALIN PADA PERANG PATRIOTIK BESAR SKRIPSI IMELDA VALENTINA RAJAGUKGUK UNIVERSITAS INDONESIA UNSUR-UNSUR PERSUASIF DALAM PIDATO STALIN PADA PERANG PATRIOTIK BESAR SKRIPSI Diajukan sebagai salah satu syarat untuk memperoleh gelar Sarjana Humaniora IMELDA VALENTINA RAJAGUKGUK

Lebih terperinci

25. октобар Број

25. октобар Број 25. октобар 2013. Број 93 129 Члан 4. Уз зах тев за из да ва ње одо бре ња под но си се до ку мен та ци ја из чла на 7. став 2. За ко на, при че му се: 1) осни вач ким ак том фак то ринг дру штва из чла

Lebih terperinci

UNIVERSITAS INDONESIA. ANALISIS KESALAHAN PENGGUNAAN DEKLINASI DAN KONJUGASI BAHASA RUSIA Studi Kasus Terhadap Empat Pemandu Wisata Di Bali SKRIPSI

UNIVERSITAS INDONESIA. ANALISIS KESALAHAN PENGGUNAAN DEKLINASI DAN KONJUGASI BAHASA RUSIA Studi Kasus Terhadap Empat Pemandu Wisata Di Bali SKRIPSI UNIVERSITAS INDONESIA ANALISIS KESALAHAN PENGGUNAAN DEKLINASI DAN KONJUGASI BAHASA RUSIA Studi Kasus Terhadap Empat Pemandu Wisata Di Bali SKRIPSI DISUSUN OLEH DENNY IDRIS MAULANA 0705 120 154 FAKULTAS

Lebih terperinci

UNIVERSITAS INDONESIA ANALISIS WACANA PIDATO LENIN ЧТО ТАКОЕ СОВЕТСКАЯ ВЛАСТЬ (ČTO TAKOE SOVETSKAJA VLAST') APA ITU KEKUASAAN SOVIET SKRIPSI

UNIVERSITAS INDONESIA ANALISIS WACANA PIDATO LENIN ЧТО ТАКОЕ СОВЕТСКАЯ ВЛАСТЬ (ČTO TAKOE SOVETSKAJA VLAST') APA ITU KEKUASAAN SOVIET SKRIPSI UNIVERSITAS INDONESIA ANALISIS WACANA PIDATO LENIN ЧТО ТАКОЕ СОВЕТСКАЯ ВЛАСТЬ (ČTO TAKOE SOVETSKAJA VLAST') APA ITU KEKUASAAN SOVIET SKRIPSI Hari Putra Setiawan 0806468234 FAKULTAS ILMU PENGETAHUAN BUDAYA

Lebih terperinci

UNIVERSITAS INDONESIA

UNIVERSITAS INDONESIA UNIVERSITAS INDONESIA PENGGUNAAN AFIKS PADA VERBA ГОВОРИТЬ /GOVORIT'/ 'BERBICARA' DALAM NOVEL МАСТЕР И МАРГАРИТА /MASTER I MARGARITA/ 'MASTER DAN MARGARITA' SKRIPSI Diajukan sebagai salah satu syarat memperoleh

Lebih terperinci

Содрж ина ВО ВЕД... 3 ИН ФО РМ А Ц ИЈА ЗА РА БО ТА ТА... 4 ИН ФО Л ИН ИЈА И ИН ФО М А ИЛ Н А ФО Н Д О Т ЗА ЗД РА ВСТВЕН О О СИГУ РУ ВА Њ Е... 4 ()...

Содрж ина ВО ВЕД... 3 ИН ФО РМ А Ц ИЈА ЗА РА БО ТА ТА... 4 ИН ФО Л ИН ИЈА И ИН ФО М А ИЛ Н А ФО Н Д О Т ЗА ЗД РА ВСТВЕН О О СИГУ РУ ВА Њ Е... 4 ()... 1 12 Содрж ина ВО ВЕД... 3 ИН ФО РМ А Ц ИЈА ЗА РА БО ТА ТА... 4 ИН ФО Л ИН ИЈА И ИН ФО М А ИЛ Н А ФО Н Д О Т ЗА ЗД РА ВСТВЕН О О СИГУ РУ ВА Њ Е... 4 ()... 5... 5... 6!"#$... 7 П А К ЕТИ Н А ЗА ВРШ ЕН И

Lebih terperinci

Одбојкашки викенд за памћење» страна 31 У ПАНЧЕВУ, У ПЕТАК, 3. ФЕБРУАРА ХУ МА НОСТ ПО РО ДИ ЦЕ АША НИН ИЗ ОМО ЉИ ЦЕ СПАСЛИ ТРИ ЖИВОТА

Одбојкашки викенд за памћење» страна 31 У ПАНЧЕВУ, У ПЕТАК, 3. ФЕБРУАРА ХУ МА НОСТ ПО РО ДИ ЦЕ АША НИН ИЗ ОМО ЉИ ЦЕ СПАСЛИ ТРИ ЖИВОТА Град очекује новац за индустријску зону» страна 5 Одбојкашки викенд за памћење» страна 31 Број 4698, година CXLVIII У ПАНЧЕВУ, У ПЕТАК, 3. ФЕБРУАРА 2017. цена 40 динара ИШЧЕКИВАЊЕ... Хроника Интерном одељењу

Lebih terperinci

UNSUR SUPRASEGMENTAL DALAM FONOLOGI BAHASA RUSIA

UNSUR SUPRASEGMENTAL DALAM FONOLOGI BAHASA RUSIA UNSUR SUPRASEGMENTAL DALAM FONOLOGI BAHASA RUSIA Makalah Dipresentasikan di Program Pascasarjana BKU Linguistik November 2006 Oleh Tri Yulianty K. NIP 132310586 FAKULTAS SASTRA UNIVERSITAS PADJADJARAN

Lebih terperinci

UNIVERSITAS INDONESIA PEMBENTUKAN KATA KERJA BARU BAHASA RUSIA YANG BERASAL DARI KATA SERAPAN BIDANG TEKNOLOGI DI RUSIA SKRIPSI

UNIVERSITAS INDONESIA PEMBENTUKAN KATA KERJA BARU BAHASA RUSIA YANG BERASAL DARI KATA SERAPAN BIDANG TEKNOLOGI DI RUSIA SKRIPSI UNIVERSITAS INDONESIA PEMBENTUKAN KATA KERJA BARU BAHASA RUSIA YANG BERASAL DARI KATA SERAPAN BIDANG TEKNOLOGI DI RUSIA SKRIPSI DWI FEBRIYANTI NPM 0606089970 FAKULTAS ILMU PENGETAHUAN BUDAYA PROGRAM STUDI

Lebih terperinci

I СПЕUИJАЛНА 60ЛНI1UА ЗА РЕХАБИII"LА!..8У 'БУКОВИЧКДБ~ч APAHiEIIVDNI БР ш:оу.

I СПЕUИJАЛНА 60ЛНI1UА ЗА РЕХАБИIILА!..8У 'БУКОВИЧКДБ~ч APAHiEIIVDNI БР ш:оу. На основу члана 108. Закона о jавним набавкама и Извештajа Комисиjе за jabhe набавке броj 354. од 12.04.2017. год. У поступку jabhe набавке мале вредности добара - санитетеки и медицински материjал и тест

Lebih terperinci

UNIVERSITAS INDONESIA PERAN DAN FUNGSI И (I) PADA KALIMAT DALAM CERITA RAKYAT RUSIA SKRIPSI RAISA RESMITHASARI

UNIVERSITAS INDONESIA PERAN DAN FUNGSI И (I) PADA KALIMAT DALAM CERITA RAKYAT RUSIA SKRIPSI RAISA RESMITHASARI UNIVERSITAS INDONESIA PERAN DAN FUNGSI И (I) PADA KALIMAT DALAM CERITA RAKYAT RUSIA SKRIPSI Diajukan sebagai salah satu syarat untuk memperoleh gelar sarjana humaniora RAISA RESMITHASARI 0806357360 FAKULTAS

Lebih terperinci

Аутори: мр Јелена Матић др Бисерка Несторовић др Гордана Ђукановић дипл. инж. Тања Палија маст. инж. арх. Александра Бурда

Аутори: мр Јелена Матић др Бисерка Несторовић др Гордана Ђукановић дипл. инж. Тања Палија маст. инж. арх. Александра Бурда Аутори: мр Јелена Матић др Бисерка Несторовић др Гордана Ђукановић дипл. инж. Тања Палија маст. инж. арх. Александра Бурда Наслов: ПРОСТОР И ОБЛИK Приручник за полагање пријемног испита на Одсеку за технологије,

Lebih terperinci

Cara Instal Linux Mint 17

Cara Instal Linux Mint 17 Cara Instal Linux Mint 17 Oleh : Wahyu Setiyono 1 Linux Mint adalah salah satu sistem operasi yang berbasis Ubuntu. Jadi masih menjadi keluarga besar Ubuntu juga. Tidak hanya itu, sistem paket aplikasinya

Lebih terperinci

UNIVERSITAS INDONESIA PEMBENTUKAN KATA BENDA ISTILAH SEPAKBOLA DALAM READER TOTAL FOOTBALL RUSIA 2012 SKRIPSI EKO BAWONO NPM

UNIVERSITAS INDONESIA PEMBENTUKAN KATA BENDA ISTILAH SEPAKBOLA DALAM READER TOTAL FOOTBALL RUSIA 2012 SKRIPSI EKO BAWONO NPM UNIVERSITAS INDONESIA PEMBENTUKAN KATA BENDA ISTILAH SEPAKBOLA DALAM READER TOTAL FOOTBALL RUSIA 2012 SKRIPSI EKO BAWONO NPM 0706297045 FAKULTAS ILMU PENGETAHUAN BUDAYA PROGRAM STUDI RUSIA DEPOK JULI 2012

Lebih terperinci

UNIVERSITAS INDONESIA PROSES PEMBENTUKAN KATA SIFAT YANG BERASAL DARI KATA BENDA DALAM MAJALAH PSYCHOLOGIES RUSSIA 2011 SKRIPSI

UNIVERSITAS INDONESIA PROSES PEMBENTUKAN KATA SIFAT YANG BERASAL DARI KATA BENDA DALAM MAJALAH PSYCHOLOGIES RUSSIA 2011 SKRIPSI UNIVERSITAS INDONESIA PROSES PEMBENTUKAN KATA SIFAT YANG BERASAL DARI KATA BENDA DALAM MAJALAH PSYCHOLOGIES RUSSIA 2011 SKRIPSI MEGA TRINANDA NPM 0706297202 FAKULTAS ILMU PENGETAHUAN BUDAYA PROGRAM STUDI

Lebih terperinci

I СП~UИJАnНА БОnНИuд ЗА РЕХА6ИЛМТАЦМJY

I СП~UИJАnНА БОnНИuд ЗА РЕХА6ИЛМТАЦМJY На основу члана 108. Закона о jавним набавкама и ИзвештаjаКомисиjе за jabhe набавке броj 354. од 12.04.2017. год. У поступку [авне набавке мале вредности добара - санитетеки и медицински материjал и тест

Lebih terperinci

UNIVERSITAS INDONESIA

UNIVERSITAS INDONESIA UNIVERSITAS INDONESIA KOHESI GRAMATIKAL DALAM TEKS RESEP MASAKAN BERBAHASA RUSIA DALAM BUKU ЦАРСКАЯ КУХНЯ /Tsarskaya Kuxnya/ DAPUR TSAR, KARYA S. PISANYH (2000) SKRIPSI SEKARWANTI 0606090133 FAKULTAS ILMU

Lebih terperinci

PERUBAHAN SEBAGAI PLOT DALAM NOVELET МOЯ ЖИЗНЪ KARYA ANTON P. CHEKHOV (Suatu Tinjauan Struktural Greimas)

PERUBAHAN SEBAGAI PLOT DALAM NOVELET МOЯ ЖИЗНЪ KARYA ANTON P. CHEKHOV (Suatu Tinjauan Struktural Greimas) PERUBAHAN SEBAGAI PLOT DALAM NOVELET МOЯ ЖИЗНЪ KARYA ANTON P. CHEKHOV (Suatu Tinjauan Struktural Greimas) KRISNA KRISTIAN H1G050032 ABSTRAK Skripsi ini berjudul Perubahan sebagai Plot dalam Novelet Kehidupan

Lebih terperinci

ПЛАН УПРАВЉАЊА за период године

ПЛАН УПРАВЉАЊА за период године ЗАШТИЋЕНО ПОДРУЧЈЕ СПОМЕНИК ПРИРОДЕ ДОЛИНА ПОТОКА БИГАР ПЛАН УПРАВЉАЊА за период 2016-2025. године Mарт, 2016. године План управљања 2016. 2025. 1 Садржај У ВОД... 3 Границе и режими заштите... 3 Површина

Lebih terperinci

НОВО IIOЉE РАДА ЗА ЖЕНЕ

НОВО IIOЉE РАДА ЗА ЖЕНЕ -. -~_"..,,,_ НОВО IIOЉE РАДА ЗА ЖЕНЕ " Ако се ;1\сне не 6уду uорнле са н а јвећом енергијом противу зда i(oje је на помој1у, оне ће бити одговорне за продивену 1

Lebih terperinci

г-t9з~---t~~~~ша----!l--г---~~--~~~~n-~~~~1цо.-tthззtт--јойб-јнm~~шyiшњ~т-~-----=~--~~~ifw04i--~~~~~цо

г-t9з~---t~~~~ша----!l--г---~~--~~~~n-~~~~1цо.-tthззtт--јойб-јнm~~шyiшњ~т-~-----=~--~~~ifw04i--~~~~~цо Република Српска Републичка управа за rеодетске и имовинско-правне послове БаљаЛука ПОДРУЧНАЈЕДИНИЦА СРБАЦ Општина: Катастарски срез: Катастарска општина: С Р Б А Ц СРБА ЧКИ СРЕЗ ПОВЕЛИЧ Број: 21.40-952.1-1-4315/2009

Lebih terperinci

Contoh desain perakaitan purse seine Pures seine

Contoh desain perakaitan purse seine Pures seine Contoh desain perakaitan purse seine Pures seine Рurse seine untuk ikansardin dan ikan pelagic kecil yang lain untuk караl dengan panjang keseluiruhan 10 meter (PAJOT FAO) CATATAN : PADA рurse seine perukrurun

Lebih terperinci

KATA SERAPAN BIDANG INFORMATIKA DALAM BAHASA RUSIA. Oleh : Fuad Subhan

KATA SERAPAN BIDANG INFORMATIKA DALAM BAHASA RUSIA. Oleh : Fuad Subhan KATA SERAPAN BIDANG INFORMATIKA DALAM BAHASA RUSIA Oleh : Fuad Subhan 180710080015 UNIVERSITAS PADJADJARAN FAKULTAS ILMU BUDAYA JURUSAN SASTRA RUSIA JATINANGOR AGUSTUS, 2012 KATA SERAPAN BIDANG INFORMATIKA

Lebih terperinci

PANDANGAN DUNIA FYODOR DOSTOYEVSKY TERHADAP KEADAAN SOSIAL MASYARAKAT RUSIA DALAM NOVEL ИГРОК (Suatu Tinjauan Strukturalisme Genetik)

PANDANGAN DUNIA FYODOR DOSTOYEVSKY TERHADAP KEADAAN SOSIAL MASYARAKAT RUSIA DALAM NOVEL ИГРОК (Suatu Tinjauan Strukturalisme Genetik) PANDANGAN DUNIA FYODOR DOSTOYEVSKY TERHADAP KEADAAN SOSIAL MASYARAKAT RUSIA DALAM NOVEL ИГРОК (Suatu Tinjauan Strukturalisme Genetik) NISA WENING ASIH SUTRISNO 180710080020 ABSTRACT This thesis is entitled

Lebih terperinci

Disusun Oleh. Telah disyahkan dan disetujui oleh Dosen Pembimbing pada :

Disusun Oleh. Telah disyahkan dan disetujui oleh Dosen Pembimbing pada : LEM BAR PENGESAHAN PEMBIMBING PRA RANCANGAN PABRIK PERTENUNAN KAIN DENIM STRECTH DENGAN KAPASITAS 1.500.000 M/BULAN TUGAS AKHIR Disusun Oleh. Pawitri Hasnita Rini Nurchasanah 98 521039 98 521170 Telah

Lebih terperinci

Neurosis Tokoh Utama Anna Andriovna Dalam Novel Время Ночь/Vremya Noč /Waktu Malam Karya Lyudmila Petrushevskaya: Suatu Kajian Psikologi Sastra

Neurosis Tokoh Utama Anna Andriovna Dalam Novel Время Ночь/Vremya Noč /Waktu Malam Karya Lyudmila Petrushevskaya: Suatu Kajian Psikologi Sastra Neurosis Tokoh Utama Anna Andriovna Dalam Novel Время Ночь/Vremya Noč /Waktu Malam Karya Lyudmila Petrushevskaya: Suatu Kajian Psikologi Sastra Athiah Dwidanti Amida, Thera Widyastuti Program Studi Rusia,

Lebih terperinci

Правилник о квалитету и другим захтевима за јестива биљна уља и масти, маргарин и друге масне намазе, мајонез и сродне производе. Члан 1.

Правилник о квалитету и другим захтевима за јестива биљна уља и масти, маргарин и друге масне намазе, мајонез и сродне производе. Члан 1. На основу члана 2. став 2. Урдб о начину израд и доношњу тхничких прописа и ргистру тих прописа ("Службни лист СЦГ", бр. 7/26), министар за унутрашњ кономск однос доноси Правилник о квалитту и другим захтвима

Lebih terperinci

GAMBARAN FEMINISME DALAM CERPEN ARIADNE DAN АGAFYA KARYA ANTON PAVLOVICH CHEKHOV (Suatu Tinjauan Feminis Ideologis)

GAMBARAN FEMINISME DALAM CERPEN ARIADNE DAN АGAFYA KARYA ANTON PAVLOVICH CHEKHOV (Suatu Tinjauan Feminis Ideologis) GAMBARAN FEMINISME DALAM CERPEN ARIADNE DAN АGAFYA KARYA ANTON PAVLOVICH CHEKHOV (Suatu Tinjauan Feminis Ideologis) Oleh : AHMAD ILHAM DANIAL 180710080007 UNIVERSITAS PADJADJARAN FAKULTAS ILMU BUDAYA PROGRAM

Lebih terperinci

ONOMATOPE DALAM LAGU ANAK-ANAK RUSIA

ONOMATOPE DALAM LAGU ANAK-ANAK RUSIA ONOMATOPE DALAM LAGU ANAK-ANAK RUSIA Pitra Dewi Sekartaji, M. Nasir Latief Program Studi Rusia Fakultas Ilmu Pengetahuan Budaya Universitas Indonesia Email: pitra.d.sekartaji@gmail.com Abstrak Penelitian

Lebih terperinci

БЕЛАРУСКАЯ ЛІТАРАТУРА

БЕЛАРУСКАЯ ЛІТАРАТУРА МІНІСТЭРСТВА АДУКАЦЫІ РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ ВУЧЭБНАЯ ПРАГРАМА ДЛЯ ЎСТАНОЎ АГУЛЬНАЙ СЯРЭДНЯЙ АДУКАЦЫІ З БЕЛАРУСКАЙ І РУСКАЙ МОВАМІ НАВУЧАННЯ БЕЛАРУСКАЯ ЛІТАРАТУРА V ХI класы Зацверджана Міністэрствам адукацыі

Lebih terperinci

Тгаwl udang dan perakitan

Тгаwl udang dan perakitan Тгаwl udang dan perakitan Tipe teluk Мехicoсо Example : Di perairan tropik, саtch rateгаье. seimbang denmgan buka ап mendatar dan trawl. Untuk mendapatkan bukaan mendatar yang sebesarbe sarnya, dipergukan

Lebih terperinci

ПЛАН ДЕТАЉНЕ РЕГУЛАЦИЈЕ УРБАНИСТИЧКЕ ЗОНЕ

ПЛАН ДЕТАЉНЕ РЕГУЛАЦИЈЕ УРБАНИСТИЧКЕ ЗОНЕ ПЛАН ДЕТАЉНЕ РЕГУЛАЦИЈЕ УРБАНИСТИЧКЕ ЗОНЕ «Ц Р К В И Н Е» П Р Е Д С Е Д Н И К СКУПШТИНЕ ГРАДА КРАЉЕВА Миломир Шљивић, ецц. Број: 011-38/2009-II Дана: 20. јуна 2009.године Одељење за урбанизам, грађевинарство

Lebih terperinci

ОПШТИНСКА УПРАВА ПЕЋИНЦИ ИНСПЕКТОРУ ЗАШТИТЕ ЖИВОТНЕ СРЕДИНЕ. Број: Датум: год. ЗАВОД ЗА ЈАВНО ЗДРАВЉЕ СРЕМСКА МИТРОВИЦА Стари шор 47

ОПШТИНСКА УПРАВА ПЕЋИНЦИ ИНСПЕКТОРУ ЗАШТИТЕ ЖИВОТНЕ СРЕДИНЕ. Број: Датум: год. ЗАВОД ЗА ЈАВНО ЗДРАВЉЕ СРЕМСКА МИТРОВИЦА Стари шор 47 ЗАВОД ЗА ЈАВНО ЗДРАВЉЕ СРЕМСКА МИТРОВИЦА Стари шор 47 Mat.br. 08039801 Reg.br. 8238022472 šif.del. 86-90 PIB 100791703 ž.račun. 840-209667-75 tel/faks: 022/ 610-511, 636-509 e-mail: info@zdravlje-sm.org.rs

Lebih terperinci

Desain dan perakitan gill net: соntoh. Jaring puntal

Desain dan perakitan gill net: соntoh. Jaring puntal Desain dan perakitan gill net: соntoh Gillnet qillnet dasar untuk kepiting Brittany, Регаncis Караl panjang : 5-15 m daya mesin : 15-20 РК Реnentuan ukuiran mata jaring gill net Репеtuan mata jaring menurut

Lebih terperinci

Муниципалитет - бул аймактын, ал жерде жашаган калктын жана ЖӨБ органдарынын үчилтиги

Муниципалитет - бул аймактын, ал жерде жашаган калктын жана ЖӨБ органдарынын үчилтиги Илимий-популярдуу журнал. 9-10 (22-23). Сентябрь-октябрь 2013-ж. Муниципалитет - бул аймактын, ал жерде жашаган калктын жана ЖӨБ органдарынын үчилтиги Негиздөөчү жана басып чыгаруучу Өнүктүрүү саясат институту

Lebih terperinci

ЗАПИСНИК О ОТВАРАЊУ ПОНУДА за јавну набавку у отвореном поступку 2/2015

ЗАПИСНИК О ОТВАРАЊУ ПОНУДА за јавну набавку у отвореном поступку 2/2015 КЛИНИКА ЗА СТОМАТОЛОГИЈУ НИШ Булевар др Зорана Ђинђића 52 18000 Ниш, Србија Тел./Централа 018 4226-216 4222-403 Тел./Фаx 018 453-6736 е-маил: стоматолог_нис@птт.рс www.кзснис.рс ЦЛИНИЦ ОФ ДЕНТИСТРY НИШ

Lebih terperinci

Предмет: Извештај комисије за оцену завршене докторске дисертације, кандидата мр сци мед. др Јасмине Ђинђић

Предмет: Извештај комисије за оцену завршене докторске дисертације, кандидата мр сци мед. др Јасмине Ђинђић НАУЧНО-НАСТАВНОМ ВЕЋУ МЕДИЦИНСКОГ ФАКУЛТЕТА УНИВЕРЗИТЕТА У КРАГУЈЕВЦУ Датум: Број: Предмет: Извештај комисије за оцену завршене докторске дисертације, кандидата мр сци мед. др Јасмине Ђинђић На седници

Lebih terperinci

DOI: /PKJIF V УДК 27-36

DOI: /PKJIF V УДК 27-36 DOI: 10.2298/PKJIF1480149V УДК 27-36 Нови препис Песме смрти из XVII века Порекло Песме смрти, иако познате и проучаване више од једног столећа, не може се сасвим поуздано одредити. Било да представља

Lebih terperinci

ОПШТИНСКА УПРАВА ПЕЋИНЦИ ИНСПЕКТОРУ ЗАШТИТЕ ЖИВОТНЕ СРЕДИНЕ. Број: Датум: год. ЗАВОД ЗА ЈАВНО ЗДРАВЉЕ СРЕМСКА МИТРОВИЦА Стари шор 47

ОПШТИНСКА УПРАВА ПЕЋИНЦИ ИНСПЕКТОРУ ЗАШТИТЕ ЖИВОТНЕ СРЕДИНЕ. Број: Датум: год. ЗАВОД ЗА ЈАВНО ЗДРАВЉЕ СРЕМСКА МИТРОВИЦА Стари шор 47 ЗАВОД ЗА ЈАВНО ЗДРАВЉЕ СРЕМСКА МИТРОВИЦА Стари шор 47 Mat.br. 08039801 Reg.br. 8238022472 šif.del. 86-90 PIB 100791703 ž.račun. 840-209667-75 tel/faks: 022/ 610-511, 636-509 e-mail: info@zdravlje-sm.org.rs

Lebih terperinci

PROGRAM STUDI BAHASA RUSIA FAKULTAS SASTRA UNIVERSITAS PADJADJARAN JATINANGOR

PROGRAM STUDI BAHASA RUSIA FAKULTAS SASTRA UNIVERSITAS PADJADJARAN JATINANGOR Gambaran Proses Aktualisasi Tokoh Utama Dalam Novel Zapizki Iz Mertovo Doma karya Fyodor Mikhailovich Dostojewski (Suatu pendekatan Psikologi Humanis Carl Rogers) Annisa Aditya H1G050015 PROGRAM STUDI

Lebih terperinci

BAB 1 PENDAHULUAN. 1991, hlm L. Gartside, Modern Business Correspondence: A Comprehensive Guide to Business Related Office

BAB 1 PENDAHULUAN. 1991, hlm L. Gartside, Modern Business Correspondence: A Comprehensive Guide to Business Related Office BAB 1 PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakang Sebagai makhluk sosial, manusia berinteraksi dengan manusia lain dengan cara berkomunikasi. Di zaman sekarang ini, alat yang digunakan dalam berkomunikasi semakin beragam.

Lebih terperinci

Perbandingan Struktur Idiom Bahasa Rusia Dan Bahasa Indonesia. Oleh Ani Rachmat

Perbandingan Struktur Idiom Bahasa Rusia Dan Bahasa Indonesia. Oleh Ani Rachmat Perbandingan Struktur Idiom Bahasa Rusia Dan Bahasa Indonesia Oleh Ani Rachmat Pendahuluan Pada saat kita membaca karya sastra Rusia, artikel dalam surat kabar atau jurnal, bahkan dalam percakapan sehari-hari,

Lebih terperinci

ОПШТИНСКА УПРАВА ПЕЋИНЦИ ИНСПЕКТОРУ ЗАШТИТЕ ЖИВОТНЕ СРЕДИНЕ. Број: Датум: год. ЗАВОД ЗА ЈАВНО ЗДРАВЉЕ СРЕМСКА МИТРОВИЦА Стари шор 47

ОПШТИНСКА УПРАВА ПЕЋИНЦИ ИНСПЕКТОРУ ЗАШТИТЕ ЖИВОТНЕ СРЕДИНЕ. Број: Датум: год. ЗАВОД ЗА ЈАВНО ЗДРАВЉЕ СРЕМСКА МИТРОВИЦА Стари шор 47 ЗАВОД ЗА ЈАВНО ЗДРАВЉЕ СРЕМСКА МИТРОВИЦА Стари шор 47 Mat.br. 08039801 Reg.br. 8238022472 šif.del. 86-90 PIB 100791703 ž.račun. 840-209667-75 tel/faks: 022/ 610-511, 636-509 e-mail: info@zdravlje-sm.org.rs

Lebih terperinci

ПЛАН ГЕНЕРАЛНЕ РЕГУЛАЦИЈЕ ДОЉЕВЦА

ПЛАН ГЕНЕРАЛНЕ РЕГУЛАЦИЈЕ ДОЉЕВЦА ОПШТИНА ДОЉЕВАЦ ПЛАН ГЕНЕРАЛНЕ РЕГУЛАЦИЈЕ ДОЉЕВЦА НАРУЧИЛАЦ И НОСИЛАЦ ИЗРАДЕ ПЛАНА - ОПШТИНСКА УПРАВА ОПШТИНЕ ДОЉЕВАЦ- ИЗРАДА ПЛАНА: ЈП ЗАВОД ЗА УРБАНИЗАМ НИШ ДОЉЕВАЦ, 2011.година НОСИЛАЦ ИЗРАДЕ ПЛАНА

Lebih terperinci

PENGGUNAAN KELAS KATA DALAM SURAT DINAS RUSIA SKRIPSI

PENGGUNAAN KELAS KATA DALAM SURAT DINAS RUSIA SKRIPSI UNIVERSITAS INDONESIA PENGGUNAAN KELAS KATA DALAM SURAT DINAS RUSIA SKRIPSI Diajukan sebagai salah satu syarat untuk memperoleh gelar Sarjana Humaniora VERONICA 070412046Y FAKULTAS ILMU PENGETAHUAN BUDAYA

Lebih terperinci

ПРИВРЕДНО ДРУШТВО ЗА ДИСТРИБУЦИЈУ ЕЛЕКТРИЧНЕ ЕНЕРГИЈЕ "ЦЕНТАР д.о.о. КРАГУЈЕВАЦ, ул. Слободе бр. 7

ПРИВРЕДНО ДРУШТВО ЗА ДИСТРИБУЦИЈУ ЕЛЕКТРИЧНЕ ЕНЕРГИЈЕ ЦЕНТАР д.о.о. КРАГУЈЕВАЦ, ул. Слободе бр. 7 ПРИВРЕДНО ДРУШТВО ЗА ДИСТРИБУЦИЈУ ЕЛЕКТРИЧНЕ ЕНЕРГИЈЕ "ЦЕНТАР д.о.о. КРАГУЈЕВАЦ, ул. Слободе бр. 7 КОНКУРСНА ДОКУМЕНТАЦИЈА ЗА ЈАВНУ НАБАВКУ ДОБАРА СРЕДСТВА И ОПРЕМА ЗА ЛИЧНУ ЗАШТИТУ НА РАДУ У ОТВОРЕНОМ

Lebih terperinci

UNGKAPAN PERASAAN DALAM BAHASA RUSIA. Nia Kurnia Sofiah Fakultas Ilmu Pengetahuan Budaya ABSTRAK

UNGKAPAN PERASAAN DALAM BAHASA RUSIA. Nia Kurnia Sofiah Fakultas Ilmu Pengetahuan Budaya ABSTRAK UNGKAPAN PERASAAN DALAM BAHASA RUSIA Nia Kurnia Sofiah Fakultas Ilmu Pengetahuan Budaya niadee@gmail.com ABSTRAK Bahasa menunjukkan bangsa. Ungkapan ini sangat tepat untuk menggambarkan bagaimana karakter

Lebih terperinci

ПРАВИЛНИК. о техничким и другим захтевима за течна горива нафтног порекла

ПРАВИЛНИК. о техничким и другим захтевима за течна горива нафтног порекла "Службени гласник РС", бр. 123/2012, 63/2013, 75/2013 На основу члана 6. став 1. Закона о техничким захтевима за производе и оцењивању усаглашености ("Службени гласник РС", број 36/09), Министар енергетике,

Lebih terperinci

ANALISIS KONFLIK BATIN TOKOH ALEKSEJ IVANOVIČ DALAM NOVEL ИГРОК / IGROK/ PENJUDI KARYA FЁDOR MIXAJLOVIČ DOSTOEVSKIJ

ANALISIS KONFLIK BATIN TOKOH ALEKSEJ IVANOVIČ DALAM NOVEL ИГРОК / IGROK/ PENJUDI KARYA FЁDOR MIXAJLOVIČ DOSTOEVSKIJ ANALISIS KONFLIK BATIN TOKOH ALEKSEJ IVANOVIČ DALAM NOVEL ИГРОК / IGROK/ PENJUDI KARYA FЁDOR MIXAJLOVIČ DOSTOEVSKIJ ANISKA RIZKY POETRY SHIVALAYA / 0906528871 Sastra Rusia, Fakultas Ilmu Pengetahuan Budaya,

Lebih terperinci

ТМ Г. XXXIV Бр. 1 Стр Ниш јануар - март 2010.

ТМ Г. XXXIV Бр. 1 Стр Ниш јануар - март 2010. ТМ Г. XXXIV Бр. 1 Стр. 381-387 Ниш јануар - март 2010. Приказ дела Примљено: 11. 11. 2009. Ратко Р. Божовић АНТИСРПСКА ПРОПАГАНДА Поред тога што је Слободан Вуковић већ написао запажену књигу са насловом

Lebih terperinci

ПРЕДМЕР И ПРЕДРАЧУН РАДОВА ЗА СПОЉАШЊЕ УРЕЂЕЊЕ

ПРЕДМЕР И ПРЕДРАЧУН РАДОВА ЗА СПОЉАШЊЕ УРЕЂЕЊЕ ПРЕДМЕР И ПРЕДРАЧУН РАДОВА ЗА СПОЉАШЊЕ УРЕЂЕЊЕ 0) СПОЉАШЊЕ И ДЕКОРАТИВНО ОСВЕТЉЕЊЕ ПРИКЉУЧНИ КАБЛ Овим предмером и предрачуном предвиђена је испорука, монтажа и повезивање, свих доле наведених позиција

Lebih terperinci

PEMATUHAN DAN PELANGGARAN PRINSIP KERJA SAMA DAN PRINSIP SOPAN SANTUN DALAM KOMIK RUSIA

PEMATUHAN DAN PELANGGARAN PRINSIP KERJA SAMA DAN PRINSIP SOPAN SANTUN DALAM KOMIK RUSIA PEMATUHAN DAN PELANGGAAN PINSIP KEJA SAMA DAN PINSIP SOPAN SANTUN DALAM KOMIK USIA Anggraini Dwi Juliani Putri, M. Nasir Latief Program Studi usia Fakultas Ilmu Pengetahuan Budaya Universitas Indonesia

Lebih terperinci

ЗВЕЗДАНО НЕБО ЗА ПОЧЕТНИКЕ

ЗВЕЗДАНО НЕБО ЗА ПОЧЕТНИКЕ Бранко Симоновић ЗВЕЗДАНО НЕБО ЗА ПОЧЕТНИКЕ Да ли сте се икада загледали у звездано небо? Да ли сте остали равнодушни пред тим призором или сте се можда запитали о ономе што видите, о телима и појавама

Lebih terperinci

ПРЕГЛЕД ТРЖИШТА ЕЛЕКТРОНСКИХ КОМУНИКАЦИЈА У РЕПУБЛИЦИ СРБИЈИ. Подаци за први и други квартал године

ПРЕГЛЕД ТРЖИШТА ЕЛЕКТРОНСКИХ КОМУНИКАЦИЈА У РЕПУБЛИЦИ СРБИЈИ. Подаци за први и други квартал године ПРЕГЛЕД ТРЖИШТА ЕЛЕКТРОНСКИХ КОМУНИКАЦИЈА У РЕПУБЛИЦИ СРБИЈИ Подаци за први и други квартал 2016. године Регулаторна агенција за електронске комуникације и поштанске услуге извршила је анализу података

Lebih terperinci

JudlÜ 4kripM : Prqfüivitlt PeegBsaha t/km Unhtk Mcrfadi NöXttboh Perbitttketfí

JudlÜ 4kripM : Prqfüivitlt PeegBsaha t/km Unhtk Mcrfadi NöXttboh Perbitttketfí ii LEMBAR PERNYATAAN Yung btrliimj[l tilll^elll CÜtfiWñb ПИ Mama : Avivuh Ш ; 0S4230Ü3 Pfügiam Studi : Ekcnwmi ]э1шп l'iijtiilüia i llmu Agamu П акт JudlÜ 4kripM : Prqfüivitlt PeegBsaha t/km Unhtk Mcrfadi

Lebih terperinci

Nama pada bagian pancing. Mata Pancing. о -- аор Ь throol? = lcnglh в. - radius of board в, = rodius of shonk (А) = shonk diameter О 0

Nama pada bagian pancing. Mata Pancing. о -- аор Ь throol? = lcnglh в. - radius of board в, = rodius of shonk (А) = shonk diameter О 0 Nama pada bagian pancing о -- аор Ь throol? = lcnglh в. - radius of board в, = rodius of shonk (А) = shonk diameter Mata Pancing О 0 погmal tempaan. (sangat kuat) Репаmpang melintangаng bating Веberapa

Lebih terperinci

ЧАЧАК јануар, година

ЧАЧАК јануар, година ЗАВОД ЗА ЈАВНО ЗДРАВЉЕ ЧАЧАК ЦЕНТАР ЗА ХИГИЈЕНУ И ХУМАНУ ЕКОЛОГИЈУ ИЗВЕШТАЈ О КОНТРОЛИ КВАЛИТЕТА ВАЗДУХА НА ПОДРУЧЈУ ГРАДА ЧАЧКА У ПЕРИОДУ I XII 2015. ГОДИНЕ ЧАЧАК јануар, 2016. година На основу Одлуке

Lebih terperinci

Henny Riyah Tristanti / ABSTRAK

Henny Riyah Tristanti / ABSTRAK ANALISIS TOKOH UTAMA DALAM NOVEL БEДНЫE ЛЮДИ / BEDNYE LJUDI / ORANG - ORANG MALANG KARYA FYODOR MIKHAILOVICH DOSTOEVSKY : SEBUAH TINJAUAN EKSISTENSIALISME Henny Riyah Tristanti / 0906560185 Program Studi

Lebih terperinci

РЕТUJUK РRАКТIS ВАGI NЕLАУАN

РЕТUJUK РRАКТIS ВАGI NЕLАУАN РЕТUJUK РRАКТIS ВАGI NЕLАУАN (FISHERMAN'SWORKBOOK) 0LЕН J. РRАDО DАN Р.У. DREМIERE Diterbitkanаtаs izin dari Огgаnisasipangandan Регtаnia РВВ diter jemahkаn оleh : ВАLAI РЕNGMBANGAN РЕNAGKAPAN IКАN SEMARANG

Lebih terperinci

JАВНИ ПОЗИВ ЗА УЧЕШЋЕ НА ЈАВНИМ АУКЦИЈАМА

JАВНИ ПОЗИВ ЗА УЧЕШЋЕ НА ЈАВНИМ АУКЦИЈАМА Теразије 23, 11 Београд, Србија и Црна Гора тел: 11/32-84,11/32-83 факс: 11/32-881 На основу члана 38. Закона o приватизацији ("Службени гласник РС", бр. 38/21 и 18/22 ), и члана 5. Уредбе о продаји капитала

Lebih terperinci

С О Д Р Ж И Н А. Број 88 год. LXVII 30 јуни 2011, четврток Цената на овој број е 210 денари.

С О Д Р Ж И Н А. Број 88 год. LXVII 30 јуни 2011, четврток Цената на овој број е 210 денари. Број 88 год. LXVII 30 јуни 2011, четврток Цената на овој број е 210 денари. www.slvesnik.com.mk contact@slvesnik.com.mk С О Д Р Ж И Н А Стр. 2128. Указ бр. 21 од Претседателот на Република Македонија...

Lebih terperinci

О Д Л У К У О ИЗБОРУ КАНДИДАТА КОЈИ ОСТВАРУЈУ ПРАВО НА ДОДЕЛУ СТИПЕНДИЈА И ИЗНОСУ СТИПЕНДИЈА У ГОДИНИ

О Д Л У К У О ИЗБОРУ КАНДИДАТА КОЈИ ОСТВАРУЈУ ПРАВО НА ДОДЕЛУ СТИПЕНДИЈА И ИЗНОСУ СТИПЕНДИЈА У ГОДИНИ На основу члана 36, 37, 38, 40, 41 и 42.Одлуке о остваривању потреба и интереса грађана у области спорта у Граду Нишу ( Службени лист Града Ниша,бр 83/2012 и 67/2013), Јавног позива за доделу стипендија

Lebih terperinci

О СТИЦАЊУ ЗВАЊА, ОБАВЕЗАМА, ОДГОВОРНОСТИМА И ЛИЦЕНЦИРАЊУ КАРАТЕ СУДИЈА

О СТИЦАЊУ ЗВАЊА, ОБАВЕЗАМА, ОДГОВОРНОСТИМА И ЛИЦЕНЦИРАЊУ КАРАТЕ СУДИЈА КАРАТЕ ФЕДЕРАЦИЈА СРБИЈЕ ПРАВИЛНИК О СТИЦАЊУ ЗВАЊА, ОБАВЕЗАМА, ОДГОВОРНОСТИМА И ЛИЦЕНЦИРАЊУ КАРАТЕ СУДИЈА Београд Септембар 2013. На основу члана 44. Статута Карате федерације Србије Управни одбор КФС

Lebih terperinci

Chronotope Mikhail Bakhtin dalam Novel Турецкий Гамбит /Tureckij Gambit/ Karya Boris Akunin

Chronotope Mikhail Bakhtin dalam Novel Турецкий Гамбит /Tureckij Gambit/ Karya Boris Akunin Chronotope Mikhail Bakhtin dalam Novel Турецкий Гамбит /Tureckij Gambit/ Karya Boris Akunin Akbar Rizky Fithrawan, Mina Elfira Russian Studies, Faculty of Humanities, University of Indonesia, Depok, 16424,

Lebih terperinci

Самастойны выбар у свеце каштоўнасцей

Самастойны выбар у свеце каштоўнасцей Т. Н. Щеглова, учитель белорусского языка и литературы гимназии г. Добруша Самастойны выбар у свеце каштоўнасцей Арганізацыя выхаваўчага ўзаемадзеяння з вучнямі на ўроках беларускай літаратуры праз выкарыстанне

Lebih terperinci

Стручни рад УТИЦАЈ ИНТЕРВАЛА УСПОРЕЊА НА БРЗИНУ ОСЦИЛОВАЊА ТЛА ЗА УСЛОВЕ РУДНИКА "РУДНИК" Лутовац Сузана 1, Трајковић Слободан 1, Станић Слободан 2

Стручни рад УТИЦАЈ ИНТЕРВАЛА УСПОРЕЊА НА БРЗИНУ ОСЦИЛОВАЊА ТЛА ЗА УСЛОВЕ РУДНИКА РУДНИК Лутовац Сузана 1, Трајковић Слободан 1, Станић Слободан 2 ПОДЗЕМНИ РАДОВИ 14 (2005) 57-62 UDK 62 РУДАРСКО-ГЕОЛОШКИ ФАКУЛТЕТ БЕОГРАД YU ISSN 03542904 ИЗВОД Стручни рад УТИЦАЈ ИНТЕРВАЛА УСПОРЕЊА НА БРЗИНУ ОСЦИЛОВАЊА ТЛА ЗА УСЛОВЕ РУДНИКА "РУДНИК" Лутовац Сузана

Lebih terperinci

KALIMAT MAJEMUK SUBORDINATIF DENGAN ANAK KALIMAT ATRIBUTIF DALAM BAHASA RUSIA (TINJAUAN SINTAKTIS) DWI PRASTUTI

KALIMAT MAJEMUK SUBORDINATIF DENGAN ANAK KALIMAT ATRIBUTIF DALAM BAHASA RUSIA (TINJAUAN SINTAKTIS) DWI PRASTUTI KALIMAT MAJEMUK SUBORDINATIF DENGAN ANAK KALIMAT ATRIBUTIF DALAM BAHASA RUSIA (TINJAUAN SINTAKTIS) DWI PRASTUTI 180710080002 PROGRAM STUDI SASTRA RUSIA FAKULTAS ILMU BUDAYA UNIVERSITAS PADJADJARAN AGUSTUS,

Lebih terperinci

ЗАВОД ЗА УЏБЕНИКЕ БЕОГРАД, ОБИЛИЋЕВ ВЕНАЦ 5, п. п ЖИРО РАЧУН: уџбеници 011/ ,

ЗАВОД ЗА УЏБЕНИКЕ БЕОГРАД, ОБИЛИЋЕВ ВЕНАЦ 5, п. п ЖИРО РАЧУН: уџбеници 011/ , КАТАЛОГ НАСТАВНИХ СРЕДСТАВА 2013-2014 предшколско васпитање основна школа средња школа ЗАВОД ЗА УЏБЕНИКЕ БЕОГРАД, ОБИЛИЋЕВ ВЕНАЦ 5, п. п. 312 http://www.zavod.co.yu ЖИРО РАЧУН: 205-1031-02 Драгољуб Којчић,

Lebih terperinci

Ведай думкі папярэднікаў! Пагаджайся альбо спрачайся з імі! Цытуй сваё! Міхал Анемпадыстаў

Ведай думкі папярэднікаў! Пагаджайся альбо спрачайся з імі! Цытуй сваё! Міхал Анемпадыстаў Адна з асаблівасцяў культуры яе пераемнасць. Мы пераймаем, назапашваем альбо забываем, дадаём сваё і перадаём увесь гэты набытак тым, хто ідзе за намі. Апошнім часам, аднак, мы сталі нацыяй склеротыкаў,

Lebih terperinci