PENGARUH BUANGAN PABRIK TERHADAP KANDUNGAN PESTISIDA DAN LOGAM BERAT AIR KALI CIPINANG - SUNTER JAKARTA

Ukuran: px
Mulai penontonan dengan halaman:

Download "PENGARUH BUANGAN PABRIK TERHADAP KANDUNGAN PESTISIDA DAN LOGAM BERAT AIR KALI CIPINANG - SUNTER JAKARTA"

Transkripsi

1 Presidig Presetasi lmiah Kcselamata Radiasi da Ligkugaii,20-2 Agustus 996 D0000 PENGARUH BUANGAN PABRK TERHADAP KANDUNGAN PESTSDA DAN LOGAM BERAT AR KAL CPNANG - SUNTER JAKARTA ) OoOOtOO Ulfa, T. Syahrir, Jue Mellawati, da Sofie, M. Chairul Pusat Aplikasi sotop da Radiasi - BAT AN ABSTRAK PENGAJRUH BUANGAN PABRK TERHADAP KANDUNGAN PESTSDA DAN LOGAM BERAT AR KAL CEPNANG-SUNTER JAKARTA. Telali dilakuka pemeriksaa kaduga pestisida da logam berat pada hulu sugai (sekitar pabrik), da hilir sugai (daerah pemukima) sepajag kali Cipiag-Suter Jakarta, pada bula Februari-Jui 996. Tujua pemeriksaa adalah utuk megetahui seberapa jauh pegaruh buaga pabrik terhadap kaduga pestisida da logam berat air kali Cipiag- Suter Jakarta. Metode pegukura pestisida dilakuka dega kromatografi gas da cair, sedag logam berat dega spektrometri pedar siar-. Hasil pemeriksaa meujukka baliwa pada air kali Cipiag - Suler telah ditemuka isektisida jeis orgaoklori yaitu: BHC, edosulfa a da b, dieldri, pp-dde, da logam berat Ti,, Cr, Fe, Ni, Cu, Hg, Z, da Pb. ABSTRACT THE NFLUENCE OF NDUSTRAL WASTE ON PESTCDE AND HEAY METAL CONTENTS N CEPNANG-SUNTER RER WATER JAKARTA. The measuremet of pesticide ad heavy metal cotets of river water i upperstream (aroud some factories), ad dowstream (housig area), alog Cipiag - Suter river Jakarta, o February-Jue 996 had bee doe. The aim of the measuremet was to get iformatio about the ifluece of the factories wastes o pesticide ad heavy metal cotets i the Cipiag river water. Gas ad liquid chromatograpis were used to measure the pesticide cotet ad -ray fluorescece spectrometry was used to measure the heavy metals cotet. Result of the measuremets showed that Cipiag river water has cotaied some orgaochlori pesticides, i.e., BHC, a ad b edosulfa, dieldri, pp-dde, ad heavy metals, i.e., Ti,, Cr, Fe, Ni, Cu, Z, ad Pb. PENDAHULUAN Berbagai idustri di Jakarta berkembag sagat pesat, seiig dega pertambaha jumlah peduduk. Hal tersebut diataraya dapat memberika dampak egatif, yaitu beba terhadap Hgkuga. Salah satu beba ligkuga yag cukup meojol ialah pecemara air sugai, sebagai akibat berbagai kegiata mausia yag sagat bervariasi[l]. Seperti diketahui, air sugai merupaka sumber daya alam utuk memeuhi hajat hidup orag bayak, sehigga perlu diupayaka pemeliharaa kualitasya agar tetap bermafaat bagi kehidupa mausia serta makhluk hidup laiya[2]. Keyataa meujukka bahwa air sugai medapat beba pecemara sagat berat dari berbagai kegiata mausia, seperti : limbah rumah tagga, kegiata pertaia, peteraka, ekoomi da ai-lai, sehigga megakibatka peurua kualitas air sugai. Jakarta dilewati olch beberapa sugai, da salah satu sugai tcrsebut adalah sugai Cipiag - Suter. Pada bagia hulu sugai, yaitu paralel dega jala raya Bogor terdapat bayak idustri, diataraya idustri tekstil, cat, susu, logam, plastik, da baha kimia. Pada bagia hilir sugai, aakaak sugai tersebut seperti sugai Suter, Setiog da lai-laiya, melalui daerah pemukima, perkatora, pertokoa, (Dewi Sartika, Jatiegara, Kramat Pulo, Kalipasir, Podomoro), da berakhir di laut. Pemataua secara umum gua memperoleh gambara tetag kualitas seluruh air sugai yag megalir di Jakarta sudah da terus dilakuka oleh pemeritah DK Jakarta secara periodik. Dalam peelitia ii peulis mecoba melakuka pegujia kimiawi mutu air sugai Cipiag-Suter, khususya kaduga pestisida da logam berat, baik jeis maupu jumlahya. Lokasi yag disamplig ada-lah bagia hulu sugai Cipiag-Suter, dimaa terdapat beberapa idustri, serta bagia hilir yaitu daerah pemukima. Tujua percobaa ii ialah utuk megetahui seberapa jauh pegaruh buaga limbah pabrik terhadap kaduga pestisida da logam berat '*.ir sugai, karea sebagia peduduk kelas bawah masih memafaatka air sugai tcrscbut utuk keperlua rumah taggaya. ^SPKR -BATAN 324

2 Presidig Prcsctasi liiali Kesclamala Radiasi da Ligkuga.20-2 Agustus 996 Kemudia hasil pegujia di-evaluasi da dibadigka dega Baku mutu air sugai DK Jakarta (SK. Gub. KDK Jakarta No. 582Tahu 995). [3] Peetua kaduga pestisida dilakuka dega kromatografi gas da cair, sedag kaduga logam berat dega spektrometri pedar siar-. [4,5] BAHAN DAN METODE Baha Dalam percobaa ii diguaka cotoh air sugai yag diambil di sepajag sugai Cipiag - Sutcr, yaitu bagia hulu adalah daerah buaga limbali beberapa pabrik (pabrik tekstil, cat, pralo plastik PC, logam, obat, da susu), sedag bagia hilir adalah daerah perumaha (Dewi Sartika, Jatiegara, Salemba. Kramat Pulo, Kali pasir, Podomoro, da daau Suter Jakarta. Selai itu juga diguaka beberapa pereaksi kimia, yaitu HNO 3 pekat. HN0 3 ecer, NH4OH, APDC (amoium pirolidi ditiokarbamat), metaol, dikloeta. -heksa. aseto. florisil, da Na 2 SC>4 ahidrat, semuaya berkualitas pro aalisis buata Merck, da kertas sarig whatma-4 serta milipore. Peralata Peetua pestisida megguaka Kromatografi Gas merk Shimadzu, seppak cartridge Ci 8, da Kromatografi kierja tiggi. Peetua logam berat megguaka Spektro-meter pedar siar - x yag diragkaika dega detektor Si(Li), da sebagai sumber pegeksitasi adalah 09 Cd da 55 Fe. Selai itu juga diguaka ph meter, alat peyarig bertekaa, botol polipropile, da beberapa alat gelas. Pegambila Cotoh Cotoh diambil secara periodik, pada bula Februari-Jui 996, da masigmasig lokasi 3 kali pegambila. Cotoh dikumpul-ka pada botol polipropile (volume ±2 ), kemudia diberi asam itrat pekat bebcrapa ml higga ph ±2, utuk pegawet. Setclah sampai di laboratorium laboratorium. cotoh disag utuk memisahk.i kotora yag tcrapimg. da disarig ulag dega kertas whatma-4, sehigga cotoh air jerih da siap utuk aalisis. Peetua Kaduga Pestisida a. Peetua pestisida gologa orgaoklori. Pada percobaa ii diguaka seppak cartridge Ci 8. Mula-mula seppak cartridge dicuci dega 2 ml metaol da kemudia dibilas dega 2 ml aquabidest. Sebayak 300 ml cotoh air dilewatka kedalam seppak cartridge tersebut da dibilas dega ml, campura metaol da air (:). Kemudia elusi dilajutka dega ml campura metaol da air (:) da tetesa ditampug sebagai fraksi ke. Elusi dilajutka dega ml metaol da tetesa ditampug sebagai fraksi ke 2. Kemudia kedua fraksi tersebut disutikka pada kromatografi gas yag diragkaika dega detektor peagkap elektro 53 Ni. Jeis pestisida gologa orgaoklori yag ditetuka adalah: BHC, edosulfa - a, edosulfa - b. dieldri, pp - DDE, da pp-dt. b. Peetua pestisida gologa orgaofosfat da karbamat. Sebayak 300 ml cotoh air dimasukka ke dalam labu ekstraksi, kemudia diekstraksi dega 50 ml diklormeta (CH 2 C 2 ) selama 5 meit. Fase orgaik dipisahka, da dilewatka melalui corog yag per-mukaaya dilapisi kertas sarig whatma-4 da berisi Na 2 SO 4 ahidrat. Perlakua tersebut diulagi sebayak 3 kali. Fase orgaik hasil ekstraksi dipisahka, da ditampug dalam labu, lalu diuapka. Kemudia ditambah 5 ml diklormeta (CH2C2), dipidahka ke dalam tabug reaksi da diuapka dega gas N 2. Setelah pelarut CH 2 C 2 habis meguap, ditambah-ka ml metaol, da laruta tersebut disutikka pada kromatografi gas, utuk aalisis kualitatif da kuatitatif. Utuk peetua pestisida gologa orgaofosfat diguaka kromatografi gas detektor yala (flame ioizatio detector), sedag utuk pestisida jeis karbamat diguaka kromatografi cair kicrja tiggi. Jeis pestisida gologa PSPKR-BATAN 325

3 Presidig Presetasi lmiah Keselamatmi Radiasi da Ligkuga,20-2 Aguslus 996 TSSN : orgaofosfat yag ditetuka adalah: metidatio, feitratio, klorpirifos, da diazio. Sedag gologa karbamat adalah". karbaril da karbofura. Peetua Kaduga Logam Berat Pada percobaa ii diguaka APDC (amoium pirolidi ditiokarbamat) % sebagai pegompleks logam-logam dalam cotoh, da terbetukya seyawa khelat kompleks tersebut pada ph 4. Laruta APDC yag diguaka adalah laruta segar, da utuk peepata ph diguaka laruta asam atau basa yag muri. Mula-mula sebayak 500 ml cotoh air dimasukka ke dalam gelas piala, lalu ditambahka laruta APDC % sebayak 0 ml, da ditepatka keasamaya pada ph 4 dega ph-meter. Laruta campura tersebut dikocok selama meit, higga terlihat edapa khelat. Edapa disarig (dega batua pompa beekaa) da ditampug pada kertas sarig milipor (ukura pori < 0,4 j.m). Demikia juga laruta stadar campura, diperlakuka sama dega cotoh. Kertas sarig yag berisi edapa khelat stadar da cotoh dikerigka dibawah lampu R, lalu dilajutka pegukura dega spektrometer pedar siar-. Usur Ti (tita) diukur sebagai TiKa pada eergi 4,5 ke, (vaadium) sebagai ka pada eergi 4,95 ke, Cr (krom) sebagai CrKa pada eergi 5,4, Fe (besi) sebagai FeKa pada eergi 6,40 ke, Ni (ikel) sebagai NiKa pada eergi 7,47 ke, Cu (tembaga) sebagai CuKa pada eergi 8,05 ke, Z (seg) sebagai ZKa pada eergi 8,63 ke, Hg (merkuri) sebagai HgLa pada eergi 9,98 ke, da Pb (timbal) sebagai PbLa pada eergi 0,55 ke. Eksitasi usur-usur tersebut megguaka sumber pegeksitasi l09 Cd da 55 Fe dega aktivitas masig-masig adalah 740 MBq (30/8/994). HASL DAN PEMBAHASAN Hasil peetua kaduga pestisida dalam cotoh air sugai terlihat pada Tabel, 2, da 3, da kromatogram beberapa jeis isektisida yag diperiksa terlihat pada Gambar da 2. Pada Tabel terlihat jeis isektisida gologa orgaofosfat yaitu: metidatio, feitratio, klorpirifos, da diazio tidak ditemuka dalam semua cotoh air sugai yag diaalisis. Pada Tabel 2 terlihat bahwa jeis isektisida gologa orgaoklori yaitu BHC, edosulfa - a da b, dieldri, da pp- DDE ditemuka pada beberapa cotoh air sugai, yaitu pada lokasi,, H,,, da. Lokasi dekat pabrik tekstil, yag biasaya megguaka pestisida sebagai baha ati rayap utuk peyimpaa tekstil, pada lokasi terdapat pabrik cat da pestisida, sedag pada lokasi,, da terdapat pabrik logam, susu, baha kimia da plastik, yag kecil kemugkia megguaka pestisida. Relatif kecilya jumlah isektisida yag ditemuka meujukka bahwa zat-zat tersebut buka berasal dari pabrik dekat air sugai yag disamplig, melaika dari hulu sugai yag melewati daerah pertaia (padi da sayura) yaitu daerah pertaia di Bogor. Seperti diketahui bahwa sebagia besar pemakaia isektisida jeis orgaoklori pada pertaia sudah dilarag. Jadi kemugkia zat tersebut masih ditemuka karea sisa-sisa dalam taah dari pemakaia terdahulu. Pada Tabel 3 terlihat bahwa jeis isektisida gologa karbamat, yaitu karbaril da karbofura tidak ditemuka dalam semua cotoh air sugai yag diaalisis. Seperti diketahui bahwa isektisida jeis tersebut bersifat mudah terurai oleh siar matahari, sehigga kemugkia ditemuka adalah kecil. Hasil peetua kaduga logam berat dalam cotoh air sugai terlihat pada Tabel 4 a da 4 b, sedag gambar spektra logam berat salah satu cotoh air yag diaalisis terlihat pada Gambar 3 da 4. Terlihat bahwa baik pada cotoh air daerah idustri maupu daerah pemukima telah ditemuka logam berat Ti,, Cr, Fe, Ni, Cu, Z, Hg, da Pb. Jumlah kaduga logam berat dalam cotoh air yag disamplig dari daerah idustri lebih besar dari daerah pemukima. Seperti diketahui bahwa idustri cat, tekstil, da logam, megguaka baha yag megadug logam-logam, sehigga pada limbah buaga pabrik ditemuka relatif lebih besar daripada limbah daerah pemukima. Pada daerah pemukima -BATAN 326

4 Prosidtg Presetasi lmiah Keselama(a Radiasi da Ligkuga,20-2 Agustus 996 ditemuka kadamya relatif lebih redah, karea pegaruh pegecera air sugai oleh air huja atau air buaga laiya. KESMPULAN Dari hasil pemeriksaa air sugai Suter bagia hulu (daeiah idustri) da bagia hilir (daerah pemukima), terhadap kaduga pestisida da logam berat, dapat disimpulka sebagai berikut: Telah ditemuka isektisida gologa orgaoklori, yaitu BHC, edosulfa - a da b, dieldri, da pp - DDE, sedag gologa orgaofosfat da karbamat tidak ditemuka. Jumlah isektisida tersebut masih dalam batas yag diperbolehka, yaitu BHC < 40 ppb, edosulfa - a da b < ppb, dieldri < 0,70 ppb, da pp - DDE < ppb. [6] Telah ditemuka beberapa macam logam berat yaitu: Ti,, Cr, Fe, Ni, Cu, Z, Hg, da Pb dalam air kali Cipiag - Suter. Kosetrasi logam-logam dalam cotoh air di daerah idustri lebih besar dapada di daerah pemukima. Walaupu demikia, evaluasi terhadap mutu baku air sugai meujukka masih dalam batas yag diperbolehka.[3] UCAPAN TERMA KASH Ucapa terima kasih disampaika kepada bu r. Surtipati, S., yag telah membimbig dalam peelitia ii, da juga saudara Suripto da Christia Tri Suhari yag telah membatu preparasi cotoh. DAFTAR PUSTAKA. DUAH ASANTE KOF, D., Hazardous Waste Risk Assessmet Califoria Lewis Publisher Lodo, Tokyo (993). 2. PALAR, H., Pecemara da Toksikologi Logam Berat, Peerbit Rieka Cipta, Jakarta (994) 3. HARAHAP, J. T., LLAN SAR, da YUNAN, Pemataua kualitas kimiawi air sugai di wilayah DK Jakarta Kator Pegkajia Perkotaa da ligkuga DK Jakarta. 4. SUMATRA, M, Metode yag telah dikembagka dilaboratorium kimia, PAR BATAN (990). 5. JENKNS, R., GOULD R. W., ad GEDKE, D., Quatitative -ray Spectrometry, Marcel Dekker c., New York (98). 6. DEPKES., Persyarata kualitas air mium, Permekes R No. 46/MENKES/PER// 990. Tabel. Hasil pegukura kaduga pestisida gologa orgaofosfat dalam cotoh air kali Cipiag-Suter Jakarta, pada bula Februari - Jui 996. Lokasi Mctidatio (PP^ Feitratio Keteraga: = tak terdeteksi Klorpirifos Diazio Tabel 2. Hasil pegukura kaduga pestisida gologa orgaoklori dalam cotoh air kali Cipiag Suter Jakarta, pada bula Februari - Jui 996. ( = tidak terdeteksi) Lokasi [ BHC (ppb) 0,43±0,0 Edosulfa - a (ppb) 0,29± 0,03,0 ±0,02 0,82±0,0 0,79± 0,02 tl Edosulfa - b (ppb) 0,75 ±0,22 0,27 ±0,05 0,53 ±0, 0,62 ±0,20 Dieldri (ppb) 0,20±0,40,0 ± 0,54 pp-dde (ppb) 0,64±0,7 0,29± 0,05 0,23±0,ll 0,37±0,3 pp-ddt (ppb) PSPKR -BATAN 327

5 Prosidig Presetasi lmiah Keselamata Radiasi da Ligkuga,20-2 Agustus 996 Tabel 3. Hasil pegukura kaduga pestisida gologa karbamat dalam cotoh air kali Cipiag-Suter Jakarta,pada bula Feb.-Jui 996. ( = tidak terdeteksi) Lokasi Karbaril (ppb) Karbofura (ppb) m rv v vm E Tabel 4a. Hasil pegukura kaduga logam berat dalam cotoh air Kali Cipiag - Suter Jakarta, pada bula Feb.-Jui 996, Lokasi Ti Cr Fe Ni (ppb) 5,6 ± 0,5 2,9 ± 0,5 5 ± 5,8 70 ± 76 4,4 ±,6 3,5 ± 0,3 4, ± 0,3 0 ± 3,2 030 ± 67 9,3 ± 2, m 27,7 ± 2,2 9,7 ±,7 2,7 ± 5,2 300 ± 67 4,8 ± 2 9,6 ±,8 0,8 ± 4, 3,3 ± 6,6 673 ± 65 6,4 ±,3 9,0 ± 3,2 9,3 ± 0,9 3, ±,4 2,3 ±.0 8,7 ± 4, 2,9 ± 2,7 582 ± ± 38 7, ± 2,4 3,5 ± 3,6 v 3, ± 2,6,7 ± 0,8,8 ± 0,5 49 ± 50 5, ±.2 vi,2 ±, 3,9 ±,4 4, ± 2, 303 ± 25,7 ± 0,5 2,3 ± 0,9,4 ± 0,4 2,0 ±,3,5 ± 0,3 3,8 ±,7 2,5 ± 0,9 4,0 ±,2 5,8 ±,8 3,8 ± 0,5 359 ± ± 30 2 ± 24,0 ± 0,5,6 ± 0,5 3,9 ± 0,4 Kctcraga: = tak terdeteksi Tabel 4b. Hasil pegukura kaduga logam berat dalam cotoh air kali Cipiag - Suter Jakarta, pada bula Feb. - Jui 996. Lokasi Keteraga: Cu 7,3±,2 7,6±,4 4,9=fcl,7 5,5±0,6 6,9±,3 7,2±2,6 3,8±, 2,7±,4 l,7±0,9 0,9±0,l,5± 0,3 Z 59,0 ±4,0 29,0 ±8,0 43,0 ±5,0 63,0±0,0 28,0±4,0 8,0±3,0 6,7±,3 4,8±0,5 5,5±O,5 0,9±0,2 l,7±0,4 = tak terdeteksi Hg 2,6±,7 4,9±2, 7,5±2,3 3,9±2,7 4,3±3,5 0 ±,4 2,4±0,7 l,8±0,4,5± 0,4,3± 0,3 l,8±0,4 Pb 9,0±l,4 5,8±2,6 22 ± 2,3,5±3,,4±2,8 6,9±2,4 3,2±, 2,3± 0,9 2,3*,6 0,9±0,3 l,l±0,4 Tabel 5. Batas kaduga pestisida da logam berat yag diizika dalam air mium (Permekes R No.46/MENKES/PER/ /990) a. Pestisida (kimia orgaik) Orgaofosfat:. Metidatio 2. Feitratio 3. Klorpirifos 4. Diazio Karbamat:. Karbaril 2. Karbofiira Orgaoklori:. Dieldri 2. Edosulfa - a da b 3. BHC 4. pp - DDE 5. pp - DDT b. Logam berat (kimia aorgaik): era 2. Fe 3. Cd 4. Cr() 5. M 6. Z 7. Cu 8. Pb Kosetrasi (ppb) 0, PSPKR -BATAN 328

6 Presidig Presetasi llmiah Keselamata Radiasi da Ligkuga,20-2 Agustus 996 Tabel 6. Baku mutu air sugai di DK Jakarta (SK.Gub. KDK Jakarta No ) Perutuka air sugai : Jcis Logam Air baku air mium Pcrikaa Pertaia Usaha Perkotaa Fe(ppm) 2 - Cu (ppm) 0.02 'b(ppm) 0.03 Cd(ppm) Ni(ppm) Z(ppm) 0.05 M(ppm) 0.50 Cr(ppm) - Metidatio,2 g Feitratio,6 g KLorpirifos 0,8 g Diazio 0,4 g Gambar : Kromatogram isektisida orgaofosfat megguaka GC-shimadzu, kodisi pegukura isi kolom CHDMS suhu 90 C, kecepata alira 70 mm/meit. FP-DDT',8 g FP-DDE 0,9 g ldri 0,3 g Edosulfa ^~ 0,6 g fa > 0,6 g 3HC 0,3 g Gambar 2 : Kromatogram isektisida orgaoklori megguaka GC-shimadzu, kodisi pegukura isi kolom 2% DC 200 suhu 200 C, kecepata alira 70 mm/meit. Karbofura OO g _Karbaril 50 g Gambar 3 : Kromatogram isektisida karbamat megguaka kromatografi kierja tiggi merek Shimadzu, kodisi pegukura : isi kolom pheomeek 0-C8, pelarut metaol da air (8:2),, 254 M, keccpata alira,5 mm/meit. PSPKR-iiATAN 329

7 Presidig Preseiitasi llmiah Keselamata Radiasi da Ligkuga, 20-2 Agustus 996 C o u C t, Pb Pb Chael Member» Gambar 4 : Spektra logam berat dalam cotoh air kali, pegukura dega Spektrometer pedar siar-, sumber pegeksitasi Cd-09 c ou 0 s C h a. e Ti Cha el Nuber> Gambar 5 : Spektra logam berat dalam cotoh air kali, pegukura dega Spektrometer pedar siar-, sumber pegeksitasi Fe-55 DSKUS Eri Hiswara - PSPKR Walaupu sampai saat peelitia kaduga pecemar yag diperoleh masih di bawah ilai yag diperbolehka, amu akibat akumulasi pada saat bu berbicara mugki telah medekati ilai ambag tersebut. Karea itu tidak lajut apa yag diusulka utuk meguragi kaduga pecemar tersebuit? Ulfa T. Syahrir: Setiap idustri harus metaati peratura yag dikeluarka pemeritah yaitu megelola limbahya (water treatmet). Dilakukai PSPKR -BATAN

8 Presidig Presetasi lmiali Kcselamata Radiasi da Ligkuga,20-2 Agustus 996 pemataua secara berkala utuk meetuka air sugai Cipiag-Suter tercemar atau tidak. Kalau besar pecemara air sugai disekitar pabrik tersebut, pabrik di sekitar peraira tersebut aka diperiksa pembuaga limbahya da aka diberika saksi sesuai peratura yag berlaku. Sahala - PPkTN:. Apakah sepajag alira sugai Cipiag- Suter terdapat pabrik pestisida, kalau tidak, dari maa sumber pestisida yag terdapat dalam alira sugai tersebut? 2. Apakah limbah pestisida telah melewati ambag batas? Ulfa T. Syahrir :. Sepajag alira sugai Cipiag-Suter terdapat pabrik pestisida yaitu pabrik cat da pestisida. Kemugkia lai berasal dari idustri tekstil yag megguaka pestisida sebagai obat ati rayap pada peyimpaa tekstil. Mugki juga berasal dari hulu sugai yag melewati daerah pertaia (padi da sayura) yaitu daerah pertaia Bogor. 2. Limbah pestisida belum melewati ambag batas yag dikeluarka oleh PERMENKES R No. 46/MENKES/PER/H/990. Rofiq Syaefudi - PSPKR :. Dari abstrak, yag ditetuka kaduga pestisida atau isektisida. Apakah perbedaa atara keduaya. 2. Apakah hasil kaduga yag ditemuka bergatug pada jeis buaga pabrik atau jumlah pabrik? Ulfa T. Syahrir :. Pestisida adalah seyawa orgaik yag diguaka utuk membasmi hama, sedagka isektisida adalah salah satu bagia dari pestisida tersebut. 2. Tergatug dari buaga pabrik yag memproduksi baha kimia, cat, pestisida atau barag yag megguaka campura pestisida atau logam berat, da buka da jumlahya. Mulyoo Hasyim - PSPKR :. Apakah yag Ada teliti usur-usur stabil atau radiouklidaya? 2. Jika usur stabil, tetuya harus dilakuka proses aktivasi sebelum diukur dega spektrometer pedar siar-, apakah bu melakukaya? 3. Atau peelitia yag dilakuka ii sebatas pegukura usur stabil, kalau ya, tetuya peelitia ii dilakuka oleh BAPEDAL. Moho pejelasa. Ulfa T. Syahrir:. Yag diteliti usur-usur stabil. 2. Ya, kami melakukaya. 3. Kami terbuka utuk bekerjasama sehigga memberika masuka yag baik utuk pemeritah dalam masalah megatasi pecemara dari idustri. PSHkR-BATAN 33

BAB III METODOLOGI 3.1 Tempat dan Waktu Penelitian 3.2 Bahan dan Alat 3.3 Metode Pengumpulan Data Pembuatan plot contoh

BAB III METODOLOGI 3.1 Tempat dan Waktu Penelitian 3.2 Bahan dan Alat 3.3 Metode Pengumpulan Data Pembuatan plot contoh BAB III METODOLOGI 3.1 Tempat da Waktu Peelitia Pegambila data peelitia dilakuka di areal revegetasi laha pasca tambag Blok Q 3 East elevasi 60 Site Lati PT Berau Coal Kalimata Timur. Kegiata ii dilakuka

Lebih terperinci

IV. METODE PENELITIAN

IV. METODE PENELITIAN IV. METODE PENELITIAN 4.1 Lokasi da Waktu peelitia Peelitia dilakuka pada budidaya jamur tiram putih yag dimiliki oleh usaha Yayasa Paguyuba Ikhlas yag berada di Jl. Thamri No 1 Desa Cibeig, Kecamata Pamijaha,

Lebih terperinci

PENENTUAN PANJANG GELOMBANG MAKSIMUM DAN KONSENTRASI CAMPURAN MENGGUNAKAN DUA JENIS SPEKTROFOTOMETRI UV-VIS

PENENTUAN PANJANG GELOMBANG MAKSIMUM DAN KONSENTRASI CAMPURAN MENGGUNAKAN DUA JENIS SPEKTROFOTOMETRI UV-VIS Lapora Praktikum Aalisis Istrumetal 2014 PENENTUAN PANJANG GELOMBANG MAKSIMUM DAN KONSENTRASI CAMPURAN MENGGUNAKAN DUA JENIS SPEKTROFOTOMETRI UV-VIS Norma Nur Azizah 1, Wula Suci P, Mohamad Rafi 1 Departeme

Lebih terperinci

III. METODE PENELITIAN. Penelitian ini dilaksanakan pada bulan September sampai dengan

III. METODE PENELITIAN. Penelitian ini dilaksanakan pada bulan September sampai dengan III. METODE PENELITIAN 3.1. Waktu da Tempat Peelitia Peelitia ii dilaksaaka pada bula September sampai dega November 2014 di Fasilitas Karatia Marie Research Ceter (MRC), PT. Cetral Pertiwi Bahari (CPB)

Lebih terperinci

3. METODE PENELITIAN

3. METODE PENELITIAN 3. METODE PENELITIAN 3.1. Waktu da Lokasi Peelitia Peelitia ii megguaka data primer da sekuder. Data primer diambil dari kegiata peelitia skala laboratorium. Peelitia dilakuka pada bula Februari-Jui 2011.

Lebih terperinci

PENGARUH BUANGAN PABRIKTERHADAP KANDUNGAN PESTISIDA DAN LOGAM BERA T AIR KALI CIPINANG - SUNTER JAKARTA

PENGARUH BUANGAN PABRIKTERHADAP KANDUNGAN PESTISIDA DAN LOGAM BERA T AIR KALI CIPINANG - SUNTER JAKARTA Prosiding Prcscntasi I1miah Kcselamatan Radiasi dan Lingkungan, 20-21 Agustus 1996 PENGARUH BUANGAN PABRIKTERHADAP KANDUNGAN PESTISIDA DAN LOGAM BERA T AIR KALI CIPINANG - SUNTER JAKARTA Ulfa, T. Syahrir,

Lebih terperinci

BAB IV PEMBAHASAN DAN ANALISIS

BAB IV PEMBAHASAN DAN ANALISIS BAB IV PEMBAHASAN DAN ANALISIS 4.1. Pembahasa Atropometri merupaka salah satu metode yag dapat diguaka utuk meetuka ukura dimesi tubuh pada setiap mausia. Data atropometri yag didapat aka diguaka utuk

Lebih terperinci

IV. METODE PENELITIAN. Penelitian ini dilakukan di Kawasan Pantai Anyer, Kabupaten Serang

IV. METODE PENELITIAN. Penelitian ini dilakukan di Kawasan Pantai Anyer, Kabupaten Serang IV. METODE PENELITIAN 4.1 Lokasi da Waktu Peelitia Peelitia ii dilakuka di Kawasa Patai Ayer, Kabupate Serag Provisi Bate. Lokasi ii dipilih secara segaja atau purposive karea Patai Ayer merupaka salah

Lebih terperinci

BAB III METODE PENELITIAN. Tempat penelitian dilakukan di Laboratorium Klinik Meditest Semarang Jalan

BAB III METODE PENELITIAN. Tempat penelitian dilakukan di Laboratorium Klinik Meditest Semarang Jalan BAB III METODE PENELITIAN A. Jeis Peelitia Jeis peelitia adalah peelitia Deskriptif. B. Tempat da Waktu Peelitia Tempat peelitia dilakuka di Laboratorium Kliik Meditest Semarag Jala Admodiroo Raya No.

Lebih terperinci

BAB III 1 METODE PENELITAN. Penelitian dilakukan di SMP Negeri 2 Batudaa Kab. Gorontalo dengan

BAB III 1 METODE PENELITAN. Penelitian dilakukan di SMP Negeri 2 Batudaa Kab. Gorontalo dengan BAB III METODE PENELITAN. Tempat Da Waktu Peelitia Peelitia dilakuka di SMP Negeri Batudaa Kab. Gorotalo dega subject Peelitia adalah siswa kelas VIII. Pemiliha SMP Negeri Batudaa Kab. Gorotalo. Adapu

Lebih terperinci

III BAHAN DAN METODE PENELITIAN. memelihara itik Damiaking murni di Kampung Teras Toyib Desa Kamaruton

III BAHAN DAN METODE PENELITIAN. memelihara itik Damiaking murni di Kampung Teras Toyib Desa Kamaruton III BAHAN DAN METODE PENELITIAN 3.1 Baha da Alat Peelitia 3.1.1 Telur Tetas Itik Damiakig Baha yag diguaka dalam peelitia ii adalah telur tetas itik Damiakig berasal dari iduk yag dipelihara secara ekstesif

Lebih terperinci

BAB III METODE PENELITIAN. Lokasi penelitian ini dilakukan di Puskesmas Limba B terutama masyarakat

BAB III METODE PENELITIAN. Lokasi penelitian ini dilakukan di Puskesmas Limba B terutama masyarakat 38 3.1 Lokasi da Waktu Peelitia 3.1.1 Lokasi Peelitia BAB III METODE PENELITIAN Lokasi peelitia ii dilakuka di Puskesmas Limba B terutama masyarakat yag berada di keluraha limba B Kecamata Kota Selata

Lebih terperinci

BAB IV HASIL DAN PEMBAHASAN. : Lux meter dilengkapi sensor jarak berbasis arduino. : panjang 15,4 cm X tinggi 5,4 cm X lebar 8,7 cm

BAB IV HASIL DAN PEMBAHASAN. : Lux meter dilengkapi sensor jarak berbasis arduino. : panjang 15,4 cm X tinggi 5,4 cm X lebar 8,7 cm BAB IV HASIL DAN PEMBAHASAN 4.1. Spesifikasi Alat Nama Alat Tegaga Ukura Berat : Lux meter dilegkapi sesor jarak berbasis arduio : 5 V (DC) : pajag 15,4 cm tiggi 5,4 cm lebar 8,7 cm : 657 gram 4.. Gambar

Lebih terperinci

III. METODE PENELITIAN

III. METODE PENELITIAN 9 III. METODE PENELITIAN A. Lokasi da Objek Peelitia Peelitia ii dilakuka di RPH Tejo Petak 10i, BKPH Parug Pajag KPH Bogor, Perum Perhutai Uit III Jawa Barat da Bate. Objek peelitia adalah waktu kerja

Lebih terperinci

Bab III Metoda Taguchi

Bab III Metoda Taguchi Bab III Metoda Taguchi 3.1 Pedahulua [2][3] Metoda Taguchi meitikberatka pada pecapaia suatu target tertetu da meguragi variasi suatu produk atau proses. Pecapaia tersebut dilakuka dega megguaka ilmu statistika.

Lebih terperinci

BAB III METODE PENELITIAN

BAB III METODE PENELITIAN 6 BAB III METODE PENELITIAN 3.1 Desai Peelitia Meurut Kucoro (003:3): Peelitia ilmiah merupaka usaha utuk megugkapka feomea alami fisik secara sistematik, empirik da rasioal. Sistematik artiya proses yag

Lebih terperinci

III. METODE PENELITIAN. Penelitian ini dilaksanakan di halaman Pusat Kegiatan Olah Raga (PKOR) Way Halim Bandar Lampung pada bulan Agustus 2011.

III. METODE PENELITIAN. Penelitian ini dilaksanakan di halaman Pusat Kegiatan Olah Raga (PKOR) Way Halim Bandar Lampung pada bulan Agustus 2011. III. METODE PENELITIAN A. Tempat da Waktu Peelitia Peelitia ii dilaksaaka di halama Pusat Kegiata Olah Raga (PKOR) Way Halim Badar Lampug pada bula Agustus 2011. B. Objek da Alat Peelitia Objek peelitia

Lebih terperinci

III. METODE PENELITIAN. Penelitian ini merupakan penelitian tindakan kelas yang dilaksanakan pada siswa

III. METODE PENELITIAN. Penelitian ini merupakan penelitian tindakan kelas yang dilaksanakan pada siswa III. METODE PENELITIAN A. Settig Peelitia Peelitia ii merupaka peelitia tidaka kelas yag dilaksaaka pada siswa kelas VIIIB SMP Muhammadiyah 1 Sidomulyo Kabupate Lampug Selata semester geap tahu pelajara

Lebih terperinci

BAB III METODOLOGI PENELITIAN

BAB III METODOLOGI PENELITIAN BAB III METODOLOGI PENELITIAN 3.1 Lokasi da Waktu Peelitia Kegiata peelitia ii dilaksaaka pada bula Mei 2011 bertempat di Dusu Nusa Bakti, Kecamata Serawai da Dusu Natai Buga, Kecamata Melawi yag merupaka

Lebih terperinci

BAB IV. METODE PENELITlAN. Rancangan atau desain dalam penelitian ini adalah analisis komparasi, dua

BAB IV. METODE PENELITlAN. Rancangan atau desain dalam penelitian ini adalah analisis komparasi, dua BAB IV METODE PENELITlAN 4.1 Racaga Peelitia Racaga atau desai dalam peelitia ii adalah aalisis komparasi, dua mea depede (paired sample) yaitu utuk meguji perbedaa mea atara 2 kelompok data. 4.2 Populasi

Lebih terperinci

SB/P/BF/14 PERFORMA PERTUMBUHAN IKAN NILA BEST PADA BERBAGAI MEDIA ph

SB/P/BF/14 PERFORMA PERTUMBUHAN IKAN NILA BEST PADA BERBAGAI MEDIA ph SB/P/BF/14 PERFORMA PERTUMBUHAN IKAN NILA BEST PADA BERBAGAI MEDIA ph M.H. Fariduddi Ath-thar, Vitas Atmadi Prakoso, Otog Zeal Arifi, da Rudhy Gustiao Balai Riset Perikaa Budidaya Air Tawar, Jl. Sempur

Lebih terperinci

III. METODE PENELITIAN. Subjek dari penelitian adalah siswa kelas X.B SMA Muhammadiyah 2 Bandar

III. METODE PENELITIAN. Subjek dari penelitian adalah siswa kelas X.B SMA Muhammadiyah 2 Bandar III. METODE PENELITIAN A. Subjek da Tempat Peelitia Subjek dari peelitia adalah siswa kelas.b SMA Muhammadiyah 2 Badar Lampug Tahu Ajara 2011-2012 dega jumlah siswa 40 orag yag terdiri dari 15 siswa laki-laki

Lebih terperinci

III. METODOLOGI PENELITIAN. Populasi dalam penelitian ini adalah semua siswa kelas XI IPA SMA Negeri I

III. METODOLOGI PENELITIAN. Populasi dalam penelitian ini adalah semua siswa kelas XI IPA SMA Negeri I 7 III. METODOLOGI PENELITIAN A. Populasi da Sampel Peelitia Populasi dalam peelitia ii adalah semua siswa kelas XI IPA SMA Negeri I Kotaagug Tahu Ajara 0-03 yag berjumlah 98 siswa yag tersebar dalam 3

Lebih terperinci

Pedahulua Hipotesis: asumsi atau dugaa semetara megeai sesuatu hal. Ditutut utuk dilakuka pegeceka kebearaya. Jika asumsi atau dugaa dikhususka megeai

Pedahulua Hipotesis: asumsi atau dugaa semetara megeai sesuatu hal. Ditutut utuk dilakuka pegeceka kebearaya. Jika asumsi atau dugaa dikhususka megeai PENGUJIAN HIPOTESIS Pedahulua Hipotesis: asumsi atau dugaa semetara megeai sesuatu hal. Ditutut utuk dilakuka pegeceka kebearaya. Jika asumsi atau dugaa dikhususka megeai ilai-ilai parameter populasi,

Lebih terperinci

PENGUJIAN HIPOTESIS. Atau. Pengujian hipotesis uji dua pihak:

PENGUJIAN HIPOTESIS. Atau. Pengujian hipotesis uji dua pihak: PENGUJIAN HIPOTESIS A. Lagkah-lagkah pegujia hipotesis Hipotesis adalah asumsi atau dugaa megeai sesuatu. Jika hipotesis tersebut tetag ilai-ilai parameter maka hipotesis itu disebut hipotesis statistik.

Lebih terperinci

BAB IV HASIL DAN PEMBAHASAN. Sebagai hasil penelitian dalam pembuatan modul Rancang Bangun

BAB IV HASIL DAN PEMBAHASAN. Sebagai hasil penelitian dalam pembuatan modul Rancang Bangun 47 BAB IV HASIL DAN PEMBAHASAN Sebagai hasil peelitia dalam pembuata modul Racag Bagu Terapi Ifra Merah Berbasis ATMega8 dilakuka 30 kali pegukura da perbadiga yaitu pegukura timer/pewaktu da di badigka

Lebih terperinci

III. MATERI DAN METODE. a. Penelitian ini menggunakan 68 ekor kambing peranakan etawa ( PE) (31. ukur, tongkat ukur dan timbangan.

III. MATERI DAN METODE. a. Penelitian ini menggunakan 68 ekor kambing peranakan etawa ( PE) (31. ukur, tongkat ukur dan timbangan. III. MATERI DAN METODE 3.1. Waktu da Tempat Peelitia Peelitia ii telah dilaksaaka pada Bula Oktober sampai November 013 di peteraka yag ada di Kota Pekabaru. 3.. Materi Peelitia a. Peelitia ii megguaka

Lebih terperinci

III. METODOLOGI PENELITIAN. Penelitian ini dilakukan di SMA Negeri 1 Way Jepara Kabupaten Lampung Timur

III. METODOLOGI PENELITIAN. Penelitian ini dilakukan di SMA Negeri 1 Way Jepara Kabupaten Lampung Timur 0 III. METODOLOGI PENELITIAN A. Lokasi da Waktu Peelitia Peelitia ii dilakuka di SMA Negeri Way Jepara Kabupate Lampug Timur pada bula Desember 0 sampai Mei 03. B. Populasi da Sampel Populasi dalam peelitia

Lebih terperinci

KIMIA. Sesi. Sifat Koligatif (Bagian II) A. PENURUNAN TEKANAN UAP ( P)

KIMIA. Sesi. Sifat Koligatif (Bagian II) A. PENURUNAN TEKANAN UAP ( P) KIMIA KELAS XII IA - KURIKULUM GABUNGAN 02 Sesi NGAN Sifat Koligatif (Bagia II) Iteraksi atara pelarut da zat megakibatka perubaha fisik pada kompoekompoe peyusu laruta. Salah satu sifat yag diakibatka

Lebih terperinci

OP-021 POTENSI BEBAN PENCEMARAN NITROGEN DARI INLET SUNGAI KE WADUK CIRATA, JAWA BARAT

OP-021 POTENSI BEBAN PENCEMARAN NITROGEN DARI INLET SUNGAI KE WADUK CIRATA, JAWA BARAT OP-021 POTENSI BEBAN PENCEMARAN NITROGEN DARI INLET SUNGAI KE WADUK CIRATA, JAWA BARAT Fay Novia Tekik Ligkuga, Uiversitas Sahid e-mail: fayovia6@gmail.com ABSTRAK Waduk sebagai salah satu ifrastruktur

Lebih terperinci

III BAHAN DAN METODE PENELITIAN. Ternak yang digunakan dalam penelitian ini adalah kuda berjumlah 25

III BAHAN DAN METODE PENELITIAN. Ternak yang digunakan dalam penelitian ini adalah kuda berjumlah 25 18 III BAHAN DAN METODE PENELITIAN 3.1 Baha Peelitia 3.1.1 Objek Peelitia Terak yag diguaka dalam peelitia ii adalah kuda berjumlah 25 ekor terdiri dari 5 jata da 20 betia dega umur berkisar atara 10 15

Lebih terperinci

FARIASI DOSIS BIJI KELOR

FARIASI DOSIS BIJI KELOR FARIASI DOSIS BIJI KELOR (Moriga seed) DALAM MENURUNKAN KEKERUHAN (Turbidity) AIR BERSIH YANG DIGUNAKAN OLEH MASYARAKAT DI SUNGAI KARANG MUMUS KOTA SAMARINDA Marja Wahyui STIKES Muhammadiyah Samarida Jl.

Lebih terperinci

III. MATERI DAN METODE. Penelitian ini dilaksanakan selama 2 bulan dimulai bulan April - Mei

III. MATERI DAN METODE. Penelitian ini dilaksanakan selama 2 bulan dimulai bulan April - Mei III. MATERI DAN METODE 3.1. Waktu da Tempat Peelitia Peelitia ii dilaksaaka selama 2 bula dimulai bula April - Mei 2014 di Laboratorium Ilmu Nutrisi da Kimia Fakultas Pertaia da Peteraka Uiversitas Islam

Lebih terperinci

PETA KONSEP RETURN dan RISIKO PORTOFOLIO

PETA KONSEP RETURN dan RISIKO PORTOFOLIO PETA KONSEP RETURN da RISIKO PORTOFOLIO RETURN PORTOFOLIO RISIKO PORTOFOLIO RISIKO TOTAL DIVERSIFIKASI PORTOFOLIO DENGAN DUA AKTIVA PORTOFOLIO DENGAN BANYAK AKTIVA DEVERSIFIKASI DENGAN BANYAK AKTIVA DEVERSIFIKASI

Lebih terperinci

BAB III METODOLOGI PENELITIAN. data dalam penelitian ini termasuk ke dalam data yang diambil dari Survei Pendapat

BAB III METODOLOGI PENELITIAN. data dalam penelitian ini termasuk ke dalam data yang diambil dari Survei Pendapat BAB III METODOLOGI PENELITIAN 3.1. Jeis da Sumber Data Jeis peelitia yag aka diguaka oleh peeliti adalah jeis peelitia Deskriptif. Dimaa jeis peelitia deskriptif adalah metode yag diguaka utuk memperoleh

Lebih terperinci

Mata Kuliah : Matematika Diskrit Program Studi : Teknik Informatika Minggu ke : 4

Mata Kuliah : Matematika Diskrit Program Studi : Teknik Informatika Minggu ke : 4 Program Studi : Tekik Iformatika Miggu ke : 4 INDUKSI MATEMATIKA Hampir semua rumus da hukum yag berlaku tidak tercipta dega begitu saja sehigga diraguka kebearaya. Biasaya, rumus-rumus dapat dibuktika

Lebih terperinci

III. BAHAN DAN METODE. Penelitian dilaksanakan pada lahan pertanaman padi (Oryza sativa L.) Kelompok

III. BAHAN DAN METODE. Penelitian dilaksanakan pada lahan pertanaman padi (Oryza sativa L.) Kelompok III. BAHAN DAN METODE 3.1 Tempat da Waktu Peelitia Peelitia dilaksaaka pada laha pertaama padi (Oryza sativa L.) Kelompok Tai Karya Subur Desa Pesawara Idah Kecamata Padag Cermi Kabupate Pesawara dega

Lebih terperinci

IV. METODE PENELITIAN. berdasarkan tujuan penelitian (purposive) dengan pertimbangan bahwa Kota

IV. METODE PENELITIAN. berdasarkan tujuan penelitian (purposive) dengan pertimbangan bahwa Kota IV. METODE PENELITIAN 4.1. Lokasi da Waktu Peelitia ii dilaksaaka di Kota Bogor Pemiliha lokasi peelitia berdasarka tujua peelitia (purposive) dega pertimbaga bahwa Kota Bogor memiliki jumlah peduduk yag

Lebih terperinci

III. METODE PENELITIAN. kelas VIII semester ganjil SMP Sejahtera I Bandar Lampung tahun pelajaran 2010/2011

III. METODE PENELITIAN. kelas VIII semester ganjil SMP Sejahtera I Bandar Lampung tahun pelajaran 2010/2011 III. METODE PENELITIAN A. Latar Peelitia Peelitia ii merupaka peelitia yag megguaka total sampel yaitu seluruh siswa kelas VIII semester gajil SMP Sejahtera I Badar Lampug tahu pelajara 2010/2011 dega

Lebih terperinci

III. METODOLOGI PENELITIAN. Penelitian ini dilakukan di SMA Negeri 1 Way Jepara Kabupaten Lampung Timur

III. METODOLOGI PENELITIAN. Penelitian ini dilakukan di SMA Negeri 1 Way Jepara Kabupaten Lampung Timur III. METODOLOGI PENELITIAN A. Lokasi da Waktu Peelitia Peelitia ii dilakuka di SMA Negeri Way Jepara Kabupate Lampug Timur pada bula Desember 0 sampai dega Mei 03. B. Populasi da Sampel Populasi dalam

Lebih terperinci

III. MATERI DAN METODE PENELITIAN. Penelitian telah dilakukan pada bulan November - Desember 2013 di

III. MATERI DAN METODE PENELITIAN. Penelitian telah dilakukan pada bulan November - Desember 2013 di III. MATERI DAN METODE PENELITIAN 3.. Waktu da Tempat Peelitia telah dilakuka pada bula November - Desember 203 di peteraka Kambig yag ada di Kota Pekabaru Provisi Riau. 3.2. Alat da Baha Materi yag diguaka

Lebih terperinci

BAB III METODE PENELITIAN

BAB III METODE PENELITIAN BAB III METODE PENELITIAN A. Subjek Peelitia Peelitia ii dilaksaaka di kawasa huta magrove, yag berada pada muara sugai Opak di Dusu Baros, Kecamata Kretek, Kabupate Batul. Populasi dalam peelitia ii adalah

Lebih terperinci

BAB III METODE PENELITIAN. pre test post test with control group. Penelitian ini berupaya untuk

BAB III METODE PENELITIAN. pre test post test with control group. Penelitian ini berupaya untuk BAB III METODE PENELITIAN A. Desai Peelitia Peelitia ii megguaka desai Eksperimet dega pedekata pre test post test with cotrol group. Peelitia ii berupaya utuk megugkapka hubuga sebab-akibat dega cara

Lebih terperinci

BAB III METODE PENELITIAN

BAB III METODE PENELITIAN 36 BAB III METODE PENELITIAN A. Racaga Peelitia 1. Pedekata Peelitia Peelitia ii megguaka pedekata kuatitatif karea data yag diguaka dalam peelitia ii berupa data agka sebagai alat meetuka suatu keteraga.

Lebih terperinci

BAB V UKURAN GEJALA PUSAT (TENDENSI CENTRAL)

BAB V UKURAN GEJALA PUSAT (TENDENSI CENTRAL) BAB V UKURAN GEJALA PUSAT (TENDENSI CENTRAL) Setiap peelitia selalu berkeaa dega sekelompok data. Yag dimaksud kelompok disii adalah: Satu orag mempuyai sekelompok data, atau sekelompok orag mempuyai satu

Lebih terperinci

III. METODE PENELITIAN. Penelitian ini dilaksanakan di SMPN 20 Bandar Lampung, dengan populasi

III. METODE PENELITIAN. Penelitian ini dilaksanakan di SMPN 20 Bandar Lampung, dengan populasi 5 III. METODE PENELITIAN A. Populasi da Sampel Peelitia ii dilaksaaka di SMPN 0 Badar Lampug, dega populasi seluruh siswa kelas VII. Bayak kelas VII disekolah tersebut ada 7 kelas, da setiap kelas memiliki

Lebih terperinci

BAB III METODE PENELITIAN Penelitian ini dilakukan di kelas X SMA Muhammadiyah 1 Pekanbaru. semester ganjil tahun ajaran 2013/2014.

BAB III METODE PENELITIAN Penelitian ini dilakukan di kelas X SMA Muhammadiyah 1 Pekanbaru. semester ganjil tahun ajaran 2013/2014. BAB III METODE PENELITIAN A. Waktu da Tempat Peelitia Peelitia dilaksaaka dari bula Agustus-September 03.Peelitia ii dilakuka di kelas X SMA Muhammadiyah Pekabaru semester gajil tahu ajara 03/04. B. Subjek

Lebih terperinci

III. METODE PENELITIAN. Variabel X merupakan variabel bebas adalah kepemimpinan dan motivasi,

III. METODE PENELITIAN. Variabel X merupakan variabel bebas adalah kepemimpinan dan motivasi, 7 III. METODE PENELITIAN 3.1 Idetifikasi Masalah Variabel yag diguaka dalam peelitia ii adalah variabel X da variabel Y. Variabel X merupaka variabel bebas adalah kepemimpia da motivasi, variabel Y merupaka

Lebih terperinci

BAB III METODOLOGI PENELITIAN

BAB III METODOLOGI PENELITIAN BAB III METODOLOGI PENELITIAN 3.1. Lokasi da Waktu Pegambila Data Pegambila data poho Pius (Pius merkusii) dilakuka di Huta Pedidika Guug Walat, Kabupate Sukabumi, Jawa Barat pada bula September 2011.

Lebih terperinci

Statistika Inferensia: Pendugaan Parameter. Dr. Kusman Sadik, M.Si Dept. Statistika IPB, 2015

Statistika Inferensia: Pendugaan Parameter. Dr. Kusman Sadik, M.Si Dept. Statistika IPB, 2015 Statistika Iferesia: Pedugaa Parameter Dr. Kusma Sadik, M.Si Dept. Statistika IPB, 05 Populasi : Parameter Sampel : Statistik Statistik merupaka PENDUGA bagi parameter populasi Pegetahua megeai distribusi

Lebih terperinci

BAB V ANALISA PEMECAHAN MASALAH

BAB V ANALISA PEMECAHAN MASALAH 89 BAB V ANALISA PEMECAHAN MASALAH Dalam upaya mearik kesimpula da megambil keputusa, diperluka asumsi-asumsi da perkiraa-perkiraa. Secara umum hipotesis statistik merupaka peryataa megeai distribusi probabilitas

Lebih terperinci

METODE PENELITIAN. Penelitian tentang Potensi Ekowisata Hutan Mangrove ini dilakukan di Desa

METODE PENELITIAN. Penelitian tentang Potensi Ekowisata Hutan Mangrove ini dilakukan di Desa III. METODE PENELITIAN A. Lokasi da Waktu Peelitia Peelitia tetag Potesi Ekowisata Huta Magrove ii dilakuka di Desa Merak Belatug, Kecamata Kaliada, Kabupate Lampug Selata. Peelitia ii dilaksaaka atara

Lebih terperinci

Aplikasi Interpolasi Bilinier pada Pengolahan Citra Digital

Aplikasi Interpolasi Bilinier pada Pengolahan Citra Digital Aplikasi Iterpolasi Biliier pada Pegolaha Citra Digital Veriskt Mega Jaa - 35408 Program Studi Iformatika Sekolah Tekik Elektro da Iformatika Istitut Tekologi Badug, Jl. Gaesha 0 Badug 403, Idoesia veriskmj@s.itb.ac.id

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN Latar Belakang Permasalahan

BAB I PENDAHULUAN Latar Belakang Permasalahan BAB I PENDAHULUAN 1.1. Latar Belakag Permasalaha Matematika merupaka Quee ad servat of sciece (ratu da pelaya ilmu pegetahua). Matematika dikataka sebagai ratu karea pada perkembagaya tidak tergatug pada

Lebih terperinci

SOAL PRAPEMBELAJARAN MODEL PENILAIAN FORMATIF BERBANTUAN WEB-BASED UNTUK MENINGKATKAN PEMAHAMAN KONSEP FISIKA SISWA

SOAL PRAPEMBELAJARAN MODEL PENILAIAN FORMATIF BERBANTUAN WEB-BASED UNTUK MENINGKATKAN PEMAHAMAN KONSEP FISIKA SISWA Lampira 1. Prapembelajara SOAL PRAPEMBELAJARAN MODEL PENILAIAN FORMATIF BERBANTUAN WEB-BASED UNTUK MENINGKATKAN PEMAHAMAN KONSEP FISIKA SISWA Satua Pedidika : SMK Mata Pelajara : Fisika Kelas/ Semester

Lebih terperinci

MATERI 11 ANALISIS INDUSTRI

MATERI 11 ANALISIS INDUSTRI MATERI 11 ANALISIS INDUSTRI PENGERTIAN INDUSTRI PENTINGNYA ANALISIS INDUSTRI ESTIMASI TINGKAT KEUNTUNGAN INDUSTRI ESTIMASI EARNING PER SHARE (EPS) INDUSTRI PERSAINGAN DAN RETURN INDUSTRI YANG DIHARAPKAN

Lebih terperinci

METODE PENELITIAN. Subyek dalam penelitian ini adalah siswa kelas XI IPA 1 SMA Wijaya Bandar

METODE PENELITIAN. Subyek dalam penelitian ini adalah siswa kelas XI IPA 1 SMA Wijaya Bandar III. METODE PENELITIAN A. Settig Peelitia Subyek dalam peelitia ii adalah siswa kelas XI IPA 1 SMA Wijaya Badar Lampug, semester gajil Tahu Pelajara 2009-2010, yag berjumlah 19 orag terdiri dari 10 siswa

Lebih terperinci

BAB III METODOLOGI PENELITIAN. Variabel-variabel yang digunakan pada penelitian ini adalah:

BAB III METODOLOGI PENELITIAN. Variabel-variabel yang digunakan pada penelitian ini adalah: BAB III METODOLOGI PENELITIAN 3. Variabel da Defiisi Operasioal Variabel-variabel yag diguaka pada peelitia ii adalah: a. Teaga kerja, yaitu kotribusi terhadap aktivitas produksi yag diberika oleh para

Lebih terperinci

IV METODE PENELITIAN 4.1 Lokasi dan waktu 4.2. Jenis dan Sumber Data 4.3 Metode Pengumpulan Data

IV METODE PENELITIAN 4.1 Lokasi dan waktu 4.2. Jenis dan Sumber Data 4.3 Metode Pengumpulan Data IV METODE PENELITIAN 4.1 Lokasi da waktu Peelitia ii dilakuka di PD Pacet Segar milik Alm Bapak H. Mastur Fuad yag beralamat di Jala Raya Ciherag o 48 Kecamata Cipaas, Kabupate Ciajur, Propisi Jawa Barat.

Lebih terperinci

IV METODE PENELITIAN

IV METODE PENELITIAN IV METODE PENELITIAN 4.1. Lokasi da Waktu Peelitia Lokasi peelitia dilakuka di PT. Bak Bukopi, Tbk Cabag Karawag yag berlokasi pada Jala Ahmad Yai No.92 Kabupate Karawag, Jawa Barat da Kabupate Purwakarta

Lebih terperinci

Ukuran Pemusatan. Pertemuan 3. Median. Quartil. 17-Mar-17. Modus

Ukuran Pemusatan. Pertemuan 3. Median. Quartil. 17-Mar-17. Modus -Mar- Ukura Pemusata Pertemua STATISTIKA DESKRIPTIF Statistik deskripti adalah pegolaha data utuk tujua medeskripsika atau memberika gambara terhadap obyek yag diteliti dega megguaka sampel atau populasi.

Lebih terperinci

BAHAN DAN METODE. Penelitian dilaksanakan pada lahan pertanaman jagung (Zea mays, L.) Kelompok

BAHAN DAN METODE. Penelitian dilaksanakan pada lahan pertanaman jagung (Zea mays, L.) Kelompok III. BAHAN DAN METODE A. Tempat da Waktu Peelitia Peelitia dilaksaaka pada laha pertaama jagug (Zea mays, L.) Kelompok Tai Tai Makmur yag secara admiistratif berada di wilayah Desa Siar Mulya Kecamata

Lebih terperinci

Statistika Inferensia: Pengujian Hipotesis. Dr. Kusman Sadik, M.Si Dept. Statistika IPB, 2015

Statistika Inferensia: Pengujian Hipotesis. Dr. Kusman Sadik, M.Si Dept. Statistika IPB, 2015 Statistika Iferesia: Pegujia Hipotesis Dr. Kusma Sadik, M.Si Dept. Statistika IPB, 05 Populasi : = 0 Butuh pembuktia berdasarka cotoh!!! Apa yag diperluka? > 0? Maa yag bear? Sampel : x 5 Hal itu merupaka

Lebih terperinci

ESTIMASI. (PENDUGAAN STATISTIK) Ir. Tito Adi Dewanto. Statistika

ESTIMASI. (PENDUGAAN STATISTIK) Ir. Tito Adi Dewanto. Statistika Wed 6/0/3 ETIMAI (PENDUGAAN TATITIK) Ir. Tito Adi Dewato tatistika Deskriptif Iferesi Estimasi Uji Hipotesis Titik Retag Estimasi da Uji Hipotesis Dilakuka setelah peelitia dalam tahap pegambila suatu

Lebih terperinci

BAB V METODOLOGI PENELITIAN

BAB V METODOLOGI PENELITIAN BAB V METODOLOGI PEELITIA 5.1 Racaga Peelitia Peelitia ii merupaka peelitia kualitatif dega metode wawacara medalam (i depth iterview) utuk memperoleh gambara ketidaklegkapa pegisia berkas rekam medis

Lebih terperinci

BAB III METODOLOGI PENELITIAN

BAB III METODOLOGI PENELITIAN 22 BAB III METODOLOGI PENELITIAN 3.1 Lokasi da Waktu Peelitia Peelitia ii dilaksaaka di tiga kator PT Djarum, yaitu di Kator HQ (Head Quarter) PT Djarum yag bertempat di Jala KS Tubu 2C/57 Jakarta Barat,

Lebih terperinci

III. METODE PENELITIAN. Penelitian dilaksanakan di lahan pertanaman ubi kayu (Manihot esculenta Crantz)

III. METODE PENELITIAN. Penelitian dilaksanakan di lahan pertanaman ubi kayu (Manihot esculenta Crantz) III. METODE PENELITIAN A. Tempat da Waktu Peelitia dilaksaaka di laha pertaama ubi kayu (Maihot esculeta Cratz) PT Nusatara Tropical Fruit Blok 731 (Gambar 1, lampira) Kecamata Labuha Ratu Lampug Timur,

Lebih terperinci

III. METODELOGI PENELITIAN. Penelitian dilaksanakan pada lahan pertanaman Padi sawah tadah hujan (Oryza

III. METODELOGI PENELITIAN. Penelitian dilaksanakan pada lahan pertanaman Padi sawah tadah hujan (Oryza III. METODELOGI PENELITIAN 3.1. Tempat da Waktu Peelitia Peelitia dilaksaaka pada laha pertaama Padi sawah tadah huja (Oryza Sativa L.) di Kelompok Tai Karya Tai I Desa Karag Rejo Kecamata Jati Agug Kabupate

Lebih terperinci

PENGARUH INFLASI TERHADAP KEMISKINAN DI PROPINSI JAMBI

PENGARUH INFLASI TERHADAP KEMISKINAN DI PROPINSI JAMBI Halama Tulisa Jural (Judul da Abstraksi) Jural Paradigma Ekoomika Vol.1, No.5 April 2012 PENGARUH INFLASI TERHADAP KEMISKINAN DI PROPINSI JAMBI Oleh : Imelia.,SE.MSi Dose Jurusa Ilmu Ekoomi da Studi Pembagua,

Lebih terperinci

BAB III METODE PENELITIAN. penelitian yaitu PT. Sinar Gorontalo Berlian Motor, Jl. H. B Yassin no 28

BAB III METODE PENELITIAN. penelitian yaitu PT. Sinar Gorontalo Berlian Motor, Jl. H. B Yassin no 28 5 BAB III METODE PENELITIAN 3.1 Lokasi Peelitia da Waktu Peelitia Sehubuga dega peelitia ii, lokasi yag dijadika tempat peelitia yaitu PT. Siar Gorotalo Berlia Motor, Jl. H. B Yassi o 8 Kota Gorotalo.

Lebih terperinci

METODOLOGI PENELITIAN. penggunaan metode penelitian. Oleh karena itu, metode yang akan digunakan

METODOLOGI PENELITIAN. penggunaan metode penelitian. Oleh karena itu, metode yang akan digunakan 47 III. METODOLOGI PENELITIAN A. Metodelogi Peelitia Keberhasila dalam suatu peelitia sagat ditetuka oleh ketepata pegguaa metode peelitia. Oleh karea itu, metode yag aka diguaka haruslah sesuai dega data

Lebih terperinci

BAHAN DAN METODE. Desa Pringgondani Kecamatan Sukadana Kabupaten Lampung Timur, dengan areal

BAHAN DAN METODE. Desa Pringgondani Kecamatan Sukadana Kabupaten Lampung Timur, dengan areal III. BAHAN DAN METODE 3.1 Tempat da waktu peelitia Peelitia dilaksaaka pada laha pertaama padi sawah irigasi Kelompok Tai Sri Mulya Desa Priggodai Kecamata Sukadaa Kabupate Lampug Timur, dega areal pertaama

Lebih terperinci

PENGENDALIAN KUALITAS STATISTIKA UNTUK MONITORING DAN EVALUASI KINERJA DOSEN DI JURUSAN MATEMATIKA FMIPA UNIVERSITAS TANJUNGPURA

PENGENDALIAN KUALITAS STATISTIKA UNTUK MONITORING DAN EVALUASI KINERJA DOSEN DI JURUSAN MATEMATIKA FMIPA UNIVERSITAS TANJUNGPURA PRISMA 1 (2018) PRISMA, Prosidig Semiar Nasioal Matematika https://joural.ues.ac.id/sju/idex.php/prisma/ PENGENDALIAN KUALITAS STATISTIKA UNTUK MONITORING DAN EVALUASI KINERJA DOSEN DI JURUSAN MATEMATIKA

Lebih terperinci

6. Pencacahan Lanjut. Relasi Rekurensi. Pemodelan dengan Relasi Rekurensi

6. Pencacahan Lanjut. Relasi Rekurensi. Pemodelan dengan Relasi Rekurensi 6. Pecacaha Lajut Relasi Rekuresi Relasi rekuresi utuk dereta {a } adalah persamaa yag meyataka a kedalam satu atau lebih suku sebelumya, yaitu a 0, a,, a -, utuk seluruh bilaga bulat, dega 0, dimaa 0

Lebih terperinci

BAB IV HASIL DAN PEMBAHASAN. Alat terapi ini menggunakan heater kering berjenis fibric yang elastis dan

BAB IV HASIL DAN PEMBAHASAN. Alat terapi ini menggunakan heater kering berjenis fibric yang elastis dan BAB IV HASIL DAN PEMBAHASAN 4.1. Spesifikasi Alat Alat terapi ii megguaka heater kerig berjeis fibric yag elastis da di bugkus dega busa, pasir kuarsa, da kai peutup utuk memberi isolator terhadap kulit

Lebih terperinci

III. METODE PENELITIAN. Pembangunan Daerah (BAPPEDA) Provinsi NTB, BPS pusat, dan instansi lain

III. METODE PENELITIAN. Pembangunan Daerah (BAPPEDA) Provinsi NTB, BPS pusat, dan instansi lain III. METODE PENELITIAN 3.1 Jeis da Sumber Data Data yag diguaka pada peelitia ii merupaka data sekuder yag diperoleh dari Bada Pusat Statistik (BPS) Provisi NTB, Bada Perecaaa Pembagua Daerah (BAPPEDA)

Lebih terperinci

K13 Antiremed Kelas 11 Kimia

K13 Antiremed Kelas 11 Kimia K1 Atiremed Kelas 11 Kimia Hidrokarbo - Soal Doc. Name: K1AR11KIM0105 Versio: 017-01 halama 1 01. Utuk megeali adaya seyawa karbo dalam suatu baha dapat dilakuka dega cara membakar baha tersebut, dega

Lebih terperinci

BAB 1 PENDAHULUAN. 1.1 Latar Belakang

BAB 1 PENDAHULUAN. 1.1 Latar Belakang BAB PENDAHULUAN. Latar Belakag Permasalaha peugasa atau assigmet problem adalah suatu persoala dimaa harus melakuka peugasa terhadap sekumpula orag yag kepada sekumpula job yag ada, sehigga tepat satu

Lebih terperinci

METODE PENELITIAN. dalam tujuh kelas dimana tingkat kemampuan belajar matematika siswa

METODE PENELITIAN. dalam tujuh kelas dimana tingkat kemampuan belajar matematika siswa 19 III. METODE PENELITIAN A. Populasi da Sampel Populasi dalam peelitia ii adalah seluruh siswa kelas VIII SMP Negeri 8 Badar Lampug tahu pelajara 2009/2010 sebayak 279 orag yag terdistribusi dalam tujuh

Lebih terperinci

= Keterkaitan langsung ke belakang sektor j = Unsur matriks koefisien teknik

= Keterkaitan langsung ke belakang sektor j = Unsur matriks koefisien teknik Aalisis Sektor Kuci Dimaa : KLBj aij = Keterkaita lagsug ke belakag sektor j = Usur matriks koefisie tekik (b). Keterkaita Ke Depa (Forward Ligkage) Forward ligkage meujukka peraa suatu sektor tertetu

Lebih terperinci

LEVELLING 1. Cara pengukuran PENGUKURAN BEDA TINGGI DENGAN ALAT SIPAT DATAR (PPD) Poliban Teknik Sipil 2010LEVELLING 1

LEVELLING 1. Cara pengukuran PENGUKURAN BEDA TINGGI DENGAN ALAT SIPAT DATAR (PPD) Poliban Teknik Sipil 2010LEVELLING 1 LEVELLING 1 PENGUKURAN SIPAT DATAR Salmai,, ST, MS, MT 21 PENGUKURAN BEDA TINGGI DENGAN ALAT SIPAT DATAR (PPD) Jika dua titik mempuyai ketiggia yag berbeda, dikataka mempuyai beda tiggi. Beda tiggi dapat

Lebih terperinci

Masih ingat beda antara Statistik Sampel Vs Parameter Populasi? Perhatikan tabel berikut: Ukuran/Ciri Statistik Sampel Parameter Populasi.

Masih ingat beda antara Statistik Sampel Vs Parameter Populasi? Perhatikan tabel berikut: Ukuran/Ciri Statistik Sampel Parameter Populasi. Distribusi Samplig (Distribusi Pearika Sampel). Pedahulua Bidag Iferesia Statistik membahas geeralisasi/pearika kesimpula da prediksi/ peramala. Geeralisasi da prediksi tersebut melibatka sampel/cotoh,

Lebih terperinci

MATERI DAN METODE. Penelitianinidimulaipadabulan November - Februari 2015, di Kabupaten

MATERI DAN METODE. Penelitianinidimulaipadabulan November - Februari 2015, di Kabupaten III. MATERI DAN METODE 3.1 Waktu da Tempat Peelitia Peelitiaiidimulaipadabula November - Februari 2015, di Kabupate Begkalisda aalisis fraksi serat dilakuka di Laboratorium IlmuNutrisi da Kimia Fakultas

Lebih terperinci

Inflasi dan Indeks Harga I

Inflasi dan Indeks Harga I PERTEMUAN 1 Iflasi da Ideks Harga I 1 1 TEORI RINGKAS A Pegertia Agka Ideks Agka ideks merupaka suatu kosep yag dapat memberika gambara tetag perubaha-perubaha variabel dari suatu priode ke periode berikutya

Lebih terperinci

BAB III METODE PENELITIAN. Dalam melakukan penelitian, terlebih dahulu menentukan desain

BAB III METODE PENELITIAN. Dalam melakukan penelitian, terlebih dahulu menentukan desain BAB III METODE PENELITIAN 3.1 Desai Peelitia Dalam melakuka peelitia, terlebih dahulu meetuka desai peelitia yag aka diguaka sehigga aka mempermudah proses peelitia tersebut. Desai peelitia yag diguaka

Lebih terperinci

BAB III METODOLOGI DAN PELAKSANAAN PENELITIAN. Perumusan - Sasaran - Tujuan. Pengidentifikasian dan orientasi - Masalah.

BAB III METODOLOGI DAN PELAKSANAAN PENELITIAN. Perumusan - Sasaran - Tujuan. Pengidentifikasian dan orientasi - Masalah. BAB III METODOLOGI DAN PELAKSANAAN PENELITIAN 3.1. DIAGRAM ALIR PENELITIAN Perumusa - Sasara - Tujua Pegidetifikasia da orietasi - Masalah Studi Pustaka Racaga samplig Pegumpula Data Data Primer Data Sekuder

Lebih terperinci

JENIS PENDUGAAN STATISTIK

JENIS PENDUGAAN STATISTIK ENDUGAAN STATISTIK ENDAHULUAN Kosep pedugaa statistik diperluka utuk membuat dugaa dari gambara populasi. ada pedugaa statistik dibutuhka pegambila sampel utuk diaalisis (statistik sampel) yag ati diguaka

Lebih terperinci

III. METODOLOGI PENELITIAN. Populasi dalam penelitian ini adalah semua siswa kelas XI MIA SMA Negeri 5

III. METODOLOGI PENELITIAN. Populasi dalam penelitian ini adalah semua siswa kelas XI MIA SMA Negeri 5 III. METODOLOGI PENELITIAN A. Populasi da Sampel Peelitia Populasi dalam peelitia ii adalah semua siswa kelas I MIA SMA Negeri 5 Badar Lampug Tahu Pelajara 04-05 yag berjumlah 48 siswa. Siswa tersebut

Lebih terperinci

II. TINJAUAN PUSTAKA. Secara umum apabila a bilangan bulat dan b bilangan bulat positif, maka ada tepat = +, 0 <

II. TINJAUAN PUSTAKA. Secara umum apabila a bilangan bulat dan b bilangan bulat positif, maka ada tepat = +, 0 < II. TINJAUAN PUSTAKA 2.1 Keterbagia Secara umum apabila a bilaga bulat da b bilaga bulat positif, maka ada tepat satu bilaga bulat q da r sedemikia sehigga : = +, 0 < dalam hal ii b disebut hasil bagi

Lebih terperinci

III. METODE PENELITIAN

III. METODE PENELITIAN 30 III. METODE PENELITIAN A. Metode Dasar Peelitia Metode yag diguaka dalam peelitia adalah metode deskriptif, yaitu peelitia yag didasarka pada pemecaha masalah-masalah aktual yag ada pada masa sekarag.

Lebih terperinci

BAB 1 PENDAHULUAN. Analisis regresi menjadi salah satu bagian statistika yang paling banyak aplikasinya.

BAB 1 PENDAHULUAN. Analisis regresi menjadi salah satu bagian statistika yang paling banyak aplikasinya. BAB 1 PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakag Aalisis regresi mejadi salah satu bagia statistika yag palig bayak aplikasiya. Aalisis regresi memberika keleluasaa kepada peeliti utuk meyusu model hubuga atau pegaruh

Lebih terperinci

BAB 6: ESTIMASI PARAMETER (2)

BAB 6: ESTIMASI PARAMETER (2) Bab 6: Estimasi Parameter () BAB 6: ESTIMASI PARAMETER (). ESTIMASI PROPORSI POPULASI Proporsi merupaka perbadiga atara terjadiya suatu peristiwa dega semua kemugkiaa peritiwa yag bisa terjadi. Besara

Lebih terperinci

3 METODE PENELITIAN 3.1 Kerangka Pemikiran 3.2 Lokasi dan Waktu Penelitian

3 METODE PENELITIAN 3.1 Kerangka Pemikiran 3.2 Lokasi dan Waktu Penelitian 19 3 METODE PENELITIAN 3.1 Keragka Pemikira Secara rigkas, peelitia ii dilakuka dega tiga tahap aalisis. Aalisis pertama adalah megaalisis proses keputusa yag dilakuka kosume dega megguaka aalisis deskriptif.

Lebih terperinci

BAB IV HASIL DAN PEMBAHASAN. Sebelum melakukan deteksi dan tracking obyek dibutuhkan perangkat

BAB IV HASIL DAN PEMBAHASAN. Sebelum melakukan deteksi dan tracking obyek dibutuhkan perangkat BAB IV HASIL DAN PEMBAHASAN 4.1 Kebutuha Sistem Sebelum melakuka deteksi da trackig obyek dibutuhka peragkat luak yag dapat meujag peelitia. Peragkat keras da luak yag diguaka dapat dilihat pada Tabel

Lebih terperinci

BAB III PEMBAHASAN. Pada BAB III ini akan dibahas mengenai bentuk program linear fuzzy

BAB III PEMBAHASAN. Pada BAB III ini akan dibahas mengenai bentuk program linear fuzzy BAB III PEMBAHASAN Pada BAB III ii aka dibahas megeai betuk program liear fuzzy dega koefisie tekis kedala berbetuk bilaga fuzzy da pembahasa peyelesaia masalah optimasi studi kasus pada UD FIRDAUS Magelag

Lebih terperinci

TINJAUAN PUSTAKA Pengertian

TINJAUAN PUSTAKA Pengertian TINJAUAN PUSTAKA Pegertia Racaga peelitia kasus-kotrol di bidag epidemiologi didefiisika sebagai racaga epidemiologi yag mempelajari hubuga atara faktor peelitia dega peyakit, dega cara membadigka kelompok

Lebih terperinci

BAB I PENDAHULUAN. 1.1 Latar Belakang. Universitas Sumatera Utara

BAB I PENDAHULUAN. 1.1 Latar Belakang. Universitas Sumatera Utara BAB I PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakag Salah satu pera da fugsi statistik dalam ilmu pegetahua adalah sebagai. alat aalisis da iterpretasi data kuatitatif ilmu pegetahua, sehigga didapatka suatu kesimpula

Lebih terperinci

III. BAHAN DAN METODE. Penelitian ini dilaksanakan pada bulan April 2014 di BBPTU-HPT Baturraden,

III. BAHAN DAN METODE. Penelitian ini dilaksanakan pada bulan April 2014 di BBPTU-HPT Baturraden, III. BAHAN DAN METODE A. Waktu da Tempat Peelitia Peelitia ii dilaksaaka pada bula April 014 di BBPTU-HPT Baturrade, Purwokerto. B. Baha da Alat Peelitia Baha peelitia ii yaitu rekordig produksi susu laktasi

Lebih terperinci

BAB III METODE PENELITIAN. 3.1 Jenis Penelitian. Penelitian ini menggunakan metode deskriptif kuantitatif yang

BAB III METODE PENELITIAN. 3.1 Jenis Penelitian. Penelitian ini menggunakan metode deskriptif kuantitatif yang BAB III METODE PENELITIAN 3.1 Jeis Peelitia Peelitia ii megguaka metode deskriptif kuatitatif yag mediskripsika tetag pola sebara, kepadata kutu sisik pada buah, ratig da dau taama jeruk mais, serta faktor-faktor

Lebih terperinci

BAB 1 PENDAHULUAN. Bagi Negara yang mempunyai wilayah terdiri dari pulau-pulau yang dikelilingi lautan,

BAB 1 PENDAHULUAN. Bagi Negara yang mempunyai wilayah terdiri dari pulau-pulau yang dikelilingi lautan, BAB 1 PENDAHULUAN 1.1 Latar Belakag Bagi Negara yag mempuyai wilayah terdiri dari pulau-pulau yag dikeliligi lauta, laut merupaka saraa trasportasi yag dimia, sehigga laut memiliki peraa yag petig bagi

Lebih terperinci