Келелі келісімге қол қойылды

Transkripsi

1 Әбу Ханифаның баласына айтқан өсиеті 5-бет 2015 жылғы 19 маусымнан шыға бастады 3 (3) 3 ШІЛДЕ ЖҰМА 2015 ЖЫЛ w w w. e - i s l a m. kz Республикалық рухани-ағартушылық газеті Келелі келісімге қол қойылды Мемлекет басшысы Cауд Арабиясы королімен сөйлесті «Елбасы Екі Киенің Сақтаушысы, Сауд Арабиясының королі Салман ибн Əбдел Əзиз Əл Саудпен телефон арқылы сөйлесті» деп хабарлайды Ақорданың баспасөз қызметі. Əңгімелесу барысында Сауд Арабия сының королі Мемлекет басшысын барша мұсылман үшін қасиетті Рамазан айының басталуымен құттықтап, қазақстандықтарға бақбереке тіледі. Екі мемлекет көшбасшылары Қа зақ стан-саудия серіктестігінің басымдығы бар бағыттарын талқылады. Тараптар халықаралық ұйымдар аясындағы саяси диалог пен жемісті ықпалдастықтың деңгейі жоғары екенін атап өтті. Сонымен қатар сауда-экономикалық жəне инвестициялық ынтымақтастықты одан əрі арттыру мəселелері жөнінде пікір алмасылды. Салман бен Əбдел Əзиз Əл Сауд елдеріміздің ғасырлар бойғы достық пен өзара тиімді ынтымақтастыққа негізделген қарым-қатынасы алдағы уақытта да Қазақстан мен Сауд Арабиясының достас халықтары мүддесіне қызмет ете беретініне сенім білдірді. Телефонмен сөйлесуге Саудия тарапы бастамашы болды. Кеше Астанада Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы, ҚР Мəдениет жəне спорт министрлігі Дін істер комитеті, «Асыл арна» ислами-ағартушылық телеарнасы арасында діни-рухани салада өзара ықпалдасып жұмыс істеу туралы келісімге қол қойылды. Аталған үш жақты меморандум Қазақстанда дəстүрлі Исламды, оның ішінде Əбу Ханифа мəзһабын, халыққа жалпы діни қағидаларды дұрыс жеткізуді көздейді. Қабылдаған келісім негізінде жоспар бойынша дін мен дəстүрдің мəнін ашатын, төл мəзһабымыздың асыл құндылықтарын насихаттайтын, діни жəне мемлекеттік мерекелердің мазмұнын баяндайтын арнайы бағдарламалар дайындалып, эфирден көрсетілмек. Тараптар өзара тең құқықтарын басшылыққа ала отырып, өз құзыры шеңберінде дін саласындағы тұрақтылықты нығайту, діни экстремизмің алдын алу, еліміздегі ұлттар мен ұлыстардың бірлігін арттыру мақсатында бірігіп жұмыс істеуге келісті. «Баршамыздың мақсатымыз бір: ҚАСТЕРЛI ҰҒЫМНЫҢ ҚАДIРIН КЕТIРМЕЙIК 3-бет ЖҰМАҚҚА ЖЕТЕЛЕЙТIН ҚАЙ ЖИҺАД? Жұмаққа кіру қай мұсылманның болса да басты арманы екені түсінікті. Соңы жоқ, шегі жоқ мəңгілік өмірдің жұмақта өткенін қай кісі қаламайды дейсіз. Алайда жұмаққа ұмты лудың жөні осы екен деп қолына қару алып, жиһад жасаймын деген оймен Таяу Шығысқа аттанып жатқандар күн санап көбейіп келеді. Ғаламтор бетіндегі материалдарға көз жүгіртсек, кейбір опасыз содырлардың жұмаққа кіреміз деп мына істерді жасап жүргенін байқаймыз: - адамдардың басын кесу; - əйел демей, бала демей елдің бəрін қойдай қыру; - қалаларды өртеп, қирату; - арақ пен есірткіге мас болу; - дарақы күлкіге салыну; (Жалғасы 4-бетте). халқымыздың иманын күшейту, ізгілікті, мейірімділікті насихаттау, бірлігімізді бекем ету. Біз бірігу арқылы діни, рухани салада өнімді, нəтижелі еңбек ете аламыз», деді Бас мүфти Ержан қажы Малғажыұлы. Дін істері комитетінің төрағасы Ғалым Шойкин меморандум зайырлы қоғамның ортақ құндылықтарын на си хат тауға септігін тигізетінін атап өтті. «Асыл арна» ислами-ағартушылық телеарнасының Бас директоры Мұхамеджан Тазабек арна ұжымы ортақ игі істерге ақпараттық тұрғыдан атсалысуға, қолдау көрсетуге əрқашан дайын екенін мəлімдеді. «Халифа қажы Алтай» мешіті ашылды Алматы облысы Қырғауылды ауылында ерекше сəулетімен бой көтерген «Халифа қажы Алтай» бұқараға есігін айқара ашты. Айтулы мешіттің ашылу салтанатына Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, бас мүфти Ержан қажы Малғажыұлы арнайы қатысты. «Мешіт салу жүрегі Алла деп соғатын жанның шын көңілінен шығатын игі іс. Имандылық үйін өз қаржысымен салып, ел игілігіне берген азаматтарға алғысымды білдіремін. Мешіт салып, ізгі істерге атсалысу сауапты іс. Мешіт жамағатты бірлік пен ынтымаққа, имандылыққа ұйыстыратын рухани орталық. Мешіт - кез келген мұсылманды ұлтына, тіліне қарап бөле-жармай бір жерге тоғыстыратын құтты мекен», деді бас мүфти Ержан қажы Малғажыұлы. Алла үйінің ашылу салтанатына Халифа Алтай атамыздың ұлы Абдурахим Халифаұлы мен Алматы Орталық мешітінің бас имамы Нұрбек Есмағанбет, Алматы облысының бас имамы Əсет Аташев қатысты. Игі шара барысында бас мүфти Ержан қажы Малғажыұлы мешіттің бас имамы қызметіне тағайындалған Кенжетай Махмұтұлына қасиетті Құран Кəрім сыйға тарту етті. Ал жаңа мешіт жеке кəсіпкерлер мен демеушілердің қолдауымен тұрғызылды.

2 2 АҚПАРАТ АЙДЫНЫ Қазақстанда бір ислам университеті мен тоғыз медресе жұмыс істейді «Теологиялық білімді тек шетелден емес, отандық діни оқу орындарында алған маңызды». Бұл туралы Қазақстан Республикасы Мəдениет жəне спорт министрлігі Дін істері комитетінің төрағасы Ғалым Шойкин өз сұхбатында мəлім етті. Оның айтуынша, бүгінде сапалы діни білім беруде отандық білім ордаларының да өз мүмкіндіктері жоғары. Атап айтқанда, бүгінгі күні Қазақстанда бір ислам университеті мен тоғыз медресе, бұдан өзге православие мен католиктік діни семинариялар жұмыс істейді жылдың өзінде Президент бастамасымен Алматыда «Нұр Мүбəрак» Египет ислам мəдениеті университеті ашылды. Бүгінде аталмыш білім ошағы қазіргі күннің талаптарына жауап беретін жоғары білімді əрі білікті дінтанушы, исламтанушы, араб жəне ағылшын тілдерінің аудармашысы мамандарын даярлаумен айналысады. Осы оқу орындарындағы барлық діни, сондай-ақ, зайырлы пəндерді оқыту бағдарламалары Білім жəне ғылым министрлігінің талаптарына сəйкес дайындалған. - Сонымен қатар, зайырлы білім берудің бөлігі ретінде елімізде алты жоғары оқу орнында əл-фараби атындағы ҚазҰУ мен Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ-де, Е.Бөкетов атындағы ҚарМУ мен «Нұр Мүбəрак» университетінде жəне Қ.А.Яссауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті мен Шет тілдері жəне іскерлік карьера университетінде дінтану мамандары даярланады. Аталған жоғары оқу орындарында мемлекеттің тапсырмасымен 800 студент болашақ дінтанушылар мен исламтанушылар білім алуда. Осы орайда, біз атааналардан тағы да балаларының шетелдің қандай діни орталықтарында білім алып жатқанын қадағалауды өтініп сұрар едік. Себебі, мұның жастар мен тұтас Қазақстан қоғамының рухани қауіпсіздігіне ықпал ететін мəселе екенін атап көрсеткім келеді, дейді Ғалым Нұрмағамбетұлы. Қасиетті айда құнды еңбек жарық көрді Қасиетті Рамазан айында қазақ оқырмандарына «Құран Кəрім. Қазақша түсіндірмелі аударма» атты жаңа кітап жол тартты. Туынды авторлары Нұр-Мүбарак Египет ислам мəдениеті университетінің PhD докторанттары: исламтанушы əрі аудармашы Асқар Əкімханов жəне исламтанушы Нұрлан Анарбаев. Олар 15 томдық қазақ тілі мен қазақ əдеби тілінің сөздігін қолдана отырып, сөз тіркестерінің мəн-мағынасы, заңдылығы ескеріліп Қасиетті Құранды қазақша сауатты да мағыналы сөйлетуге тырысқан. Жаңа түсіндірмелі аудармада əрбір сүреге қысқаша кіріспе берілген. Аяттар арасында да түсіндірмелер жасалған. Жалпы Құран Кəрімге байланысты еңбектер: тікелей сөзбе-сөз аударма, түсіндірмелі яғни мағыналық аударма жəне тəпсір болып үшке бөлінеді. Бұл мағыналық аударма исламтанушы, дінтанушы, имамдар үшін қайнаркөз ретінде аса қажет құрал болса, жалпы халқымыздың игілігі үшін өте маңызды дүние деуге болады. «Көкжиек» баспасынан 5000 данамен 3 түрлі (қызыл, жасыл, көк) мұқабада жарық көрген Кітапта хатым-дұғасы қазақша аудармасымен берілген. Демек, қалың оқырманға, «Құранды түсінбейміз» деп жүрген ағайындарға бұл аударма еңбектің берері де, берекесі де мол екені даусыз. БАҚ өкілдерін кәсіби мерекесімен құттықтады Қазақстан мұсылмандары діни басқармасында наиб мүфти, «Нұр Астана» мешітінің бас имамы Наурызбай қажы Тағанұлы Діни басқарманың аймақтардағы баспасөз хатшыларын журналистер күнімен құттықтады. «А с ы л д і н і м і з д і н а с и х а т т а у д а, жəне аймақтағы баспасөз хатшылары халқымызға дұрыс діни ақпарат жеткізуде өнімді еңбек етіп келеді. Баршаңызды бұқаралық ақпарат құралдарының орны төл мерекелеріңізбен құттықтаймын. ерекше. Осы бағытта басқарманың Жұмыстарыңызға сəттілік тілеймін» деді баспасөз бөлімі, ресми сайттарымыз наиб мүфти Наурызбай Тағанұлы. Бас мүфти қаржылай көмек көрсетті Жуырда Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының жанынан ашылған «Зекет қоры» мен Алматы қаласы орталық мешіті бірлесе отырып, «Рамазан тартуы» акциясы аясында жағдайы төмен отбасыларға қаржылай көмек көрсетті. Алматы қаласы Орталық мешітінде өткен игі шараға Бас мүфти Ержан қажы Малғажыұлы қатысып, адамдарға көмек қолын созу - сауабы мол іс екенін тілге Намаз оқып жатқан адамның алдынан кесіп өтуге бола ма? 7-бет «Әлжан ана» мешіті ардагерлерге ауызашар берді Кеше Астана əуежайына апарар тоғыз жолдың торабында орналасқан «Əлжан ана» мешітінде ардагер қарияларға ауызашар дастарханы жайылды. Ізгілік айындағы құтты кеште Есіл ауданы əкімдігі ардагерлер кеңесінің төрағасы Рысты Атығаева қарияларға құрмет көрсетіп, ауызашар ұйымдастырып отырған «Əлжан ана» мешітінің бас имамы Ермек Мұхатайға ақ тілегін айтып, ризашылығын білдірді. «Алла үйінде осындай ауызашар жасап, бізге жасап отырған ілтипатқұрметтеріңіздің сауабын Алла тағала еселеп қайтарып, дін жолындағы қызметтеріңізді жеңіл қылғай. Еңбектеріңіз жемісті болсын» деді Р.Атығаева. Бас имам Ермек Тасболатұлы ардагерлерді мүбəрак аймен құттықтап, жүрекжарды тілегін айтты. «Құрметті ақ жаулықты апалар, ардагер аталар. «Жаңбырменен жер көгерер, батаменен ел көгерер» деген дана халқымыз. Сіздердің ақ ниет, бата-тілектеріңізбен біз өсіп-өніп отырмыз. Қарты бар елдің қазынасы да мол. Сіздер аман болсаңыздар, ұрпақтарыңыз ел көсегесін көгертіп, көк туын көкте желбіретеді. Алла сіздерге амандық-есендік берсін» деді бас имам. Ауызашар кеші қариялардың өнегелі өсиеттеріне жалғасып, ас соңы батамен тəмамдалды. Қадірлі қарттарға «Əлжан ана» мешіті ұжымы атынан арнайы кəдесыйлар мен діни кітаптар сыйға тартылды. тиек етіп, батасын берді. Аталған шараға рамазан айында əр өңірде жалғасын табуда. Бұл акцияға əлеуметтік жағдайы төмен 100 отбасы қатысты. Жалған ақпарат берушілер 6 жылға сотталады Енді жарылғыш зат қойылды деген жалған ақпарат таратушылар 6 жылға дейін бас бостандығынан айырылады. Бұл туралы Астана қалалық прокуратурасы мəлімдеді. «Мысалы, Астана қаласының ІІД əдейі қоңырау шалып, сауда үйінде бомба бар екенін хабарлаған елорда тұрғыны 4 жылға бас бостандығынан айырылды. Мемлекетке 500 мың теңге өндіріліп алынды» дейді Астана қаласы прокуратурасы басқармасының аға прокуроры Əділбек Айтжанов. Прокурорлар 102 нөмірін ермекке айналдырғандарға шүйлігіп отыр. Осыған дейін айыппұлмен құтылғандар енді түрмеге қамалады. Соңғы 5 жылда қылмыстың осы түрі бойынша бір ғана Астана қаласында 49 іс қозғалған.

3 АҒЫМДАР АҚИҚАТЫ 3 ҚАСТЕРЛI ҰҒЫМНЫҢ ҚАДIРIН КЕТIРМЕЙIК Бүгінде əлемдік баспасөзде «Ислам» сөзі экстремистік радикалды топтардың атауымен қатар аталып, дінді күстəналау кең етек жайып барады. Дінде экстремизм болмайтыны анық болса да, діни экстремизм, «Ислам мемлекеті», «жихад» ұғымдарын қоғамға енгізіп баққысы келетін «бір саусағы бүгулі» топтар бар. Осы ретте лаңкестік ұйымдардың атауы мен іс-əрекеттерін Ислам дінімен байланыстырып атамау туралы бірқатар мемлекеттік орган басшылары мен дінтанушы мамандар мəселе көтеріп, «Ислам мемлекеті» терминін қолданбау керектігін мəлімдеді. Нұртай ƏБІҚАЕВ, Ұлттық қауіпсіздік комитетінің төрағасы: Өзін «Ислам мемлекеті» деп атайтын «Даиш» лаңкестік ұйымы шын мəнінде діниэкстремистік интернационалға айналды, онда түрлі елдердің ондаған мың азаматы мүше. Саясаткерлер мен тілшілердің «Даишке» қатысты «Ислам мемлекеті» атауын қолдануын дұрыс деп есептемейміз. «Мемлекет» деген сөзді қолдану бұл жағдайда ұйымды бүркеме мəнде лигитимді етіп көрсетеді, бұл дегеніңіз қателік. Олар өздерін қалай атаса да, арнайы қызметтерде біз «Даиш» қысқармасын қолданамыз. Марат ƏЗІЛХАНОВ, Мəдениет жəне спорт вице-министрі: «ИШИМ-ге қатысты əңгіме айтылғанда содырлардың өздері жариялағандай «Ислам мемлекеті» атауының қолданылмағаны жөн. Шет мемлекеттердің көпшілігі осы атауға байланысты пəтуа ұсынып, оны қолданбау туралы шешім шығаруда. Заң алдында ешбір қылмыстық əрекет дін атын бетперде ете алмайды. Лаңкестік ұйымдарды қылмыскер екенін айғақтап өз атымен атау керек. Досай КЕНЖЕТАЙ, Теология жəне философия ғылымдарының докторы: Ислам категориясының ішіне барлық мұсылман елдері мен мемлекеттері кіреді. Елбасы Н.Ə.Назарбаев бір сөзінде «Біз де ислам мемлекетіміз. Дініміз ислам, кітабымыз Құран, түбіміз түрік» деген анықтамасын тəуелсіздік алған алғашқы жалдары-ақ айтқан болатын. Бұл жерде ислам ұғымы өркениеттік, аксиологиялық, мəдени, болмыстық тұрғыдан айтылып отыр. Ал енді Ирактағы содырлар арнайы исламофобия құралы, ислам атын құбыжыққа айналдырушы жалдамалы, жасанды топ. Ислам атын жамылып, ислам əлеміне жік салуды мақсат ететін арнайы жоба. Сондықтан, сыртқы күштердің мақсаттары мен механизмдерінен тұратын саяси ойындары мен идеологиясына ойсыз құрал болмай, олардың саясатының сақтанайық. Жалғас САНДЫБАЕВ, Философия ғылымының кандидаты, Исламтанушы: Біз қалайша жазықсыз адамдарды малдай бауыздап жатқан экстремистік ұйымды «Ислам мемлекеті» деп атамақпыз? Ислам деген уақытта адамның ақылына мейірім, қайырымдылық, ізгілік пен достық сияқты т.б. көптеген адамгершілік ұғымдар келеді. Ал енді ИШИМ мемлекеті деген сөзді естігенде дереу майдан алаңы, жан-жақта өліп жатқан адамдар, қайғы мен қасіретке оранған отбасы, қара киім киген жүздерінде мейірім жоқ баскесерлерді ойлаймыз. Өзін шариғат заңымен өмір сүретін виртуалды «Ислам мемлекеті» деп жариялаған «халифаттың» Исламмен мүлдем қатынасы жоқ. Олар жай ғана діннің атын жамылып, халықты Исламнан қайтарып жатыр. Олар үшін Исламдағы «адам өлтірме», «зорлық жасама», «қиянат қылма», «зұлымдықтан сақтан» деген сияқты т.б. көптеген адамгершілік құндылықтар мен ұстанымдар жəй сөз ғана. Осы орайда ИШИМ-нің қолында тұтқында он айдан астам болып, еліне аман оралған француз журналисті Дидье Франсуа CNN-ге берген сұхбаты есіме оралады. Тұтқында болған журналист мынадай жəйтті айтады. Ол он ай бойы ИШИМ-ің тұтқыны ретінде ішінде жүріп, олардың ешбірінің Құран оқып отырғанын көрмеген, не Ислам жайында айтқан əңгімелерін де естімеген немесе бөлмелерінде бір де бір Құран нұсқасын байқамаған: «Ешқашан Құран тəпсірінің түсіндірмесіне қатысты əңгімені немесе Исламға байланысты уағызды айтып отырғанын естімедім. Олардың Құранға ешқандай қатысы жоқ. Олардың өздерінде Құран жоқ еді жəне оны бізге де бермейтін...» дейді. Наурызбай ТАҒАНҰЛЫ, Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының найб мүфтиі: Əуелі, дініміз Ислам, кітабымыз Құран, пайғамбарымыз Мұхаммед (с.а.с.) деп білетін мұсылман қауымы ретінде сөздің сүбелісін Құран Кəрімнен бастайық. Алла тағала «ƏлиИмран» сүресінің 103-аятында «Түп-түгел Алланың жібіне (дініне) жабысыңдар да бөлінбеңдер. Сондай-ақ, өздеріңе Алланың берген нығметін еске алыңдар. Өйткені, сендер бір-бірлеріңе дұшпан едіңдер, жүректеріңнің арасын жібітіпжарастырды. Оның игілігімен бауыр болып таңды атырдыңдар. Жəне де сендер от шұңқырының дəл ернеуінде тұрғанда, Алла сізді одан құтқарды. Алла тура жолға келерсіңдер деп аяттарын осылайша баяндайды» дейді. Ал Хақ діннің атын жамылып, дүрдараздық пен қырғи-қабақ соғысты көтеріп отырған лаңкес ұйымдардың Исламға шақырып жатпағаны айдан анық дүние. Бұл ең алдымен мұсылманға емес, адамзатқа да тəн құбылыс емес. Ислам, жиһад, шейіт секілді дінімізде қастерлі болған ұғымдарды дүбəра топтардың қанжығасына байлап беруге əсте болмайды. Бүгінде күллі дүниені дүрліктіріп отырған аттары əртүрлі, бірақ қимылқарекеті ұқсас ИШИМ секілді лаңкестік ұйымдарды біз мұсылманға теңестіре аламыз ба? Дініміз даулы мəселенің өзінде «көркем пікір өрбіт» деп насихат етті емес пе?! Сондықтан, біз еш уақытта, ешбір себепті сына қылмастан, оларды мұсылманға жатқыза алмаймыз деп кесіп айтуымыз керек. «Қос бауырымды ИШИР-де жоғалтқым келмейді» Кезінде содырлардың торына түсіп, бауырларымен бірге əскер қатарында болғандардың бірі Ахмад ал-мутайри. Ол өзінің сұхбатында сонда қалған тағы бір бауырының аман-есен елге оралуын тілейді. ИШИМ қатарынан қашқан Сауд Арабиясы азаматы Ахмад ал-мутайри «аль-хаят» газетіне былай деп сұхбат берді: «Менің ИШИМ ұйымынан қашқан себебім, бұл ұйымның Ислам атын жамылғанын, дұрыс бағытта еместігін аңғардым. Себебі, ИШИМ қатарында жүргенде əскер басшылары есірткі сатумен айналысқанын көрдім. Сонымен қатар, өз көңілдерін көтеру үшін түнгі клуб ашып алған. Бұдан бөлек, қыз-келіншектерді аяусыз қинап, бейкүнə мұсылмандарды азаптап өлтіргенін көрдім. Сондай-ақ, ИШИМ содырлары əр адамды өлтірер алдында «кəлима шахадат» айтып өлтіреді. Осындай жантүршігерлік əрекеттерден кейін ИШИМнің мақсаты да бағыты да теріс екенін түсіндім. Біз үйде 3 ағайындымыз. Үшеуіміз де Алланың жолында қасиетті соғысқа шыққанбыз. ИШИМ қатарына Шам еліндегі азап көріп жатқан мұсылмандарға қол ұшымызды береміз деген ниетпен қосылғанбыз. Біздің үлкен Фахд есімді ағамыз Сирияға барғаннан бір айдан кейінақ «Жабхат əн-нусра» қатарында ажал құшты. Ал, мен өз еркіммен беріліп елге ИШИМ қатарынан аман қашып құтылдым. Ендігі жерде ИШИМ-нің қатарында бір бауырым жүр. Басымнан өткен бұл жайтты сол бауырым оқып өз райынан қайтып, ол да елге орала ма деген ниетте айтып отырмын. Себебі, оның артында Абдул Азиз деген кішкентай ұлы бар».

4 4 МӘСЕЛЕ ЖҰМАҚҚА ЖЕТЕЛЕЙТIН ҚАЙ ЖИҺАД? (Жалғасы. Басы 1-бетте). - əйелдердің бірнеше сағатқа немесе бірнеше күнге күйеуге тиюі; - үйленген əйелін бір сағаттан кейін талақ ету; - бұдан басқа да неше бəлені жасап жүр. Алланың шариғатында осы бар ма? Шынында да, осы істер адамды жұмаққа жеткізуі мүмкін бе? Қасиетті Құран мен ардақты Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) хадистерінде жұмаққа жетелейтін істер жайлы не делінген? Асыл шариғатта жұмаққа мынадай істер апарады делінген: 1) Иман келтіру жəне ізгі істер жасау. Дəлел: «Иман еткендер жəне ізгі іс жасағандар бар, міне, солар жұмақтың иелері. Олар онда мəңгі қалады» («Бақара» сүресі, 82-аят). Дəл осы мазмұндағы аяттар қасиетті Құранда өте көп келтірілген. 2) Тақуалыққа ие болғандар. Тақуалыққа Алладан қорқу, Оған лайықты түрде тағзым ету, Оның бұйрықтарын орындап, арам істерден барынша сақтану жатады. Дəлел: «Шүбəсіз. Аллаға лайықты түрде тағзым ететін, Оған қарсы келуден барынша сақтанатын тақуа жандар жұмақ бақшаларында, бастау бұлақтардың басында болады» («Зарият» сүресі, 15-аят). Тағы бір аятта былай делінеді: «Раббыңыздан келетін кешірімге, тақуалар үшін дайын тұрған кеңдігі аспандар мен жердей жұмақтарға ұмтылыңдар» («Əли-Имран» сүресі, 103-аят). 3) Өткен күнəлары үшін шын жүректен тəубе ету. Дəлел: «Кімде кім тəубе етсе, иман келтірсе жəне ізгі істер жасаса, міне, солар жұмаққа кіреді. Олар ешқандай зұлымдыққа, қиянатқа ұшырамайды» («Мəриям» сүресі, 60-аят). Алланың дінінде тұп-тура болу. Дəлел: «Раббымыз - Алла» деп айтып, сосын (істері мен сөздерін сол иманына лайық етіп) тұптура жүргендер бар, міне соларға қорқыныш жоқ. Олар қайғыға да батпайды. Міне, солар жəннаттықтар, жасаған істерінің қарымтасы ретінде олар онда мəңгі бақи қалады» («Ақхаф» сүресі, аяттар). 4) Алла разылығы үшін ғылым-білім іздену. Дəлел: Ардақты Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) былай деген: «Кімде кім білім талабында бір жолға шықса, Алла Тағала оған жұмақтың жолын жеңілдетеді». 5) Мешіт тұрғызу. Дəлел: Хазрет Осман (р.а.) Алла елшісінің (с.ғ.с.) былай дегенін естіген:«кімде кім Алла разылығынан үміт етіп бір мешіт тұрғызса, Алла Тағала сол кісі үшін жұмақта зəулім сарай тұрғызады» (Бұхари, 545). 6) Көркем мінезді болу. Дəлел: Ардақты Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) былай деген: «Мінез-құлқын жақсартып көркем еткен кісі жəннаттың ең биігіндегі бір зəулім үйге кіретініне мен кепіл» (Əбу Дауд, 4800). «Адамдарды ең көп жұмаққа кіргізетін нəрсе Құдайдан қорқу жəне көркем мінез» деген де хадис бар (Ибн Мəжа, 4246). 7) Ерегесті тоқтату. Дəлел: Алла Елшісі (с.ғ.с.) былай деген: «Өзінікі тура болса да, ерегесті тоқтатқан адам үшін жұмақтың ортасынан бір үйге мен кепілмін» (Əбу Дауд, 4800). 8) Əзілдеп болса да, өтірікке жол бермеу. Дəлел: Алла Елшісі (с.ғ.с.) былай деген: «Əзілдеп болса да өтірік айтпайтын адам «Əрине, ел шетіне жау тиіп жатса, қолыңа қару алып отан қорғауға шығасың. Бұл жиһад. Қазір де елге тиіп жатқан жау аз емес. Бірақ қазіргі дұшпандардың көбі соғысты жалаң қарумен ғана емес, саясатпен, биотехнологиямен, неше түрлі гипер техникалармен, киномен, мультфильммен, ғаламтор желісімен жүргізеді. Отан қорғап жиһад жасағысы келетін адам сол жолда жасағаны дұрыс. Түнімен ұйықтамай ғылым іздесін, жастардың сауатын көтерсін, кітап жазсын, неше алуан жазылмайтын аурулардың емін іздесін осының бəрі ниет дұрыс болса, Алла жолындағы жиһадқа жатады. Ендеше, жұмаққа апаратын істердің бір шоғыры, міне, осылар. үшін жұмақтың ортасынан бір үйге мен кепілмін» (Əбу Дауд, 4800). 9) Əрбір түзге шыққаннан кейін дəрет алуды жəне азан айтылған соң екі рəкат намаз оқуды əдетке айналдыру. Дəлел: Бір күні таңертең Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) Білəлді (р.а.) шақырып алып: «Əй, Білəл! Жұмаққа кіруден сен менен қалай озып кеттің. Мен түнде жəннатқа кірдім. Алдымда сенің кебісіңнің сықыры естілді ғой» дейді. Сонда Білəл (р.а.): «Қайдам, мен əр азан шақырғанымда екі рəкат намаз оқимын. Маған нəжіс тигенде, дереу дəрет аламын» деп жауап қайырды. «Міне, осы арқылы менен озып кеттің» деді Алла елшісі (с.ғ.с.). 10) Алла үшін сəжделерді көбейту. Дəлел: Рабия ибн Кағб əл-əслами былай деді: «Мен үнемі Алла Елшісіне (с.ғ.с.) жақын жерде түнейтінмін. Оған əжетке жəне дəретке керекті суын əкеліп беретінмін. Алла елшісі (с.ғ.с.): «Менен бір тілек тілеші» деді. Мен: «Жұмақта да сенімен бірге болғым келеді» дедім. - Бұдан басқа тілегің бар ма? - Менің қалайтыным осы ғана. - Онда сəжделеріңді көбейтіп сен де маған нəпсіңе қарсы көмек бер, деді (Мүслим, 480/226). Бұл тізімді ұзарта беруге болады: əр парыз намаздан кейін «Аятүл курсиді оқу, сəлемді жайып, жұртқа тамақ беріп, туыстық қатынасты күшейтіп, халық ұйықтап жататын түнде тұрып намаз оқу, үш қыз баланы тəрбиелеп жетілдіру, жақын адамдарының қазасына сабыр ету, жетімдерді қамқорлығына алу, Алла үшін аурудың көңілін сұрау, кедей-кепшіктерге қайырым жасау, т.б. Бұл істердің барлығына да аят-хадистерде дəлел келтірілген. Ардақты Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) сахабаларына: «Мен сендерді жəннатқа жуық татын, тозақтан алшақтатын не білсем, бəрін де сендерге бұйырдым. Сондай-ақ жəннаттан алыстатып, тозаққа жақындататын не білсем, бəрінен де сендерді тыйдым» дейді. Ендеше, жұмаққа кіргізетін істер өте көп. Олардың ешқайсысы, əрине, оңай болмасы анық. Сол жолда еңбек етіп, қажыр қайрат жұмсау, қиындығына шыдау жиһадқа жатады. «Малдарыңмен, жандарыңмен Алла жолында жиһад жасаңдар!» деген бұй рықтың бір мағынасы осы. «Жаныңмен жиһад жаса!» дегенді тек қана «өзің өл немесе біреуді өлтір» деп, барынша тар мағынада түсіну қате. Əрине, ел шетіне жау тиіп жатса, қолыңа қару алып отан қорғауға шығасың. Бұл жиһад. Қазір де елге тиіп жатқан жау аз емес. Бірақ қазіргі дұшпандардың көбі соғысты жалаң қарумен ғана емес, саясатпен, биотехнологиямен, неше түрлі гипер техникалармен, киномен, мультфильммен, ғаламтор желісімен жүргізеді. Отан қорғап жиһад жасағысы келетін адам сол жолда жасағаны дұрыс. Түнімен ұйықтамай ғылым іздесін, жастардың сауатын көтерсін, кітап жазсын, неше алуан жазылмайтын аурулардың емін іздесін осының бəрі ниет дұрыс болса, Алла жолындағы жиһадқа жатады. Ендеше, жұмаққа апаратын істердің бір шоғыры, міне, осылар. Ал əйелдер үйінде отырып, жұмаққа жолдама алуына болады. Бір кісі пайғамбарымызға келіп былай деді: «Уа, Алланың елшісі, менің əйелім бар. Үйге кірсем, алдымнан шығып қарсы алады. Шығар болсам, шын пейілмен шығарып салады. Менің көңілім түсіп кеткенін көріп қалса маған: «Неге көңіліңіз түсіп кетті? Рызық-несібемізді уайымдап отырсаңыз, оған сіз емес, басқа жауап береді ғой. (яғни рызық-несібеміз Алладан ғой). Егер ақырет жағдайын ойланып отырсаңыз, Алла уайымыңызды арттырсын» дейді. Бұған не айтасыз?». Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Əйеліңнен сүйінші сұра. Ол жаннаттық. Оған айт: «Сен Алланың қызметшілерінің бірісің, саған əр күн сайын Алла жолында жан тапсырған жетпіс шейіттің сауабы жазылып тұрады» деп жауап берген екен. Міне, көрдіңіз бе, ардақты Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) шетел асып, қантөгісті жиһадпен шатастырып жүргендерге тəніңді ұсын деп бұйырып жатқан жоқ. Өзіңнің үйіңдегі адал жарыңа қызмет ет деп жатыр. Алла Тағала момын жұртымызды бəлежала, кесір-кесапаттан сақтасын. Асылбек ƏУЕЗХАНҰЛЫ, филология ғылымының кандидаты, дінтанушы

5 РУХАНИЯТ 5 Әбу Ханифаның баласына айтқан өсиеті РАМАЗАН РУХЫ Ораза тұтқан мұсылмандарды рухани танымы мен тақуалығына қарай үш топқа бөлуге болады. Бірінші, жай халықтың тұтқан оразасы. Яғни, ештеңе ішіп-жемей, жұбайымен жыныстық қатынас жасамайтын адамның ауыз бекітуі. Бұл оразаның ең төменгі дəрежесі саналады. Екінші, таңдаулы тұлғалардың тұтқан оразасы. Яғни, тамақтан ғана тартынып қоймай, ораза тұтуға жан-дүниесімен бет бұрып, сыртқы пішінін түзеумен бірге, ішкі танымына да селкеу түсірмейтін тақуалық. Үшінші, таңдаулылардың таңдаулысының тұтқан оразасы. Бұл дəре жедегілердің жүрегі Алладан басқаны ойына алмайды. Бүкіл болмысын Аллаға арнап, зəредей бір жаңсақ кетудің өзін ораза бұзушылыққа балайды. Тіпті, шариғат құптаған дүние қызықшылығын да жүрегі мүлде қаламайды. Жалпы, Ислам ғұламалары ауыз бекіткенде Рамазанның рухын бойға сіңіру үшін мынадай алты мəселеге ерекше көңіл бөлу керектігін айтады: Біріншіден, көзді харамнан қорғау. Яғни, біз екі көзімізбен де ораза тұтып, ұдайы тек Алланы ғана ойлауымыз қажет. Өйткені, жанарымызды харамға малысақ, жан-дүниеміз де таза болмайды. Хақ Елшісі (с.ғ.а.): «Көзбен харам нəрсеге сұқтана қарасақ, рухымызға сайтанның улы жебесі қадалады. Ал, Алладан қорқып, жанарымыздың нұрын сақтай білсек, оның рухани қарымтасы еселеніп, жүрегіміздегі имандылық күшейе түседі», дейді. Анас ибн Мəліктің жеткізуіне қарағанда Пайғамбарымыз (с.а.у.) оразаны мынадай бес нəрсенің бұзатынын айтқан: Жалған сөйлеу. Ғайбат айту. Өсек айту. Өтірік куə келтіру. Оймен зина жасау. Екіншіден, тілді харамнан қорғау. Ораза тұтқан кезде мүмкіндігінше көп сөйлемеген абзал. Пікір таластыруға итермелейтін орталардан барынша аулақ болып, оның есесіне Құран-Кəрімді көп оқыған жөн. Бəзбір ғалымдардың көзқарасынша, өтірік сөз сөйлеу мен ғайбат жасау да оразаны бұзады. сондықтан, əрбір мұсылман аузынан шыққан сөзге қарауыл қойып сөйлеуі қажет. Үшіншіден, құлағымен харам нəрсені тыңдамау. Əсілі, айтуға болмайтын нəрсені, тыңдауға да болмайды. Егер харам саналған əңгімені тыңдасақ, сол нəрсені айтқан секілді күнəға батамыз. Төртіншіден, қол-аяқпен бірге бүкіл дене-мүшелерін күнə жасаудан қорғау. Ауыз бекіткенімен күнə істерден бойымызды аулақ ұстамасақ, ораза ұстамай, харамға белшесінен батқан адаммен бірдей боламыз. Алла Елшісі (с.а.у.) хадис-шарифтерінің бірінде былай дейді: «Кейбір ораза тұтқан адамдар бар. Олар ауыз бекітуді ас-су ішпей, ашқұрсақ болып жүру деп қателеседі». Бұдан шығатын қорытынды оразаны тек ауызбен емес, тұтас дене мүшемізбен тұтуымыз қажет. Бесіншіден, ауызашарда харам немесе күмəнді болған ас ішпеу. Негізі, адал астың өзін сылқия тойып ішпеген абзал. Өйткені, оразаны нəпсі қалауларын əлсірету үшін тұтамыз. Ал, күндіз ауыз бекіткенімен, түнде оның есесіне күндіз ас ішкендей көп тамақ ішетін болсақ, онда ол оразаның ешбір мəні қалмайды. Сондайақ, екі бөлек ішетін асты бір уақытта ішу де нəпсі қалауларын ауыздықтауымызға кедергі келтіреді. Бұл жөнінде Хақ Елшісі (с.а.у): «Алла-Тағалаға іші толы болған қаптан (асқазан) асқан дұшпан жоқ» деген болатын. Алтыншыдан, ауыз ашқаннан кейін жүректің үміт пен күдіктің арасында болуы. Яғни, мұсылмандар күні бойы ашқұрсақ болып жүргенімен, тұтқан оразасының қабыл болыпболмағанына көз жетпейді. Сондықтан Алла-Тағалаға: «Тұтқан оразамызды қабыл ете гөр!» деп жалбарынуы шарт. Біздің ауыз бекіткендегі негізгі мақсатымыз періштелердей пəктікке ұмтылу болып табылады. Ал, аузымыз ораза тұтқанымен, ішкі жан-дүниеміз нəпсі қалауларын ауыздықтамаса, онда ол оразаның рухы жоқ, тек пішіні ғана бар. Ауызбен ғана ораза тұту күні бойы аузы буылып, жем-шөбін жей алмай, кешке босанған шағында бар екпінімен тұмсығын дүние-боққа тыққан хайуанға ұқсайды. Əсілі, адам баласы ауыз бекіткенде тақуа болуға талпынып, Рамазан рухын бойына сіңіре алса, періштедей пəк күйге бөленіп, Хақ разылығын иемдене алады. Ендеше, Хақ шұғыласына бөлейтін илаһи зор мүмкіндіктен құр алақан қалмайық, ағайын! Мұхан ИСАХАН, Діни мəселелерді ғылыми зерттеу жəне талдау орталығы, Исламды зерттеу бөлімінің басшысы Бұл өсиетті Имам Ағзам баласы Хаммадқа айтқан екен. Жақсылап тыңда: Балам! Алла сені тура жолға бастап, əрқашан сенің жəрдемшің болсын. Ұлым! Саған айтпақ əкелік насихатымды құлағыңа құйып, жадыңда сақтасаң, бұл дүниеде де, ақыретте де бақытқа кенелерсің. 1) Алладан қорқып он екі мүшеңді күнəдан тыйып, Жаратушымыздың бұйрықтарын толығымен орында. 2) Қажетіңе жарар ілімді үйренуде талабың қайтпасын. 3) Дініңе жəне өмірлік тұрмысыңа зияны тимейтін кісілермен ғана қарымқатынаста бол. 4) Керегіңнен тыс нəрселерден нəпсіңді тый. 5) Мұсылманға да, зиммиге де (мұсылман елінде тұратын өзге дін өкілі) өктемдік көрсетпе. 6) Алла берген ризық-несібеңе қанағат ет. 7) Өзгеге мұқтаж болмау үшін барыңды дұрыс пайдалан. 8) Адамдар саған жек көріп қарайтындай іс жасама. 9) Қажетіңнен артық дүниеге беріліп кетуден сақтан. 10) Кісіге жолыққанда сөзіңді сəлеммен баста. Сөзің көркем, мəмілең кішіпейіл болсын. Жақсыларға жағымды, ал жаман кісілермен мəмілелі қатынаста бол. 11) Аллаға көп зікір, Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) сансыз салауат айт. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтқан мына истиғфар дұғасын үнемі айтып жүр: «Жаратқан Ием, сен менің Раббымсың, Сенен өзге тəңір жоқ. Сен мені жараттың, мен сенің құлыңмын.сенің уəдеңе барынша лайық болуға тырысамын. Өзім жасаған жаман істерімнен Сенен пана сұраймын. Сенің құзырыңа Өзің берген нығметіңнің жауапкершілігі мен жасаған күнəмді арқалап барамын. Күнəмді кешіре гөр. Күнəларды тек Сен кешіресің». Осы ұлы истиғфарды түнде оқып жатқан пенде сол кеште кенеттен көз жұмса пейішке кіреді. Сол сияқты таңертең оқып, күндіз қайтыс болса да оқыған пейішке кіреді. 12) Əр күні Құран оқуды əдет қыл, оқыған Құраныңның сауабын Пайғамбарымызға (с.ғ.с.), ата-анаңа, ұс таздарың мен барша мұсылмандарға ба ғышта. 13) Дұшпаннан гөрі досыңнан сақтан. Өйткені, адамдар арасында бұзықтық көбейген сəтте дұшпаның досыңды пайдалануы мүмкін. 14) Сырыңды, дүниеңді, ұстанған жолың мен барар жеріңді құпия сақта. 15) Көршілік ақысына дұрыс қара жəне көршіңнен келер келеңсіздіктерге сабырлық таныт. 16) Əһли сунна уал жамағат жолына берік бол, адасқандар мен надандардың маңына жолама. 17) Барлық ісіңде ықыласты бол. Қандай жағдай болса да адал ризық табуға бар күш-жігеріңді сал. 500 xадис ішінен таңдап алған мына 5 хадиске амал ет: Расында амалдар ниетке сай. Əр адамның ниетіне қарай ісі болмақ. Кісінің шынайы мұсылмандығы өзгенің ісіне килікпеу. Өзіңе тілегенді өзгеге де тілемейінше кəміл иманға жетпейсің. «Халал да, харам да ашық айтылған. Алайда олардың арасында күмəнді нəрселер де бар. Көпшілік оны біле бермейді. Одан бойын аулақ ұстаған пенде діні мен абыройын қорғайды. Күмəнді істерден сақтанбаған кісі харамға өтіп кетуі айдан анық. Мұндай кісінің рұқсат етілмеген қорық маңында малын жайып жүрген шопан іспетті. Яғни кез-келген сəтте оның малы қорыққа өтіп кетуі мүмкін. Алланың тыйым салған үкімдері бар. Ол Алланың харам еткен істері. Денеде бір кесек ет бар, ол аман болса дене де аман, ал сырқаттанса дене де сырқат. Ол жүрек». Кісіге сөзімен де, ісімен де зиян тигізбейтін мұсылман шынайы мұсылман. Денің сау, басың аман күндерде де үнемі үрей мен үміт арасында жүр. Алла тағала жайлы ойың жақсы, ниетің шынайы, ізгі үмітпен дүние сал».

6 6 ЖАҺАН ЖАҢАЛЫҚТАРЫ Мәскеу мемлекеттік университетінде діни курс енгізіледі М.Ломоносов атындағы Мəскеу мемлекеттік университетінің Философия факультетінде Діни экстремизмнің алдын алу бойынша арнайы қосымша курс енгізіледі. Жаңа оқу жылынан бастап аталмыш оқу орны психологиялық жəне діни қауіпсіздік мəселесіне жіті назар аудармақ. Бұл туралы Философия факультеті Дін философиясы жəне дінтану кафедрасының аға оқытушысы Павел Костылев мəлім етті. Экстремизм жəне оның алдын алу мəселесінде маңызды рөл атқаратын дінтану курсы Мəскеу университетінің барлық факультеттерінің 1 курс студенттеріне оқытылатын болды. Карачи ғалымдары оразаны тоқтату мәселесін көтерді Пəкістанның дін ғалымдары елдің іскерлік орталығы саналатын Карачи қаласы мұсылмандарын оразаны тоқтатуға шақырды. Ғалымдар мұның себебін аймақтағы шектен тыс аптап ыстықтың салдарынан адам өлімі орын алуымен түсіндірді. «Біз, ислам дініне жауапты мамандар, əртүрлі телеарналардан адамдарға, əсіресе, Карачи тұрғындарына аптап ыстыққа байланысты ескерту жасадық. Ыстық салдарынан күрделі жағдайлар туындауда» дейді Тахир Ашрафи есімді пəкістандық ғалым. «Ислам дінінде ораза ұстау ережелері бар. Қасиетті Құранда ауру немесе сапардағы адамдар ораза ұстаудан босатылады. Бұл адамдар оразасын кейін өтей алады. Сондай-ақ, оразадан əлсіз, қарт кісілердің ауырып не өліп кету қаупі туындаса оразадан босатылады» деді ол. Бүгінде Карачидегі ауа температурасы 45 градусты көрсетіп отыр. Аптаптан кемінде 780 адам көз жұмды. Карачи ауруханасына нан аса адам ыстықтың салдарынан түскен. Пəкістан ғалымдарының осы пəтуасынан кейін ел тұрғындары оразаны тоқтатты. «Бұл мына ыстықтан аман өтудің жалғыз жолы» дейді күні бойы көшеде сауда жасайтын Субах Садық. Дегенмен, Карачидің кей тұрғындары ауыз бекітуді жалғастыруда. «Əзірге өмірім таусылған жоқ, оразамды жалғастыра беремін. Күш-қуатым да əлсіреді дей алмаймын» дейді 34 жасар күзетші Шамим-ур-Рехман. Төрт шақырымдық ауызашар рекорд жасады Ауызашар беру шарасы Мысыр халқы үшін күнделікті жағдай. Себебі, рамазан айында елдің барлық мешіттерінде, алаңдар да ауызашар дастарханы жайылады. Бүгінде Александрия қаласында бұрын соңды болмаған ауызашар өтті. Себебі, ауызашарға жайылған дастархан ұзындығы метрді құрап отыр. Мұндай рекордтық игі істі жүзеге асыруға Александрия университетінің студенттері белсенділік танытқан. Олар Жерорта теңізі бойымен ұзын дастархан жайып, нəтижесінде ең ұзын ауызашар ретінде əлемдік рекорд санатына енді. «Бала кезімізде бізді мұғалімдер кітап оқуға жиі шақыратын. Сол уақыттан бері менің өмірім кітап оқумен өтті. Мен Мұхаммед пайғамбардың өмірі туралы оқыдым. Осы бір ғажап адам туралы жазып шыққым келді» дейді аударма авторы Раджив Шарма жылы туылған Р.Шарма Раджастхан штатының Джхунджхуну ауылында өзінің жеке кітапханасын 9-сынып оқып жүрген уақытында ашып үлгерген болатын. Үнді жігіті пайғамбар сирасын (өмірбаянын) оқып, ерекше əсер алып, оны өз ауылының жергілікті тіліне аударып шығуды мақсат еткен. Дегенмен, Раджив əзірше ислам дінін қабылдау туралы шешім шығармаған екен. «Өткен тарихқа көз салсақ барлық діндер үйлесімде болғанын білеміз. Төзімсіздік деңгейі соңғы уақыттары көтерілді» дейді ол. Осылайша 112 беттен тұратын Мұхаммед пайғамбар өмірбаяны марвари тілінде Радживтің кітапханасында электронды нұсқада əзірленді. Түркия дін істері министрлігі Хижра мұсылман күнтізбесін ретке келтіруді көздеп отыр. Осыған байланысты ел билігі халықаралық діни конгресс ұйымдастыруда. Бұл туралы Anadolu агенттігі хабарлады. Ұлыбритания әскері алғаш рет ұмраға аттанбақ Таяу Шығыстағы Ұлыбританияның ресми өкілі Эдуин Самуэл хабарлағандай, бұл бастама Сауд Арабиясының Əскери күштері тарапынан Қағбаны зиярат етуге байланысты ұсынысы негізінде қолға алынып отыр. «Ұлыбритания əскері үшін бұл тосын сый болды. Үндістанның Раджастхан штатына қарасты аудандардың бірінде ғана қолданылатын марвари тіліне Мұхаммед пайғамбардың өмірбаяны аударылды. Түркия ислам күнтізбесін реттеуге ниетті Қасиетті Рамазан айы, өзге де ислам мерекелері мұсылман елдерінде əртүрлі уақытта кіруіне байланысты мұсылман халқы айтулы уақиғаларды бірлесе өткізе алмай келеді. Түркия дін істері министрлігі бұл жағдайлар ислам əлемінің өзара үйлестік табуына кедергі келтіреді дегенді айтуда. Осы мақсатта Түркия билігі 2016 жылдың наурыз айында Хижра ай күнтізбесі Ассоциациясы мүшелерінің халықаралық басқосуы өткізілетінін хабарлады. Алқалы отырысқа ислам əлемінің ғалымдары мен астрономдары шақырылады. Онда қатысушылардың əлемнің барлық елдеріндегі мұсылмандар үшін маңызды күндер бірізге түсетіндей ислам күнтізбесін жасау туралы ұсыныстары тыңдалады. Ұлыбритания əскерінде жүрген мұсылмандар алғаш рет мемлекеттің қолдауымен ұмра сапарына шықпақ. Мұхаммед пайғамбар өмірбаяны сирек тілге аударылды Себебі, бұған дейін ешкім əскерде борышын өтеп жүріп, ұмраға барған емес. Алайда, бұған дейін де екі ел арасындағы қатынастың жақсы болуына байланысты Ұлыбритания əскеріндегі мұсылмандар Сауд Арабиясында болып, яғни Құран Кəрім жарысына қатысып келген еді». «Қазіргі таңда мұсылмандардың Ұлыбритания əскерінде қызмет етуі біз үшін үлкен мəртебе. Себебі, олар қызмет барысында шынайы ықылас танытып, біздің əскердің бір бөлшегі ретінде қалыптасып үлгерді» дейді Эдуин Самуэл. Мəселенің шешімді нұсқалары 2015 жылдың 30 қыркүйегіне дейін қабылданады. Ал аталмыш конгресс əлемнің 7 тілінде: түрік, араб, ағылшын, испан, неміс, француз жəне орыс тілдерінде өткізіледі. Конгрестің бас хатшылығына Дін істері бойынша Жоғары кеңестің мүшесі доктор Явуз Онал сайланды.

7 САРАПШЫЛАР БАҒАНЫ 7 СҰРАҚ СІЗДЕН -- ЖАУАП БІЗДЕН «Халал судан» ішпегендердің барлығы харам су ішіп жүр ме? Мұхан ИСАХАН, Исламтанушы «Халал су» деген пайда болды қазіргі таңда. Ал сол «халал судан» ішпегендердің барлығы харам су ішіп жүр ме? Тəңір-тағаланың тіршіліктегі ең маңызды нығметтерінің бірі су екендігі əмбеге аян. Су Алла-тағаланың адамзат баласына тарту еткен ортақ рызық-несібесі саналады. Бұл жөнінде Хақ Елшісі өз хадисшарифтерінің бірінде: «Су, шөп, отты пайдалануға тиым салынбайды» (Ибн Мажа, Рухун: 16) деп бұйырған. Осы себептен де, шариғатымызда теңіз, көл, өзендер жекеменшік пайдалануға жатпайды. Тіпті, мұсылман құқығында қажетті жағдайда (суға деген зəрулік жағдай) артық ауыз-судың өзін сатуға рұқсат бермейді. Бұл хақында Алла Елшісі: «Сапарда сусап келе жатқан жолаушыға өзінен артылған суды бермеген жанға ақырет күні Алла назарын салмайды...» дейді. Яғни, халқымыздың «су тіршілік көзі» деген нақылы дін негіздерінен алынған деп толық айта аламыз. «Халал су» мəслесіне келетін болсақ, судың табиғаты əу бастан-ақ мөп-мөлдір, тұнық-таза болып жаратылған. Бұл турасында Пайғамбар падишасы (с.а.у): «Су таза болып жаратылған. Судың түсін, дəмін, исін өзгертпейінше, оны ешкім кірлете алмайды» деп ескерткен. Дегенмен, «тазалық имандылықтың жартысы» деген қағиданы негізге алсақ, жұмыр-басты пенденің ластанбаған, тек таза суды пайдаланғаны абзал. Себебі, Алла Елшісі (с.а.у) «Ағынды емес, тұрып қалған суды ішпек түгілі, дəрет алуға болмайды» (Мүсілім, Таһара, 36/94-96) деп бұйырған. Хақ Елшісі (с.а.у)-ның судың тазалығына мəн бергені соншалықты, күнделікті асқа тұтынуға Мəдинадан екі күндік жердегі Сукия деген жердің құдықтарынан шығатын тұщы суды алдыртып, ішуге пайдаланған. Тіпті, тазалық үшін су ыдысының аузын ашық қалдырмауды да (Ибн Мажа, Ашриве, 19) ескерткен. Осы себептен де, арнайы ғылыми зерттеу орталықтары һəм тағамтамтану институты экологилық зияны жоқ, керісінше адам ағзасына пайдалы деп таныған минеральды жəне ауыз-суды тұтынсақ құба-құп. Сонымен бірге, жергілікті санитарлық-эпидемиологиялық тексеру орталықтары мақұлдаған су көздерінде толық пайдалануымызға болады. Яғни, «Халал су» маркасынан өзге суларды харам деп айта алмаймыз. Намаз оқып жатқан адамның алдынан кесіп өтуге бола ма? Алау ƏДІЛБАЕВ, Теология ғылымының докторы Намаз оқып жатқан адамның алдынан кесіп өтуге күнə ме? Мешіт салуға рұқсатты кім береді? Балғабек МЫРЗАЕВ, Теология ғылымының докторы Мешіт салуға рұқсатты кім береді? Елімізде мешіт салуға келісім беру Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 24 ақпандағы 137 Қаулысымен бекітілген, «Ғибадат үйлерін (ғимараттарын) салу жəне олардың орналасатын жерін айқындау, сондай-ақ үйлерді (ғимараттарды) ғибадат үйлері (ғимараттары) етіп қайта бейімдеу (функционалдық мақсатын өзгерту) туралы шешім беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартымен реттеледі. Осы қызметті облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың жəне астананың жергілікті атқарушы органдары (дін істері басқармаларымен келісім бойынша сəулет жəне қала құрылысы басқармалары) көрсетеді. Қызмет алудың тəртібі жəне қажетті құжаттардың тізбесін білу үшін көрсетілген құжатпен танысуыңыз қажет. Жұма намазы кейде əдеттегіден тыс созылып кетіп, жұмысқа кешігіп қалып жатамыз. Соны белгілі бір тəртіпке келтіру қай мекеменің құзыретінде? Қазақстан Республикасының «Дiни қызмет жəне дiни бiрлестiктер туралы» Заңының 3 бабы 1 тармағына сəйкес мемлекет дiн мен дiни бiрлестiктерден бөлiнген. Осы Заңның 3 бабы 8 тармағының 3 тармақшасында көрсетілгендей, мемлекет егер дiни бiрлестiктердiң қызметi Қазақстан Республикасының заңдарына қайшы келмесе, дiни бiрлестiктердiң қызметiне араласпайды. Ал діни құлшылықтарды ресми тіркелген діни бірлестіктер атқара алады. Соның ішінде жұма намазының өткізілу тəртібі мен уақытын Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы белгілейді. Діни басқарма Республикалық ислами діни бірлестік ретінде өзінің Жарғысына сəйкес қызмет жасайды. Осыған орай, Сіздің Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының ішкі мəселелері бойынша ұсыныспікірлеріңіз бен сұрақтарыңызды Діни басқарманың басшылығына жолдағаныңыз орынды болады. Ершат ОҢҒАРОВ, Теология ғылымының докторы Сүндетке отырудың шариғаттағы орны қандай? Баланы қай жаста сүндеттеген дұрыс? Сүндеттеу Ислам дінінің маңызды бір белгісі. Ол аты айтып тұрғандай, пайғамбарымыздың (Оған Алланың салауаты мен сəлемі болсын) сүннеті. Хадисте адам Жалпы намаз оқып жатқан адамның алдын кесіп өтy күнə ме əлде тек сəждеге бас қоятын жерін кесіп өту күнə ме? Ханафи мəзһабында егер бір адам ашық далада немесе үлкен бір мешітте намаза оқып жақтан болса, ең дұрыс көзқарас бойынша аяқтары мен басын сəждеге қоятын жердің арасын кесіп өту харам болып табылады. Егер бір адам үйде немесе кішкентай мешітте (шамамен 30 шаршы метр) намаз оқып жатқан болса, аяқтары тұрған жер мен құбыланың дуалына дейінгі жер аралығын кесіп өту харам саналады. Өйткені бұл бір тұтас жер секілді есептеледі. Əрине бұл намаз оқып жатқан адамның алдында қандайда бір сутра болмаған кезге қатысты. Ал алдында сутра болса, сутраның ар жағынан өте беруге болады (У. Зуһəйли. əл-фиқһул-илами уə əдиллəтуһу, 2-т. 77-б.). Ислам дінінде қажылық талабы қандай? Айнұр ƏБДІРАСЫЛҚЫЗЫ, ф.ғ.к., дінтанушы Анамды қажылыққа жібермекші едім. Алайда, жанында күйеуі немесе бауыры керек деп рұқсат берілмей отыр. Ислам дінінде қажылық талабы осындай ма? Өзіңізге де белгілі, қажылық əйел-еркек деп бөлмей орындалатын Алла тағала тарапынан əмір етілген исламдағы бес парыздың бірі. Дегенмен, əр парыздың өзіндік шарттары бар. Қажылыққа барудың да əйел адамдар үшін мəзһабымызда мойындалған екі міндетті шарты бар. Біріншісі жанында ері немесе махрамы болуы; екіншісі идда мерзімінен тыс болуы. Əйелдің əкесі, ағасы, інісі, баласы, т.б. некелесуге болмайтын (оны «некеге түспейтін» деп те атайды) жақын туысы оған махрам болып табылады. Махрам ретінде баратын адамның мұсылман болуы, ақыл-есі толық, балиғатқа толған болуы қажет. Бұл тыйымдар Пайғамбарымыздың: «Əйел адам өзімен бірге махрамы болмаса, үш күннен артық сапар шеге алмайды», «Əйел жанында бір махрамы болмастан қажылыққа бара алмайды» деген хадистерінің негізінде қалыптасқан. Ал идда мерзімі əйелдің талақ етілгеннен немесе күйеуі қайтыс болғаннан кейінгі күту мерзімі. Бұл тыйым: «Талақ қылған əйелдеріңді үйден шығармаңдар, олар да шықпасын» деген аятқа негізделген. Аталған шектеулер үзілді-кесілді тыйым емес, шарты орындалған (идда мерзімін өтеген, махрамы болған) жағдайда əйел адамның қажылыққа баруына мүмкіндік бар. Осы тыйымдардың негізінде қазіргі қажылық шарттары қалыптасқан. Соған сəйкес қажылыққа баратын əйелдердің жасы 45-тен аспаған жағдайда жанында ері немесе махрамы болуы талап етіледі. Ал 45- тен асқан əйелдердің тиісті құжаттары дұрыс болса, қажылық парызын өзге əйелдермен бірге атқаруына кедергі жоқ. Қажылықты ұйымдастыратын туристік компаниялардың егде апаларымызды топтобымен мұсылмандық парызын орындауға апарып жүргенінен хабардар боларсыз. Егер анаңыздың жасы 45-тен асқан болса, алаңдауға негіз жоқ, тиісті компаниялармен хабарласып, мүмкіндік табуға болады. Қажылыққа қатысты əйелдерге берілетін тағы бір заманауи мүмкіндікті өз басымнан өткерген жайт арқылы білгенім бар. Қажылыққа баруды ес білгелі армандағаныммен, жоғарыдағыдай шарттардың қиындығына байланысты бұл арманның жақын арада орындалуынан күдерімді үзген едім. Сəті түсіп, 2011 жылы қызмет бабымен қажылық миссиясына баруымызға мүмкіндік туды. «Заманына қарай амалы» демекші, қызмет бабымен қажылыққа баруда махрамның болуы талап етілмейді екен. Сөйтіп, ойда жоқта бала кезден бергі арманымыз орындалып, қажылық парызымызды өтеп қайтқан жайымыз бар. «Нені қаласаңдар, соған жетесіңдер» деген Пайғамбарымыз. «Ықылас қалас» дейді дана халқымыз. Ықылас пен əрекет үзілмесе, Алла қалап, нəсіп болған күні əрбір іс орнына келеріне сенген жөн. Сүндетке отырудың шариғаттағы орны қандай? баласының бойында бес табиғи тазалық болуы тиіс делінген. Соның бірі осы сүндетке отыру. Шариғатта баланы сүндетке отырғызудың нақты бір уақыты белгіленбеген. Алайда, ғалымдар Пайғамбарымыздың (Оған Алланың салауаты мен сəлемі болсын) өз немерелері Хасан мен Хусейінді туылғанына жетінші күн толғанда сүндеттегенін ескере келе, баланы жас кезінде сүндеттеуді мұстахап (ұнамды жақсы іс) санаған. Өйткені, барынша жас кезінде сүндеттеу баланың тəрбиесіне, психикасына оң əсерін тигізетінін ескерткен.

8 8 ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ... «АСТАНА» МЕДРЕСЕСІ Астана медресесі елордада ең алғаш ашылған рухани оқу ордасы жылдан бері діни саладағы қажетті мамандарды даярлап келеді. «Астана» медресесі орта кəсіптік білім беру деңгейіндегі бастауыш білім берудің шет тілі мұғалімі мен исламтанушы мамандығы бойынша оқытатын діни оқу орын жылы алғашқы лицензиясын алып Қазақстан түлектеріне Білім жəне ғылыми министрлігінің мемлекеттік үлгідегі дипломын беру құқына ие болды. Медресенің оқу жұмыс жоспары ҚМДБ жəне БҒМ тарапынан бекітіліп, қазіргі таңда жүйелі түрде оқу-ағартушылық саласында жұмыс жасап келеді. Оқу мерзімі 2 жыл 10 ай. Оқу түрі күндізгі. Бүгінде еліміздің əрбір аймақтарынан келген шəкірттер мұнда білім алуда. Оқу барысы діни əрі қоғамдық пəндермен жүргізіледі. Əрине, Америкалық эмбриолог ғалым Роб Гиллхам Құран аяттарымен танысқан соң ислам дінің қабылдаған екен. Ол қасиетті Құранда жазылған ажырасқан əйелге 4 ай уақыт өткенше қайтып тұрмыс құруға тыйым салынады деген ескертуге ерекше назар аударыпты. Бұған зерттеу жүргізген ғалым əйелдің ағзасына еркектің хромосомалық «таңбасынан» толық тазару үшін 4 ай уақыт өту керек деген қорытындыға келді, деп жазады араб бұқаралық ақпарат құралдары. Мысыр ұлттық орталығының медицина профессоры доктор Абдель Басет ас- Саид атап көрсеткендей, Гиллхам өз зерттеу жұмыстарының барысында жыныстық қатынасқа түскен əйел затының ішкі құрылысы еркектің «таңбасынан» 1 айда %-ға ғана тазарады екен, ал толық тазару Құранда айтылғандай 4 айдан кейін ғана мəресіне жетеді. Сондықтан, ғалым ашқан жаңалығы басым көпшілігі діни пəндерге арналған. Атап айтқанда, Құран, Тəжуид, Ғибадат, Ақида (сенім), Қазақстан тарихы, Араб тілі, Ахлақ (Этика), Ислам тарихы, Кəсіптік қазақ тілі, Хадис ілімі, Тəпсір ілімі, Мəдениеттану, Діндер тарихы, Экономика негіздері, Кəсіптік шет (араб) тілі дəрістері оқытылады. Медресе Астананың сол жақ жағалауындағы «Нұр Астана» мешітінің жанында орналасқан. Оның материалдық базасы бай жəне заманауи білім беру талаптарына да сай. Медресенің 1 дəріс залы, 1 мəжіліс залы, арнайы оқу аудиториялары жəне компьютер бөлмесі бар. Ислам діні саласындағы түрлі тақырыптардан тұратын араб кітаптың құдіретті болмысының басты дəйегі болып есептеледі. Бастапқы кезде эмбриолог зерттеу жұмыстарын АҚШ-тың мұсылман жəне мұсылман емес аудандарында жүргізеді. Ақырында, Гиллхам мұсылман емес əйелдердің бойынан бір уақытта бірнеше еркектің хромосомаларын анықтаған. Бұдан соң өз жұбайына тəжірибе өткізіп, оның ағзасынан əр түрлі еркектің 3 түрлі хромосомалық таңбасының бар тіліндегі қайнар бұлақтармен қамтылған кітапхана қоры бар жылы кітапхана қорын дамыту мақсатында жергілікті демеушілердің көмегімен араб мемлекеттеріне медресе ұстаздары арнайы барып, 1500-ге жуық ең танымал араб тіліндегі оқулықтар əкелінді. Ислам əлемінде мəшһүр ғалымдардың құнды еңбектері кітапхана қорын толықтырды. Сондай-ақ, медресенің толықтай жабдықталған үш қабатты жатақханасы, 150 адамға арналған асханасы, конференцзал мен алғашқы медициналық жəрдем көрсететін бөлімі бар. Медресе оқытушылары құрамы да осал емес. 2 ғылым докторы, 1 кандидат, 3 магистрант, 4 бакалавр жəне ҚМДБ мен Мысыр елінің «Əл-Əзхар» университетінің арасындағы келісімшарт негізінде келген 1 араб оқытушы сабақ береді. АЌШ-ТЫЅ ЭМБРИОЛОГ ЄАЛЫМЫ: «Мұсылман әйел -- жер бетінің ең таза жаратылысы» екенін білген. Үш баласының біреуіне ғана биологиялық əке екеніне көзі жеткен. Осы оқиғадан кейін «Мұсылман əйел жер бетіндегі ең таза əйел» деген қорытынды шығарған. Бұл дүниежүзілік эмбриология саласында алғаш кездесіп отырған уақиға емес. Өз уақытында канадалық ғалым, анатомия мен ұрықтану саласының əйгілі мамандарының бірі, əлемнің 8 тіліне аударылған «Адам ұрықтануы» атты кітап авторы Кейт Мур «Құранмен таныс болғанымда, Нобель сыйлығына 20 жыл ерте ие болар едім» деп айтқан екен. Ұрықтың даму сатыларын зерттеген Мур оның бұдан 1,5 мың жыл бұрын пайда болған Құранда терең дəлдікпен жазылғанына тəнті болды. Осыдан соң ол зерттеу жұмыстарының қорытындылары ретінде «Адам ұрықтануына исламның толықтырулары» атты кітапты жарыққа шығарды. Желі азаматтар мен ұйым дардан діни сала ға қатысты барлық мəселелер бойынша ақпарат қабылдауға, сондай-ақ деструктивті діни қыз меттен зардап шеккендерге кеңесшілікжəне пси хо логиялық көмек көрсетуге арналған. Хабарласыңыздар, егер: - Сізді немесе Сіздің жақындарыңызды түсініксіз діни ойларды қабылдауға мəжбүрлеген болса; - Сізге көшелерде, кіреберістерде, пəтерлерде, көліктерде күдікті діни кітаптардың, журналдардың, кітап ша лар дың, парақшалардың таратылуы туралы белгілі болса; - Сізбен немесе Сіздің жақындарыңызбен діни тақырыпта күдікті үгіт жүргізгісі келсе; - Сізге немесе Сіздің жақындарыңызға діни жоралар мен ісшараларға қаты су ды ұсынған болса; - Сізді діни бағыттағы күдікті жиындар мазалаған болса; - Сіз немесе Сіздің жақындарыңыз күдікті адамдардың не діни бағыттағы ұйымдардың ықпалына түскен болса; - Сіз немесе Сіздің жақындарыңыз діни мəселелерге байланысты қиын жағдайларға ұшыраған болса; - Сіз немесе Сіздің жақындарыңыз дін саласындағы мамандардың кеңесі мен көмегін қажет ететін болса біз Сіздердің барлық сұрақтарыңызға жауап береміз жəне көмек көрсетеміз! Сіздер үшін заңгерлер, теологтар, дінтанушылар, психологтар жұмыс істейді. Кеңес беру тəулік бойы жəне дербес жүргізіледі. Қоңыраулар Қазақстанның кезкелген нүктесінен тегін қабылданады. Меншік иесі: Республикалық руханиағартушылық газеті ҚҰРЫЛТАЙШЫ: «Дінтанушылар конгресі» ҚБ Төраға Айдар ƏБУОВ ГАЗЕТ РЕДАКЦИЯСЫ: Бас редактор Исатай БЕРДАЛИЕВ Əдеби редактор Жайық НАҒЫМАШ Жауапты хатшы Гүлмира ШАРХАНҚЫЗЫ Көркемдеуші əрі техникалық редактор Заңғар ƏБДІКЕРІМ МЕКЕН ЖАЙЫМЫЗ: Астана қаласы, Тəуелсіздік, 57, «Бейбітшілік жəне келісім сарайы», 129 к. Тел: е-mail: e-islam@gmail.com Газет ҚР Инвестициялар жəне даму министрлігі Байланыс, ақпараттандыру жəне ақпарат комитетіне тіркеліп, Г куəлігі берілген. Редакция қолжазба иегерлерінің пікірлері мен ойларын бөлісуі шарт емес. Газет сайты редакциясының компьютерлік орталығында теріліп, қатталды. Таралымы Газет «Ernur» Медиа холдингі» (Астана қ., Сілеті көшесі 30) ЖШС баспаханасында басылып шықты.